rijles
MOTORRIJLES?
Russische militairen in Zeeland
ORANJEZON KRIJGT EIGEN GEZICHT TERUG
J.P.A. Rossël
tandprotheticus
'WddcAenj
filat
Westvlaams
Expositie oorlogsfotografie
in Provinciale Bibliotheek
VERBOUWINGS
OPRUIMING!
DE LEEUW
SCHOENMODES
PAK EENS
GOED UIT
Met Pen Boer
/erkeersleermiddelen bent
u beter af!
Uit koeien valt een
slaatje slaan. Dat
weet de komiek An-
dré van Duin toen
hij na de bestorming
van zijn woonhuis
door de melkprodu
centen er en pas
sant een hit over
maakte. Dat weten
ook natuurbeheer
ders. Waar koeien
grazen - zo luidt hun
credo - komt de
oorspronkelijke be
groeiing terug.
PZC WEEKBLADEN
Beheersjacht
Drinkwater
Panjepaardjes
Uitstekend voer
NIEUWE KUNSTGEBITTEN
De Autokrant Extra besteedt deze week
aandacht aan de Ford Mondeo, die is uitge
roepen tot Auto van het Jaar.
In Vlissingen wordt deze week het Hypo
theek Visie-kantoor van Ko van de Velde of
ficieel geopend. Hypotheek-adviseur Van de
Velde wil de huizenkoper in spe behoeden
voor diverse valkuilen, waaronder de illegale
'koppelverkoop'.
De Rubriek Gelezen is gewijd aan de ver
halenbundel 'Flesselingen', waarin herinne
ringen worden opgehaald aan het
Vlissingen in de jaren rond de Tweede We
reldoorlog.
Kado's in iedere prijsklasse
SERVICE KWALITEIT GARANTIE
LANGE DELFT 50 MIDDELBURG
v 01180-13221
praktijkboek voor motorrijles
Er ligt een kostelijk
prakti|kboekje voor u klaar dat
uw lessen stap voor stap
ondersteunt
Vraag er uw rijschool om!
93e JAARGANG NUMMER 49
8 DECEMBER 1993
Duinkoe in plaats van struweel
(door Ad Hanneman)
De duinvalleien in Oranjezon
bij Vrouwenpolder zijn daar
voorbeelden van. Met wat
technische ingrepen en gra
zende koeien zou het arme
dichtgegroeide landschap
weer wat meer van zijn oor
sprong terug kunnen krijgen.
En omdat de beheerders van
biologisch-dynamische boer
derij Ter Linde nabij Oostka-
pelle (voorheen Loverendale)
stomtoevallig enorm graag
wilden innoveren door een
poot slachtvee aan het bedrijf
toe te voegen, was het con
tract met gesloten beurzen
tussen Ter Linde en de na
tuurbeheerders snel gesloten.
Sinds kort wordt de wande
laar in het unieke gebied zo af
en toe verrast door een kudde
grazende koeien. Reden voor
een speurtocht, samen met
Marieke Schuitema van Ter
Linde en terreinbeheerder Ge
rard Wösten die op de loon
lijst staat van Delta
Nutsbedrijven, de toezicht
houder op het waterwin
gebied.
Als de ruim twee uur speuren
naar de limousin-koeien aan de
ene kant of de pinken van Ter Lin
de aan de andere kant van het
Oplage: 24.600.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Vlissinger.
Totale oplage: 49.000.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant b.v.
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18, 4380 AA
Vlissingen.
Advertentieverkoop:
L.F. Kuijs,
tel. 01180-27524.
Redactie: Ad Hanneman,
01180-81171 en Liesbet
Mallekoote (ai), 01180-81170.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. 01180-81215
Bezorging: 01184-84215.
Druk: Vmk-Rotadruk b.v..
postbus 36. 4570 AA Axel
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Markt 51, 17.00 uur,
Postbus 5017, 4330 KA
Middelburg, tel. 01180-81000
Oost-Souburgseweg 10. 17.00
uur. Postbus 18, 4380 AA
Vlissingen, tel. 01184-84000.
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-
huisbladen
in Zeeland.
Totale oplage: 170.025.
De duinkoe, een nieuw fenomeen in het landschap.
t
natuurgebied niets opleveren,
wordt besloten tot een herhaling.
De 'duinkoe' zoals die in de toe
komst in de schappen van de
scharrelslager of de boerderijwin
kel in Oostkapelle commercieel
gaat heten, moet toch even ge
zien worden.
Onderweg bij de eerste rit vertelt
Gerard Wösten over zijn gebied.
Schoten verraden dat jagers be
zig zijn. Voor het kerstmaal? Niet
op de eerste plaats dus. „We
noemen dat beheersjacht", meldt
de terreinbeheerder en hij maakt
duidelijk dat het ongenuanceerde
denken over de jacht hem irri
teert. Ook jagers helpen de na
tuur een beetje. Als er van een
bepaald diersoort te veel is, kan
dat funest zijn. Met zijn jeep
stuurt hij behendig een steile
heuvel op. Niks geen koeien.
Het waterwinnen in Oranjezon is
dus geen hoofdzaak meer, maar
wel soms noodzaak. „Het
meeste water komt uit Brabant.
Alleen 's zomers, als er toeristen
zijn, wordt meer water uit dit ge
bied gehaald". En dan blijkt juist
die waterwinning de angel te zijn
geweest in het gezonde vlees
van de duinen. Want: „In natuur
lijke situaties, dus zonder dat
mensen er mee bezig zijn, heeft
het grondwater veel meer invloed
op de duinen. Door het wegpom
pen verschraalt de bodem en krij
gen planten zoals vogelkers en
bomen veel meer kans om te
groeien. Dankzij de begrazing
door herten en koeien worden die
boomachtigen verdrongen en
krijgen duizend gulden kruid en
orchideeën weer een kans".
Maar die begrazing, zo blijkt, is
fase twee. Op de eerste plaats
heeft de beheerder de natuur
weer proberen te herstellen.
Sommige kanalen die door de
duinen liepen om Walcheren aan
drinkwater te helpen, zijn dicht
gegooid. Het ziet er op die plaat
sen weer bijna net uit als de veel
besproken, bedichte en anders
beschreven duinvalleien van wel
eer. Voor de omgeving kenmer
kende planten, kruiden en bloe
men moeten er een kans krijgen.
Ook andere dichtgegroeide duin
laagtes zijn ontmanteld. „Voor
heen waren die valleien verruigd
en dichtgelopen met struweel of
het waren de winkanalen voor
Volgende week verschijnt het
boek 'Osttruppen in westelijk Ne
derland: Sovjetmilitairen en Pan-
jepaardjes in Zeeland,
1943-1944' van de Middelburger
Hans Houterman. Het boek gaat
over de Russische militairen die
zijn toegetreden tot het Duitse le
ger. Ook de Russen die op Wal
cheren waren gelegerd, komen in
de publikatie ruim aan bod.
Toen de Duitse troepen in de laat
ste wereldoorlog Rusland aanvie
len, zagen veel militairen van de
door Rusland geannexeerde ge
bieden hun kans schoon om zich
tegen het communisme te keren
en liepen over naar de vijand. Bin
nen het Duitse leger zijn toen
speciale eenheden gevormd, de
zogenaamde 'Osttruppen'. Aan
de hand van verschillende soor
ten bronnen geeft Hans Houter
man een gevarieerd beeld van het
reilen en zeilen van de Sovjet
militairen. Originele Duitse docu
menten, Russische dagboeken,
berichten van de Geheime Dienst
Nederland en overleveringen van
lokale bevolking zijn tot een ge
degen verhaal samengebracht.
Zoals de schrijver in de verant
woording zelf al aangeeft, is er
maar weinig fotomateriaal van de
Russen in Zeeland. De authentie
ke foto's van Osttruppen elders
in Europa compenseren dit ech
ter, zodat het boek ook in beeld
een goede indruk geeft van het
dagelijks leven van de militairen.
Houterman besteedt in zijn boek
ruime aandacht aan de op Wal
cheren gelegerde Osttruppen.
Ongeveer een half jaar was een
bataljon Russen ingezet voor de
Dansende Russische militairen.
kustverdediging aan de noordzij
de van het eiland. Het dagboek
van de Russische militair N. Rebi-
koff heeft de auteur vertaald en
integraal afgedrukt in het boek.
Rebikoff was van januari tot au
gustus op Walcheren gestatio
neerd. Ook de 'panjepaardjes' die
de Russen bij zich hadden, wor
den in het boek besproken. Deze
Oosteuropeese paarden -iets gro
ter dan een pony- werden ge
bruikt voor het vervoer van onder
meer voedsel en bouwmateria
len.
Het 56 pagina's tellende 'Ost
truppen in westelijk Nederland:
Sovjetmilitairen en Panjepaardjes
in Zeeland, 1943-1944' is vanaf
volgende week verkrijgbaar in de
boekhandel. Prijs: f 24,95.
het drinkwater", verklaart
Wösten. Hij weet zeker dat het
zaad in de lucht weer voor de no
dige unieke beplanting zal
zorgen.
Marieke Schuitema wordt wat
onrustig als de koeien nog steeds
niet zijn gevonden. „De limousins
zijn niet zo mak als de pinken aan
de andere kant. Die zijn geboren
op onze boerderij en zoeken con
tact met mensen. We willen juist
dat ze makker worden. Op gege
ven moment moeten ze namelijk
vervoerd worden. Of naar de an
dere kant of naar de boerderij om
ze te mesten voor de slacht". Na
twee uur wordt de zoektocht
gestaakt. Er is voor allen meer
werk aan de winkel.
Dat de 'Loverendale-koeien' in
het duingebied een kans krijgen
heeft - zo blijkt - er toch iets mee
te maken dat het hemd nader is
dan de rok. Immers, natuurlijk
boeren van Marieke Schuitema
en haar collega's op Ter Linde als
ook de 'terug naar de natuur-
slogan van Wösten en zijn werk
gever liggen in eikaars verlengde.
„De enige voorwaarde", zo ver
klaart Schuitema een paar dagen
later bij de meer succesvolle
zoektocht als de limousins niet
alleen makkelijk te vinden maar
ook te benaderen zijn, „was dat
het zogende koeien moeten zijn.
Dat is voor de natuurbeleving van
de wandelaars. Het is uiteraard
veel leuker om een koe met een
drinkend kalf te zien. We hadden
al een goede relatie met Gerard.
Vandaar dat de overeenkomst
snel getekend was. We haalden
er hooi dat uit de duinen was
gehaald".
Voor Ter Linde was het aanbod
van Wösten een uitkomst. „We
hebben al zo weinig land om te
gebruiken. Vandaar dat we de
beslissing om slachtvee aan onze
veestapel toe te voegen maar
bleven uitstellen. Feitelijk hebben
we er nu riante landerijen bij. De
ruwe stoffen zijn bovendien uit
stekend voer. De dieren leven er
prima en hebben er profijt van.
Van de natuurlijke naam die we
nu hebben kunnen we verder
profiteren".
Niet alle koeien beantwoorden de
lokroep van Marieke Schuitema.
Eén is bereid om uit haar hand
aardappels te eten en een paar
andere runderen hebben de
moed om haar - weliswaar met
de nodige twijfels - tot een paar
meter te benaderen. De stier en
vier koeien met kroost blijven vei
lig op afstand. De boerin is duide
lijk in hoera-stemming. „Ze
worden toch makker. Ik kom hier
vaak en dat werpt z'n vruchten
af. Overigens leer ik hier meer
over het natuurlijke gedrag van
koeien dan ik ooit op de land
bouwschool heb geleerd". Li
mousins - zo blijkt vervolgens uit
haar verhaal - zijn heel natuurlijke
koeien. Ze geven een heel licht
kalfje zodat de geboortes als re
gel heel simpel verlopen. „Dit in
tegenstelling tot andere koeien
zoals de dikbil, waar de kalfjes
met een keizersnee moeten wor
den gehaald".
Schuitema en haar collega's ver
wachten overigens veel van hun
nieuwe produkt. „Het is de be
doeling dat scharrelslager Muil
wijk in Vlissingen ze gaat
slachten en selecteren. Het duurt
nog ongeveer een jaar voordat
we dat rond hebben. Nu verko
pen we hier vlees van koeien uit
de melkerij. De mensen vinden
die al lekker, terwijl het eigenlijk
uitschot is. Als ik zie hoe prima
de limousins erbij lopen, dan heb
ik er alle vertrouwen in dat ze pri
ma vlees geven. Dat komt onder
meer omdat ze natuurlijk groeien,
dat betekent veel langzamer dan
de beesten in de bio-industrie.
Maar voordat het zover is moe
ten we nog een jaartje gaan. Het
is logisch dat de slager constante
kwaliteit wil. Enfin. De toekomst
zal het leren...".
Spec, voor slechtzittende gebitten
en ingevallen gezichten
REPARATIES: klaar terwijl U wacht!
Informatie GRATIS
Tel. afspraken 01184-14533
HOBEINSTRAAT 52 - VLISSINGEN
Toen ik voor het eerst een dia
lectkaart zag van de Lage Lan
den, was Zeeland ingekleurd met
de zelfde kleur als de Belgische
provincie West-Vlaanderen. Met
het Westvlaams is het Zeeuws,
en zeker het Walchers, het meest
verwant. Wie in Brugge of in de
omstreken van de Kemmelberg
mensen spreekt, hoort bijna plat
Walchers. Bewoners van de
Vlaamse kuststreken en zand
gronden zijn sinds de vroege mid
deleeuwen naar het min of meer
lege Zeeland getrokken, in het
voetspoor van de (West-)Vlaam-
se kloosters die inpolderingen
verrichtten. Na de Tachtigjarige
oorlog was er veel minder con
tact, behalve met Zeeuws-
Vlaanderen, zodat het Zeeuws
van boven de Westerschelde een
zich zelfstandig ontwikkelende
vorm van Vlaams werd, met Hol
landse invloeden via de
schrijftaal.
Kennis van het Westvlaams helpt
dan ook bij het begrijpen van het
Zeeuws. Zo hoorde ik eens in een
radio-uitzending van de BRT dat
'flesse' aan een deel van de
Vlaamse kust onder andere bete
kent: een duinpan waar af en toe
water in staat, water dat na ver
loop van tijd wegzakt (ook een
fles kan vol of half vol of leeg
zijn). Zou hier de oorsprong lig
gen van de naam Vlissingen,
waar al zo veel naar geraden is
(denk aan de fles op het stads
wapen) Bezwaarlijk is echter,
dat de duinen bij Vlissingen van
recente datum zijn. In de middel
eeuwen reikten de duinen van
Westkapelle tot aan Dishoek, dat
oorspronkelijk Dijkshoek heette.
Daar begon de dijk die verder
naar Vlissingen liep.
Jan Zwemer
De Rouaanse Kaai in Middelburg, 5 december 1940.
Foto: Zeeuws Documentatiecentrum Middelburg.
Commissaris der Koningin in Zee
land W. van Gelder opent don
derdag 9 december om half vier
de tentoonstelling 'Fotografie
Geschiedenis Beeldvorming. Ne
derland en de Tweede Wereldoor
log', in de expositieruimte van de
Zeeuwse Bibliotheek in Middel
burg. De tentoonstelling is tot
stand gekomen onder auspiciën
van het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie.
De tentoonstelling is het resul
taat van onderzoek naar ver
scheidene facetten van de
fotografie tijdens de bezetting.
Met behulp van het medium foto
grafie is gepoogd een nuancering
aan te brengen in het beeld van
bezet Nederland. De fotografie in
de jaren 1940-1945 wordt belicht
aan de hand van de persfotogra
fie, amateurfotografie, illegale fo
tografie en vakfotografie. Een
aparte plaats is ingeruimd voor
de kleurenfotografie. Behalve
kenmerkende oorlogsomstandig
heden fotografeerden zowel be
roeps als amateurs ook
alledaagse zaken.
Vooral onbekende en visueel ver
rassende foto's, afkomstig uit di
verse archiefinstellingen, worden
gepresenteerd. In het oorlogsar
chief in Brussel zijn tot nog toe
onopgemerkt gebleven kleuren
dia's van Nederland in de meida
gen van 1940 boven water
gekomen. Op de tentoonstelling
zullen voor het eerst afdrukken
uit deze opmerkelijke collectie te
zien zijn.
Naast de algemene tentoonstel
ling worden zo'n dertig foto's ge
toond over de oorlog op
Walcheren. Deze foto's vormen
een klein gedeelte uit een schen
king van ruim driehonderd nega
tieven die het Zeeuws
Documentatiecentrum enkele ja
ren geleden heeft ontvangen. De
foto's tonen de verwoestingen,
de inundatie, afvoer krijgsgevan
genen en het bevrijdingsfeest.
Een grote montagefoto geeft een
beeld van de verwoestingen ten
gevolge van het bombardement
op 17 mei 1940 op Middelburg.
Vanaf de Lange Jan beziet de kij
ker de halve binnenstad, van het
stadhuis tot aan de Nieuwstraat.
Oudere Middelburgers herkennen
de vroegere Wal, de Ka
poenstraat, de Stroopoort en de
Oude Kerkstraat die op de Se-
geersstraat uitkwam.
De tentoonstelling is te bezoeken
tijdens openingstijden van de bi
bliotheek, van 9 december tot en
met 15 januari.
LANGE VIELE 2 MIDDELBURG