"Slechthorende voelt zich vaak
buitengesloten"
"Aanvaarden fis het halve werk"
Vliegen met oordoppen
Hoe werkt het oor?
Tinnitus kan leven
ontwrichten
Audioloog T. Kapteyn over maatschappelijk isolement:
Als duidelijker praten niet meer helpt...
Bescherming voor luchthavenpersoneel
Eén op de tien mensen heeft last van suizingen
Slechthorendheid heeft
grote gevolgen voor de
mens. Je ziet aan de bui
tenkant niet dat iemand
doof is of slecht hoort.
Een gehoorprobleem
leidt vaak tot isolement.
Theo Kapteyn is audio
loog bij het VU-zieken-
huis in Amsterdam.
"Om het probleem van
slechthorenden duidelijk
te maken, vergelijk ik
hen wel eens met blin
den. Een slechtziende zit
in een volle kamer en
doet volop mee, ook al
kan hij niet zien. Een
slechthorende staat in
feite buiten de kamer,
kijkt naar binnen maar
hoort niet bij het gezel
schap."
Verschillende specialisten
Weegschaal
Preventie
Digitale apparaten
Een slecht gehoor is een
echte handicap en kan
je leven behoorlijk
moeilijk maken. "Een
goede communicatie
met de omgeving is
belangrijk voor men
sen", aldus docent hoor-
revalidatie Wouter de
Vos. "Treden hierin ver
anderingen op door
slechthorendheid, dan
ontstaat al snel een
gevoel van isolement.
Acceptatie van de han
dicap is vaak het
omslagpunt van waar
uit een verbetering van
de leefkwaliteit van de
slechthorende begint."
Behelpen
Streepjescode
Gehandicapt gevoel
SCHIPHOL - Ongeveer
twee miljoen mensen in
Nederland werken in
een lawaaiige omgeving.
De helft van deze werk
nemers weet dat zelf ook
en heeft maatregelen
genomen. De andere
vijftig procent is zich
vaak niet bewust van de
gevaren. Het personeel
dat op onze nationale
luchthaven aan een
overdaad aan geluid
blootstaat, heeft een
bezoek gebracht aan de
audicien; de aangewezen
specialist voor het aan
meten van individueel
aangepaste gehoorbe-
scherming.
Verkeerstoren
Frequentie
Ook voor thuis
Het gehoor is een van de
zes zintuigen waarover
de mens beschikt. Voor
het gemak laten we het
'zevende zintuig' buiten
beschouwing. Voor de
meeste mensen is horen
de normaalste zaak van
de wereld. Door te horen
zijn we ons ervan
bewust wat er rondom
ons allemaal gebeurt,
zonder daar eigenlijk
acht op te slaan. Het oor
doet het altijd, dag en
nacht. Het waarschuwt
ons voor gevaar en geeft
ons de mogelijkheid te
communiceren. Maar
hoe werkt het menselijk
oor precies?
Vrachtwagen
Anatomie van het oor
Wat hadden Maarten Luther, Jean Jacques
Rousseau en Ludwig von Beethoven gemeen? Zij
hadden allen last van oorsuizingen. Net als één op
de tien Nederlanders. Oorsuizingen (of tinnitus)
vormen een onzichtbare handicap. Iemand hoort
getsjilp, getluit, stromend water of een zwerm bijen,
zonder dat er een geluidsbron aan te wijzen is. Dit
kan een zware geestelijke belasting zijn.
Rockconcert
Psychologische oorlog
voering
Speciale afdeling
Woensdag 28 april 1999
FAAM/VLISSINGER
5
Gehoor
zenuw
Trommelvlies
Buis van
Eustachius
"Een audioloog is geen arts", ver
telt Kapteyn, "maar weet vooral
veel van de werking van het geluid
en het gehoor. Hij meet het gehoor
en de afwijkingen en past dan een
boortoestel aan. We behandelen dc
meer ernstige gehoorafwijkingen.
De lichtere aandoeningen kunnen
door de KNO-arts of audicien
behandeld worden." Theo Kapteyn
stelt ook de diagnose en revalideert
het gehoor. "Dit specialisme is ont
staan in de 30-er en 40-er jaren,
toen ook de eerste boortoestellen
ontwikkeld werden. We werken
nauw samen met KNO-artscn en
ook met huisartsen."
Veel audiologen werken in een
audiologisch centrum, waaraan ook
een KNO-arts, maatschappelijk
werker, technicus, logopedist en
psycholoog verbonden zijn.
"Slechthorendheid kan diep door
werken in het persoonlijk leven
van de patiënt", weet Kapteyn.
"Door de aanwezigheid van de ver
schillende specialisten kunnen we
mensen helpen te leren leven met
hun verminderde gehoor. We
onderzoeken hoe kapot het gehoor
is en wat de gevolgen zijn voor het
verstaan van spraak. Bovendien
kijken we wat de sociale gevolgen
ervan zijn want een slechthorende
voelt zich vaak buitengesloten."
Het menselijk gehoor is een inge
wikkeld. verfijnd zintuig. Een heel
gevoelig meetinstrument. "Een
weegschaal waarmee je een brief
kunt wegen, maar ook een zware
caravan", vindt Kapteyn. "Zo uit
eenlopend is het menselijk oor. Bij
hel horen van het spectrum lussen
hele lage lot hele hoge tonen kan
van alles misgaan. Bij kleine kin
deren zien we vaak dat het doorge
ven van het geluid naar het binnen
oor niet goed loopt. Dit noemen
we geleidingsverlies en is in veel
gevallen met operalies te verhel
pen. Afwijkingen in het binnenoor
zelf komen weer meer voor bij
ouderen. Vooral de hoge lonen
worden niet meer goed gehoord.
Men hoort iemand wel pralen,
maar verstaat niet wat diegene
zegt. Dit lijkt op Oostindische
doofheid maar hier is geen sprake
van kwaadwillendheid Deze aan
doening kan grote gevolgen heb
ben voor het sociale leven van de
patiënt. Een hoortoestel kan, door
het versterken van het geluidsvolu
me het gehoor verbeteren. Slechts
in uitzonderingen ligt de oorzaak
van slechthorendheid dieper in het
oor als gevolg van een ziekte. In
dat geval wordt het via zenuwver
bindingen naar de hersenen niet
meer goed doorgegeven.
Sommige aandoeningen zijn te
voorkomen Kapteyn legt uit:
"Plotselinge harde geluiden zijn
slecht voor het gehoor. Als je lange
tijd in een lawaaiige omgeving
bent, kan dit ook nadelige gevol
gen hebben. Dan kun je denken
aan een popconcert, discotheek of
aan werkplekken in de bouw.
Bepaalde medicijnen, of combina
ties van geneesmiddelen kunnen
ook het gehoor aantasten. Ik wijs
er vaak op dal het verstandig is de
signalen van je eigen gehoor seri
eus te nemen. Wanneer je oren bij
het horen van harde geluiden gaan
suizen of pijn doen. verlaat deze
plek dan."
"Het draait in veel gevallen om de
haartjes in het binnenoor", aldus de
audioloog. "Deze hele kleine en
kwetsbare haartjes geven de
geluidstrillingen door. Wanneer er
onvoldoende zuurstof naar toe
gaat. kunnen ze beschadigen.
Meestal onherstelbaar, zodat de
klachten blijven bestaan." Een van
de weinige oplossingen is dan een
hoortoestel. De Schooneberg-audi-
cien weet alles van het aanmeten
van zowel analoge als wel de nieu
we generatie boortoestellen.
"Tegenwoordig bestaan er digitale
apparaten die voor sommige vor-
Dc Vos. die als logopedist verbon
den is aan. het Westfries Gasthuis
in Hoorn en als docent aan de
Hogeschool Utrecht, is de eerste
om de grote problemen van een
verminderd gehoor te erkennen
"Maar slechthorendheid heeft ook
voordelen", vindt De Vos. "Als je
niet gestoord wil worden kun je je
gehoortoestel uitzetten. Je hebt dan
geen hinder meer van storende
geluiden en zo kun je bijvoorbeeld
rustig slapen of een boek lezen.
Mijn advies aan ouderen is om het
apparaat te gebruiken wanneer dat
nodig is. Kinderen daarentegen
moeten hel altijd dragen omdat hel
hoortoestel een deel van henzelf
mo,ct gaan worden, hun 'eigen'
gehoor als het ware", aldus dc
docent hoorrevalidatie.
"De moderne (medische) weten
schap is in staat bepaalde vormen
van slechthorendheid te verhelpen
door operaties, gehoortoestellen en
in beperkte mate door oefeningen.
Maar in hel algemeen kun je stel
len dat het behelpen blijft."
Producenten van boortoestellen
beloven dat de gebruiker weer net
zo goed hoort als vroeger. Maar dit
Logopedist Wouter de Vos in zijn spreekkamer
is een overschatting van de tech
niek, vindt De Vos. "Wat de slecht
horende zelf kan doen voor een
goede communicatie is het zeggen
dat hij/zij niet goed hoort. De
anderen kunnen hiermee rekening
houden door bijvoorbeeld langza
mer te gaan praten, beter te articu
leren of dichter bij te gaan staan.
Het vermijden van storende omge
vingsgeluiden draagt ook bij tot
een betere communicatie. Bij ern
stige vormen van slechthorendheid
kunnen spraakafzien - vroeger ook
wel liplezen genoemd - en eenvou
dige gebarentaal ondersteuning
bieden."
In de logopedie worden afwijkin
gen in spraak, stem. taal en gehoor
behandeld. "Het merendeel van
onze patiënten krijgen we via de
KNO-arts doorverwezen. Er
bestaat een misverstand over wat
precies slechthorendheid is. Een
verslechterd gehoor betekent niet
alleen geluiden zachter of in het
geheel niet horen, maar ook ver
vormd Ik maak wel eens de verge
lijking met het zien van een streep
jescode. Mensen met goede ogen
kunnen de streepjes afzonderlijk
goed onderscheiden. Voor anderen
met een minder scherp gezichtsver
mogen lopen de lijntjes in elkaar
over. Zo is het met het gehoor ook.
geluiden kunnen vervloeien", legt
de logopedist uit. "Het zijn met
name de hoge tonen die de slecht
horende niet goed kan verstaan.
Dit zijn de medeklinkers. Bij het
woord sinaasappels hoort hij/zij
alleen de klinkers: ie-aa-aa-eeue.
Hij zal dan vaak reageren met de
opmerking 'Ik hoor je wel. maar ik
versta niet precies wat je zegt.' Dit
verschijnsel doel zich in grote mate
voor bij ouderen. En daarom is het
gros van de oudere patiënten die in
de kliniek komen door hun kinde
ren gestuurd. Zij zelf hebben geen
probleem, maar beseffen evenmin
dat ze het geluid van de televisie
wel erg hard hebben staan of dat
de omgeving bijna moet schreeu
wen om zich verstaanbaar te
maken."
Een hoortoestel roept bij veel dra
gers schaamtegevoelens op. Vreemd
eigenlijk, vindt de Vos: "Dc bril is
volledig geaccepteerd maar een
hoortoestel niet. Deze voorziening
wordt nogal eens geassocieerd met
ouder worden, slechter functione
ren. Het geeft mensen soms een
gehandicapt gevoel. Van een hoor
toestel wordt je niet knapper, ook al
heb je een fraai versierd exemplaar
uitgezocht. Het accepteren van de
handicap en een hoortoestel is
belangrijk vooi hel welzijn van de
patiënt. Als deze aanvaard worden,
is meer dan het halve pleit gewon
nen. Er zijn mogelijkheden om
mensen te helpen bij het aanvaar
den van de handicap. Zo geven we
cursussen spraakafzien voor groe
pen Door met meer lotgenoten bij
elkaar te zitten, ontstaat een gevoel
van herkenning." Velen komen dan
na verloop van tijd voor hun slecht
horendheid uit en bezoeken een
Schooneberg-audicien, de specialist
op het terrein van het aanmeten van
hoorapparatuur.
Audioloog Tlieo Kaptyn
men van slechthorendheid oplos
singen bieden." Kapteyn wil hier
bij het optimisme dat in enkele
reclamefolders wordt gemeld wat
temperen. "Digitale toestellen kun
nen weliswaar zachte geluiden wel
versterken en harde geluiden juist
niet, het volgen van een gesprek
blijft echter vooralsnog extra
inspanning vergen. Wel is het zo
dat een digitaal toestel het horen
gemakkelijker en prettiger kan
maken en zo het isolement waarin
slechthorenden verkeren, wat weg
kan nemen. En dat is een groot
voordeel want dan horen deze
mensen er tenminste weer bij."
"Ik hoor allerlei bijgeluiden"
GehoorVerlies ontstaat mee.stal
geleidelijk. Wanneer je slechtho
rend wordt. hoor je eerst het rit
selen van kleding en voetstap
pen niet meer. Vervolgens zul je
het geluid van stromend water
en zingende vogels gaan missen.
Aan het verdwijnen van deze
geluiden wen je langzaam. Jc
merkt pas echt iets van slechtho
rendheid wanneer je in sommige
situaties de gesprekken niet meer
goed kunt volgen. Wanneer je
een hoortoestel hebt, worden niet
alleen spraakgeluiden versterkt.
Ook andere geluiden die je. voor
heen wel hoorde, worden weer
geheel of gedeeltelijk terugge
bracht. Maar wel tn één keer. Dit
voelt storend aan en deze gelui
den worden dan als bijgeluiden
ervaren. De terugkeer van gelui
den went bij de een sneller dan
bij de ander. Bij een deskundige
Schooneberg-audicien kunt u
zich vrijblijvend daten i nformeren
over de nieuwste generatie boor
apparaten. Deze zijn in staat
voornameli jk Het spraakgebied te
versterken, waardoor de slecht
horende minder last heeft van
deze'bijgeluiden'.
Deze 'otoplastieken' beschermen
de werknemers tegen lawaaidoof
heid. Uil statistieken blijkt dat dit
een van de meest voorkomende
beroepsziekten in Nederland is.
Door aanhoudend harde geluiden
van motorcji, vliegtuigen of
fabrieksmachines sterven de der
tigduizend trilliaartjes in het bin
nenoor langzaam af. Hierdoor hoor
je na verloop van tijd geen hoge
tonen meer, alles klinkt dof.
Slechthorendheid gaat meestal
geruisloos. Je merkt hel nauwe
lijks, je denkt dat je eraan went.
Ook piloten dragen gehoorbeschermers
De Elacin-oordoppen zi jn met veel
succes geïntroduceerd in verschil
lende KLM-divisies. Airforce KLM
hij voorbeeld, maar ook hel perso
neel dat voor de afhandeling van de
bagage verantwoordelijk is en de
mensen van het technisch onder
houd gebruiken Elacin Compact
met M02-filters De piloten gebrui
ken Elacin ER-I5's. In de cockpit
is veel meer lawaai dan in dc rest
van het vliegtuig. Er is behoorlijk
veel 'windruis', waardoor hel zon
der gehoorbeschermers moeilijk
communiceren is. Hel is natuurlijk
van groot belang dat piloten goed
met het personeel in de verkeersto
ren kunnen spreken.
Omdat de otoplastieken individu
eel worden aangemeten, hebben ze
een perfecte pasvorm en zijn ze
ook bij langdurig dragen comforta
bel. Ze zijn precies naar de vorm
van het oor van de drager gemaakt
en zi jn dus maar op een manier in
de gehoorgang in de brengen. Alle
geluiden worden met ca. 15 decibel
gedempt. Hel is eigenlijk hetzelfde
effect als hel zachter zetten van je
radio, maar door een speciale voor
ziening - een capillair - wordt juist
dc frequentie waar de spraak zich
bevindt iets meer doorgelaten. Voor
het aanmeten van dergelijke
gehoorbeschermers kunt u uw oren
vooraf door een arts of een audi
cien laten meten.
Afhankelijk van de hoeveelheid
lawaai en de werkomstandigheden
is er voor iedere situatie een ander
type otoplastiek inpasbaar. Meer
dan 8000 mensen gebruiken deze
op maat gemaakte hoorproteclie-
middelen Ook voor thuis is een
otoplastiek vaak een geschikte
oplossing wanneer je 's nachts door
omgevingsgeluid wordt gestoord of
wanneer je je even helemaal uit de
buitenwereld wilt terugtrekken.
Het basisprincipe is eigenlijk heel
eenvoudig. Het oor bestaat uit drie
gedeeltes; hel uitwendige oor, het
middenoor en het binnenoor. Het
geluid dat we horen bestaat uil ver
plaatsing van lucht. Hierdoor ont
staan trillingen. Het uitwendige oor
verzamelt die trillingen en leidt ze
door de gehoorgang De trillingen
komen vanzelfbij het trommel
vlies. Dit vlies dat ongeveer een
doorsnee van l cm heeft, gaat
bewegen. Het trommelvlies slaat in
verbinding met drie kleine botjes,
de gehoorbeentjes in het midden
oor dal met lucht is gevuld. Dit
zijn de kleinste botjes in je lichaam
en zij versterken de geluidsgolven
en transporteren ze naar het bin
nenoor.
De buis van Eustachius verbindt
het middenoor met liet bovenste
gedeelte van de keel en zorgt
ervoor dat de luchtdruk aan beide
zijden van het trommelvlies gelijk
blijft (je kunt de buis van Eusta
chius zelf open zetten door te
gapen). Hel binnenoor bevat
ondermeer het slakkenhuis, dat zo
genoemd is omdat het er zo uitziet
Dit orgaan is gevuld met vloeistof
dat gaat bewegen waardoor hele
kleine haartjes ook in beweging
komen. Die haartjes vegen op hun
beurt over een dun vliesje waar
door een elektrisch stroompje ont
staat. Elk haartje heeft zijn eigen
frequenliegevoeligheid. Het elek
trische signaal dal ze afgeven gaal
via het zenuwstelsel naar de herse
nen. In de hersenen wordt dan aan
•het geluid betekenis gegeven. Zo
herken je, wanneer je een zwaar
rommelend geluid hoort, dat er een
vrachtwagen langsrijdt hijvoor
beeld.
Slakkenhuis Gehoor
beentjes
Geluids-
y golven
Binnen-, midden- en uitwendig oor
"Mijn opa hoort gefluit..."
Sommige mensen hebben te
maken met een hoortoestel dat
uit zichzelf gaat fluiten. Dit is
een ongemak dat zowel verve
lend is voor de drager van het
toestel als de omgeving. De oor
zaak ligt echter zelden bij het
hoortoestel zelf. Het Buiten ont
staat doordat het versterkte
geluid wordt teruggekaatst of
ontsnapt uit het por en vervol
geus de microfoon van boortoe
stel nogmaals bereikt. Dc/.e
akoestische terugkoppeling (die
in de muziekwereld bekend staat
als 'feedback'is de reden van
de fluittoon. Dit wordt meestal
veroorzaakt door oorsmeer in de
gehoorgang. Ook kan het zijn
dat het oorstukje of hoortoestel
niet meer goed past. Maar er zijn
nog andere oorzaken mogelijk.
Tinnitus: enigszins Ie vergelijken met de ruis in het oor na een rockconcert
Zo zwaar, dat dit het leven van de
patiënt compleet gaat beheersen en
deze niet meer normaal kan func
tioneren Door het verlies van de
stille kunnen patiënten soms niet
slapen, niet meer werken, zijn ze
vergeetachtig, hebben depressies
en paniekaanvallen. Mensen staan
machteloos en het ongemak vreet
energie.
Tinnitus komt in verschillende vor
men voor. Soms is het van korte
duur, soms is het gepiep, gebrom
of getsjilp constant. Het is moeilijk
om een aanwijsbare oorzaak te
geven. Wetenschappers weten met
hoe hel eeluid ontslaat dat enigs
zins te vergelijken is met de ruis in
het oor na een rockconcert. Er zijn
verschillende oorzaken mogelijk
Elke afwijking van het gehoor
orgaan lot en met de gehoorzenuw
naar de hersenen kan Tinnitus ver
oorzaken. Ook afwijkingen aan het
hoofd, kaakgewricht en zelfs het
gebit kunnen aanleiding geven tol
oorsuizen. Een goed onderzoek is
daarom essentieel. Tinnitus is geen
ziekte maar een symptoom waar
aan een ziekte ten grondslag ligt.
Bij de verwerking van tinnitus is
erkenning een belangrijk omslag
punt. De stap naar de audicien of
de huisarts is de tweede. Dc arts
zal proberen de oorzaak op te spo
ren en de behandeling af te stem
men op de aard van de aandoening.
Hierbij is het belangrijk dat er
enkele algemene onderzoeken
plaatsvinden waarbij gekeken
wordt naar de stofwisseling, bloed
druk, bloedsomloop en het zenuw
stelsel. Blijkt dc klacht niet
medisch behandelbaar dan wordt
vaak doorverwezen naar een audio
logisch centrum voor revalidatie.
Dan blijkt psychologische oorlog
voering nog de meest effectieve
methode om ongewenst geluid te
weren. Ook is er een behandelings
aanbod in het alternatieve circuit
Wordt er echter niets gevonden
waarover men zich medisch gezien
ongerust hoeft te maken, blijft er
voor de patiënt weinig anders over
dan dc kwaal te accepteren en zo te
streven naar vermindering van de
geestelijke belasting. Mensen
moeten leren om hel niet meer te
horen, zodat ze het gevoel krijgen
dat ze alles weer onder controle
hebben. Bij de nationale vereni
ging voor slechthorenden (NWS)
is er een speciale afdeling opgezet
waar men terecht kan met alle
vragen over Tinnitus. Ook hij de
Groeneveld-audieien komen men
sen met vervelende fluittonen in de
oren. Soms kan een hoortoestel
verlichting bieden; het apparaat
kan andere geluiden versterken
zodat het nare gefluit gecamou
fleerd wordt. Vaak worden deze
mensen doorverwezen naar de
speciale afdeling bij NWS
