ïMmwmz
Middelburgse schildersfamilie belicht in Walcherse musea
Midden-Zeeland krijgt 'vliegend' museum
Streeksieraden en klederdrachten in Zeeland
c
WOENSDAG 10 JUNI 1998
JAARGANG 100 - NUMMER 24
M
Het mooiste
vaderdag kado
komt van de
fotograaf
FOTO VERSCHOORE
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS OP GEHEEL WALCHEREN
Informatie over de gemeente
Middelburg vindt u op pagina 3
Deze week:
Nog geen kaartjes kunnen be
machtigen voor een Oranje-wed
strijd tijdens het WK deze zo
mer? Niet getreurd, want niet ie
dereen in Zeeland hoeft zich te
beperken tot de televisie bij het
volgen van de wedstrijden van
het Nederlands elftal. Twee per
sonen maken kans op een VIP ar
rangement naar de wedstrijd Ne-
derJand-Zuid-Korea.
...afs zo'n ding
ermee ophoudt,
kan je hem bij
iedere boer
neerzetten...
...vliegtuigen
moeten kunnen
vliegen, anders
kun je net zo
goed een foto
ophangen...
...publiek moet
om de vliegtui
gen heen kun
nen lopen...
Nog een bitje Aerremuus
Drie Walcherse musea tonen deze zomer wer
ken van het Middelburgse schildersgeslacht
Schütz. De tentoonstellingen zijn georgani
seerd naar aanleiding van de verschijning van
het boek 'Van den Storm in de Stilte, de
Zeeuwse schildersfamilie Schütz (1817-1933)'.
Het boek is geschreven door Mary Platier-van
Engeland, in opdracht van het Koninklijk
Zeeuwse Genootschap der Wetenschappen.
PZC WEEKBLADEN
f aam/vlissinger
Maritiem
lfrij parkeren, bellen en
bussen in Vlissingen...
Zeeuwse licht
Streeksieraden in Zee
land. Dat is de titel
van een nieuw stan
daardwerk dat vorige
week werd gepresen
teerd in Goes. Het is
het eerste deel van
een uitgave waarin
Zeeuwse sieraden in
relatie worden ge
bracht tot verschillen
de klederdrachten. Het
boek is uitgegeven
door De Koperen Tuin
in Goes.
am
VLISSINGEN E Walstraat 109-III. 0118-41-4081
03 Schutterstraat
Contouren Veldzigt in beeld Bedrijven goed bereikbaar
Oude Gat natuurvriendelijk Middelburg toeristisch hart
Het Middelburgs Braderie- en Podiumfestival
staat voor de deur. Opnieuw proberen grote na
men als Jan Vayne, Lenny Kuhr en Bief veel men
sen naar de provinciehoofdstad te trekken. Maar
ook Muis en Leeuw geven acte de présence.
Verder deze week: smaakvol ijs in Domburgse
delicatessezaak, modellenbureau geopend in
Arnemuiden, handige van dag tot dagoverzichten
en nuttige informatie van overheden.
Om kans op die driedaagse reis te maken,
kunnen de lezers van de PZC Weekbladen
bellen naar een speciaal nummer, 0909-
2026002 (80 ct p/min). De PZC Weekbladen
Nieuwsblad Extra, De Bevelander, de Faam/
Vlissinger en het Zeeuwsch-Vlaams Adver
tentieblad hebben die unieke reis naar Mar
seille exclusief in de wacht gesleept voor
hun lezers. Deelnemers moeten trouwens
wel bereid zijn de driedaagse trip naar
Frankrijk te maken.
Om de superprijs ter waarde van 4.800,-
te winnen moet een aantal vragen worden
beantwoord via de telefoonlijn. Het belang
rijkste antwoord wordt verwacht op de
vraag hoeveel Zeeuwse voetballers in het
Nederlands elftal hebben gespeeld. Uit de
goede antwoorden wordt de uiteindelijke
winnaar getrokken. De prijs is bestemd voor
twee personen.
De winnaar wordt ongetwijfeld drie volle da
gen in de watten gelegd. Het begint al op
vrijdag 19 juni als per luxe toeringcar om
acht uur de reis naar Brussel begint, vanuit
Dordrecht. Rond tien uur komt de bus aan in
Brussel voor de vlucht naar Nice. Iets meer
dan twee uur later staan de beide gelukki
gen in Nice alwaar het tweetal (weer) per
luxe touringcar naar het vier sterren hotel
Croisette Beach in Cannes wordt gebracht.
Cannes verkennen of gewoon lekker luieren
in het hotel is wat de Zeeuwen die middag
kunnen doen.
De wedstrijd wordt overigens zaterdag
avond om 21 uur gespeeld in Marseille. On
ze winnaars worden per bus naar het sta
dion vervoerd en weer opgehaald met die
zelfde bus. Ook in het stadion krijgen de bei
de gelukkigen een oppperbeste plaats aan
geboden zodat op alle fronten gesproken
kan worden van een VIP-behandeling. Zon
dag om 12 uur komt de bus weer voorrijden
bij het vier sterren hotel in Cannes en tegen
half zeven zondagavond staat de bus weer
in Dordrecht.
door Ferdinand Koppejan
Het Nederlands elftal zoals het wellicht op het WK verschijnt.
Vliegveld Midden-Zeeland krijgt er een nieuwe attractie bij. Zo
als het er nu naar uitziet, opent Richard van As er begin vol
gend jaar een 'vliegend museum'. In het museum zullen twaalf
of dertien antieke vliegtuigen tentoongesteld worden. Alle
vliegtuigen die in het museum komen, moeten nog in staat zijn
om te vliegen. „Vliegtuigen moeten vliegen, anders kun je net
zo goed een foto ophangen", verklaart Van As de term 'vlie
gend museum.'
In zijn hangar op Midden-Zee
land staan al zes vliegtuigen
die straks deel zullen uitma
ken van de totale collectie.
Daarvan is zonder enige twij
fel een gyrocopter uit 1971 de
meest bijzondere. Van de
vliegtuigen die nog moeten
komen zijn vooral een Fokker
D7, een Fokker D8 en een
Duitse Albatros bijzonder.
„Maar", zegt Van As, „ze zijn
allemaal schitterend mooi".
Verder bestaat er nog een
kans dat er een Spitfire in het
museum komt.
Van As noemt de collectie
'uniek voor Europa' omdat al
le vliegtuigen nog kunnen
vliegen. Het is dan ook de be
doeling dat dit bij goede
weersomstandigheden ook
daadwerkelijk gaat gebeuren.
Verder zijn er van sommige
vliegtuigen maar weinig ge
bouwd. Van de Fokker D8 zijn
er in totaal maar dertig of
veertig gemaakt. Alle vliegtui
gen die in het museum komen
zijn gebouwd in de periode
1910-1920. Een aantal daarvan
is nog gebruikt in de Eerste
Wereldoorlog.
Vliegveld Midden-Zeeland is
volgens Van As uitermate ge
schikt voor de oude vliegtui
gen. Deze moeten namelijk
van gras opstijgen en weer op
gras landen. Verder is Zeeland
heel vlak. „Stel dat zo'n ding
er mee ophoudt, dan kan je
hem bij iedere boer neerzet
ten. Als je dat in de randstad
doet, heb je natuurlijk een
probleem", aldus Van As. De
vliegtuigen gaan niet naar ge
renommeerde musea omdat
dit vrijwel allemaal statische
musea zijn. De vliegtuigen
gaan daar niet de lucht in.
Er moet nog veel gebeuren
voordat het museum klaar is.
De eerste zes vliegtuigen ko
men waarschijnlijk 10 juni aan
in containers. Daarin zullen ze
blijven totdat Van As' tweede
hangar is voltooid. Deze zal,
zoals het er nu naar uitziet, 1
juli klaar zijn. Daarna gaat hij
de vliegtuigen uit de contai
ners opbouwen. Vervolgens
zal alles nog moeten worden
opgezet en ingericht. Naar
verwachting opent het muse
um zijn deuren begin 1999,
maar Van As denkt dat bezoe
kers misschien al in oktober
een kijkje kunnen nemen.
Antieke vliegtuigen, een antie
ke propellor, een antieke ra
dio, oude geweren, een oude
auto en oude motoren. Dat
zullen naast de vliegtuigen de
voornaamste ingrediënten
(advertentie)
Een deel van de specifiek
Arnemuidse woordenschat
heeft iets heel aparts. Het
zijn woorden die je ner
gens anders op Walcheren
(meer) hoort. 'Besoelje' bij
voorbeeld, wat betekent:
drukte, 't Is aoltied een
'êêle besoelje mee die ver-
jaerdaegen van de twêê-
lieng.' Het komt van het
franse 'besogne' en dat
was vroeger in Zeeland al
gemener. Vormen met in
plaats van een 'n' een 'I' of
een dubbele 'j' aan het
eind (besoejje) kwamen
overigens ook wel voor in
het Noorden van Zeeland.
Het Arnemuids heeft wel
meer vormen uit die
streek, bijvoorbeeld 'ge
noegt' met een 't'.
Bijzonder is het woord voor
het schuren van de stoep door
de propere Arnemuidsen. Dat
heet 'bèrgje schure'. Mis
schien komt het uit het Zui
den, waar nogal wat Arne
muidse families oorspronke
lijk vandaan kwamen. In het
dialect van Tienen, een stadje
in Belgisch Brabant, heet de
stoep bijvoorbeeld de 'barrè'.
Zou 't oorspronkelijk uit 't
Frans komen? Andere woor
den die alleen in 't Aerremuus
voorkomen zijn 'smok'
(snoep) en 'klöóme'. Dat laat
ste staat voor het nieuwsgie
rig iemand met de ogen vol
gen of naar binnen kijken. Een
'plaetfuile' is Arnemuids voor
een ouwe lap die als vaatdoek
gebruikt wordt. 'Petieselijk' is
een ouderwetse vervorming
van 'bijtijds': 'Je komme mèr
een bitje petieselijk, ee.' Wan
neer kleine guus dreinerig
worden van slaap of ver
moeidheid, heten ze op Aerre-
muu 'nietig'. Dat woord is
waarschijnlijk broertje of zusje
van het Walcherse 'netig', dat
gewoon nijdig betekent. En
wanneer u in Arnemuiden
naar 'de dammen' verwezen
wordt, dan hoeft niet te den
ken aan waterstaatkundige
constructies. 'De dammen'
zijn op Arnemuiden de spoor
bomen of ook de spoorweg
overgang. Een 'lenewaegen'
tenslotte is een duwslee.
Het Arnemuids heeft vanzelf
ook eigen uitdrukkingen, die
je verderop op Walcheren niet
hoort:
een eindje peile - een boot
lopend in dieper water bren
gen
een trappertje ebbe - tegen
wind hebben
't is noga maat mee julder -
't is pot-an (koek en ei)
Jan Zwemer
Richard van As voor een Piper Super Cup, één van de vliegtuigen in zijn collectie.
FOTO JAAP WOLTERBEEK
Frederik Schütz werd in 1817
in Middelburg geboren. „Hij
was een echte maritieme
schilder", vertelt Huguette
Estourgie, die namens de drie
musea verantwoordelijk is
voor de p.r. „Hij schilderde
prachtige gedetailleerde
stormzeeën in de romantische
traditie.
Naast zijn werkzaamheden als
kunstschilder gaf hij les aan
de Tekenacademie in Middel
burg". Naarmate Jan Frederik
Schütz ouder werd ging hij
steeds meer realistische schil
derijen maken. „Waar vader
Schütz is opgehouden heeft
zoon Willem Johannes het ei-
van het museum worden. De
auto en de motoren zullen
nog kunnen rijden. De vlieg
tuigen zullen als het weer
goed is, historisch worden
voorgevlog'en. Ze zullen een
keer laag over vliegen en een
voor een langs komen voor
het maken van foto's. Verder
is het voor bezoekers mogelijk
als het weer er zich toe leent
een rondje mee te vliegen met
een antiek tweezitsvliegtuig.
Het publiek moet om de vlieg
tuigen heen kunnen lopen en
dat niet vanachter een kettink
je. Posters en schiderijen zul
len het museum verder opsie
ren.
Van As weet nog niet wat gas
ten moeten gaan betalen,
maar het zal een naar het ge
zin toe verantwoorde prijs
zijn, vertelt hij. Dagjesmensen
die elk weekend bij Midden-
Zeeland komen kijken zullen
nu ook in een museum met
antieke vliegtuigen terecht
kunnen. Het is de bedoeling
dat het museum in het week
end, in de zomer en op dagen
als koninginnedag en pinkste
ren geopend is.
Het Stedelijk Museum Vlissin-
gen, het Zeeuws Museum in
Middelburg en het Marie Tak
van Poortvliet Museum in
Domburg zijn de drie Walcher
se musea die tot 1 november
werken tonen van de schil
dersfamilie Schütz. Vader Jan
Oplage: 51.450 ex.
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b.v.
Exploitatie:
Ch. van den Oosterkamp
(0113) 273000
Privé (0118) 417802
Administratie:
PZC
Oostsouburgseweg 10,
postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Advertentieverkoop:
Jerry Tupanwel
(0118) 484316 (privé (0118) 615044).
Johnny Saija
(0118) 484312 (privé (0118) 418686).
A. Lammers-Van Otterdijk
(0118) 484313 (privé (0118) 640277).
Redactie:
Ad Hanneman, (0118) 484275 en
Ellen de Dreu-Erkens, (0118) 484276
privé 0118-641484
Redactie-adres: Postbus 18,
4380 AA Vlissingen
fax. nr.: (0118) 472404
Bezorging: 0800-0231231
Druk: Wegener Nieuwsdruk Zeeland,
te Vlissingen.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd redactie:
maandag 10.00 uur
Advertenties:
maandag 12.00 uur
Faam/Vllssinger maakt deel uit van
de Zeeland Combinatie huis-aan-
huisbladen.
Totale oplage: 181.000ex.
advertentie
„gratis MichieHjes bij uw aankopen.
Michieltjes zijn spaarzegels die u op een
DeRuyterkaart plakt. Een volle DeRuyterkaart
met 40 Michieltjes levert u in bij de
VW/ANWB op de Nieuwendijk.
U ontvangt daarvoor gratis een PTT-telefoonkaart van f 10,-
De deelnemende Vlissingse winkeliers
zijn herkenbaar aan
deur- en kassastickers.
Spaar
ichïeltjes
voor gratis
parkeren,
telefoneren en vervoer!
dersfamilie Schütz (1817-
1933)'. De publicatie wordt
vrijdag in de Vlissingse Sint
Jacobskerk gepresenteerd.
Estourgie: „Het boek is ge
schreven in opdracht van het
Zeeuwse Genootschap. Tij
dens het onderzoek is geble
ken dat er ontzettend veel
schilderijen en tekeningen van
de familie Schütz bewaard zijn
gebleven. Het grootste ge
deelte bevindt zich echter,
veelal in privé-bezit, buiten de
provincie Zeeland".
De drie musea hebben een
groot aantal schilderijen terug
naar Zeeland weten te halen.
Het Marie Tak van Poortvliet
museum in Domburg laat te
keningen en schilderijen zien
van zoon Willem Johannes
Schütz.
Hij exposeerde in de jaren
twintig van deze eeuw al in
het Domburgse tentoonstel
lingsgebouw. Zijn impressio
nistische kijk op het Zeeuwse
landschap vormt samen met
het befaamde Zeeuwse licht
het thema in het Domburgse
museum.
Het Stedelijk Museum in Vlis
singen schenkt aandacht aan
het maritieme aspect in de
werken van de schildersfami
lie. „De tentoonstelling in Vlis
singen bestaat uit drie delen",
vertelt Huguette Estourgie.
„Er zijn schilderijen en teke
ningen te zien van zowel va
der als zoon. De schilderijen
beslaan drie thema's: de vis
serij, het loodswezen en de to
pografie van Vlissingen. Daar
naast is er in het Stedelijk Mu
seum een soort atelier nage
bouwd".
Het Zeeuws Museum in Mid
delburg belicht met zo'n veer
tig werken het volledige
oeuvre van vader en zoon.
Naast marineschilderijen en
tekeningen kunnen bezoekers
ook de Middelburgse stadsge
zichten van vader Jan Frederik
Schütz bewonderen.
De drie tentoonstellingen 'De
zomer van Schütz, schilders
van Zeeland (1817-1933) zijn
van 13 juni tot en met 1 no
vember te zien.
Een Belgische loodskotter op ruwe zee, geschilderd in 1871
door J.F. Schütz. FOTOGRAFIE A&A VERBURG
genlijk overgenomen", weet
Estourgie. „In het begin was
hij sterk beïnvloed door zijn
vader maar later was hij meer
verwant met de Haagse
school". Willem Johannes
Schütz sloot zich uiteindelijk
aan bij 'Domburgse schilders'
als Mondriaan en Toorop. Het
gezin Schütz had vijf kinderen.
Behalve Willem Johannes
Schütz trad ook Jan Frederik
Schütz in de voetsporen van
zijn vader.
Aanleiding voor de exposities
met schilderijen en tekenin
gen van vader en zoon Schütz
is het boek 'Van den Storm in
de Stilte, de Zeeuwse schil-
Man, vrouw en kind in Watchers kostuum, omstreeks 1850.
„Het tweedelige werk 'Streek
sieraden in Zeeland' vergde
veel werk en flinke investerin
gen", vertelt uitgever Jan
Bruijns van De Koperen Tuin.
„Maar het voorziet dan ook
duidelijk in een leemte".
Het eerste deel behandelt
Walcheren, Noord-Beveland,
Schouwen en Duiveland, Tho-
len en Sint-Phillipsland. Het
werd geschreven door kleder
drachtkenner Sina Mol-Klei-
nepier. Haar echtgenoot Wim
Mol maakte de honderden de
tailopnamen die in het boek
zijn afgedrukt.
'Streeksieraden in Zeeland' is
het eerste standaardwerk over
sieraden sinds dertig jaar. In
1967 verscheen het inmiddels
al lang uitverkochte 'Kostuum
en sieraad in Zeeland', van J.
de Bree, dat echter globaler
van opzet was en beperkter
van uitvoering.
Ook Sina Mol behandelt in
haar boek de sieraden in rela
tie tot de verschillende
Zeeuwse drachten en de ver
schillende stijlperioden.
Nieuw is, dat zij de ontwikke
ling van vorm en functie van
elk stuk streeksieraad miniti-
eus behandelt, of het nu gaat
om Thoolse rouwsieraden,
Walcherse oorijzers, Arne
muidse vissersdracht of
Noord-Bevelandse 'klokkebel-
len'.
Behalve bijna vierhonderd de
tailopnamen van sieraden, zijn
ook oude prenten en aquarel
len met streekdrachten opge
nomen. De kleurige schilderij
en en tekeningen tonen de
oudst bekende vormen van
Zeeuwse dracht en verhogen
de kunsthistorische waarde
van het werk.
y.::a.T