Hoe bestrijd je armoede met een
driewielfiets?
'Een creatief idee kan het begin
zijn van een beter bestaan'
'We willen dat de kinderen het beter krijgen'
Vakantie in Thailand:
goed voor de lokale
bevolking?
'Als je geen huis hebt, dan bouw je het'
Vrijwilligers zoeken nieuwe wegen
Novib-directeur Max van den Berg.
INVENTIEF OP ZANZIBAR
Slachtoffers
Alternatieven
Verdiepen
Beter
Paranoten
Zielig
Forellenkwekers aan het Titicaca-meer
Voorkomen
Dorp
Taboe
Sterk
Niet kapot
Onrecht
Spartelen
Zoet
Goede prijs
Dakpannenfabriek ontwikkelt zich
Dakpannen
Verbeterd
Zeker
Vindingrijk
Woensdag 31 januari 1996
DE FAAM - DE VLISSINGER
15
DEN HAAG - De winter is de tijd, dat we de reisgidsen in huis
halen om plannen te maken voor de vakantie van volgend
jaar. Terwijl de wind om het huis giert, stralen de exotische
stranden wel èrg aanlokkelijk en een verre reis is voor veel
mensen zo geboekt. Neem nou Thailand. Dat is de laatste
jaren een echt vakantieland geworden. Prachtige stranden,
tropisch regenwoud in het noorden, vriendelijke mensen...
Jelle Wolthuizen (36) werkt
sinds zeven jaar bij de ontwikke
lingsorganisatie Novib en reist
regelmatig naar Thailand om
projecten te bezoeken. Het toe
risme is in principe goed voor de
Thaise economie en biedt nieuwe
kansen voor vindingrijke lokale
ondernemers, legt hij uit.
"Je moet natuurlijk oppassen dat
toerisme geen schadelijke bij
effecten heeft. Wanneer project
ontwikkelaars in hoog tempo
grote hotels neerzetten, is zo'n
eiland na een tijdje een stuk min
der idyllisch. Als de toeristen
daardoor wegblijven, stort de in
dustrie weer in en de Thaise
mensen zelf zijn er intussen niets
beter van geworden. Zij zijn in
feite de slachtoffers van de eco
nomische groei."
"Nee, we hoeven gelukkig niet
thuis te blijven. We zijn bezig om
goede alternatieven te ontwikke
len, waarbij de nadruk zal liggen
op de positieve economische ef
fecten van groeiend toerisme. In
Indonesië en Iran Jaya zijn op dat
gebied de eerste resultaten van
deze aanpak te verwachten. Aan
de Thaise kust gaan we de men
sen nu helpen om samen grond te
kopen als die nog goedkoop is,
dus vóórdat de projectont
wikkelaars zich erop storten. Zo
houden de bewoners het heft in
handen. Ze kunnen zelf strand
huisjes bouwen en vakantiegan
gers ontvangen. Dat is goed voor
de werkgelegenheid en voor de
lokale economie. Maar het be
langrijkste is dat de mensen zelf
creatief bezig zijn om hun positie
te verbeteren. Dat is voor ons bij
Novib eigenlijk wel een voor
waarde om een initiatief tc steu
nen. Het gaat niet alleen om het
resultaat, maar ook om hoe dat
resultaat tot stand komt."
Dit soort projecten lenen zich
niet voor massa-toerisme en zijn
dus per definitie kleinschalig.
"Daardoor blijft het mooi en
idyllisch en dus ook aantrekke
lijk voor vakantiegangers," zegt
Jelle Wolthuizen. "Het duurt wat
langer om het te realiseren, maar
'duurzaam' toerisme komt er in
de toekomst." En in de tussen
lijd? "Probeer je echt te verdie
pen in de cultuur van zo'n land
voordat je er heen gaat," advi
seert hij. "Zodat je blijk kunt
geven van respect voor de lokale
bevolking." Dat komt je eigen
vakanticplezier toch ook weer
ten soede..
Wie zich wil verdiepen in de cidluui van Thailand, lean behalve de standaard
reisgidsen nok de volgende boeken raadplegen. 'Thailand.Sjon Mauser
'Thailand.Novib Landenreeksof bel Novib: 070-342 1777.
ZANZIBAR - De 'tricycles' die je op het Afrikaanse eiland
Zanzibar langs ziet komen, hebben drie wielen en zijn ge
maakt van oude fietsen en waterleidingbuizen. Ls het een rij
wiel of toch een rolstoel? Armoede- bestrijding en gehandi
capten-emancipatie gaan op Zanzibar hand-in-hand...
Toegegeven: het ziet er een
beetje raar uit voor wie een Hol
landse opoe-fiets gewend is.
Maar voor gehandicapten op
Zanzibar is de driewielfiets een
ideaal vervoermiddel. Al was het
alleen maar omdat je er ook op
modderige en ongelijke wegen
prima mee overeind blijft. "Tien
keer beter dan met een gewone
rolstoel," aldus de 27-jarige fiet
senmaker llaji Maulidi Flaji. En
hij kan het weten.
"Ik heb als kind polio gehad en
daardoor kan ik nauwelijks
lopen." vertelt hij in zijn werk-
De derde wereld: niets dan ellende. Dat beeld bestaat nog
steeds bij een groot deel van de Nederlandse bevolking. Der
gelijk pessimisme komt in veel mindere mate voor in de be
treffende ontwikkelingslanden. Want wie probeert achter de
ellende te kijken, kan erg vrolijk worden van de daadkracht
en inventiviteit. Zoals bijvoorbeeld.Max van den Berg, alge
meen directeur van de ontwikkelingsorganisatie Novib:
"Door zelf met creatieve ideeën te komen, kunnen mensen
hun eigen problemen oplossen. Dat blijkt de beste methode te
zijn voor ontwikkeling met toekomstperspectief. En wij hel
pen ze daarbij."
"Ik zal hel uitleggen aan de
hand van een voorbeeld, het Bra
ziliaanse regenwoud," zegt Van
den Berg. "Eeuwenlang was dat
ongerept gebied. Maar de laatste
25 jaar is er op grote schaal ge
kapt. want daarmee viel snel geld
te verdienen. Boeren brandden
het bos kaal om er landbouwbe
drijven te beginnen. Er werden
wegen aangelegd en er kwamen
avonturiers op zoek naar goud. Je
moet je voorstellen wat dat voor
de oorspronkelijke bewoners, de
Indianen heeft betekend. Ze kun
nen niet meer jagen, want het bos
is weg. Ze kunnen niet meer vis
sen, want de rivier is vervuild..."
"Maar nu de andere kant van de
medaille," gaat Van den Berg
verder. "Een plaatselijke hulpor
ganisatie probeert samen met de
Indianen het tij te keren. De In
dianen leren op zo'n manier van
het bos te leven, dat ze er geld
aan verdienen en het bos niet
wordt gekapt. Ze halen uit pa
ranoten olie en meel. Van het
meel bakken ze hun brood en de
olie wordt verkocht aan een Bra*
ziliaanse soort Body Shop. Van
de opbrengst kunnen ze produk-
ten kopen. Er komt gezondheids
zorg en onderwijs. De mensen
verbeteren hun positie en het re
genwoud blijft gespaard." De
Novib-directeur haalt even diep
adem en zegt dan: "Dat bedoelen
we nou met een lange-termijn
oplossing! Een vondst, die voort
komt uit de creativiteit van de be
trokkenen zelf. Je zou zo'n op
lossing hier niet kunnen beden
ken. En dat zijn ideeën waar wij
graag geld in steken. We zeggen
dan: zó'n idee verdient de Novib
Methode."
Aan welke voorwaarden moet
zo'n creatief idee verder vol
doen? Max van den Berg: "We
letten op hel milieu, maar hel
draait uiteindelijk om de mensen.
Hier in de Westerse wereld heeft
heel lang het idee geleefd dat
mensen in ontwikkelingslanden
arm en vooral zielig zijn. En dat
Max van den Berg (Novib):
je armoede wilt bestrijden.
"Creativiteit en vindingrijkheid, daar draad het om als
je ze kunt helpen door er dure
spullen naar toe te sturen. Van
dat idee stappen we steeds de
meer af. Het is veel beter om uit
te gaan van de behoeften van de
mensen zelf. want ze weten zelf
het beste wat ze nodig hebben."
rijk aan zuurstof en plankton. Ei
genlijk onbegrijpeijk dat mensen
hier met veel eerder zijn begon
nen met viskwekerijen.
"Dat is toch wel te begrijpen,"
corrigeert Lucho Molina. "Wil je
hier een eigen bedrijfje opzetten,
zoals Marina en Eusebio. dan
Als er in Afrika een hongersnood
heerst, dan moet er voedsel heen.
Onmiddellijk, dat spreekt van
zelf, haast Van den Berg zich te
zeggen. "Maar het is óók belang
rijk en dit is waar wij ons als
Novib op richten, datje mensen
helpt om te voorkómen dat het
zover komt. Daarvoor moetje ze
de mogelijkheden geven zélf hun
positie te verbeteren. En ze
weten zelf het beste hoe dat
moet, dat hoefje ze niet te vertel
len. De vindingrijkste ideeën
komen van de mensen zelf, want
zij kennen de problemen en de
mogelijkheden als geen ander.
Waar het aan schort zijn krediet
mogelijkheden, aan scholing, aan
begeleiding bij het krijgen van
een goede prijs voor hun produk-
ten. En daar springen we bij."
In vrijwel elke supermarkt is kof
fie verkrijgbaar waarvan we
weten, dat de koffieboeren er re
delijk voor werden betaald. De
consument kan toiletartikelen
kopen met ecologisch verbouwde
cacao en milieuvriendelijke geur-
stoffen. We kunnen, om bij Van
den Bergs eigen organisatie te
blijven, kerstkaarten versturen
waarvan een deel van de op
brengst ten goede komt aan duur
zame projecten in ontwikkelings
landen. Maar dat is toch allemaal
een druppel op een gloeiende
plaat? "Nee, dat is het niet. De
wereld is een dorp. Dingen die je
hier doet, kunnen veel invloed
hebben. En je merkt gelukkig
steeds meer dat mensen er hier
voor open staan."
Aan de glasbak moesten wc
ook wennen. Die dingen zijn nu
niet meer weg tc denken. "En zo
gaat het met duurzaam consume
ren ook," stelt Max van den Berg.
Wie meer wil weten over Novib
en de bijbehorende methode, kan
telefonisch contact opnemen. Hel
telefoonnummer voor alle infor
matie is 070-342 1777.
plaats, omringd door fietsen en
gereedschappen. "Ik gebruik de
tricycle vooral voor langere af
standen èn om ermee naar mijn
werk te gaan Zeven jaar geleden
heb ik een fietsenmakerij opge
zet, samen met een vriend die
niet gehandicapt, is. We kunnen
er al aardig van leven en de
zaken gaan nog steeds beter."
De tricycle wordt geprodu
ceerd door de Zanzibarese Ge
handicapten Associatie, een or
ganisatie voor en door gehandi
capten. "Die driewielfiets heeft
meerdere voordelen," zegt Has
san Khamis van de Associatie.
"De fiets wordt gemaakt door ge
handicapten, dus die hebben
werk en bovendien helpen.ze el
kaar aan een vervoermiddel."
De Gehandicapten Associatie
werd lien jaar geleden opgericht
en telt inmiddels zo'n vierdui
zend leden. De organisatie heeft
veel bijgedragen aan de integra
tie van gehandicapten in de sa
menleving. "Hier op Zanzibar
heerste heel lang een taboe rond
gehandicapten. Het kwam zelfs
voor dat gehandicapte kinderen
zó lang binnen werden gehou
den, dat ze blind werden omdat
ze nooit daglicht hadden gezien.
Vreselijk gewoon! De laatste
jaren is het taboe stukje bij beetje
afgebroken. Door de gehandi
capten zélf. En dat vind ik eigen
lijk ons allergrootste succes."
"Het is voor gehandicapten heel
belangrijk om ervaringen uit te
wisselen", zegt Hassan Khamis
met nadruk. "We organiseren
groepen waarin gehandicapten
regelmatig bij elkaar komen. Ze
ontwikkelen zelf initiatieven en
zorgen voor hun eigen werk. Ze
voelen zich sterk en dat stralen ze
uit. waardoor ze meer status krij
gen. Maar we zijn er nog niet.
hoor. Er zijn nog veel gehandi
capten op Zanzibar, die zich nog
niet hebben verenigd. In de toe
komst willen we natuurlijk dat
alle gehandicapten van Zanzibar
zich bij ons aansluiten."
Die kunnen dan wellicht terecht
bij Haji Maulidi Haji, want ook
hij heeft plannen voor de toe
komst. "We willen de zaak uit
breiden. En als we mensen in
dienst nemen, worden dat zowel
gehandicapten als niet-gehandi-
capten." "En wat die tricycle be
treft," merkt Haji nog even vak
kundig op: "die ziet er misschien
raar uit. maar hij is niet kapot te
krijgen." "En wij ook niet,"
voegt hij lachend toe. "Wij zijn
héél duurzaam!" Op Zanzibar
zoeken gehandicapten zelf op
lossingen voor hun problemen.
Op een manier die ze op den duur
onafhankelijk maakt van hulp.
Novib steunt die creativiteit
van harte.
10 v beter dan een gewone rolstoel.
De Novib-campagne van
1996 zal zich richten op pro
jecten in de Filipijnen. Het
thema van de campagne van
1996 luidt: 'Zo'n idee ver
dient de Novib Methode.'
Daarmee benadrukt Novib
dat het vooral gaat om de
ideeën, die mensen in ont
wikkelingslanden zelf beden
ken om iets aan hun situatie
te veranderen. Ook in het
Nederlandse vrijwilligers
werk komt die gedachte cen
traal te staan.
In het land zal het thema van de
campagne worden opgepikt door
de Novib-groepen. Behalve het
bijeenbrengen van geld, is vooral
voorlichting belangrijk. "We wil
len mensen bewustmaken van de
relatie tussen het leven hier en
het leven in ontwikkelingslan
den. De Novib-groepen voeren
dat idee in de praktijk uit."
Gerdi Ammerlaan (47) maakt
deel uit van een Novib-groep in
het Westland. Ze organiseerde
tentoonstellingen in de lokale bi
bliotheek, helpt mee met de jaar
lijkse 'muntjesactie', waarin
overgebleven vakantiegeld wordt
ingezameld en ze begeleidt
schoolprojecten. Vooral dat laat
ste vindt ze een belangrijk aspect
van het Novib vrijwilligers-werk.
Gerdi Ammerlaan zelf zou het
Novib-werk niet meer willen mis
sen. "Als je zo intensief met ont
wikkelingsproblemen bezig bent,
ga je op een andere manier naar
de wereld kijken. Het heeft mijn
leven echt verrijkt."
"Een eigen bedrijf1 Zo 'n idee verdient de Novib-methode
SIALE, PERU - De restau
rants in de omgeving van het
Titicaca-meer hebben sinds
een paar jaar een nieuw ge
recht op hun menukaart
staan: een zeer speciale vis
schotel met lokaal gekweekte
forel. Marina Gomez is één
van de forellenkweeksters aan
het hoogst gelegen meer ter
wereld, op de grens van Peru
en Bolivia. Samen met haar
man en vier kinderen woont
ze in een huis, dat uitkijkt
over het water.
"We waren vroeger afhankelijk
van de landbouw," vertelt ze.
"Maar van veertig vierkante
meter kun je niet leven. Zes jaar
geleden zijn we begonnen met
het kweken van forellen."
De kweekbakken van houten bal
ken, tonnen en netten heeft het
gezin Gomez zelfgemaakt. In de
bakken spartelen duizenden glin
sterende forellen. Ze zijn nu nog
maar een paar centimeter lang,
maar binnen een paar maanden
zullen ze flink zijn gegroeid,
voorspelt Marina.
"De kleine forellen hebben we
op krediet gekocht. We verkopen
de forellen aan restaurants. Van
de winst kunnen we het extra
voer kopen en nieuwe kweek.
Dat zijn nu de belangrijkste kos
ten, die we maken. Maar over
niet al te lange tijd gaan we uit
breiden. Samen met andere ge
zinnen willen we ook het voer en
de kweek hier produceren."
Marina en Eusebio Gomez kon
den het benodigde geld voor hun
viskwekerij lenen via de Peru
aanse ontwikkelingsorganisatie
Idesi. een plaatselijke organisa
tie, die gesteund wordt door
Novib. Lucho Molina is daar ver
antwoordelijk voor het forellen-
project 'Agua Dulce' (het zoete
water). Die naam is met uit de
lucht komen vallen: het water
van het Titicaca-meer is ideaal
voor het kweken van forellen,
want door de stroming is het heel
krijg je al snel met een aantal pro
blemen te maken: je krijgt geen
geld van de bank, bijna niemand
heeft voldoende onderwijs gehad
en het is bovendien erg moeilijk
om op eigen houtje je produkten
aan de man te brengen."
Idesi helpt om die problemen op
te lossen. "We staan garant bij de
bank, zodat de families makkelij
ker een lening kunnen krijgen.
We bieden cursussen aan. We
laten zien hoe ze zich kunnen or
ganiseren met andere vissers en
boeren, zodat ze sterker slaan. En
we helpen om de forel voor een
goede prijs te verkopen." Deze
aanpak heeft succes. Marina en
Eusebio Gomez zijn niet de enige
omwonenden van hét Titicaca-
meer die hun inkomsten verbete
ren door forellen te kweken.
Buurman Julian doet bijvoor
beeld ook mee aan het project.
Hij heeft, net als Marina en Euse
bio, jonge kinderen en vertelt vol
trots over zijn jongste zoon. die
een maand geleden werd gebo
ren. "Hij wordt ook visser," zegt
Julian trots. "Maar door dit pro
ject waarschijnlijk op een andere
manier. Een bétere manier."
Idesi maakt gebruik van de
middelen, die voorhanden zijn.
Dure apparatuur is voor het kwe
ken van de forellen niet nodig: de
mensen hebben zelfbedacht hoe
ze de kweekbakken zo goedkoop
mogelijk kunnen produceren.
DAVAO, DE FILIPIJNEN -
In een sloppenwijk ben je
niet zeker van je huis of van
je werk. Wie het zich kan
veroorloven, vertrekt. Je
moet hier dan ook niet op
zoek gaan naar zoiets als
'duurzame ontwikkeling'.
Hoewel...
"Pas als je een tijdje in een heel
gammel huis hebt gewoond, re
aliseer je je hoe belangrijk een
dak boven je hoofd is!" Bemadit-
ha Gloria (44) woont in één van
de sloppenwijken rond de Fili-
pijnse stad Davao.
Bemaditha en haar buren hebben
zich niet laten imponeren door de
omstandigheden in de wijk waar
ze wonen. Ze pakken de proble
men zelf aan. Want, zoals Berna-
ditha samenvat: "Als je geen huis
hebt, dan bouw je er een!"
Bemaditha Gloria werkt sinds
een jaar samen met vijf andere
vrouwen in een dakpannen-
coöperatie. Bemaditha Gloria:
"Ik kom oorspronkelijk uit Davao
del Sur, dat ligt hier bijna zeven
tig kilometer vandaan. Toen we
in 1981 hier naar toe kwamen om
werk te zoeken, hadden we niets,
Zelfgemaakte werkgelegenheid.
echt niets. Mijn man Aurelio
heeft na lang zoeken een tijdelijk
baantje gevonden als taxi
chauffeur. Zelf heb ik los-vast als
huisslachter gewerkt. Maar ik
verdiende weinig en heel onre
gelmatig. Dat was dus een erg on
zekere situatie."
Het was geen pretje om niet zeker
te zijn van een dak boven je
hoofd, herinnert ze zich. "Er was
altijd het risico dat ons huisje
werd platgebuldozerd. Het ergste
is dat je er in je eentje niet uit
komt, hoe graag je ook wilt. hoe
hard je ook werkt. Maar er is
sinds een paar jaar een organisa
tie, die zich bezig houdt niet de
ontwikkeling van de wijk, de
MLF. En sindsdien is er veel ver
beterd. De MLF creëert werkge
legenheid. Er is een fabriek geko
men bijvoorbeeld en een bouw
onderneming. En er zijn dakpan-
nenfabriekjes."
In één daarvan werkt Bemaditha
zelf. Ze beschikt samen met vijf
andere vrouwen over een dak
panmachine. De grondstoffen
zijn goedkoop: zand, cement en
water. "Wc maken hier per dag
zo'n 280 dakpannen. We verko
pen ze aan een lokaal bouwbe
drijf en dat is gegarandeerde
afzet: we zijn dus zeker van onze
inkomsten. Wc verdienen nog
niet zo heel veel, maar we kunnen
wel onze gezinnen onderhou
den."
Sinds kort is het voor de inwo
ners van de sloppenwijk mogelijk
om de landrechten te kopen. "En
de MLF bemiddelt voor een le
ning. Je kunt je niet voorstellen
hoe belangrijk dat is. Ik ben nu
officieel eigenaar van de grond
waar mijn huis op staatF'Bema-
ditha is er vooral trots op dat ze
de lening zelf kan terugbetalen.
"Kijk maar om je heen," grinnikt
ze. "Er is hier echt een groei
markt voor dakpannen. Als je
hier over twintig jaar terugkomt,
staan hier in de wijk gewoon de
gelijke huizen!"
Novib-directeur Max van den
Berg: "Dit is een goed voorbeeld
van hoe je op een creatieve en
vindingrijke manier armoede
problemen oplost. De ideeën van
de organisaties in de sloppenwi j
ken leveren resultaat op, niet al
leen nu maar ook in de toekomst.
Zo'n idee verdient toch de Novib
Methode?"
