Zeeuwse boerderijen worden steeds zeldzamer
Volkssterrenwacht
SS!
KEUKENCHEQUE
de zak kriege
124.-
Vijfentwintig jaar geleden verscheen er een opmerkelijk boek in Zee
land. Auteur W.E.P. van IJsseldijk belichtte in 'Oude boerderijen in
Zeeland' de geschiedenis van een flink aantal Zeeuwse boerderijen, die
hij omschreef als 'pareltjes in de kroon van het Zeeuwse landschap'.
Volgende week presenteert Jan Bruijns zijn vervolg op Van IJsseldijks
bestseller. Bruijns ging op zoek naar de boerderijen om te bekijken wat
er nog over is van deze 'parels'. ,Sommige boerderijen zijn van de aard
bodem verdwenen", is zijn conclusie. „Soms denk je echt: gaan we zo
met het Zeeuwse erfgoed om?"
DONDERDAG
VRIJDAG
ZATERDAG
ZONDAG
MAANDAG
DINSDAG
WOENSDAG-
gratis keukenontwerp
gratis keukenadvies
direct de laagste prijs
service kwaliteit
NU VOOR 2500.- APPARATEN UITZOEKEN
Ebbe julder ook wè
's de zak gekrege?
Nou, da's meêstal nie
vee aorigheid! 'De
zak kriege' is een ge
wone Nederlandse
uitdrukking voor je
ontslag krijgen, die
ook in Zeeland wel
gebruikt wordt. Om
dat weinig mensen
weten waar die uit
drukking vandaan
komt, laat ik hier de
uitleg volgen die een
inwoner van Westk-
appel me opstuurde.
GOES: RINGBAAN WEST 2b - 0113-216451
HULST: INDUSTRIEWEG 3b - 0114-317179
gecombineerd met kleurige frontelementen.
1 Maasid
i van het
ƒ2500 - md. BTW Ac*e is in Oe snowoorn
Stichting In- en Uitloophuis
Vlissingen, koffie contactoch
tend, 9.30 u., klaverjassen,
19.30 u. Theo van Doesburg
centrum Vlissingen, ontmoe
tingsmiddag voor 50-plussers,
14 u. Buurthuis De Schuur
Oost-Souburg, line-dancing,
20 u. FNV Zeeland, telefo
nisch spreekuur ABW-uitke-
ring van 10-12 u., tel. 625655
Speeltuinvereniging De Oude
Stad Vlissingen, peutergym
van 2,5 tot 4 jaar, 9.30 u„ peu
tergym tot 2,5 jaar, 10.30 u.
Wijkcentrum Scheldebuurt
Vlissingen, klaverjassen, 19.30
u. Stichting In- en Uitloop
huis Vlissingen, wenskaarten
maken, 10 u. Bibliotheek 't
Spui Vlissingen, invulactie
voor kwijtschelding van ge
meentelijke- en waterschaps
belasting, 11-17 u.
Jongerencentrum Midgard
Middelburg, grootbeeldvi-
deofim, 20 u. Buurthuis De
Schuur Oost-Souburg, klaver
jassen, 20 u. Wijkcentrum
Scheldebuurt Vlissingen, kla
verjassen, 13.15 u. De Tuin
kamer in 't Spui Vlissingen,
Tuin-thema-avond door J.
Pouwelse, 'Hoe onderhoud en
snoei ik mijn tuinplanten', 19
u. De Piek Vlissingen, jam
sessie, 21.30 u. Zeeuwse Bi
bliotheek Middelburg, bijeen
komst NVBS, 19.45 u. Café
De Goede Verwachting Lewe-
dorp, ruilbeurs, 19.15 u.
Speeltuinvereniging De Oude
Stad Vlissingen, buurtcontact-
middag, 16 u. Wijkcentrum
Scheldebuurt Vlissingen,
buurtcontact, 15 u. Clubhuis
Olympus Vlissingen, bingo, 20
u. Zuiderbaken Middelburg,
Zeeuws kampioenschap scha
ken, 10 u. Clubhuis Olympus
Vlissingen, klaverjastoernooi,
10.30 u. Clubhuis Voetbal
vereniging Middelburg, rom
melmarkt, 9 u. Clubhuis Wil
len is Kunnen Vlissingen, pan-
nenkoekentocht, diverse af
standen, vanaf 10 u. Karolin-
genburcht Oost-Souburg,
dansavond voor alleenstaan
den, 21 u.
Parkeerplaats Zandput Vrou
wenpolder, jaarlijkse wande
ling Border Collie Club, 13 u.
Sporthal Baskenburg Vlissin
gen, aangepast sporten voor
mensen met chronische lucht
wegklachten, 14.30 u. De Pa
rel Domburg, babyzwemmen,
15 u. Theo van Doesburg
centrum Vlissingen, country
line dance voor beginners,
9.45 u. Stichting In- en Uit
loophuis Vlissingen, invulactie
voor kwijtschelding van ge
meentelijke- en waterschaps
belasting, 9.30-16.30 u.
Stichting In- en Uitloophuis
Vlissingen, koffie contactoch
tend, 9.30 u. Bachten Reede
Vlissingen, handwerkgroep
voor 55-plussers, 14 u. Theo
van Doesburgcentrum Vlissin
gen, ontmoetingsmiddag voor
50-plussers, 14 u. FNV Zee
land, telefonisch spreekuur
ABW-uitkering van 10-12 u.,
tel. 625655 Speeltuinvereni
ging De Oude Stad Vlissingen,
peutermorgen, 10 u., koers-
bal, 13.30 u., country line dan
sen, 18.30 u. Zeeuwse Bibli
otheek Middelburg, lezing
door Frans van Dooren, 'De
liefde bij Petrarca en Dante',
20 u.
Wijkcentrum Open Hof Vlis
singen, soosmiddag voor 50-
plussers, 13.30 u. Diensten
centrum Ouderen Westkapel-
le, wekelijkse soos voor 55-
plussers, 19 u. Zuiderbaken
Middelburg, dansen voor se
nioren, 15 u. Buurthuis De
Schuur Oost-Souburg, darten,
19 u. Jongerencentrum Mid
gard Middelburg, grootbeeld
videofilm, 20 u. Wijkcentrum
Scheldebuurt Vlissingen, kin
derbingo, 14 u. Zeeuwse Bi
bliotheek Middelburg, lezing
door S.J. Lous, 'De geschiede
nis en het bezit aan rijtuigen
van de St. De Zeeuwse Inspan
en het beheer en restauratie
hiervan', 20 u. De Ark Oost-
Souburg, invulactie voor
kwijtschelding van gemeente
lijke- en waterschapbelasting,
9.30-20 u. Stichting In- en
Uitloophuis Vlissingen, invul
actie voor kwijtschelding van
gemeentelijke- en water
schapsbelasting, 9.30-16.30 u.
Van IJsseldijk schreef de ver
halen over de Zeeuwse boer
derijen in eerste instantie voor
het Landbouwblad van de Zui
delijke Landbouw Maatschap
pij, dat destijds niet alleen een
verzekeringsmaatschappij
maar ook een belangenorga
nisatie voor boeren was. Later
werden deze verhalen gebun
deld en uitgegeven in boek
vorm. Hij trof op de boerderij
en van een kwart eeuw gele
den nog trekpaarden aan. Een
dampende mestput hoorde
toen nog bij menig boerderij.
De mechanisatie was al op
gang gekomen, maar aan de
monumentale boerderijen
was nog weinig veranderd. De
historicus bezocht boerderijen
uit de zeventiende en acht
tiende eeuw, met huizen van
ijsselsteentjes. Sommige wa
ren van oorsprong zelfs nog
veel ouder, getuige de grote
middeleeuwse moppenstenen
waaruit gebouwen zijn opge
trokken. Speciaal ging de be
langstelling van de boerderij
enkenner uit naar oude tegels
en tegeltableaus.
Uitgever en historicus Jan
Bruijns: „Van IJsseldijk wist te
vertellen wie door de eeuwen
heen eigenaren en pachters
waren geweest. Ook wist hij
vaak namen van knechten en
meiden te achterhalen. Zijn
rubriek in het ZLM-blad werd
veel gelezen en lezers bewaar
den de artikelen. Toen hij ze
bundelde in het boek Oude
Boerderijen in Zeeland werd
dat boek een bestseller en een
paar keer herdrukt. Van IJssel
dijk beschreef nog tien boer
derijen en stopte er toen mee,
vanwege zijn gevorderde leef
tijd. Ik heb nu onderzocht, hoe
het een kwart eeuw later met
al die mooie boerderijen
gaat".
Om antwoord te krijgen op
die vraag ging Bruijns op
stap, daarbij vergezeld door
fotograaf Anton Dingemanse.
Het resultaat van die herin
ventarisatie is vanaf 10 maart
te lezen in het tweede deel
van Oude Boerderijen in Zee
land. Het bpek laat zien hoe
zeer de landbouw is veran
derd en welke gevolgen dat
had voor de boerderijen. Jan
Bruijns: „In geen enkele boer
derij waar we kwamen wordt
nog gewerkt met trekpaarden.
Bijna overal verdwenen bees
ten als paarden, koeien, var
kens en kippen. Er wordt al
leen nog akkerbouw uitgeoe
fend. Nergens is nog een
mest- of varkenshok in ge
bruik. En in maar één bedrijf
staan er koeien op stal".
De landbouw is door mecha
nisatie, specialisatie en
schaalvergroting drastisch
veranderd. Jan Bruijns: „Een
nieuwe loods blijkt vaak prak-
Boerderij Klein Duinvliet in Domburg.
tischer dan een oude schuur.
En wat te doen met een bak-
keet, varkenshok of wagen
huis? De landbouwers zijn er
wel aan gehecht, maar als er
geen opbrengsten zijn maar
alleen hoge kosten, is het
gauw bekeken. 'Van nostalgie
kan ik niet leven', sprak een
boer". Soms verdween niet
alleen de schuur, maar zelfs
de hele boerderij. Zonder ëén
spoor in het landschap achter
te laten. We laten veel mooie
boerderijen zien en sommige
zijn echt prachtig gerestau
reerd. Maar we wilden ook die
dramatische veranderingen in
beeld brengen".
Op menig hofstede woont te
genwoordig een niet-landbou-
wers. Jan Bruijns: „Dan zie je
een boerderij wel eens veran
deren in een mini-landgoed.
Uit behoefte aan afzondering
en privacy plant de nieuwe ei
genaar bomen en struiken of
een hoge haag en na een paar
jaar is de boerderij uit het
zicht. Jammer is het ook als er
té grondig wordt gerestau
reerd, waardoor het om
nieuwbouw lijkt te gaan.
Soms is eenvoudig conserve
ren veel' beter".
De komende jaren zullen veel
boerderijen in andere handen
overgaan, voorspelt de histo
ricus en uitgever in Goes. „De
overheid moet op het platte
land niet alleen landbouw,
maar ook andere bedrijvig
heid toestaan. Want als er
geen geld is voor het onder
houd, gaat het met de oude
foto Anton Dingemanse
boerderijen niet goed. De poli
tiek wil nu ook wel meer ruim
te geven". Tegelijk met Oude
Boerderijen deel 2 wordt bij
De Koperen Tuin een serie van
twintig ansichten uitgebracht.
Daarop afbeeldingen van de
mooiste Zeeuwse hofsteden,
een nieuwe reeks in het
Zeeuwse prentenkabinet
waarmee Jan Bruijns aan de
weg timmert. Bij de presenta
tie, 10 maart in Centrum De
Veste in Goes, is er een dis
cussie over de bestemming
van de Zeeuwse boerderijen.
Deelnemers zijn onder meer
gedeputeerde Gert de Kok,
een vertegenwoordiger van
de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg, de Boerderijen
stichting Zeeland en eigena
ren van boerderijen.
De Volkssterrenwacht Philip-
pus Lansbergen in Middel
burg is blij met de verhuizing
van het observatorium naar
een locatie in Oostkapelle. Dat
de eerste locatie ondeugdelijk
was werd door mij al gesug
gereerd voordat met de bouw
in de tuin achter het pand aan
de Herengracht werd begon
nen. Het glazen lift- en trap
penhuis van het Arduinge
bouw was toen reeds in volle
glorie aanwezig. Het was dus
bekend dat doorzetten van het
onzalige plan neerkwam op
geld wegsmijten.
Bovendien was de locatie zon
der Arduin al totaal onge
schikt voor de verre waarne
mingsdoelen daar het strooi-
licht van Middelburg en om
geving in de meestal vochtige
lucht het verkrijgen van bruik
bare beelden onmogelijk
maakte. Bovendien is er onre
gelmatig wat autoverkeer
over de Herengracht wat in de
tuin een voelbaar effect had
en evenmin bruikbaar is om
scherpe beelden te maken.
Elimineren van de laatst ge
noemde factoren zal trouwens
ook op de locatie in Oostka
pelle problemen opleveren.
Vanwege deze redenen wordt
door mij de eerder gegeven
raad herhaald, werk eraan om
een plekje in de Manteling te
krijgen en wel bij de Kaalkop.
Daar is deze waarnemingsro
bot geheel gevrijwaard van
strooilicht en trillingen en
kunnen er voor Europa unieke
beelden worden afgelezen. De
verstoring aan de omgeving
na de bouw zal vrijwel nihil
zijn. De waterwinning zal er
niet door gestoord worden.
De manier waarop dit nieuwe
project gefinancierd kan wor
den is vrij eenvoudig. Alle drie
de Walcherse gemeenten die
nen daarvoor een ruime sub
sidie te verstrekken. Het is een
grote schande dat er op dit
gebied nooit initiatieven ge
nomen zijn door de besturen.
Uiteraard moet er bij subsidie
ook iets tegenoverstaan en
dat zou dan moeten zijn dat er
in Vlissingen en Veere ook af
lezing van de verkregen beel
den plaats zou dienen te vin
den.
N.A. Blomme
Vlissingen
Italiaans - Bij de Zeeuwse
Volksuniversiteit in Middelburg
wordt vanaf dinsdag 21 maart
een cursus 'Italiaans op reis' ge
geven. De cursus verschaft enig
inzicht in de meest elementaire
grammatica zodat het mogelijk
is de opbouw van de taal te be
grijpen en eenvoudige gesprek
ken te voeren. De cursus begint
21 maart en wordt gegeven in
het ZVU-bureau aan de Span
jaardstraat in Middelburg. Inlich
tingen en/of aanmelding, tel.
0118-634800.
Kinderbeurs - In peuterspeel
zaal De Paddestoel in Oost-Sou
burg wordt woensdag 15 maart
een kinderkleding-, bed-, box
en buggybeurs gehouden. Wat
betreft de kleding gaat het al
leen om voorjaars- en zomerkle
ding. De helft van de kleding- en
speelgoedopbrengst en dertig
procent van de bed-, box- en
buggyopbrengst komt ten goe
de aan de peuterspeelzaal. Inna
me van geprijsde en schone kle
ding vindt plaats op dinsdag
avond 14 maart van 19 tot 19.30
uur en woensdagmiddag 15
maart van 13 tot 14 uur. De
beurs wordt 15 maart van 19.30
tot 20.30 uur gehouden in de
speelzaal aan de Van Ginkel-
straat 4 in Oost-Souburg.
Alfred Vogel - De Stichting
Welzijn Ouderen Platteland Wal
cheren houdt donderdag 9
maart samen met Biohorma een
bijeenkomst met als thema 'in
de voetsporen van Alfred Vo
gel'. Er wordt onder meer een
film vertoond over het werk van
Vogel en over hoe de genees
kundige planten als grondstof
voor de Vogel-geneesmiddelen
dienen. De bijeenkomst begint
om 14 uur en wordt gehouden
in het verenigingsgebouw in
Vrouwenpolder.
Fotobespreking - Onder lei
ding van een professionele foto
graaf wordt bij de Zeeuwse
Volksuniversiteit in Middelburg
woensdag 22 maart een work
shop fotobespreking gehouden.
Vaak worden bij het fotografe
ren dezelfde 'fouten' gemaakt.
Een ervaren fotograaf bespreekt
de meegebrachte foto's van
deelnemers aan de workshop.
Inlichtingen en/of aanmelding,
tel. 0118-634800.
Kinderkledingbeurs - In peu
terspeelzaal De Vrolijke Keet in
Serooskerke wordt vrijdag 24
maart van 15.15 tot 16.30 uur
een kinderkledingbeurs gehou
den. Naast kleding wordt er ook
speelgoed te koop aangeboden
en zijn er kinderwagens, kinder
stoelen, boxen, bedjes en bug
gy's. Kleding en speelgoed kun
nen woensdag 22 maart van 15
tot 17 uur worden ingeleverd en
donderdag 23 maart van 10.45
tot 11.30 uur. Kinderwagens,
bedjes en buggy's kunnen vrij
dag 24 maart van 13.30 tot
14.30 uur worden ingeleverd.
Snuffelmarkt - Judo en jiu-jit
su vereniging. Kiai houdt zater
dag 11 maart van 9 tot 15 uur
een snuffelmarkt in de dojo naar
sporthal Oost-Souburg aan het
Koopmansvoetpad. Inlichtingen
en aanmelding tafelhuur, tel.
0118-623773.
Surinaams koken - De Stich
ting Educatief Toerisme Zeeland
Oranjezon geeft woensdag 15
maart een kooksessie Suri
naams koken waarbij heerlijke
feestgerechten worden ge
maakt. Op het menu staan okro
bravoe met tomtom van bana
nen, pom en bara. De sessie
wordt gehouden in de leskeu-
ken van het Toeristisch Centrum
Oranjezon aan de Schoolstraat
in Oostkapelle en duurt van 17
tot 21 uur. Inlichtingen en/of
aanmelding, tel. 0118-581507
Strandwerkgroep - De
strandwerkgroep van de afde
ling Walcheren van de Koninklij
ke Nederlandse Natuurhistori
sche Vereniging houdt zaterdag
11 maart een excursie. Er wordt
over het strand gewandeld
waarbij wordt gewezen op de
natuur langs de vloedlijn en de
duinen. De excursie staat onder
leiding van Henk Remijn en be
gint om 11 uur onder aan de
trap in Zoutelande.
Kleurbeleven - Pascal van der
Putten geeft zondag 12 maart
een workshop kleurbeleven in
De Omgedraaide Steen aan de
Singel 370 in Vlissingen. De
workshop wordt gegeven vol
gens de methode van Andree
Schelemmer en begint om 10
uur. Inlichtingen en/of aanmel
ding, tel. 0118-430847.
Keuteltocht - Woensdag 8
maart wordt bij het Zeeuws Bio
logisch Museum in Oostkapelle
een keuteltocht gehouden. De
keuteltocht is een rondleiding in
het kader van de tentoonstelling
Poepgoed, de stoelgang bij
mens en dier die in het muse
um te zien is. Onder leiding van
een gids wordt een wandeling
gemaakt door het natuurgebied
De Manteling. Er wordt gezocht
naar uitwerpselen en andere
sporen van bos- en duinbewo
ners. De wandeling begint om
14 uur vanaf het museum en
duurt tot ongeveer 15.30 uur.
Vooraf aanmelden is noodzake
lijk, tel. 0118-582620.
Alzheimer - In De Poort in
Koudekerke wordt van 8 tot en
met 15 maart de Alzheimer-
week gehouden. Er is die week
een doorlopende tentoonstelling
van de Alzheimerstichting over
het thema dementie te zien. Op
deze expositie kunnen bezoe
kers op interactieve wijze ken
nis nemen van alle mogelijke
medische informatie over de
ziekte Alzheimer en de sociale
aspecten daarvan.
Taxatiedag - Bij het Stedelijk
Museum in Vlissingen wordt
vrijdag 10 maart een taxatiedag
voor munten en postzegels ge
houden. Deskundige taxateurs
zijn aanwezig voor het taxeren
van postzegels, munten en pa
piergeld. De entree is gratis en
de taxatie wordt gehouden van
11 tot 16 uur.
De Italiaanse stijl bepaalt de actuele trend in keuken-
design: licht en zwierig, met een zuidelijke flair.
Deurtjes en hulen met glas en beukenhout worden
Per
•i.b. netto 36,35%
Pittoreske keukens, romantisch en speels zoals in
grootmoeders tijd bewaren de charme van het
verleden. Ons brede ieverings-progr
ruimte voor eigen creativiteit.
biedt alle
per maand
125001
2500- apparaten uit de
anrtoft aanbiedingen. Compc tiKSSSgg
resultaten uit het verleden bieden geen
garantie voor de toekomst
'A je vroeger bie een timmer
man was, dan ao je geên ge-
reêdschapkiste, mae een zak.
Die wier in een kast opebor-
ge. Wanneer a je nie vee wa-
erd was, kwam de baos, die
a boven de meêsterknecht
(de voorman) stoeng, mee je
zak. Ie zei tegen je, da je mae
's bie een anderen baos
moch probere, wan da 't nie
zö druk mi was. Dan brocht
'n dus letterlijk de zak vö je.
In die zak dee je je gereêd-
schap en gieng ni een ander
probere.' Of de gewoonte
ook in Walcheren bekend
was, vermeldt het verhaal
niet. Voor iemand die zijn
ontslag kreeg golden hier in
elk geval de termen: 'Ie is
klaer bie z'n baos', 'Ie is be
dankt' of 'Ie moch nie mi.'
Voor de tweede van die drie
uitdrukkingen vraag ik even
de aandacht. Wist u dat 'be
danken' in nog een andere
betekenis voorkomt in het
Zeeuws? Namelijk in de zin
van 'tevreden zijn over'. 'Me
bedanke vee van die nieuwe
katte. Ie ei aol de muuzen bie
ons in 'uus gevange.'
Nu weer terug naar het ont
slag. Een van de redenen
daarvoor kan zijn, dat je niet
veel presteert. Dat je dus 'nie
vee vó 't zicht briengt', in het
wat oudere Zeeuws. Het
woord presteren werd vroe
ger niet gebruikt en uitge
drukt door een samenstel
van kleinere woorden.
Zulke gevallen zijn er meer.
Zo werd en wordt het begrip
'veronderstellen' over het al
gemeen uitgedrukt in een
constructie met 'wien za 't
zeie'. Bijvoorbeeld: 'D'r is
geên méns die a 't weet 'oe
as Klaos an z'n vrouwe ge-
kommen is. Mae wien za't
zeie, eit 'n ze nie gewoon uut
de krante!' Ook het woord
'opereren' in de betekenis
'een operatie ondergaan'
werd en wordt op een sim
peler manier uitgedrukt,
waarbij men het moeilijke
woord vermijdt: g'olpen
'oore. 'Rina moe morge g'ol
pen 'oore van d'r blinde da-
erm.'
Het is tegelijkertijd een zoge
naamd 'eufemisme', een ver
zachtende manier van uit
drukken. 'Geholpen worden'
klinkt immers heel wat min
der gevaarlijk en pijnlijk dan
'operatie'. Bijna altijd gaan
deze medische ingrepen in
het Walchers vergezeld van
het werkwoord 'moeten': je
moe g'olpen 'oore, ie zou ei
genlijk g'olpe moeten 'oore,
ze 'ebbe Kees moeten 'elpe
an z'n waeter... Zou dat ko
men omdat men oudtijds (en
nog wel) gewend was dat de
beslissing voor een operatie
altijd door anderen, de dok
toren, genomen werd?
Het woord 'moeten' speelt
trouwens ook een rol bij een
aantal aandoeningen. Men
zegt: 'Ik zö moeten 'oeste'
en 'Ik zö moete spuge'.
Daarmee wordt waarschijn
lijk uitgedrukt dat je dat
hoesten of spugen niet zelf
wil, maar dat het door oorza
ken buiten jezelf veroorzaakt
wordt.
Jan Zwemer
Bel 0800-0153 voor een koopzondag bij u in de buurt of kijk op internet http://www.hans-verkerk.nl
Woensdag 8 maart 2000
FAAM/VLISSINGER 17
