Zeeuws of Nederlands
Nieuwjaarsconcert door Ons Genoegen
Borduren allergrootste merklap
Messiah zonder repetitie
breed
Operette met boventiteling
de Klerk
WOENSDAG 5 JANUARI 2000
Seisplein 5 Middelburg
de grootste speciaalzaak van Zeeland
JAARGANG 102 - NUMMER 1
Soms vraag je je van een woord of een ma
nier van zeggen af, of het nu Zeeuws is of
gewoon Nederlands. Van die kleinigheidjes
soms. Ik kom er niet altijd uit en dat geeft ook
helemaal niet. Een taal ligt immers niet vast.
Niemand heeft het recht om te zeggen: dit is
Nederlands en dat niet.
Informatie over de gemeente
Middelburg vindt u op pagina 3
Deze week:
De Roemeense Staatsopera Timisoara brengt
donderdag 13 januari de operette Die Fle
dermaus van J. Strauss in de Middelburgse
Stadsschouwburg. Aan de voorstelling wordt
'boventiteling' toegevoegd, zodat eenieder het
verhaal kan blijven volgen.
Koninklijke Harmonie Ons Genoegen uit Vlis
singen geeft zaterdag 8 januari haar tweede
nieuwjaarsconcert in de Sint Jacobskerk in
Vlissingen. Het programma belicht muzikale
historische gebeurtenissen uit de periode 1890-
2000 (de honderdtien jaar dat de harmonie be
staat) en de muzikanten van de Zeeuwse for
matie Remake spelen een deuntje mee.
Hij wordt langer dan het beroemde tapijt van
Bayeux en er werken 250 Zeeuwen aan
mee, verspreid over de hele provincie. Zij ma
ken in dit 'Jaar van de Textiel' de grootste
merklap ter wereld. Een werkstuk dat een
beeld geeft van heden, verleden en toekomst
van Zeeland én groot genoeg is om in het Gui-
ness-book of Records te komen. Dat houdt in
dat de merklap langer wordt dan zeventig me
ter. Lydia Mol uit Zierikzee is een van de vrou
wen die eraan mee borduurt.
Overspoeld
Thesauriers schaal
In de Vlissingse Sint Jacobskerk wordt zater
dag 18 maart een bijzondere muziekdag ge
houden. Zo'n 250 zangers en dertig muzikan
ten komen dan bij elkaar om de 'Messiah' van
G.F. Handel te zingen en te spelen.
©BSMK1QK]
17
faair
parketvloeren b.\/.
tel. 0118-626721 fax. 0118-642676
home page http://www.zeelandnet.nl/deklerkpartet/
Email: deklerkparket@zeelandnet.nl
door Jan Zwemer
Taal is een van de weinige ge
bieden waar een mens nog
volledig vrij is. Dat betekent
verschillende dingen: als je
Nederlands schrijft of spreekt,
mag je daar net zoveel
Zeeuwse of voor mijn part En
gelse woorden doorheen klut
sen als je zelf wilt. Een ander
kan daar over mopperen,
maar meer ook niet. En als je
Zeeuws praat, hoef je natuur
lijk ook niet na te streven om
zo authentiek mogelijke woor
den te gebruiken. Dat zou wel
heel krampachtig zijn.
Het betekent ook dat je nooit
goed kunt scheiden wat dia
lect en wat standaardtaal is.
Neem nu de (vele) woorden
waarvan in de woordenboe
ken staat dat ze 'gewestelijk'
zijn, zoals overnieuw, foetele
(valsspelen) en rechtbank
(aanrecht). Na een radiopro
gramma waarin ik naar de
laatste twee woorden navraag
had gedaan, werd me eens
verweten dat ik niet naar
Zeeuwse, maar naar 'Neder
landse' woorden gevraagd
had en 'dat kon niet'. Dat is
echter niet terecht. Een simpe
le tweedeling in 'Nederlands'
en 'Zeeuws' bestaat niet. De
woorden in kwestie komen in
een deel van ons land voor,
maar niet precies in die of die
provincie. Misschien zelfs wel
in een groot deel van het land,
of in heel Zuid-Nederland en
Vlaanderen. Of in een deel
van de ene provincie én een
deel van een andere provin
cie. Daarom hebben de woor
denboeken als omschrijving
ervan gekozen voor 'geweste
lijk'.
Daarom ook zijn die woorden
voor taalkundigen best inte
ressant en kun je er onderzoek
naar doen waar ze precies
voorkomen. Om van de factor
'tijd' nog maar te zwijgen.
Rechtbank was vroeger alge
meen in bijna heel Zeeland,
het was in feite de houten
voorloper van het stenen aan
recht, dat in de jaren veertig,
vijftig en zestig algemeen
werd.
Nu nog wat 'kleinigheidjes'
waarvan ik nog steeds niet
weet of ze nu Nederlands zijn
of niet. De Dikke Van Dale
geeft er in elk geval geen uit
sluitsel over. De eerste vindt u
in het zinnetje: 't Za wè goed
weze bie z'n. Dat wil zeggen:
hij zal het wel goed vinden.
Dat is dus een apart gebruik
van het woord 'bij', maar of
het nu specifiek Zeeuws is...?
De tweede is een bijzonder
gebruik van 'op': Ik bin gister
in den doenker op een paele
gelope. Van de 21 betekenis
sen van het woordje 'op' in de
Dikke Van Dale, komt er één
een beetje in de buurt. Ze
luidt: ter uitdrukking dat de
beweging met een vijandelijke
intentie geschiedt, synoniem
'tegen'. Dat laatste klopt: het
gaat inderdaad om iemand
die tégen een paal loopt. Maar
van een vijandige bedoeling
kan je dan toch moeilijk spre
ken, nietwaar. Dus: een twij
felgeval en waarschijnlijk dus
een 'gewestelijke' constructie.
advertentie
Commissievergaderingen
Gladheidbestrijding
Brede School Middelburg-Zuid
De Roemeense Staatsopera van Timisoara brengt Die Fledermaus.
De Roemeense Staatsopera
van Timisoara werd in 1847
opgericht met de opvoering
van Aïda van Verdi. Menig
opera, waaronder die van gro
ten als Mozart, Donizetti en
Verdi, zouden toen nog vol
gen. Ook opera's van Wagner
werden al in de jaren zestig
van de vorige eeuw daar op
gevoerd.
De Roemeense zangschool is
beroemd. De laatste jaren zijn
dan ook met groot succes
West-Europese toernee's ge
maakt. Hun voorstellingen
werden door publiek en pers
goed ontvangen.
Het verhaal over Die Fleder
maus (de vleermuis) speelt in
het Wenen van 1870. Eisen-
stein, een rijke Weense rente
nier, heeft ooit zijn vriend dr.
Falke na een gecostumeerd
feest dronken op straat achter
gelaten en hem daar zijn roes
laten uitslapen. Dr. Falke, ver
kleed als vleermuis, ontwaak
te en zon op wraak. De operet
te vertelt het verhaal over de
wraak: de hofmakerij van Alf
red aan Rosalinde, zijn gevan
genneming, de val die Rosa
linde als Csardas-fürstin opzet
voor Eisenstein en het hele
bal bij prins Orlofski maken
daar allemaal deel van uit. De
wraak voltrekt zich tenslotte
met een grote knipoog en veel
champagne.
De voorstelling in de Stads
schouwburg begint om 20
uur. Kaarten zijn uitsluitend
telefonisch te reserveren op
donderdag 13 januari vanaf 11
uur (via telefoonnummer 0118
- 659 659).
Aan de Ringbaan in Goes staat sinds kort een nieuw
kantoor. Op zich niets bijzonders, ware het niet dat de
energiekosten extreem laag zijn. Vandaar ook de naam
van het eco-bedrijf: Energie-O-kantoor. Architect en pro
jectontwikkelaar Jan Aantjes: „Het is.heel goed mogelijk
om een comfortabel pand met de modernste gemakken
te bouwen en ervoor te zorgen dat het zo energiezuinig
is, dat het haast niet te geloven valt".
Advertentieverkoop
Redactie
Bezorgklachten
Uitgebreid colofon:
(0118) 484 316
(0118) 484 276
(0800) 023 1231
zie pagina zoekertjes
Vorig jaar gaf Ons Genoegen
voor het eerst een nieuwjaars
concert, waarin filmmuziek
centraal stond. Inmiddels is
de harmonie van plan van het
nieuwjaarsconcert een stevige
traditie te maken.
Het programma van dit jaar,
waaraan behalve het harmo
nieorkest en Remake ook het
Leerlingenorkest van Ons Ge
noegen aan deelneemt, neemt
het publiek mee op een muzi
kale reis door de twintigste
eeuw.
Zo wordt begonnen met het
vertolken van het eerste deel
van de Symphonie nr. 1 van
Camille Saint-Saëns. Deze
componist wordt algemeen
gezien als vertegenwoordiger
van de Franse muziek uit de
negentiende eeuw. Via het tra
ditionele nummer Just a Clo
ser Walk with Thee wordt in
het begin van de twintigste
eeuw de jazzmuziek geïntro
duceerd. De jaren tien staan
bij Koninklijke Harmonie Ons
Genoegen in het teken van
Colonel Bogey. Deze mars
werd in 1958 in één klap po
pulair door de film Bridge
over the River Kwai, maar da
teert uit 1914.
Via Summertime (George
Gershwin) uit 1925 en Harlem
Nocturne (Earle Hagen) uit
1940 komt Ons Genoegen in
de jaren vijftig uit bij de Char
les Chaplin Selections. Ko
miek Charlie Chaplin steeg tot
grote hoogten door zijn stom
me films. Van zijn gesproken
werk werd alleen Limelight uit
1952 echt populair.
In de jaren zestig staat het
harmonieorkest stil bij de
klassieke Amerikaanse musi
cals. Zo wordt een selectie uit
My Fair Lady ten gehore ge
bracht. De jaren zeventig
brengen een ode aan Joop
Doderer, Lou Geels en Riek
Schagen. Dit drietal schitterde
in Swiebertje, de best bekeken
televisieserie ooit in Neder
land verschenen.
Via een selectie van ABBA-
liedjes komt de Koninklijk Har
monie uit bij musical Les Mi
serables. Het verhaal van deze
razend populaire musical uit
1985 werd geschreven door
de Franse schrijver Victor Hu-
go. Het modernste werk op
het programma van het
nieuwjaarsconcert is een se
lectie van de bekendste melo
dieën van de in 1996 door Dis
ney uitgebrachte tekenfilm De
Klokkeluider van de Notre Da
me, opnieuw gebaseerd op
een roman van Victor Hugo.
Het Harmonie-orkest staat on
der leiding van Leon Bours.
Hij studeerde het hoofdvak
compositie aan het MOS in
Zwolle en volgde daarna
privé-lessen koor- en orkestdi
rectie. Zijn lessen harmoniedi
rectie volgde hij bij dirigent en
klarinettist Jan-Willem van
Scherrenburg. Bours was -
onder meer - dirigent en ar
rangeur van blazersensemble
Laudate Musica in Nijmegen
en muziekvereniging De Ont
zetting in Wageningen. Daar
door Marijke Vael
Zij is suppoost van de ge
meentelijke musea in Zierikzee
en borduurt samen met haar
vijf collega's motieven die het
Maritiem museum en Stad
huismuseum symboliseren op
twee stukken kaaslinnen van
zeventig bij vijftig centimeter.
Die worden in augustus, met
de andere geborduurde lap
pen, samengevoegd tot de
grote Zeeuwse merklap, die de
titel 'Door ons gedaen' krijgt.
„Ik vind het een heel leuk ini
tiatief omdat een merklap me
aanspreekt. Ik zoek al enige
tijd motieven om een eigen
merklap te maken. Het lijkt rhe
ook heel spannend om te zien
hoe groot de Zeeuwse merk
lap uiteindelijk wordt."
Het was museumconservator
Minke van Meerten die het ini
tiatief nam om de Zierikzeese
musea te laten 'vereeuwigen'
op de Zeeuwse merklap. „Ze
horen er echt bij omdat in de
ze musea typisch Zeeuwse
voorwerpen zijn te zien én om
dat het Stadhuismuseum ook
een collectie merklappen
heeft. Vanwege het 'Jaar van
de textiel' presenteren we die
in het komende museumsei
zoen door middel van een spe
ciale tentoonstelling, aange
vuld met merklappen die men
sen in bruikleen willen af
staan".
Het idee om de Zeeuwse be
volking de grootste merklap
ter wereld te laten maken
komt van provinciaal muse
umconsulent Wim Scholten en
wordt georganiseerd door het
Bureau provinciaal museum
consulent Zeeland en de Ver
eniging van Zeeuwse Musea.
Nadat het via de krant bekend
was gemaakt werden deze or
ganisaties 'overspoeld' met te
lefoontjes van vrouwen én
mannen die wilden mee bor
duren. „We moesten een stop
instellen anders werden het er
teveel", aldus Eef de Jonge-
Everaert uit Tholen, die actief
is als werkbegeleidster van de
borduurders.
Samen met textielmedewerk-
ster Zeeuws Museum Mia El-
mond besprak zij tijdens bij
eenkomsten in december met
de deelnemers welke afbeel
dingen die wilden gaan bordu
ren. Inmiddels zijn de eerste
patronen gemaakt en de eer
ste steekjes gezet. „Er is ie
mand die de vissersboot van
haar man wil borduren en ook
het beeld van de mosselschelp
in Bruinisse vormde een inspi
ratiebron"'. Op de linnen lap
pen waaraan Lydia Mol mee
werkt komen de voorgevels
van de Zierikzeese musea plus
een aantal kenmerkende ob
jecten uit de collecties.
„We denken aan de thesau
riers schaal uit het Stadhuis
museum; een van de oudste
zilveren objecten uit Neder
land. En eskimo Zierick in zijn
kajak, die is te zien in het Mari
tiem museum". Ook de
Schouwse streekdracht wordt
geborduurd op de linnen lap
pen. Om straks een eenheid te
Lydia Mol maakt de eerste steekjes op een van de linnen lappen die onderdeel worden van de
grote Zeeuwse merklap 'Door ons gedaen'. Foto Marieke Mandemaker
Op zich niets vreemds, ware
het niet dat de leden van het
gelegenheidskoor en -orkest
elkaar pas die dag voor het
eerst treffen.
Deze vorm van zingen wordt
dan ook wel 'scratch' (vrij ver
taald: begonnen vanaf het
nulpunt) genoemd.
De scratch-uitvoeringen in En
geland kregen al eerder navol
ging in Leiden. De leiding van
het concert is in handen van
de op scratch-gebied ervaren
dirigent Jules van Hessen. Hij
dirigeerde bijvoorbeeld de af
gelopen tien jaar de jaarlijkse
Scratch Messiah in Leiden. De
solopartijen worden uitge
voerd door vier jonge profes
sionals. Jos Vogel bespeelt
het orgel.
Echt helemaal zonder voorbe
reiding is de voorstelling toch
niet. Zangers en instrumenta
listen krijgen de muziek enke
le maanden voor de uitvoe
ring al thuisgestuurd, zodat
één en ander ingestudeerd
kan worden.
pag.
Het harmonie-orkest van Koninklijke Harmonie Ons Genoegen uit Vlissingen.
naast had hij de leiding over
een aantal koren, waaronder
het gemengde koor vap de
Groenestraat-kerk in Nijme
gen en amusementskoor
Choke uit Druten.
Sinds april 1992 is Bours
werkzaam in Zeeland. Hij is
behalve van de Koninklijke
Harmonie Ons Genoegen ook
dirigent van het Scheldelood-
senkoor in Vlissingen, het
Westkappels Dameskoor, de
musical- en operettevereni
ging Groep Pappillon in Mid
delburg en het gemengd koor
Sursum Corda in Oostkapelle.
Onlangs nog dirigeerde hij het
Zeeuws Orkest, het Cape Cod
Mostly Men's Chorus (uit de
Verenigde Staten) en het
Scheldeloodsenkoor in een ei
gen arrangement van Con
quest of Paradise van Vange-
lis tijdens de opname van de
cd 'First Night of the Sea
Proms' van het Scheldeloods
enkoor.
Koninklijke Harmonie Ons Ge
noegen is een muziekvereni
ging die in 1890 werd opge
richt als harmonie-orkest. De
vereniging kende in de begin
jaren een periode van grote
bloei en genoot bekendheid
door haar zondagse concerten
in een muziektent aan de Vlis
singse boulevard. In 1945
werd een signaalvereniging
opgericht, welke in 1967 werd
omgezet in een trompetter
korps. Inmiddels is die sig
naalafdeling uitgegroeid tot
zelfstandig opererende drum
fanfare. In 1950 mocht de har
monie het predikaat 'konink
lijk' gaan voeren. Dat werd
verleend voor de prestaties op
cultureel gebied en de hou
ding van de vereniging in de
oorlogsjaren.
Inmiddels bestaat de koninklij
ke harmonie uit een zestal af
delingen: het harmonie-or
kest, de drumfanfare/showor
kest Deltaband, een leerlin
genorkest, een blokfluitgroep
en twee amusementsorkes
ten: de Melody Makers en de
Dikkuh Nekkuh Bent. De ver
eniging heeft meer dan hon
derdveertig leden.
kunnen maken van al die ver
schillende stukken geborduur
de stof wordt de onder- en bo
venzijde ervan door de deelne
mers voorzien van eenzelfde
borduurrand, uitgevoerd in
'oude tinten'. De kleuren van
hun zelfgekozen afbeeldingen
bepalen de deelnemers zelf.
„We willen tinten die in over
eenstemming zijn met de af
gebeelde objecten. Maar soms
is dat moeilijk, bijvoorbeeld bij
glazen of zilveren voorwer
pen".
Minke en Lydia maken bor
duurpatronen van de afbeel
dingen van hun keuze door
een plaatje of foto ervan op de
computer te scannen en ver
volgens te printen op ruitjes
papier. Lydia Mol is een erva
ren borduurster. Ik borduur al
jaren en ben er goed in. Dat
komt omdat ik het leuk vind
om te 'priegelen' en ook graag
puzzel. Vanwege het uittellen
van de kruissteekjes komt dat
bij borduren allebei aan de or
de". Lydia verwacht dat zij en
de andere vijf suppoosten een
deel van het borduurwerk aan
de Zeeuwse merklap zullen
verrichten in het Stadhuis- of
Maritiemmuseum.
„Vooral in het voor- en nasei
zoen zit je daar vele uren ter
wijl er nog niet zoveel bezoe
kers komen. Dan hebben we
daar best tijd voor". De gebor
duurde stukken linnen moeten
in augustus worden ingele
verd bij de organisatoren. Zij
worden dan samengevoegd
tot een zeer lange merklap, die
aan de achterzijde wordt voor
zien van een voering. In de
cember wordt het werkstuk of
ficieel gepresenteerd. Eef de
Jonge denkt dat de merklap
vervolgens een plek krijgt in
een museum in Zeeland.
„Maar het is nog niet bekend
welk museum dat zal zijn".
In een monumentaal pand aan de Vlasmarkt in Middelburg
heeft mondhygiënist Marja van Heusden onlangs haar eigen
praktijk geopend. De hypermoderne behandelstoel valt op
vanwege het computerscherm dat patiënten de mogelijkheid
geeft mee te kijken in eigen mond.
Verder aandacht voor Schoonheidsinstituut Leonie Wilderom,
pas geopend in Arnemuiden, de verhuizing van Duvekot Ma
kelaardij en de verbouwing van restaurant Oranjeplaat.
i=======
In de Vlissingse bioscoop
Cine City gaat deze week
de huiveringwekkende
psychologische thriller
The Sixth Sense in pre
mière. De achtjarige Cole
Sear wordt achtervolgd
door een groot geheim:
hij krijgt regelmatig be
zoek van geesten. Uitein
delijk neemt hij kinder
psycholoog Malcolm
Crowe (Bruce Willis) in
vertrouwen.
