rijles
MOTORRIJLES?
s
Leider landingen bij
Westkapelle overleden
X PAK EENS
GOED UIT
De Walcherse politie heeft agrariërs de ge
legenheid gegeven om hun verboden gif in
te leveren. In december komt de AID op
huiszoeking.
Vlissingse ouderen tonen hun leven in een
musical. Onder de titel Herfst laten ze een
verzameling Nederlandse liedjes de revu
passeren in een ode aan de stichting Majo
raat, een ondersteuningsproject voor 55
plussers.
Capella St. Petersburg, een oud Russisch
koor, treedt ook op in Zeeland. Goes en
Vlissingen zijn de plaatsen waar de Russen
te gast zijn.
Leer, rubber, india-
nenlook, tattoo en
nog veel meer moe
ten in café Carrousel
in Middelburg tijdens
een show de titel
'gewaagd' opleve
ren. In ieder geval
zijn alle ingrediënten
er voor in huis, be
looft de organisatie
van de (mode)show.
Met Den Boer
Verkeersleermiddelen bent
u beter af!
Volgende week verschijnt het vijfde boek
van schrijver/publicist Hans Sakkers uit
Koudekerke. Het 256 pagina's tellende
werk gaat over de Duitse veldmaarschalk
Rommel als bevelhebber van Heeresgruppe
B. Rommel maakte naam als aanvoerder
van de Duitse troepen in Afrika.
Vanaf november 1943 was hij belast met het bevel
over de troepen die waren ingezet aan de Atlanti
kwall; de verdedigingslinie langs de kust van Dene
marken tot de Frans-Spaanse grens. In die
hoedanigheid maakte hij veel inspectiereizen langs
de Atlantikwall die ook door Zeeland liep. Zijn be
langrijkste wijzigingen in het verdedigingsconcept
waren de plaatsing van strandversperringen en het
inunderen van het achterland.
PZC WEEKBLADEN
Rommelasperges
AANLEG TRANSPORTWATERLEIDING LEGT BODEMGESCHIEDENIS WALCHEREN BLOOT
Boze tongen
Beeldend
taalgebruik
„Een transportwaterleiding heet het officieel".
Kraanmachinist Kees Melis knikt nog eens om z'n
woorden te benadrukken en rolt een sjekje. „Kom in
de kraan. Zoveel belangstelling zijn we niet gewend,
al zitten we onder de rook van Middelburg. Ik zal het
je vertellen wat we hier aan het doen zijn".
I
Kado's in iedere prijsklasse
SERVICE KWALITEIT GARANTIE
LANGE DELFT 50 MIDDELBURG
v 01180-13221
In Engeland is op 88-jarige leeftijd de vroegere generaal-
majoor James L. Moulton overleden. Moulton speelde als
commandant van 48 Royal Marines Commando een belangrij
ke rol bij de bevrijding van Walcheren. Op 1 november 1944
had hij de leiding van de als 'Infatuate II' aangeduide operatie:
de aanval vanuit zee op Westkapelle. Maanden eerder was
Moulton ook commandant van een golf aanvallers op het
strand van Normandië.
In zijn boek 'de slag om Antwerpen' beschrijft Moulton ook de
landing in Westkapelle, een strijd die de vierde Commando Bri
gade behorende eenheden van 41, 47 en 48 Royal Marines
Commando 103 man aan gesneuvelden kostte. Er waren 425
gewonden en 68 vermisten die later bij de aanval bleken te-zijn
omgekomen. Bij de ondersteunende eenheden van de lan-
dingsboten vielen er 192 doden en waren er 126 gewonden.
In de beschrijving van de schermutselingen in Westkapelle
staat Moulton onder meer stil bij het merkwaardige incident
rond het innemen van de vuurtoren. Er kwamen schoten van
de punt van de vierkante, hoge toren. Toen een vernietigings-
groep de voet ervan bereikte om daar springladingen onder de
deur aan te brengen werden er granaten op hen geworpen.
Daarop openden de aanvallers met machinegeweren en een
tank het vuur op de Duitsers die zich boven in de toren hadden
verschanst. Maar het probleem bleef overeind: hoe kwam men
de nauwe wenteltrap op. 'Bluf leek het beste antwoord' meldt
Moulton in zijn boek. De kapitein van de troep die tot taak had
om de toren in te nemen nam een Duits sprekende commando
in de arm om in de Duitse taal naar de soldaten boven in de
toren te kunnen schreeuwen dat ze zich over moesten geven.
I\la een tijdje kwamen er twee man naar beneden. De kapitein
nam een van hen ter bescherming tegen booby-traps mee naar
boven en aanvaardde daar de overgave van wat een Duitse
artillerie-observatiepost bleek te zijn.
Moulton was tot voor enkele jaren nog regelmatig bij herden
kingen van de bevrijding van Walcheren. In kringen van oud
strijders werd hij nog steeds op handen gedragen en ook op
Walcheren ontmoette Moulton veel sympathie.
93e JAARGANG NUMMER 48
1 DECEMBER 1993
praktijkboek voor motorrijles
jan baslmck
Er ligt een kostelijk
praktijkboekje voor u klaar dat
uw lessen stap voor stap
ondersteunt
Vraag er uw rijschool om!
Hans Sakkers volgt Rommel!
op reis langs Atlantikwall
In het dagelijkse leven is Hans
Sakkers verpleegkundige in de
zwakzinnigenzorg. Het boek 'Ge
neral Feldmarschall Rommel; op
perbevelhebber van
Heeresgruppe B bij de voorberei
ding van de verdediging van
West-Europa, 5 november 1943
tot 6 juni 1944' is zijn vijfde pu-
blikatie. Het is geschreven als een
dagboek in woord en beeld, ge
bruik makend van de originele
documenten. Zo'n anderhalf jaar
geleden begon Sakkers met het
onderzoek naar de veldmaar
schalk. Het is niet zo zeer de per
soon die Sakkers boeit maar
meer de reizen die hij maakte.
Sakkers: „Grote delen van de At
lantikwall heb ik zelf bezocht. Bij
het lezen van de verslagen van
Rommels' inspecties kwam ik
veel plaatsen tegen waar ik zelf
ook ben geweest". De vondst
van vele foto's in archieven wa
ren voor Sakkers doorslaggevend
om het boek te gaan schrijven.
„Rommel vergezelde zich bij al
z'n reizen van oorlogsfotografen.
Die foto's zijn bijna allemaal be
waard gebleven. De combinatie
van de tekst en de afbeeldingen
vormen naar mijn inzien een
uniek geheel". Over de Duitse
veldmaarschalk - die zowel door
vriend als vijand als een grote
krijgsheer wordt gezien - is veel
geschreven. De meeste boeken
ED© IMaaa
Oplage: 24.600.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Vlissinger.
Totale oplage: 49.000.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant b.v.
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18, 4380 AA
Vlissingen.
Advertentieverkoop:
L.F. Kuijs,
tel. 01180-27524.
Redactie: Ad Hanneman,
01180-81171 en Liesbet
Mallekoote (ai). 01180-81170.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. 01180-81215
Bezorging: 01184-84215.
Druk: Vink-Rotadruk b.v.,
postbus 36, 4570 AA Axel.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Markt 51, 17.00 uur,
Postbus 5017, 4330 KA
Middelburg, tel. 01180-81000
Oost-Souburgseweg 10, 17.00
uur. Postbus 18, 4380 AA
Vlissingen, tel. 01184-84000.
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-
huisbladen
in Zeeland.
Totale oplage: 170.025.
behandelen echter de periode dat
hij bevelhebber van het Afrika-
korps was.
Veldmaarschalk Rommel bracht
belangrijke wijzigingen aan in de
manier van verdediging. Hij liet
op grote schaal strandversperrin
gen plaatsen en in het achterland
verschenen palen die het landen
van vliegtuigen moesten verhin
deren, de zogenaamde Rommel
asperges. Sakkers: „Rommel was
van mening dat de vijand al op
het strand moest worden versla
gen. Daarom oefende hij grote
druk op de troepen uit om de
stranden te bezaaien met ver
sperringen die landingsboten
moesten uitschakelen".
De Duitsers hebben voor dit doel
een groot aantal versperringen
Schrijver Hans Sakkers: „Ik vind het verwerpelijk dat ik alleen al om de keuze van een onderwerp een etiket opgeplakt krijg".
ontworpen die in het boek uitge
breid worden behandeld. Het
boek van Sakkers stopt op zes ju
ni 1944; de dag dat de geallieer
den in Normandië landden.
Rommel was toen overigens in
zijn Duitse woonplaats Herrlingen
om de verjaardag van zijn vrouw
te vieren. Ook de twee inspecties
die Erwin Rommel op Walcheren
uitvoerde komen in het boek aan
bod. In januari en april 1944 be
zocht de veldmaarschalk het
eiland Walcheren. Hij inspecteer
de ondermeer de kustbatterijen
bij Dishoek en Domburg. Het be
zoek aan de batterij in Domburg
is typerend voor Rommel. Sak
kers; „Als Rommel iets niet zinde
liet hij dat meteen merken. Het
geschut van de batterij in Dom
burg was zo verouderd dat Rom
mel zei dat ze de kanonnen maar
in het dichtsbijzijnde water
moesten gooien".
De Koudekerkse schrijver wil met
zijn publikaties overigens niet de
indruk wekken nazi-sympathiën
te koesteren. Onlangs beweerden
boze tongen in de PZC nog dat
Sakkers niet geheel fris zou zijn
en dat hij wel erg veel sympathie
voor de Duitsers aan de dag zou
leggen. Sakkers: „Ik vind het ver
werpelijk dat ik alleen al om de
keuze van een onderwerp een
etiket op geplakt krijg. Als onder
zoeker probeer je het allemaal zo
objectief mogelijk te beschrijven.
Ik doe dat inderdaad aan de hand
van Duitse gegevens omdat die
kant in de bestaande literatuur
zeer onderbelicht is".
'Net een ouwe mestput'
optreden en voegde me toe:
'Ik voele me as een schuum-
bêêstje in een 'aege Oftewel:
als de larve van een Philaenus
Spumarius in een ligusterhaag,
precies op de juiste plaats dus.
Ongeveer honderd jaar eerder
deed Albert Venteville tegen Piet
Duvekot zijn beklag over smid De
Bruine, die hem voor het tarief
van een gemet veel méér dan
een gemet tarwe had laten snij
den. De Bruine kon nogal vrome
bewoordingen gebruiken, ook om
zijn zin te krijgen, en daar kon
smidsknecht Venteville niet te
gen op. 'Ie leurt mee Onzen Lie
ven 'Eer as een jood mee jassen'
zei hij tegen Duvekot. Een jood
betekent hier rondreizend koop
man, dus iemand die zijn waren
vlot weet aan te prijzen.
Jan Zwemer
i In dialecten hebben vergelijkin
gen de functie om de dingen pre
cies uit te drukken zoals ze
volgens de dialectspreker het
best de werkelijkheid benaderen.
Zo iemand gaat creatief met zijn
taal om: een dialect is per defini
tie levende taal die altijd weer
aangevuld wordt. Vaak is het
beeld dat gebruikt wordt concre
ter, tastbaarder dan hetgene dat
men bedoelt, en op die manier
wordt dat laatste beter op een
ander overgedragen. Uitdrukkin
gen met 'as' (als) komen in dat
verband veel voor. Mijn broer ge
noot bij voorbeeld eens van de
goede sfeer bij een muziek-
Melis is er van het begin bij ge
weest, in september, bij de aan
leg van het laatste traject van de
drinkwaterleiding van Ossen-
drecht naar Sint Laurens. „Zuid-
Beveland is vorig jaar al door een
andere aannemer gelegd. Wij be
gonnen hier bij Brigdamme, ter
wijl een andere ploeg met de
modernste technische hulpmid
delen de verbinding tussen Ar-
nestein en de westkant van 't
kanaal voor elkaar maakte". Het
gaat, doceert de machinist, om
het leggen van een vijftig centi
meter dikke buis naar Brigdamme
waar die aansluit op het vertakte
drinkwaternet van Walcheren. De
capaciteit moest aangepast wor
den aan het gestegen waterver
bruik en de
'transportwaterleiding' die daar
voor zorgt, moet 1.70 meter be
neden het maaiveld aangebracht
worden en bovendien op
minstens een meter onderdoor
de bodems van kanalen, water
gangen en sloten heen lopen.
Modderen dus, bij tijd en wijle.
„Tegenwoordig kunnen ze veel:
een 'gestuurde boring' is een fan
tastisch staaltje van vernuft. Dat
was hier twee keer nodig, onder
het kanaal door en nog eens on
derdoor de spoorlijn en het Arne-
kanaal tegelijk. Zo'n boor
verdwijnt de grond in en komt
600 meter verder weer boven.
Op z'n diepste punt is'ie dan 17
meter diep geweest en in dat
boorgat worden de buizen aange
bracht".
Zelf heeft hij met traditionele
middelen geholpen aan de 'over
steek' van de brede Veerse wa-
want in feite is het gewoon veen.
Er was er één van dertig centime
ter dik. Ik pakte er naar en hij viel
zó uit elkaar".
Ook menselijke activiteit uit late
re perioden is niet aan de scherpe
blik van de kraandrijver ontgaan.
Overblijfselen van moernering:
het in de middeleeuwen gebrui
kelijke winnen van veen voor
brandstof of voor zoutwinning.
„Heel duidelijk was dat op be
paalde plekken vlak tegen Mid
delburg. Vooral aan de noordkant
van de Geersesweg. Dan zie je in
de sleuf ineens een rechte lijn op
de plek waar ze toen begonnen
zijn het veen af te graven. Het
valt direkt op, als je er tenminste
oog voor hebt, dat dat niet na
tuurlijk is. Wat er voor het veen in
de plaats gekomen is, is waar
schijnlijk een mengsel van boven
grond en klei. Het zou me
trouwens niet verwonderen als
de uitgegraven turf over de Veer
se Watergang afgevoerd is. De
middeleeuwen zijn dichterbij dan
je zou denken".
Hij zucht. Nog een sigaret? Nee.
De machine moet gestart, de col
lega's komen uit de keet. „Je
komt wel op de weg he Trap
geen natte voeten".
tergang. Twee damwanden
worden geslagen met drie meter
tussenruimte en daarin laten de
kranen keurig netjes de buizen
van de leiding zakken. „Dan re
den we over de watergang op
een pontonbrug vlak naast de
sleuf tussen de damwanden. Dat
heeft geen problemen gegeven,
zoiets zijn we gewend".
Wat wel problemen gaf, was de
samenstelling van de bodem. Als
hij aan dat deel van zijn verhaal
begint, komt kraanmachinist
Kees Melis echt op dreef. Als
Walcherse boerenzoon heeft hij
altijd al belangstelling gehad voor
de geschiedenis van de bodem
van het eiland. Wie graaft, zoals
hij, kan daar details van leren
kennen die anderen nooit zullen
zien.
„Kijk, we zijn bij Brigdamme be
gonnen. Dat ligt op een oude
kreekrug. Zand is daar de onder
grond, daar schoten we flink op.
Maar meer naar het Oosten zit je
ineens bijna een meter lager in
een veengebied. Dat betekende
een oponthoud waar niet 'mee
gerekend was. Onder de koren-
grond teelaarde), de zware klei
en het veen zit daar op anderhal
ve meter diepte een laag 'spier'.
Spier is een los mengsel van
zand en klei, daar zit geen draag
kracht in. Een soort soep dat tus
sen twee vaste lagen zit. Het
was net of heel de wereld leeg
liep. De sleuf die je gegraven hebt
loopt vanuit de zijkant helemaal
vol met spier, en dat blijft lopen.
Op den duur zou het veen, de
laag bóven de spier, er ook in
donderen. Nadat we een aantal
dagen gemarteld hadden, is dat
opgelost door het leggen van een
diep-drain met een pomp. Dan
bleef de grond droog en konden
we redelijk voortmaken".
De spier, waarschijnlijk bezinksel
uit de tijd dat het Oosten van
Walcheren nog een soort 'Wad
denzee' was, is niet het enige in
teressante dat de werklui
tegengekomen zijn. Het veen,
overblijfsel van begroeiing uit
oude tijden, is in heel verschillen
de diktes onder de kleilaag aan
wezig, weet de machinist. „Het
is net een ouwe mestput. Je ziet
van alles, tot hele boomstammen
toe. De vorm van boomstammen,
LJ
0=
1
T
i Kees Melis.