door Mieke Roelse
De burgerlijke stand, gevonden voorwerpen, nieuws uit binnen- en
buitenland en veel, heel veel advertenties van winkeliers en later ook
van particulieren. Het is maar een kleine greep uit een eeuw De Faam.
Links en rechts hebben we er iets uitgelicht; zeker niet volledig en ook
wat jaartallen betreft niet altijd even gelijk verdeeld. Maar we hopen
dat u als lezer van de Faam/Vlissinger een beeld krijgt van een blad
dat opgezet is als advertentieblad en uitgegroeid is tot een informatieve
huis-aan-huis krant dat zich nog steeds in een toenemend aantal ad
verteerders mag verheugen.
Ondertrouwd
Beestenbende
Buitenlands nieuws
Dwingende advertenties
De Faam was natuurlijk ook voor verstrooiing van den hardwerkenden mensch.
ren, comestibles en gedistilleerd. Daar adverteer- ons naar het volgende onderwerp. Zoals u nu ge-
Over Miniatuur Walcheren in aanbouw werd uiteraard ook bericht.
Pin up
Buxi
Wij zijn hel Zeeuws Documentatie Centrum
in Middelburg veel dank verschuldigd voor
de bereidwillige medewerking.
Traditionele ringrijderij in het begin van deze eeuw op het Abdijplein.
Woensdag 10 mei 2000
FAAM/VLISSINGER
25
NO. 1.
Woensdag 17 October 1900.
TJjfde Jaargang.
MIDDELBURGSCH
ADVERTENTIEBLAD
NIEUWS
DE FAAM
MET WONINGGIDS.
Geschiedenisles uit oude jaargangen De Faam
„Weer een nieuwen jaargang mag dit Adverten
tieblad intreden. Zien we op het jaar dat voorbij
is dan voorzeker kan met blijdschap geconsta
teerd worden, dat het zich in eene gestadige
bloei verheugt. Het advertccrcnd publiek gaat
nog steeds meer en meer het groote nul van het
plaatsen der Advertentiën in Middelburgsch
Nieuws- en Advertentieblad inzien. En geen
wonder! want succes is te verwachten, is verze
kerd, Gerust durven wij neerschrijven dat aan
uwe advertentiën, geplaatst in ons blad, de
grootste publiciteit gegeven wordt; zij komen
onder ieders ogen, wijl dit blad overal komt.
Geen straat of gracht of kaai wordt bij de bezor
ging overgeslagen. Uwe advertenties komen in
13000 huisgezinnen en worden mitsdien door dui
zenden gelezen".
Zo opende A.D. Littooij Az in 1900 zijn krant
met een oplage van drieduizend exemplaren. In
mei van het jaar daarop drukte men vijfhonderd
exemplaren extra als proefabonnement voor bo
venbewoners en buitenwijken. Niet gratis; zij be
taalden 1 cent per week of 15 cent per kwartaal.
Maar in september is de oplage verhoogd naar
3.300 exemplaren. Toen het blad eenmaal voor
Middelburg en de dorpen op Walcheren ver
scheen, sprongen die cijfers natuurlijk omhoog.
Maar de huidige oplage van ruim 51 duizend zou
Littooij en later Olthoff hebben doen duizelen.
De Burgelijke Stand van Middelburg was opge
nomen in het blad. Wie geen abonnement had op
de Middelburgsche Courant kon zo toch het wel
en wee van mede-inwoners volgen. In 1907 ging
dat zo: ONDERTROUWD: J. Klopmeijer, jm,
27 j. met M.J. Murk, jd. 17 j.
GETROUWD: J.H. Labberton, gesch. 29 j. met
H.J.M. Drabbc, wed. 39 j. J. Abrahamse, jm. 28
j. met C.J. Sloover, jd. 28 j. BEVALLEN: M.M.
Roth, geb. Geldof, d„ MAVattel, geb. Van den
Broeke, z. Soms met de toevoeging (levenl.)
achter z. of d. OVERLEDEN: J.M. de Klerk,
vrouw van P. Geldof, 52 j.
Sommige namen kwamen, hoewel alleen aange
duid als z. of d. in de rubriek Bevallen, tegelij
kertijd (wel met naam) in de rubriek Overleden
terecht, oud 6 uur bijvoorbeeld. Nog eerder had
in deze burgelijke stand informatie een aparte af
deling gestaan, namelijk die van de buitenechte
lijke kinderen met alleen een leeftijd van de
moeder.
Gevonden voorwerpen, ook een informatie
rubriek. was verdeeld in wat bij het politiebureau
te vinden was (dikwijls niets) en wat bij de inge
zetenen te vinden was. Dat de agenten niet alles
op het bureau wilden en konden bewaren toont
de volgende.opsomming uit 1909: een hazen-
windhond. een fox-terrier, een soldatenzakje,
een kat met een lintje om den hals en een geele
kip. Dat had een beestenbende gegeven bij de
politie!
Ook landelijke zaken vond men terug in De
Faam. In 1901 was er een Koloniale Werving.
Handgeld tweehonderd gulden, vrijwillige ver
bintenis van zes jaar. Aanbrenggeld twintig gul
den. In 1910 verschenen er advertenties voor
Passage-Emigratie, zoals dat heette. Wie 3e klas
se naar Canada reisde, betaalde daar 102 gulden
voor. Naar Sydney was er een verschil tussen
z.Zuid Wales (144 gulden) en n.Zuid Wales (108
gulden). Er was een gesteunde passage voor
landbouwers.
Buitenlands nieuws was er in korte berichtge
ving of door een buitenlandse correspondent die
tweewekelijks berichtte over een bepaald land.
Post ging per boot dus soms was er even niets en
dan weer veel tegelijk. Rond 1902 werd uitge
breid verslag gedaan over de oorlog tussen de
Boeren en de Engelsen in Transvaal Oranje Vrij-
straat. Politieke correctheid is nog niet in het ge
ding. Bij een bericht uit een kraal dat de krant
bereikt, volgt de volgende waarschuwing: „Men
weet echter dat kaffers liege. Men rekene daar
mee". Wie dit anno 2000 schrijft heeft, terecht,
een daim aan z'n broek hangen wegens discri
minatie. Ook de latere Brieven uit Amerika,
Brieven uit Paramaribo en de door le Luitenant
H.C.C. Clockener Brousson geschreven Indische
Penkrassen stonden bol van (voor die tijd alge
meen aanvaarde) vooroordelen.
De korte berichtgeving uit het buitenland ging,
uiteraard, over spannende dingen om van te
smullen. Zoals over een smokkelaarster in New
York. Een gewezen toneelspeelster, stond er als
typering bij, zodat iedereen meteen dacht: zie je
wel. raar volk is dat toch. Zij had in de loop van
de tijd voor een ton (begin vorige eeuw!) aan
diamanten gesmokkeld. Ze deed dat door haar
hond enkele dagen te laten vasten en hem daarna
gehaktballetjes met diamanten te voeren. Helaas
stierf de hond in het kantoor van invoerrechten.
Bij het opensnijden kwam de buit te voorschijn.
Nog een bericht uit de Verenigde Staten, altijd
goed voor spanning en sensatie. In Goldspring
werd er als reclame voor een nieuw soort hoofd
pijnpillen een 'kostelooze' voorstelling van Wil
helm Teil gegeven. Nadat tot tweemaal toe de
vader Teil spelende man de appel gemist had
werd het publiek rumoerig. Gehaast werd het
derde schot gelost dat de appel miste, maar de
als zoon fungerende jongeman in het hoofd trof,
zodat hij dood neerviel. Dames kregen een
flauwte en de onfortuinlijke schutter kon maar
ternauwernood zijn eigen lynchpartij voorko
men. „Het tumult duurde den ganschen nacht
door", eindigt het bericht en hoeveel scheelt dat
nou met krap honderd jaar laten „het was nog
lang onrustig in de stad"?
De hoofdpijnpillen brengen ons bij een ander
fenomeen. Advertenties waarin, soms zeer dwin
gend, de klant overtuigd moet worden dat zonder
dat ene, alles genezende middel, het leven niet
waard is geleefd te worden. Zenuwlijders! In de
wurgende klauw van Bloedarmoede! Heeft u
Malaria! Advertentietechnieken waarvan wij
denken dat ze nieuw zijn, werden al veelvuldig
gebruikt. Zoals de brief van een genezene als die
van de heer A. Wijkhuis te Zoutelande. Alles al
geprobeerd, niets hielp. Maar nu met Foster's
Rugpijn Nieren Pillen een herboren 'mensch'. In
1907, bedenk dat wel. Of wat dacht u van een
advertentie waar met grote letters Politie en Jus
titie bovenstaat. Dit wordt gelezen, waarna pas
uit de kleine letters blijkt dat genoemde instan
ties er niets aan kunnen doen als u niet de enige,
echte Eelt en Likdoomzalf „De GedÈ" gekocht
hebt aan de deur. Pink pillen, Palm pillen, San-
guinose en Hoofdpijn Eau de Cologne „Unical"
Allemaal beloven ze, echt waar, goed te zijn
voor van alles en nog wat en wat meer is, ze zijn
hier ter stede verkrijgbaar. De drogisterijen
Schulte, Smits, Dieleman, de Roos en in Vlissin-
gen Luitwieler en Beniest staan daar garant voor.
Op uw gezondheid!
Even terug naar de adverteerders. Hele trouwe
zaten daarbij, waarvan sommigen nu nog steeds
een zaak hebben. Lavooij, Bijou, Diesch en
Fanoy bijvoorbeeld. Bijou had al vrij snel een
rijmende reclamekreet: Uw Reis (waar ook naar
toe) begint met een kotïer van Bijou. Ook bakke
rij 't Wittebroodskind snapte hoe 't zat: De recla
me doet een hele boel, maar de kwaliteit alleen
bereikt 't doel. Er waren natuurlijk ook onderne
mers die van 'twee walletjes' aten. Jacobus
Goedbloed was gespecialiseerd in Koloniale wa-
de hij mee, maar wel op dezelfde pagina waar hij
onder de naam Magazijn de Theebus ook al
stond. Daarin liet hij een vrouw zeggen dat
sinds zij zulke lekkere koffie schenkt (van Goed
bloed uiteraard) haar man de lies nauwelijks
meer aanraakt. „En wat een prachtig middel
voor de drankbestrijding!". Ik lever aan ieder
een, zeggen we nu.
Personeelsadvertenties zijn op dit moment met
hun vele Engelse benamingen niet altijd te vol
gen. Maar leest u mee met de bloemlezing uit
1907: werkvrouw, meid. huishoudster, dienstbo
de, vrijmeisje, keukenmeid en dagmeisje. En
daarmee was het nog niet klaar, want waar de
een van middelbare leeftijd moest wezen, mocht
de ander niet ouder dan 16 zijn. Of: liefst met
boerenkleding; die een burgerpot kan koken, en
met de toevoeging: hoog loon, waschgeld en
veel venal. Dat de Gebroeders Boudewijnse een
Smidsjongen vragen, enigszins bekend met het
Kachelvak en dat de huishoudster van de R.K.
kerk liefst ook R.K. moet zijn is daarentegen
haast te vanzelfsprekend om te vermelden.
De Faampjes kwamen erbij, voor particulieren.
Raadt u eens wanneer de volgende artikelen te
koop gevraagd, danwel aangeboden werden: een
in prima staat verkerende Berini-hulpmotor; een
Kaptein Mobylette in goede staat, een rookstoel
met kussens en een herenrijwiel merk Stokvis.
Jawel, dat was 1954. Intrigerend is ook de adver
tentie van een Westkappelaar die vraagt wie een
nieuwe elektr. wasmachine met wringer, nog met
volledige garantie wil ruilen voor een Mobylette,
een Solex of iets dergelijks. Dat lijkt ons voor
het wasgoed geen beste ruil. Op dezelfde pagina
vinden we nog een advertentie van een kapster
die dames wel wil helpen met inzetten (van rol
lers, vermoeden we) onder de naam Pin Up.
Pin Up, daar verstaan we toch wat anders onder,
filmsterren en mooie meiden. Filmsterren voeren
wend bent het filmaanbod in uw Faam te vinden,
zo was dat in de jaren vijftig niet anders. Weke
lijks adverteerde de Electro Bioscoop in De
Faam. Grote namen als Gary Cooper, Gregory
Peck. Laurel and Hardy, Burt Lancaster, Peter
Lorre, Clark Gable. Lana Turner en Doris Day.
Menig Zeeuw heeft ze in Middelburg op het wit
te doek voor het eerst gezien. Dat kon natuurlijk
pas nadat film er bij gekomen was als amuse
ment. VÜÜr die tijd genoot iedereen van de vele
feuilletons die, ook in De Faam, verschenen.
Aansprekende titels als: Het Pleegkind, Keizer
Karei en Kwade Bette, De Pommersche Boer en
Door het oog van eene naald. Na 1930 was er
zelfs een aparte rubriek voor de jeugd. Die
mocht raadsels oplossen en gedichten insturen
met De Faam als hoofdonderwerp. Waarbij de
reactie wel commentaar had op de slordige
handschriften. Voortaan netter schrijven, jongens
en meisjes!! Er was verder een vragenbus over
belastingrecht en dergelijke en Snip en Snap de
den hun intrede in de krant.
Informatie over de Stoomtramdienst Vlissinge-
Middelburg v.v. was al in een vroeg stadium op
genomen, waarna op verzoek van de lezers ook
de Stoombargedienst werd vermeld. Daaruit
komt de volgende zin: Reizigers die wensen op
genomen te worden aan de Abeele of Souburg
gelieve zich bij het naderen van de boot op de
aanlegplaats te begeven. Later volgden nog de
treinenloop van en naar Middelburg; het hoog
water te Vlissingen en Zon op/Zon onder. Voor
de wielrijders stond er nog bij: Denkt er aan
wielrijders! Licht op: dan de tijden.
We nemen een sprong in de tijd tot 1970. De in
formatiepagina van de Gemeente Middelburg
was, zij het veel kleiner dan nu, vertegenwoor
digd onder de naam: Door het oog van de Lange
Jan. Daarin een verslag van het overleg tussen
hel gemeentebestuur en Streekvervoer Walche
ren over de buxi. een vervoermiddel tussen bus
en taxi in. Niets meer van vernomen, die buxi.
in december van 1970 neemt J. Olthoff in een
artikel Bij de drempel! genaamd, afscheid van
zijn lezers en adverteerders. Het recht van uitga
ve van De Faam bevindt zich dan in handen van
de PZC. Een vlammend betoog wordt hel waarin
hij weliswaar iedereen oproept, lezers en adver
teerders om in de nieuwe situatie De Faam trouw
te blijven, maar waar desondanks het gemis
voelbaar wordt van dat wat onherroepelijk niet
meer terugkomt.
