Oude Paasgebruiken
De Puzzel
Het Paasfeest is in het
christelijke Oosten
en Westen het cen
trum van de liturgi
sche viering binnen
het kader van het
kerkelijk jaar. De
inhoud van het
feest is de gedach
tenis (viering) van
Christus' sterven
en verrijzen. Men
kan met zekerheid
stellen dat de oor
sprong van de
christelijke paas
viering in de Jood
se liturgie ligt. Deze
is geconcentreerd
op de herdenking
van de bevrijding
uit Egypte en de
grote daden van
Jahweh in de
geschiedenis van
zijn volk (Pesach).
Pasen is een gekerstend heidens voorjaarsfeest.
Het heeft vele voorjaarsgebruiken, bijvoorbeeld
vuren die, akker, mens en dier vruchtbaarheid
moesten schenken. Op vele hoeven in Limburg,
Brabant, Gelderland, Overijsel en Drenthe
brandde men kleine paasvuren van het versle
ten gereedschap van de winter.
Moeder Paaskip komt
uit het grote paasei
gestapt. Aan haar arm
draagt ze een mandje
met verse eitjes. Ze
kijkt verbaasd om zich
heen: "Wat een boel
puzzels! Zouden de
kinderen mij willen
helpen om ze op te los
sen?" Doe je best!
Eieren verstoppen
Paasstaak
Nieuwe voorwaar
den
Woensdag 12 april 1995
DE FAAM - DE VLISSINGER
25
Pasen
De christelijke paasviering
herdenkt ook de geschiede
nis van God en Zijn volk
maar doet dit rond de per
soon van de Messias, die
het nieuwe paaslam werd.
Voor de kerkvrede van 313
bestond de paasviering uit
enige dagen volledig vas- j§
ten (Lijdensherdenking). Dit
werd besloten door een
nachtwake. Na de kerkvre
de werd het paasmysterie
uiteengelegd in een viering
van drie dagen (Triduum
Sacrem) namelijk Goede
christelijk feest
Vrijdag (lijden en sterven),
Paaszaterdag (de grafrust)
en Paaszondag. Deze vor
men echter een geheel.
Vanaf de Middeleeuwen tot
het midden van deze eeuw
werd de Paaszondag geïso
leerd van de voorafgaande
dagen. Het zogenaamde
Triduum omvat nu Witte
Donderdag, Goede Vrijdag
en Paaszaterdag. Het werd
tot een voorbereiding op de
Paaszondag. Het gevolg
was dat de Verrijzenis los
gemaakt werd van het ster
ven van Christus.
Het Tweede Vaticaans Con
cilie besloot tot een herstel
van de eenheid van het
Paasmysterie in de rooms-
katholieke liturgieviering.
Al snel ontwikkelde de pro
testantse kerk ook initiatie
ven in deze richting. In een
aantal protestantse
gemeenten wordt bijvoor
beeld al weer een paaswa
ke gehouden.
De Paasberekening, dus de
datum waarop het feest
gevierd moet worden, is in
de loop der eeuwen een
groot probleem geweest.
Zo was in de eerste eeuwen
Pasen niet overal gelijk. De
Aziatische Christenen vier
den op Pasen de verlossing
door de dood van Christus
en legden daarom de
nadruk op de dag van de
maand, waarom zij Pasen
altijd op de 14de Nissan
vierden. Ze worden daarom
quartodecimani genoemd.
De Verrijzenis vierden ze
twee dagen later. De Wes
terse Christenen vierden de
Verrijzenis van Christus en
letten meer op de dag van
de week. Daarom vierden
zij het op zondag na 14 Nis
san. Daarbij kwam later nog
een verschil in tijdbereke-
ning. Ten tijde van Christus
vierden de Joden hun
Pascha altijd na het lente-
equinoctium. Na de ver
woesting van Jeruzalem
hielden zij zich hier echter
niet meer zo strikt aan. De
quartodecimanen en som
mige Westerse Christenen
volgden hen hierin na; deze
werden protopaschieten
genoemd.
Pogingen om tot overeen
stemming te komen wer
den beproefd door Polycar-
pus en de Pausen Anicetus
en Victor. Uiteindelijk
kwam het tot een beslissing
op het Concilie van Nicea in
325. Daar werd besloten:
A. Pasen zou altijd op een
zondag gevierd worden.
B. Wanneer 14 Nissan op
een zondag viel zouden de
Christenen Pasen een week
uitstellen.
C. In een jaar mochten er
geen twee Paasfeesten zijn
d.w.z. Pasen moest altijd na
het equinoctium gevierd
worden.
D. De Alexandrijnse kerk
zou een Paastafel bereke
nen en die aan de Romaan
se kerk zenden.
Toch verdwenen de ver
schillen niet. De Alexand
rijnse kerk had een 19-jari-
ge cyclus met 21 maart als
equinoctium en de Rom
aanse kerk had een 84-jari-
ge cyclus met 18 maart als
equinoctium. Eerst Dionysi-
us Exiguus kon op grond
slag van een 19-jarige
cyclus (5x19=95-jarige) een
tafel leveren, die met de
Alexandrijnse harmonieer
de, zodat tegen het einde
van de 8e eeuw de gehele
Christenheid gelijktijdig
Pasen vierde.
A Op het grote ei staan letters
in rondjes. Begin bij de grote V
en volg de lijn naar de letters
erna. Wat lees je als je alle let
ters achter efkaar hebt gezet?
B In de zonnebloem staat een
trekpuzzeltje. Ga met een pot
lood van 1 t/m 21. Wat komt er
tevoorschijn?
C In de bloem bovenop het ei
staat een woord geschreven,
maar wat zijn het een rare let
ters. Kun jij lezen wat er staat?
D Om moeder Paaskip heen
zie je allemaal eieren. De ene
helft is beschilderd, de andere
helft draagt een cijfer of letter.
Zoek bij de cijferhelften de
beschilderde andere helften.
Je ziet dan dat ieder cijfer een
letter krijgt. Als je alle helften
bij elkaar hebt gezocht lees je
iets. Wat?
E Los je ook nog even de rebus
in het liggende ei op?
De grote paasvuren worden op
een hoogte ontstoken de z.g.
Paasberg (Wageningen, Mar-
kelo, de Es te Usselo) of op de
Paasweide (Denekamp). Ze
zijn grotendeels in de jongste
tijd ingevoerd. Nieuw is ook de
teerton, die zich nu gewoonlijk
in de opgebouwde houtstapel
bevindt. Oorspronkelijk stond
in het midden een paal met
aangebonden verticaal rad
(zonnerad). Zijn er met deze
vuren gebruiken verbonden
als het ophalen van hout of het
zingen van liedjes dan mag
men stellig aannemen dat ze
van oudere datum zijn.
De boeren schreven vruchtba
re kracht toe aan het trekken
van de rook over de bezaaide
akkers. Ook liep en sprong
men door het uitgedoofde
vuur om gezondheid te ver
krijgen. Het verkoolde hout
werd meegenomen om de
akkers te bevruchten of het
huis tegen de bliksem te
beschermen. Soms droeg men
een roggeschoof om het paas
vuur om zegen te bekomen
voor de oogst (Borne).
Vroeger hield men op Paas
maandag of Paasdinsdag een
paaskermis. In kraampjes ver
kocht men dan eieren, sinaas
appels, koek en noten. Nu
bestaat de paaskermis alleen
nog in Deventer op de Worp.
Het is echter in de loop der tijd
meer een gewone kermis
geworden. De uittocht van de
bevolking naar de paaskermis
heette eertijds Emmausgang.
Het herinnert mogelijk aan de
vroegere ommegangen om de
ontkieming van het jonge zaad
te bevorderen.
Een grotere rol dan het paas
vuur speelt het paasei. Als
kiem van nieuw leven brengt
en schenkt het ei levenskracht.
De primitief denkende mens
hield die kracht voor over
draagbaar en at daarom veel
eieren om krachtig te worden.
Dit zal de reden zijn dat men ze
met Pasen het meeste eet
(voorjaar). Het kwam ook voor
dat men eieren over de velden
verspreidde om deze vrucht
baar te maken. Door het Chris
tendom werd het geloof in de
kracht van het ei nog versterkt
omdat men er het witte graf
inzag waaruit het leven (Chris
tus) weer oprijst. Bovendien
werden paaseieren als eerste
spijs na het vasten in de kerk
gewijd; hierdoor kregen ze een
magische kracht.
Nog heden ten dage verstop
pen wij met Pasen eieren in de
tuin. Dit slaat waarschijnlijk
terug op het begraven van
doden in de akker. Ook tikken
wij met eieren tegen elkaar en
beschilderen ze. Dit beschilde
ren gebeurde vroeger met
natuurlijke stoffen als, spina
zie, uien en rode kool. Het op
Schiermonnikoog voorkomen
de eiwerpen gaat terug op het
vruchtbaar maken van de vel
den. Dit is ook het geval met
het eirollen op Ameland.
Twee curieuze eeuwenoude
paasvieringen hielden in
Twente stand. Het zijn de paas
staak te Denekamp en het
vlöggelen in Ootmarsum. In
Denekamp speelt Judas de
hoofdrol. Het is een jongeman
die alles voor de paasviering in
orde maakt. Zo bedelt hij
eieren en geld bij elkaar om
het hout voor het paasvuur te
kunnen kopen en helpt bij het
aanslepen van de 'paasstaak'
die naast de houtstapel wordt
ingegraven.
Daarna beklimt Judas deze
boom en verkoopt hem bij
opbod. Tevens besteedt hij het
aansteken van de teerton aan.
Bij al deze werkzaamheden
zingt men: Christus is opge-
standen (10 stofen) en Alleluja,
den blijden toon (19 strofen).
In Ootmarsum heeft op Pasen
het vlöggelen (plechtig voort
schrijden) plaats. Een keten
van mensen, die elk de linker
hand op de rug leggen, welke
wordt gegrepen door de vol
ger, trekt onder het zingen van:
Christus is opgestanden en
Alleluja den blijden toon, door
verschillende huizen (herber
gen) die steeds dezelfde zijn.
Bij de boerenhuizen die met de
achterdeur naar de straat
staan, trekt men om de mid-
denpaal (stipel) der deur heen.
Uiteindelijk arriveert men op
het marktplein en daar laat
men de handen los om nog
maals de beide liederen te zin
gen. In de oude paasviering is
een zekere losbandigheid te
herkennen (paasdol). Dit
tekent dat het oorspronkelijk
een heidens feest is gewijd
aan de Germaanse godin Osta-
ra.
Sinds kort stelt de gemeente
Oosterhesselen nieuwe voor
waarden aan het stichten van
een paasvuur. In Nieuwlande
laaide elk jaar een flink paas
vuur op dat flink wat rommel
veroorzaakte. Voordat nu een
paasvuur mag worden aange
stoken moet er een vergun
ning worden aangevraagd op
grond van de afvalstoffen
wet/verordening. Tevens moet
men een schriftelijke verkla
ring van toestemming hebben
van de eigenaar van het terrein
waarop men het paasvuur wil
ontsteken. Bij ontheffing wordt
een bedrag van f 250,- in reke
ning gebracht. Nadat de
gemeente de kosten voor het
schoonmaken van het terrein
er heeft af getrokken wordt
het restant weer terugbetaald.
