Domburg is in de loop der jaren flink veranderd. De ge
schiedenis van het Walcherse stadje als badplaats begon
toen twee Middelburgse dames in Scheveningen een
kuurbad in zee namen. Domburg volgde al gauw het
voorbeeld van Scheveningen en veranderde in ruim an
derhalve eeuw tijd van een plattelandsdorpje in een flore
rend toeristisch plaatsje.
Kunstenaars
Gevaarlijk
Kuuroord
FAAM/VLISSINGER Woensdag 2 juni 1999
Badplaats Domburg:
sen nostalgie en realiteit
door Evelien van Wijk
;.*SK*S
Het is alleen niet zo snel en gemakke
lijk gegaan als het lijkt. Is Domburg
vandaag de dag een badplaats waar
iedereen kan genieten, vroeger was
dat zeker niet het geval. De badplaats
begon namelijk ooit als kuuroord
voor de welgestelden onder de Ne-
derlandsche bevolking. De twee Mid
delburgse dames die in Schevenin
gen in 1834 als eersten van Neder
land een bad in zee namen, zouden
dat ook graag in Domburg willen
doen.
En zo geschiedde. Een kuurbad werd
alleen genomen als dat werkelijk
goed voor de gezondheid van de
mensen zou zijn. Een bad nemen
voor het plezier was er in deze tijd
echt niet bij. Zo'n uitspatting zou de
kerk ten zeerste afkeuren.
Kuurbaden mochten dus alleen geno
men worden onder het toeziend oog
van een geneesheer. Die schreef voor
hoevaak en hoelang er gebaad moest
worden om het meeste profijt van
het geneeskrachtige water te krijgen.
Een vooraanstaand arts in Domburg
was Dr. Mezger, die adellijke en vor
stelijke mensen consulteerde. Deze
Duitse arts prees het zuivere water
aan de kust van Domburg aan van
wege zijn heilzame werking. Door zijn
advies durfden meerdere mensen het
Domburgse zeewater uit te proberen.
Een bad nemen was alleen wegge
legd voor de mensen die redelijk wat
aanzien genoten. Deze aanzienlijken
traden vanuit hun badkoetsjes voor
zichtig te water.
Mede door de aanwezigheid van Dr.
Mezger steeg het aantal bezoekers
van het kuuroord. Met als gevolg dat
het Badpaviljoen werd gebouwd om
de gasten een verblijfplaats te kun
nen bieden. Domburg werd de plaats
waar men in rust van een heilzaam
bad en van de mooie natuur kon ge
nieten.
Het Domburgse strand met windschermen anno nu.
kend onder haar schrijverspseudo- se Rivièra', die kustplaats is te verge-
niem Carmen Sylva. Tijdens haar ver- lijken met Domburg."
blijf in Domburg bood de Duitser Erb-
schloe haar een gastvrij verblijf in
zijn ruime zomerhuis 'Maria' aan. La- Drukker
ter veranderde hij de naam van de
villa in haar pseudoniem: Carmen In Domburg heeft het aanbod altijd
Sylva. Deze villa staat er tot op de ingespeeld op de vraag. Daardoor
dag van vandaag. In de jaren twintig werd Domburg een badplaats voor
en dertig kwam de burgerman; Dom- de modale vakantieganger. En naar-
burg werd bereikbaar voor het moda- mate deze in aantal toenam, werd het
Ie gezelschap. drukker. De pensionnetjes rezen als
Het aanzicht van het strand verander- paddestoelen uit de grond. De inwo-
de ook. De badkoetsjes verdwenen ners pikten ook een graantje mee. Ze
en het badpak deed zijn intrede. Het woonden in de zomer in hun tuin-
was niet meer alleen voor de aan- huisje, terwijl ze hun eigen huis aan
zienlijken weggelegd om een duik in de toeristen verhuurden. Dit succes
het zilte nat te nemen. Vooral bij Bel- van de badplaats had helaas wel een
gen was de badplaats erg geliefd, keerzijde. De vooruitgang ging na-
Meneer A. Wisse blikt terug op die melijk ten koste van de rust die het
tijd. kustplaatsje altijd bood. In 1951
Hij is vele jaren SGP-wethouder van kwam er voor het eerst een grote
Domburg geweest. „Pas na de jaren camping. Door de komst van die
vijftig kwamen er langzaam aan Duit- camping was het voor minder draag-
sers in Domburg. Tot kort na de krachtigen mogelijk een mooie va-
Tweede Wereldoorlog waren er veel kantie op Walcheren te vieren. Deze
meer Belgen, maar lang niet zoveel camping was een van de oorzaken
als er nu Duitsers zijn". Wisse woont van de opkomst van de massarecre-
al zo'n 72 jaar in Domburg, vrijwel atie.
zijn hele leven, en hij wil er nooit
meer weg. Ook de bezoekers van
Domburg zijn trouw aan de Walcher- N39Ktr6Cr63tl6
se badplaats. Wisse: „Domburg is ge
vaarlijk, als je er een keer bent ge- Toch bleven de Domburgers optimis-
weest en ontdekt hebt hoe mooi tisch, volgens Wisse. „Het wordt niet
Domburg is, wil je er weer naar te- gauw te vol in Domburg," denkt hij.
rug. Jaren achter elkaar komen er de- „De top in de zomer duurt altijd maar
zelfde gasten. Walcheren werd voor een paar weken. Zo erg is dat niet. De
de inundatie tijdens de Tweede We- mensen lopen altijd nog op hun ei-
reldoorlog niet voor niets 'De Tuin gen benen. Die tweehonderd bunga-
van Nederland' genoemd, met Dom- lows doen de rust natuurlijk geen
burg als de 'Parel' van die Tuin. En goed. Maar de middenstand profi-
Zoutelande heet ook wel de 'Zeeuw- teert er wel van. Het is niet eerlijk af
foto Jaap Wolterbeek
In het begin van de twintigste eeuw
was Domburg ook een aantrekkelijke
pleisterplaats voor diverse kunste
naars. Bekende schilders als Piet
Mondriaan en Jan Toorop hebben er
veel geschilderd.
De mooie natuur in en rond Dom
burg was voor hen een onuitputtelij
ke bron van inspiratie. De altijd
mooie lichtval, de wolkenpartijen en
de smalle duinenrij legden zij voor de
eeuwigheid vast.
Voor de kunstenaars was het ook in
teressant dat ze hun schilderijen kon
den exposeren in een speciaal hier
voor gebouwd kunstzaaltje bij het
Badpaviljoen. Het selecte badpubliek
was werkelijk geïnteresseerd in de
kunst. Dat maakte het voor de schil
ders dus ook mogelijk hun werk te
verkopen. Naast schilders waren er
overigens ook regelmatig andere
kunstenaars in Domburg. Schrijvers
zoals Van Schendel en Boutens en di
verse Duitse musici zochten elkaar in
Domburg op. Toorop was in die tijd
de grote organisator van de kunst
kring. Ook was hij toen de meest be
langrijke schilder.
te geven op de toeristen, de inwo
ners van Domburg leven ervan".
Als SGP-wethouder van Domburg
heeft Wisse ervoor gestreden om een
naaktstrand te verbieden. Tevergeefs.
Het strand is er toch gekomen. „Uit
eindelijk hebben we toch toege
stemd. Want als er geen apart strand
voor naaktrecreatie kwam, was het
op een 'gewoon' strand ook niet te
verbieden. Toch blijft het moeilijk, ik
heb het nog meegemaakt dat de
mensen nog badkoetsjes en strand
stoelen gebruikten en de grootste
moeite deden zich niette laten zien in
badkleding. Dat was toen gewoon
onfatsoenlijk. Nu willen sommige
mensen een naaktstrand. Een groot
verschil. Mensen gaan steeds verder
in dat soort dingen". Bleven de gas
ten vroeger meestal minstens drie tot
vier weken in Domburg, tegenwoor
dig komen veel toeristen slechts een
dagje van zee en strand genieten. Ze
nemen een bad en vertrekken weer.
Deze dagjesmensen zijn volgens J.
Warners nadelig voor de toeristenin
dustrie. Dat zegt hij in zijn boek
'Domburg, 150 jaar een Badplaats'.
De toeristen profiteren wel van de fa
ciliteiten die Domburg biedt, maar de
inkomsten die deze groep bezoekers
opleveren zijn te verwaarlozen, treurt
Warners in zijn uitgave. Zij betalen
bijvoorbeeld geen toeristenbelasting.
Gelukkig zijn er nog veel mensen die
elk jaar weer voor een paar weken te
rugkeren naar de kustplaatsen van
Walcheren. En niet alleen in Dom
burg. Ook in Zoutelande floreert het
toerisme. Mevrouw Gunter is daar
een vaste gast. Zij woont in Breda,
maar komt al dertig jaar haar zomer
vakantie in Zoutelande vieren.
Haar liefde voor dit kustplaatsje heeft
ze ook overgedragen op haar zoon,
die sinds een paar jaar ook steevast
een bezoek aan Zoutelande brengt.
„De mensen hier zijn prettig, het is
een mooie buurt, je kunt hier gewoon
genieten." Zij is hier nu samen met
haar zus, die in Oost-Souburg woont.
Het valt haar wel op dat er steeds
meer Duitsers komen. „Van de vijf
mensen die je hier tegenkomt zijn er
zeker drie Duits. Maar dat zijn pretti
ge mensen hoor. Ik denk dat er in
Domburg meer andere buitenlanders
zitten, zoals Engelsen, de 'stand' zit
daar meer", denkt mevrouw Gunter.
C. Janse woont al zijn hele leven in
Zoutelande. Hij heeft het plaatsje
zien veranderen van een kleine plat
telandsgemeenschap van 500 inwo
ners naar een toeristisch dorp van
ruim 1500 inwoners in de winter. De
buitenlandse toeristen in Zoutelande
zijn volgens Janse vrijwel alleen Duit
sers. Zij hebben vaak een tweede
huisje aan de kust. Janse: „In de
loop van de jaren zijn hier steeds
meer toeristen gekomen, net zoals in
de andere kustplaatsjes. Er staat een
grote camping hier vlakbij. De Duit
sers hier komen echt niet van de plat
te grond hoor. De meesten zijn inge
nieur of makelaar en hebben hier een
tweede huisje. De hele straat staat er
vol van. Bij mij is dat wel iets anders
gegaan. Ik kom recht uit de boeren-
stank, zal 'k maar zeggen". De heer
Janse verhuurt zelf ook, dat doet vrij
wel iedereen in de gemeenschap. En
zo wordt het massarecreatieproces
versterkt.
Tot aan het uitbreken van de Eerste
Wereldoorlog bleef Domburg een eli
te-badplaats, voor adellijken en wel
gestelden uit inmiddels binnen- èn
buitenland. Een voornaam persoon
die meerdere keren een bezoek aan
Domburg heeft gebracht is de Roe
meense koningin Elisabeth, beter be-
De brede stranden en het zuivere zee
water blijven aantrekkelijk voor toe
risten. Het principe van kuuroord is in
Domburg nieuw leven ingeblazen
met de komst van het recreatiecen
trum 'De Parel'. Dit centrum heeft
ook een aparte kuurafdeling. Het
Badhotel, als parel van weleer, is in
1994 met veel gevoel voor nostalgie
gerenoveerd en daarna heropend,
nadat het jaren op de slooplijst heeft
gestaan. Wisse: „Het nieuwe Badho
tel is een prachtding, ik heb het ge
noegen gehad het te mogen openen.
Ik denk dat het hotel ervoor zorgt dat
er weer rijkere mensen het kustdorp-
je komen opzoeken". Dat zou voor de
toekomst van Domburg bijzonder po
sitief zijn.
Voor Wisse is de hoeveelheid toeris
ten geen probleem, de middenstand
profiteert er immers van. Maar voor
een langer bestaan van Domburg zou
ernaar gestreefd moeten worden
meer kwalitatieve in plaats van kwan
titatieve verbeteringen van de voor
zieningen door te voeren. Dan zou
den er misschien minder toeristen
komen. Maar degenen die komen be
schikken dan wel over een ruimere
beurs. Dat zou net zoveel inkomsten
opleveren.
Met dank aan het Zeeuws Documentatie
Centrum.
Badkoetsjes op het strand van Domburg omstreeks 1900.
foto Zeeuws Documentatie Centrum
