Familie Smits de boer op met ouderwetse wasdag
Hoogste bod
blijft 2.500,-
MhÉt
HULP!
lvlEfT
'WatcAena
Stad ontmoet land bij
Nationaal Ontbijt
FOTO VERSCHOORE
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1998
JAARGANG 100 - NUMMER 36
NU BIJ 1-UUR FOTO SERVICE
ALTIJD GRATIS
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS'OP GEHEEL WALCHEREN
Bod doen?
De was doen? Jaap en Janny Smits uit Wemeldinge
kunnen er uren over praten. Ze trekken er in sinds
'n Jaar of wat vee! bekijks mee in heel Zeeland. De
familie Smits, zoon en schoonmoeder incluis, laat
op evenementen zien hoe een vooroorlogse was
dag er uitzag. En dat is méér dan de vuile was in
een machine stoppen. Er komt een heel ritueel aan
te pas. Kort geleden trokken ze met hun wasdag in
Vlissingen op de Boulevard veel bekijks. Zaterdag
12 september laten ze tijdens Wemeldinge(n) Dag
zien hoe een ouderwetse was gedaan werd.
"li
IH l i tel
PZC WEEKBLADEN
faam,
Walcherse onderzoekers slopen
Hilversums mïljoenenproject
De Zeeuwen kunnen za
terdag 19 september
deelnemen aan het Na
tionaal Ontbijt. Ze hoe
ven daarvoor niet per se
naar de Randstad, want
als ouverture naar de
Week van het Platteland
wordt op die dag op het
Abdijplein in Middelburg
een ontbijt geserveerd.
Boeren, tuinders en het
stadspubliek kunnen
vanaf 9.30 uur aan tafel.
Informatie over de gemeente
Middelburg vindt u op pagina 3
Idioom
Een stuitje terug lag ik
naest de vrouwe in
bédde en 'k zeide: zun
me 't is gae mêêne?
Ze keek me mee gröö-
te ogen an asof ik een
ieselijk serieuze gewe-
tensvraege an 't stel
len was... Mè dat was
glad nie zö. Ik bedoel
de alléén mè: zun me
is opstae? Die maniere
van zeien kende ze
nie, begriep je: ze
komt van een aore
kant van Walcheren as
ik.
Griekse LIVE MUZIEK
Zaterdag 5 september met
SftLONIKI
MIDDELBURG Lange Delft I IS (Lo. Halfords) VLISSINGEN Walstraat 109-11
Eenmaal andermaal voor aquarel Rien Poortvliet
Het hoogste bod op het aquarel van Rien Poortvliet
(f 2.500,-) is deze week niet overschreden. Als dat
bod tot eind september blijft staan, komt het unieke
aquarel in handen van Philip en Leonieke Delfgaauw
uit Zonnemaire. Wel kreeg de redactie deze week
een aantal telefoontjes. Het ziet er in ieder geval
naar uit dat het bod uit Zonnemaire wordt overschre
den.
De PZC Weekbladen die in
diverse edities huis-aan-
huis verschijnen op de
Zeeuwse eilanden en Goe-
ree-Overflakkee (Zuid-Hol
land) verkopen een aquarel
van Rien Poortvliet bij op
bod. Ze doen dat in samen
werking met de Stichting
Omloop Goeree Overflak-
kee, die jaarlijks een wan
deltocht van 110 km rond de
eilanden organiseert. De op
brengst van de illustratie is
bestemd voor hospice Ca-
lando in Dirksland, een
voorziening waar ernstig
zieke en lijdende mensen in
de laatste fase van hun le
ven worden verzorgd en be
geleid. Poortvliet zelf stelde
het aquarel vlak voor zijn
dood beschikbaar voor een
goed doel in de streek waar
de wortels van zijn familie
liggen verankerd, Goeree-
Overflakkee. Hij schonk het
via zijn neef aan de organi
satie van de marathonwan
deltocht die jaarlijks eind
augustus wordt gehouden
en steeds een aantal goede
doelen probeert te helpen.
Het aangeboden aquarel
toont het typische
(duin)landschap nabij Oud
dorp met de alom bekende
vuurtoren op de achter
grond. De illustrator die
vooral bekend werd door
zijn vele met tekeningen
verrijkte boeken schonk het
werk een jaar voor zijn dood
aan zijn neef Gerrit Poort
vliet om er een goed doel
mee te dienen. De tekenaar
schrijver hoopte de verkoop
bij opbod zelf mee te ma
ken. Hij overleed echter in
1995 op 63-jarige leeftijd.
Om die reden heeft neef
Gerrit het doek een tijdje
achter gehouden. Overigens
dienen geïnteresseerden in
het aquarel schriftelijk een
bod uit te brengen via de
Zeeuwse en Zuid-Hollandse
huis-aan-huisbladen. Het
doek is evenwel getaxeerd.
De waarde er van is geheim
en de gegevens liggen vei
lig opgeborgen bij notaris
mr. L. de Koning in Goede
reede.
Het hospitium werd in juli
van dit jaar in gebruik geno
men.
Het ligt in Dirksland naast
het Van Weel-Bethesda Zie
kenhuis, maar functioneert
geheel zelfstandig. Het werd
gerealiseerd op initiatief van
de Stichting Palliatieve Zorg
Dirksland. Naast een team
professionals worden dage
lijks enkele tientallen vrijwil
ligers ingeschakeld bij het
werk in hospice Calando.
Wie een bedrag over heeft voor het schilderij
kan dat kenbaar maken door een briefje te stu
ren naar de centrale redactie van de PZC Week
bladen, Postbus 5017, 4380 AA in Vlissingen.
Faxen kan ook: 0118-472404. Op de inzending
graag vermelden 'Rien Poortvliet' Eventueel
kunt u ook de reden vermelden waarom u de
aquarel graag zou willen hebben. De actie duurt
tot 30 september.
De aquarel waarvoor f 2.500,- is geboden.
door Hans Meijer
De hele dag staan Jaap en
Janny Smits dan te wassen.
Er komt 'n grote wastobbe
aan te pas, een ouderwets
wasbord, zeepkloppers om
sop te maken, een wasklok en
vooral ook veel ouderwetse
kleding. Onderkleding vooral.
„En dat is juist zo mooi. Want
er zijn in Zeeland wel vereni
gingen te vinden die de oude
klederdrachten laten zien,
maar hoe de onderkleding van
vroeger er uitzag, weten veel
mensen niet. Op onze wasdag
kun je ook laten zien wat er
voor de oorlog aan ondergoed
werd gedragen. En dat is niet
niks", aldus Jaap Smits, die
samen met zijn vrouw het af
gelopen jaar al een hele verza
meling ouderwetse wasattri-
buten bijeen heeft weten te
krijgen. Dat was onder meer
te danken aan een uitzending
van Omroep Zeeland, waarin
verslag werd gedaan van de
wasactiviteiten van de Wemel-
dingse familie.
Zwaar werk
Het idee om een ouderwetse
wasdag op te zetten werd
ruim een jaar geleden gebo
ren toen in Wemeldinge een
dag werd gehouden waarop
allerlei oude ambachten de re
vue passeerden. „We waren
op dat moment op bezoek in
Klundert en bedachten dat 't
leuk zou zijn om niet perse
een ambacht te laten zien,
maar iets wat vroeger in ieder
huishouden moest gebeuren:
gewoon wassen. Een wasdag
en dat is meestal de maandag.
Daar werd veel tijd voor uitge
trokken.
En ik ben er nou zelf ook ach
tergekomen waarom. Want 't
is zwaar werk", aldus Jaap
Smits die vroeger in de bouw
heeft gezeten. Hij is al een
aantal jaren op non-actief.
Maar stilzitten kan-ie niet.
Evenmin als z'n vrouw trou
wens. Ze hebben aan de Julia-
nastraat 1 in Wemeldinge, op
een steenworp van de nieuwe
jachthaven bij de sluizen, een
fuchsiatuin .opgebouwd. Die
trekt al jaren in de zomer veel
bekijks. Hij maakt ook onder
deel uit van de kunst- en na-
tuurroute waarmee het dorp
aan de Oosterschelde afgelo
pen zomer veel bezoekers
trok. Er is in die tuin voldoen
de ruimte om over anderhalve
week ook weer een wasdag te
houden. Een soort van thuis
wedstrijd dus. „Zijn we ook ei
genlijk wel blij mee. Want er
komt bij onze ouderwetse
wasdag veel meer kijken dan
je verwacht. We hebben een
flinke bus met aanhanger,
waarmee we 'n paar weken
geleden naar Vlissingen zijn
geweest voor onze wasvoor
stelling. Die bus zat barstens
vol. Zo moet je bijvoorbeeld,
naast je oude wasbak, em
mers, wringers en dat soort
ium
iH
zijn, en nou ruik ik 't hier na
zoveel jaar weer op straat'.
Verder komen mensen die ons
aan 't werk hebben gezien, la
ter naar je toe met ouderwet
se wasspullen die ze zelf nog
in huis hadden. Op die manier
hebben we langzamerhand al
een collectie gekregen die je
best in 'n museum zou kun
nen wegzetten. Maar dat is
niet de bedoeling. We werken
ermee en er wordt niks van
verkocht".
Kwestie van zeep
In huize Smits heeft het hele
circus dat nodig is om anno
1998 een bevredigdende ou
derwetse wasdag te houden,
een eigen plaats gekregen.
Janny kan een hele collectie
vooroorlogse soorten zeep uit
de kast trekken: Daz, Pre, Sol-
eil, Vixil, Sil en Castella. Geen
nieuwe namen dus, waarmee
we dagelijks op de Sterrecla
me worden overspoeld. Ze zit-
Oma is op de wasdag ook regelmatig van de partij.
zaken ook zorgen dat je vol
doende water bij je hebt. Ik
denk zo'n tweehonderd liter".
Vee! reacties
De ouderwetse wasdagen van
de Smits-en geven aanleiding
tot veel reacties. Jaap Smits
vertelt: „Veel leuke reacties.
Kinderen staan te popelen om
mee te mogen doen. Die wil
len bijvoorbeeld dolgraag de
ouderwetse waswringer draai
en. Er was laatste 'n vrouwtje
in Vlissingen die voorbij
kwam toen we op de Boule
vard stonden met onze voor
stelling. Die zei: 'nou dacht ik
eindelijk eens van die lucht
van 't wassen op de hand af te
ten nog in de originele verpak
king en de pakjes zeep om sop
te maken, komen overal van
daan: tot in België toe. Overi
gens wordt daar zuinig mee
omgesprongen, want die ou
de zeep is intussen een curio
siteit geworden en de familie
Smits vindt 't jammer om de
verpakking te beschadigen. Er
wordt dus gewerkt met zeep-
soorten die nu nog verkrijg
baar zijn, maar hetzelfde re
sultaat geven als de ouder
wetse merken. En dan zijn er
natuurlijk ook nog zeepvlok
ken. Op een dubbelpak Sun-
light-zeep lezen we hoe onze
(groot)moeders er het beste
resultaat mee konden berei-
k. k k k k
Oplage: 51 450 ex
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b.v.
Exploitatie:
Ch. van den Oosterkamp
(0113) 273000
Privé (0118)417802
Administratie:
PZC
Oostsouburgseweg 10,
postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Advertentieverkoop:
Jerry Tupanwel
(0118) 484316 (privé (0118) 615044)
A. Lammers-Van Otterdijk
(0118) 484313 (privé (0118) 640277)
Redactie:
Ad Hanneman, (0118) 484275 en
Ellen de Dreu-Erkens, (0118) 484276
privé 0118-641484
Redactie-adres: Postbus 18.
4380 AA Vlissingen
fax. nr.: (0118) 472404
Bezorging: 0800-0231231
Druk: Wegener Nieuwsdruk Zeeland,
te Vlissingen.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd redactie:
maandag 10.00 uur
Advertenties:
maandag 12.00 uur
Faam/Vlissinger maakt deel uit van
de Zeeland Combinatie huis-aan-
huisbladen.
Totale oplage: 181.000ex.
Drie Walcherse bunkerspecialisten zijn de Stichting Menno
van Coehoorn te hulp geschoten met argumenten om een
ambitieus bouwplan voor een peperdure villawijk in Hilver
sum te torpederen. De argumenten zijn aan elkaar geregen
in een boek. Fortress Books in Nieuw Weerdinge heeft de
bevindingen van Mare Machielse en Joep Bremmers uit
Vlissingen en Hans Sakkers uit Koudekerke gebundeld en
uitgegeven.
De stichting heeft nu voldoende handvaten om de sloop van de
„historisch waardevolle bunker" tegen te gaan, Bert Slingerland
van de afdeling stadsontwikkeling in de omroepstad onthult al
bij voorbaat dat het werk van de Zeeuwen indruk heeft gemaakt.
„De geplande villa's worden verschoven". Volgens hem wordt
niet alleen de bunker gespaard, maar krijgt ook de kazerne een
herkansing.
De bunker ligt op het terrein van de voormalige Van Helsdingen-
kazerne. Studenten van het conservatorium wonen er om kraken
te voorkomen. Bunker en kazerne moesten tegen de vlakte, om
plaats te maken voor tien villa's van elk om en nabij de de ander
half miljoen gulden. Althans, dat was het plan van projectonwik-
kelaar Heilijgers bv. Tijdens het onderzoek - aldus het drietal -
kwam extra informatie naar boven. „De.bunker in de wijk Kan-
nesheuvelpark is gebouwd op het terrein waar voor de Tweede
Wereldoorlog een inrichting voor zwakzinnige joden was geves
tigd".
De stichting houdt zich bezig met het behoud van vestingwer
ken. „Menno van Coehoorn", zo doceert Bremmers geschiede
nis, „was immers een vestingarchitect. Sinds kort beseffen ze bij
die organisatie ook de historische waarde van bunkers. De bun
ker in Hilversum is een voormalige commandobunker, het
hoofdkwartier van de Atlantikwall in Nederland".
Burgemeester drs E. Bakker van de Gooise stad krijgt binnenkort
van de Stichting Menno van Coehoorn het boekwerk officieel
aangeboden. Bert Slingerland, van de afdeling stadsontwikke
ling in Hilversum, weet dat zijn eerste burger goed nieuws heeft
voor de vertegenwoordigers van de stichting. „Er ligt weliswaar
een bouwplan, maar het zal weinig moeite kosten om de villa's
een stukje verderop te laten bouwen. Dan kan gewoon alles ge
handhaafd blijven".
Voor Bremmers, Sakkers en Machielse ligt het voor de hand dat
de bunker zinvol gebruikt kan worden. Het zou bijvoorbeeld in
gericht kunnen worden als museum waar de positie van zwak
zinnige joden in en voor de oorlog wordt toegelicht. Bremmers
benadrukt dat dit de meest onderbelichte groep slachtoffers is
uit de Tweede Wereldoorlog.
De Week van het Platteland is
in vergelijking met andere
provincies in Zeeland wat ma
gertjes.
Alleen de Zeeuwse Schaaps
kudde aan de Nieuwkamerse-
weg heeft de zaterdagen 19
en 25 september een evene
ment in petto. Het publiek kan
er de schaapskooi en de kud
de bezoeken en er is een wan
del- en fietsroute uitgezet.
Vlaggen markeren de lokatie
op beide dagen. In het land
zijn in totaal circa tweehon
derd evenementen die boeren
en tuinders het publiek aan
biedt.
Boeren en tuinders bieden
ook het Nationaal Ontbijt de
bevolking aan. Wie zin heeft
kan zich voorbereiden op ge
zonde en verrassende produc
ten van eigen bodem. Tevens
kunnen ze met de producen
ten van gedachte wisselen
over de producten en de pro
ductiemethode. Omdat ook
het Nederlands Agrarisch
Jongeren Kontakt deelneemt
is de verwachting dat veel
jonge boeren acte de precen-
se geven.
Met het Nationaal Ontbijt en
de Week van het Platteland
bieden boeren burgers nieu
we platforms om met elkaar te
discussiëren. De boeren en
tuinders willen de komende
jaren die dialoog verdiepen
om onder meer duidelijk te
maken dat wat in de schappen
van de supermarkten ligt,
voor een groot deel afkomstig
is van de boerderijen en de
landerijen op het platteland.
Met de introductie van dit ini
tiatief hebben ze zichzelf 'on
dernemers van nature' ge
noemd.
ken: een dubbel stuk is vol
doende voor vier emmers, of
veertig liter water. Als het wa
ter te schraal is, neemt u meer
zeep. Schaaf de zeep in een
pannetje met water, breng dit
aan de kook en voeg de oplos
sing toe aan het te gebruiken
waswater. Op 'n andere ver
pakking zien we dat in België
destijds vijf francs moest wor
den betaald voor twee pakjes
Dreft.
Wasgoed
Voor een geslaagde wasdag is
wasgoed nodig. „Het grootste
probleem", aldus Jaap Smits.
„Want hoewel de kwaliteit van
het ondergoed Van destijds
uitstekend was, zouden we
graag nog wat meer hebben.
Want natuurlijk slijt 't telkens
een beetje wanneer je 'n hele
dag op de hand staat te was
sen. Bovendien wassen we de
hele dag door. Wanneer we 's
morgens om negen uur op
een evenement beginnen,
gaan we door tot tegen de
avond. We leggen de was ook
op ouderwetse manier te dro
gen. In ons geval op kunst
gras. 't Mooiste is natuurlijk
wanneer je een grasveld in de
buurt hebt, dat je als bleek
kunt gebruiken. Probleem is
dat 't gras tegenwoordig nog
al kort wordt gemaaid en om
lekker te kunnen drogen
moet't wat langer zijn. Wind?
Dat kun je natuurlijk op zo'n
wasdag ook hebben. We heb
ben altijd een flinke partij gro
te witte stenen bij ons om te
verhinderen dat 't hele spul
wegwaait. Zoals gezegd was
sen we de hele dag door. Dus
wanneer we er een rondje
wassen op hebben zitten, be
ginnen we weer opnieuw des
noods wordt de was die te dr
ogen ligt weer in de wasbak
gegooid. Want je kunt natuur
lijk moeilijk tegen 't publiek
zeggen dat je klaar bent en er
mee stopt. En ook kun je
moeilijk aan de omstanders
vragen of ze iets willen uittrek
ken".
Geen namaak
Zoals gezegd trekt niet alleen
het opvoeren van de was-act
op zichzelf veel bekijks, ook de
attributen. Tijdens het wassen
vertelt Jaap Smits er een heel
verhaal bij en vertelt-ie ook
wat over de voorwerpen die
tijdens de wasvoorstelling
worden gebruikt. Tot en met
de te wassen onderkleding
toe. In ons geval een interes
sant onderdeel. Want de
Zeeuwse klederdracht heeft
ook op dat gebied heel wat te
bieden.
En daarvoor zijn zeer plasti
sche benamingen in omloop,
zoals open rijtuig of snelzei-
ker, sluiergordijn en een val-
broek. „Prachtig toch", aldus
Smits, die zijn wascollectie
graag nog eens zag uitgebreid
met een ouderwets corset.
(advertentie)
Wij zoeken met spoed een
huishoudster voor ons
woonhuis aan de Vlissingse
boulevard. U kunt zelfstan
dig werken, hebt geen hekel
aan trappen lopen, en vindt
hel leuk om af en toe onze
hond uit te laten? Reageer
dan vandaag nog op deze
unieke kans: schrijf naar:
Fam. Verschoore, Postbus
5030, 4380 KA Vlissingen.
Of, sneller nog, bel 011 8-
4l408l
(advertentie)
9
VOOR MEER INFO ZIE PAG. 15
(advertentie)
Deze week:
Begroting 19S9 Gemeente Middelburg Nieuwe sub lokatie Arduin
Inspraakavond N57 Speeltuinen Middelburg
"Nee heb je, ja kun je krijgen" vieren feest
Janny en Jaap Smits in hun mooie fuchsiatuin in Wemeldin
ge. FOTO BEPPY EVEBAERS
„Dat zoek ik nog. Oude onder
kleding in 't algemeen trou
wens". De act moet zo tradi
tiegetrouw mogelijk zijn. Na
maak wordt door de familie
Smits op de ouderwetse was
dag geweerd. Zelfs 'n plastic
stoeltje in de buurt kan sto
rend zijn... Wie de ouderwetse
wasdag wil meemaken, kan
zaterdag 12 september terecht
aan de Julianastraat 1 in We
meldinge. Er wordt gewassen
vanaf 10.30 uur. Jaap Smits:
„Ik zie er al weer naar uit. Al
weet ik nu al dat we 's avonds
doodop zijn". Reden dus ook
dat de familie Smits ondanks
alles 'n wasautomaat in huis
heeft, zoals iedereen. „Nog 'n
tamelijk nieuwe ook. Want stel
je voor. Toen we laatst van
een wasdag thuiskwamen,
begaf onze vorige wasmachi
ne 't. Ik heb meteen tegen
Jaap gezegd dat er een nieu
we moest komen", aldus Jan
ny Smits.
Middelburg staat deze week
in het teken van muziek.
Niet alleen tijdens de traditionele kroegentocht
die vrijdag wordt gehouden, ook de zaterdag is
ingeruimd voor vrolijke concerten.
Zo zal de bekende Nederblues band
Cuby The Blizzards optreden tijdens
het festival Marktrock.
Verder deze week: straatmuzikanten zetten
Domburg op stelten, omgaan met eetproble
men, Vlijt en Volharding in de Sint Jacobskerk,
handige van dag tot dag overzichten en nuttige
tips van verschillende overheden.
't Gae mêêne' betekent voor
mij zoveel als: kom-af maeke,
opstappen. Zo'n manier van
zeggen kun je eigenlijk niet
eens 'een uitdrukking' noe
men. 't Gae mêêne' valt wel
onder het grote gebied dat de
taalkundigen 'idioom' noe
men: karakteristiek woordge
bruik dat van dorp tot dorp en
zelfs van familie tot familie
kan verschillen.
Soms zijn de woorden die ik
wel gebruik en anderen niet,
gewoon woorden die aan het
verouderen zijn. 'k Heb ze van
mijn ouders gehoord en mis
schien kwamen die woorden
al in hun generatie niet meer
algemeen voor. Zij groeiden
op, net als ik, buiten het dorp.
Dat betekent waarschijnlijk
dat je naar verhouding méér
beïnvloed wordt door het 'idi
oom' van vorige generaties
dan door het 'idioom' dat zich
vormt door de onderlinge
aanpassing van de mensen
die op één tijdstip in een en
hetzelfde dorp wonen.
Een van de woordcombinaties
die ik zelf gewoon gebruik
maar nog zelden van anderen
hoor is: 's zieens uut' (naar de
zijkant). 'Dae vloog noe aomè
een blauw lentertje (witte
kwikstaart) vö me uut. Een
'êêle stuit. Mèr a'k korter bie
kwam, goeng 'n inêêns 's zie
ens uut.' Een ander voorbeeld
van idioom is: 'op je voorraed
weze' (vooruit werken). Ik ken
het, m'n vrouw hoort het voor
het eerst.
Dat gebeurde vorige week ook
met het woord 'veroppere'.
Ook dat wordt voornamelijk
nog door ouderen gebruikt: 't
Weer is veropperd, mè uutriee
zun de boeren vandaege nie
mi kunne.'
Zo moet ik af en toe uitleggen
wat ik zeg. Hebt u dat ook wel
eens Nou, dat is dan een
mooi bewijs van het feit dat
taal lééft, dus aan verandering
onderhevig is. Daarover de
volgende twee weken méér.
Jan Zwemer
(advertentie)
m i
Gravenstraat 6. Middelburg
Tel.: 0118- 613022
Reserveren gewenst