-10%
Schelpencadeautjes van
het Zeeuwse strand
MOTORRIJLES?
J.P.A. Rossël
tandprotheticus
Gepast tweede kerst in
circus met wereldacts
RADIO ATLANTIS
DOOD EN ROUW NOG STEEDS TABOE
Het ritme ven
PRIJS
VERLAGING
t/m 31-12-1992
wegens
koersdaling
Benut deze kans!
NIEUWE KUNSTGEBITTEN
PZC WEEKBLADEN
leder mens krijgt in zijn leven te maken
met afscheid nemen. Niet alleen door de
dood, maar soms ook door echtscheiding
of het vertrek van een dierbare plek, waar
men vaak zijn hele leven al heeft gewoond.
Dat afscheid betekent verdriet en meestal
ook een periode van rouw. Waarom is die
rouwperiode zo belangrijk en wat kunnen
wij zelf doen aan de verwerking van dat
verdriet. Een gesprek met drie deskundigen
die beroepsmatig te maken hebben met de
meest ingrijpende vorm van afscheid: de
dood. Huib en Albertje Jobse, begrafenis
ondernemers in Vlissingen en Myriam Du-
castel, cususleidster stervens- en rouwbe
geleiding van de Volkshogeschool Zeeland,
weten uit ervaring hoe belangrijk het is ver
driet niet weg te stoppen en tijd te nemen
voor een goed afscheid.
Standaarduitvaart
Pijn
Schaaktoernooi
in Koudekerke
Zwemmen voor
goed doel
Valerie Schepers
Van de Meliskerkse Elly Texer kwam onlangs bij Can-
tecleer een knutselhoekje uit, dat laat zien hoeveel
leuke cadeautjes er met Hollandse schelpen te ma
ken zijn. Mossels, nonnetjes en kokkels van het
Zeeuwse strand tovert zij in haar boekje ondermeer
om in vlinders, rupsen of zeer echt lijkende versierin
gen voor gebakjes. Maar ook kerst- en paasversierin-
gen en leuke beplakte doosjes voor moederdag of
een verjaardag komen aan de orde. Elk hoofdstuk is
voorzien van een duidelijke beschrijving van mate
riaal en werkwijze. De kleurenfoto's helpen knutse
lende kinderen en volwassenen goed op weg.
Franciscus
SERVICE KWALITEIT GARANTIE
LANGE DELFT 50 MIDDELBURG
01180-13221
motorrijles
piakti|kboek
rijbewijs a
Er ligt een kostelijk
praktijkboekje voor u klaar dat
uw lessen stap voor stap
ondersteunt
Vraag er uw rijschool om!
Met Pen Boer
Verkeersleermiddelen bent
u beter af!
FOTO AN DA VAN RIET
Spec, voor slechtzittende gebitten
en ingevallen gezichten
REPARATIES: klaar terwijl U wacht!
Informatie GRATIS
Tel. afspraken 01184-14533
H0BEINSTRAAT 52 VLISSINGEN
IFtam
Oplage: 24.590.
Gratis huis-aan-huis op
geheel Walcheren in
combinatie met de Vlissinger.
Totale oplage: 48.035.
Uitgave: Provinciale Zeeuwse
Courant bv
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18, 4380 AA
Vlissingen.
Advertentieverkoop:
L.F. Kuijs,
tel. 01180-27524.
Redactie: Ad Hanneman,
01180-81171 en Marien Kaat,
01180-81170.
Redactie-adres: Postbus 5017,
4330 KA Middelburg
Faxnr. 01180-81215
Bezorging: 01184-84215.
Druk: Vink-Rotadruk b.v.,
postbus 36. 4570 AA Axel.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
vrijdag PZC, Markt 51, 17.00 uur,
Postbus 5017, 4330 KA
Middelburg, tel. 01180-81000
Oost-Souburgseweg 10, 17.00
uur. Postbus 18, 4380 AA
Vlissingen, tel. 01184-84000.
De Faam en De Vlissinger
maken deel uit van de Zeeland
Combinatie huis-aan-
huisbladen
in Zeeland.
Totale oplage: 168.170.
„Soms staan de mensen drie
minuten na de plechtigheid al
weer in de koffiekamer. Ze
weten dan totaal geen raad
met dit afscheid zegt begra
fenisondernemer Huib Jobse
spijtig. Samen met zijn vrouw
Albertje heeft hij al tien jaar
een eigen bedrijf dat op Wal
cheren, gemiddeld per week
zes tot zeven begrafenissen of
crematieplechtigheden
verzorgt.
Begonnen als grafdelver bij de
gemeente Vlissingen, behaalde
hij in een jaar via een schriftelijke
cursus zijn papieren voor begra
fenisondernemer. „Bij die oplei
ding leer je uitsluitend de
praktische zaken te regelen. Aan
emotionele opvang van de ach-
terblijvenden wordt geen aan
dacht besteed. Terwijl wij de
eersten zijn die een dergelijke op
vang moeten geven", vertelt Al
bertje Jobse, die om haar man
adequaat in zijn vak te kunnen
bijstaan zelf ook de opleiding
volgde.
„Wij verbazen ons er vaak over
hoe weinig mensen van elkaar
weten als het gaat om hun dood
en hun uitvaart. Echtparen weten
soms van elkaar niet eens of ze
begraven of gecremeerd willen
worden. Kinderen durven er met
hun ouders niet over te praten en
voor veel ouderen is de dood nog
altijd een taboe. Vakantieplannen
worden tot in details uitgewerkt,
maar zoiets belangrijks als de ei
gen uitvaart blijft onbesproken.
En achteraf is dat vaak heel ver
drietig voor de achterblijvenden,
want die hebben dan de grootste
moeite om een zinvol afscheid
voor te bereiden. Terwijl het juist
zo belangrijk is dat de familie een
eigen inbreng heeft bij de plech
tigheid: zelf de muziek uitzoekt,
een toespraakje voorbereidt, een
gebed inlast of een gedicht voor
leest. Het ergste wat ons kan
overkomen is dat de achterblij
venden niets zelf weten te verzin
nen. 'Doe maar wat Jobse',
zeggen ze dan, maar wij verko
pen geen standaarduitvaart", be
nadrukt het echtpaar Jobse.
„Alles is maatwerk. Al wil men
een speeldoosje laten spelen of
een mars. In principe kan het alle
maal, zolang het maar binnen de
wet valt. Als een familie dan echt
met helemaal niets komt aandra
gen, is dat eigenlijk heel triest en
vaak zie ik dat men na de plech
tigheid achterblijft met schuldge
voelens en wroeging".
Rouwverwerking begint op het
Voor de 23e keer wordt zater
dag 19 december het kerst
toernooi van de Schaakver
eniging Koudekerke gespeeld.
Clubschakers en thuisscha-
kers binden de strijd aan Hotel
Walcheren in Middelburg.
De jeugd wordt opgesplitst in
twee groepen. Eén met C- en
B-spelers en één met E-en D-
spelers.
Per groep wordt een competi
tie Zwitsers geschaakt. De fi
nales worden beslist volgens
het Parijse systeem. In een
aantal vlugge zetten moet de
tegenstander mat worden ge
zet. De twee winnaars nemen
een beker mee naar huis. De
senioren schaken in groepen
van vier. Zij worden naar
speelsterkte in gedeeld.
Audi heeft de reeks topmodellen uitgebreid. De 80 Avont S2 (fo
to) is er bij gekomen. Deze auto profiteert van de aangepaste
techniek die we ook in de Coupé S2 tegenkomen. In onze Auto
krant Extra meer aandacht voor deze nieuweling aan de Audi-
stam. Verder in de Autokrar.c de schijnwerper op de Peugeot 106
en in Vrouw Auto wordt een droomprins beproefd in de vorm
van een heel mooie BMW. In deze inlage van deze krant een berg
meer informatie, ook lokaal nieuws.
Heinkenszand neemt het
bluesfestival over van Ove-
zande. Ensembles van inter
nationale snit komen deze
week naar Zuid-Beveland
om de Zeeuwse blueslief
hebbers te vergasten op
topmuziek.
De Cotton Club neemt
gepast afscheid van 1992
met de legendarische Ame-
rikaanse groep The Platters.
Voor alleenstaanden is er
een reis- en contactgids uit
gekomen zodat ze het niet
meer alleen hoeven te be
kokstoven.
Sint en Piet hebben afge
lopen weekeinde op talrijke
plaatsen prijswinnaars aan
hun prijs geholpen.
92e JAARGANG NUMMER 50
9 DECEMBER 1992
De kunst
afscheid nemen
van het
In het Sportfondsenbad Vlissin
gen wordt dinsdag 22 december
voor een goed doel gezwpmmen.
Deelnemers van de actie moeten
in T-shirt 250 meter baantjes
trekken door het water.
Het 'T-shirt zwemmen voor een
goed doel' is een onderdeel van
de Zwemfan-campagne. De deel
nemers moeten een Zwemfam-T-
shirt van f 15,- bij elkaar sponso
ren. Een kwart van dat bedrag is
bestemd voor een goed doel dat
de organisatoren nog geheim wil
len houden. De zwemmers krij
gen uit handen van de kerstman
een herinneringsmedaille. Het
Vlissingse zwembad bijt samen
met het zwembad in Drachten de
spits af in deze actie.
In samenwerking met Carlier
hebben de Midden-Zeeuwse
huis-aan-huis-bladen De Faam,
De Vlissinger en De Bevelander
voor tweede kerstdag weer een
aardige trip in petto. Onder het
motto topkwaliteit en met duur
wordeinde lezers van die bladen
naar Rotterdam vervoerd om in
Ahoy gepast te genieten van we-
reldacts. Elders in dit blad vindt u
meer informatie.
experimenteerde ik al gauw ook
met schelpen. Van het een kwam
het ander en nu houd ik overal le
zingen aan de hand van mijn
schelpenboekjes. Er verliep overi
gens wel twee jaar vanaf het eer-
lijk over te praten krijgt het verlies
een eigen plek in het bestaan".
De dood lijkt steeds verder weg
te geraken uit het dagelijks leven.
Alleen via de televisie worden wij
er nog mee geconfronteerd. In
het begin van deze eeuw was het
sterven altijd dicht bij huis. leder
een verloor een broertje of zusje
in zijn familie. De mensen werden
minder oud en de dood had nog
een gezicht. Toch zijn er ook nu
steeds meer jonge slachtoffers
op de weg en door ziektes als
aids en kanker komen wij soms al
vroeg in contact met overlijden
en rouw. We verleerden echter er
natuurlijk mee om te gaan.
„Wij beginnen de cursus altijd
met de eigen verlieservaringen.
Je kunt pas iemand helpen als je
je eigen pijn herinnert en je die
zelf hebt leren verwoorden, leder
een wordt geconfronteerd met
verlies en afscheid. Ook na een
scheiding, een zware operatie of
een verhuizing", zegt Ducastel.
In haar eigen familiekring maakte
ze een zelfmoord mee. „Daarna
volgt altijd een periode van rouw,
waarin je moet leren met hele
diepgaande emoties om te gaan
en vooral je gevoelens te uiten.
De westerse mens heeft de nei
ging veel weg te drukken en zich
zelf geen goed afscheid te
gunnen. Dan kunnen schuldge
voelens en verwijten nog na jaren
de kop opsteken. Het idee dat
het verdriet mettertijd minder
moet worden is niet juist, want
de pijn en het gemis worden juist
dieper naarmate het gevoel zich
bewuster wordt van het onher
roepelijke. Het tegenstrijdige
daarbij is dat de omgeving juist
vindt dat het nu zo langzamer
hand wel 'over' moet zijn.
Schuldgevoelens wegredeneren
heeft geen zin. Want deze zijn
juist een poging om de dood of
het verlies een gezicht te geven.
Het hoort erbij verdriet te hebben
over ruzies die niet zijn bijgelegd
of spijt over bekentenissen die
nooit zijn gedaan. Het accepteren
van de onafheid van het leven is
dan een volgende stap in de ver
werking. Juist door er herhaalde-
De schrijfster bij een huiskamerwand vol schelpenkunstwerkjes.
De uitgave is de derde over schel
pen van de Zeeuwse onderwijze
res in de serie hobbyboekjes van
Cantecleer. Binnenkort verschijnt
van haar hand een boek voor kin
deren over het leven van de heili
ge Franciscus van Assisi. Ook
daarin maakt zij gebruik van af
beeldingen waarin schelpen zijn
verwerkt.
Een hele wand van haar woonka-
mer hangt bezaaid met
werkstukjes die allen van schel
pen zijn gemaakt. Schelpen die
zij zelf vond aan het Zeeuwse
strand, niet ver van haar huis. „Ik
heb altijd al veel geschilderd en
getekend. Meestal met water
verf, want dat vind ik het mooist.
Bovendien kun je die kleuren
goed mengen. Ook op stenen en
schelpen is waterverf goed te ge
bruiken", vertelt Elly Texer, onder
wijzeres en momenteel
vakleerkracht handwerken op de
basischool van Meliskerke. „In
1983 begon ik op een buiten
landse vakantie stenen te be
schilderen. Thuis
ste contact met de uitgever tot
het moment dat het boekje in de
boekhandel lag. Als je iets uit wilt
geven, moet je wel een lange
adem hebben".
Door een bezoek aan het Italiaan
se Assisi kwamen Elly Texer en
haar man in contact met de
woonplaats van de heilige Franci
scus. Zijn leven en werken maak
ten zo'n indruk op haar dat zij
besloot zijn levensverhaal speci
aal voor kinderen op papier te
zetten. Elk van de negentien
hoofdstukken wordt voorzien van
een eenvoudige aquareltekening
waarin ook met schelpen is ge
werkt. De dieptewerking die daar
vanuit gaat, geeft een heel bij
zonder effect. „Omdat Francis
cus zo'n natuurmens was vond ik
het toepasselijk om ook in dit
boek schelpen te gebruiken. Het
kinderboek komt volgende zomer
uit en de opbrengst gaat geheel
naar Vogelasyl De Mikke. Want
als je over zo'n man schrijft, die
zichzelf alles ontzag, kun je de
opbrengst natuurlijk niet aan ei
gen pleziertjes besteden", con
cludeert Elly Texer.
moment van overlijden en daar
moeten de mensen de tijd voor
nemen en het vooral niet van zich
af schuiven. Dat vindt het echt
paar Jobse en Myriam Ducastel
is het daar helemaal mee eens.
Sinds 1986 geeft zij driedaagse
cursussen stervens- en rouwbe
geleiding aan beroepskrachten
en vrijwilligers, die met sterven
den en rouwenden te maken heb
ben. Haar cursisten zijn
ondermeer afkomstig uit pastora
le werkgroepen, verpleegkundige
kring, UW of Humanitas.
Jobse: „De mensen moeten weer
leren met elkaar te praten over dit
onderwerp. Wie weet wat de an
der prettig vindt bij zijn of haar
afscheid zal een goede invulling
kunnen geven aan die begrafenis-
of crematiedag en dat is een eer
ste stap op weg naar een bevre
digende rouwverwerking. Wat
dat betreft kunnen wij veel leren
van de Molukkers in onze samen
leving. In die gemeenschap
kleedt men zelf zijn doden voor
de laatste reis en legt ze in de
kist. De nacht voor de begrafenis
is er een dodenwake in de kerk,
waarna de gehele gemeenschap
de overledene uitgeleide doet.
Men gaat daar zo natuurlijk om
met de dode. Daarbij geven ritue
len en gebruiken, die bij ons al
lang verdwenen zijn, de
nabestaanden heel veel steun".
Ducastel tenslotte: „Met de dood
moet je in je leven stapsgewijs
vertrouwd raken door er met el
kaar over te praten. Een boekje
dat daar uitstekend mee kan hel
pen heet 'Gids na een overlijden'.
Het is een uitgave van het Lande
lijk Steunpunt Rouwbegeleiding
en gewoon verkrijgbaar in boek
handel en bibliotheek, ledereen
zou het moeten lezen voordat de
dood aan de deur staat".