ABDIJ
NIEUWS
Smog
in Zeeland
'Ik kan niet lopen
leuren met mijzelf'
Wat is dat, smog?
Swiftleden promoten korfbal
bij 35 graden Celcius
Nieuw clubgebouw
voor Kazan de Wolf
Woensdag 21 juni 1989
Smog. Ing. Leo Leijnse van de
provinciale waterstaat heeft het
er druk mee. De hele dag de
computerterminal in de gaten
houden, overleg voeren met col
lega's in de rest van het land
wat die van plan zijn te doen. Je
moet tenslotte proberen maat
regelen te treffen die logisch op
elkaar aansluiten.
Het is zijn taak het besluit tot
voorwaarschuwing of waar
schuwing luchtverontreiniging
voor te bereiden. En dan moe
ten er nog fabrieken worden ge
waarschuwd, provinciale dien
sten moeten op de hoogte wor
den gesteld....
Leo Leijnse weet wat smog is.
"Eigenlijk is smog niet de juiste
benaming van de vuile lucht die
boven ons hoofd hangt. Smog is
namelijk een afkorting van de
Engelse woorden smoke en fog
(rook en mist) en van mist is nu
geen sprake". Leo Leijnse
spreekt liever over foto-chemi
sche luchtverontreiniging.
Het klinkt ongeloofwaardig als je
hoort dat ozon slecht voor de
mens kan zijn. We worden im
mers steeds op het hart gedrukt
dat we geen spuitbussen meer
moeten kopen vanwege de
schadelijke drijfgassen (CFK's)
die de ozonlaag aantasten. Koel
kasten en vriezers bevatten die
CFK's in de koelvloeistof. Enkele
gemeenten in Zeeland hebben
een depot ingericht waar men
koelkasten en vriezers kan inle
veren. Gespecialiseerde bedrij
ven tappen de koelvloeistof af.
De consument zou ook het ge
bruik van CFK-bevattend piep
schuim tegen moeten gaan door
bijvoorbeeld geen vleeswaren te
kopen die op een piepschuimen
bakje liggen....
De door CFK's bedreigde ozon
ligt in de stratosfeer. Dat is een
luchtlaag die 20 tot 40 kilometer
boven de aarde ligt.
Die ozonlaag beschermt ons te
gen de ultraviolette straling van
de zon.
In de zomer, bij weinig bewol
king, hoge temperaturen en ma
tige wind uit oostelijke richting,
kan er ook dicht bij de grond
ozon ontstaan.
Maar die laag beschermt ons
niet; integendeel, er ontstaat
dan een gevaar voor de volksge
zondheid.
De boosdoeners die zorgen voor
de vorming van ozon zijn stik-
stofoxyde en koolwaterstoffen,
afkomstig van electriciteitscen-
trales (30%), industrie (30%)
en verkeer (35%). Een che
misch proces, dat nog eens
wordt versterkt door de zon,
doet dan ozon ontstaan.
Een gevolg van teveel ozon voor
de mens is dat de longfunctie
vermindert, de oxydanten (ozon
en ook stikstofdioxyde) tasten
de longblaasjes aan. Verder kan
er een verhoogde gevoeligheid
voor infecties aan de luchtwe
gen ontstaan en CARA-
patiënten en mensen met aan
doeningen aan hart- en bloedva
ten krijgen het benauwd. Ook
neus-, keel- en oogirritaties kun
nen een gevolg zijn.
Het is niet nodig om een
zuurstofmasker op te zetten
maar mensen die er gevoelig
voor zijn kunnen het beter wat
rustiger aan doen wanneer de
DE FAAM
waarschuwingsfase in werking
is getreden. Smog kun je niet
ruiken en alleen maar zien vanaf
het water en op de hoogste ver
dieping van een hoog gebouw.
Er hangt dan een bruinoranje-
achtige laag boven de stad.
Om foto-chemische luchtveront
reiniging te voorkomen zou
minstens 50% van de uitstoot
van schadelijke stoffen moeten
verdwijnen. Nederland, Duits
land (ondanks het feit dat er in
het Roergebied nog wel het een
en ander te verbeteren valt) en
Scandinavië zijn al ver gevorderd
met het maken van milieuplan
nen en het nemen van maat
regelen.
Probleem voor ons is echter dat
veel vervuilde lucht uit Polen,
Oost-Duitsland en Belgie komt.
Het ontbreekt de Oostbloklanden
vooral aan geld om de verouder
de industrie te moderniseren en
schoner te maken.
Enkele weken geleden, toen de
waarschuwingsfase bereikt
was, kwam er een verhaal in de
wereld dat men de auto niet
hoefde te laten staan. De uit
laatgassen zouden de schadelij
ke ozonlaag afbreken. Dit ver
haal kan zonder meer naar het
rijk der fabelen worden verwe
zen.
(OM M I SS I KN
Op maandag 26 juni, 14.15 uur,
vergadert de provinciale raad
voor de volksgezondheid.
De raad bespreekt de discussie
nota "provinciale raden volksge
zondheid, nu en in de toekomst"
en de planning van de geestelijke
gezondheidszorg; een onderdeel
hiervan is het onderzoeken van
de mogelijkheden om inrichtin
gen meer tot een huiselijke om
geving te maken.
Op de agenda staan verder ad
viezen over beschermende woon
vormen, werkzaamheden van
het regionaal ondersteu
ningsplatform, de discussienota
veroudering en preventie, projec
ten substitutie verpleeghuiszorg,
discussienota substitutie in de
gezondheidszorg en een voorstel
voor een onderzoek naar de
wachtlijstproblematiek van
geestelijk gehandicapten.
De raad vergadert in het ge
bouw van het ziekenfonds. Ach
ter de Houttuinen 8, Middel
burg.
De vergaderstukken liggen ter
inzage in het informatiecentrum
van de provincie. Abdij 9, Mid
delburg.
Al twee keer is dit voorjaar een waarschuwing luchtverontreini
ging in Zeeland afgekondigd. Bedrijven werd gevraagd de
uitstoot van bepaalde stoffen te verminderen; de bevolking
werd aangeraden de auto te laten staan. Hieraan ligt een
draaiboek luchtverontreiniging ten grondslag. In dit artikel
meer over dit draaiboek, over verontreinigingsnormen en
maatregelen.
Een matige oostenwind, veel
zon, temperaturen dik boven de
20 graden.
Wat wil je nog meer?
Maar dan wordt via TV, tele
tekst, radio en kranten bekend
gemaakt dat er smog is, ook in
Zeeland. Als 't effe kan de auto
laten staan; bedrijven wordt ge
vraagd de uitstoot van een aan
tal luchtverontreinigende stof
fen te beperken of over te scha
kelen op "milieuvriendelijker
brandstoffen".
Wat is er aan de hand, hoe erg
is dit?
Bij het ter perse gaan van deze
aflevering van Abdijnieuws za
ten we in zo'n situatie.
Op het moment dat u deze in
formatie leest, is de smogvor-
ming misschien al weer voorbij.
Maar zo'n waarschuwing lucht
verontreiniging kan vaker voor
komen.
Draaiboek
Sinds maart van dit jaar is in
Zeeland een "draaiboek ver
hoogde luchtverontreiniging"
van kracht. Dit draaiboek is vast
gesteld door Gedeputeerde Sta
ten. De normen die dit boek
hanteert en de maatregelen zijn
in overleg tussen rijk en provin
cies vastgesteld.- Overal in Ne
derland wordt op gelijke manier
gewerkt. Luchtverontreiniging
beperkt zich niet tot de provin
ciegrenzen; daarom is het be
langrijk deze kwestie tussen
provincies onderling gelijk aan te
pakken.
Het draaiboek kent drie fasen,
opklimmend van voor-waar
schuwing, via waarschuwing,
tot en met de alarmfase, waarin
geboden en verboden kunnen
worden afgekondigd.
Het weer en de
verontreiniging
Verhoogde luchtverontreiniging
wordt - afgezien van plotselinge
gebeurtenissen - in de hand ge
werkt door meteorologische om
standigheden: zonneschijn,
stagnerende luchtcirculatie en -
voor Zeeland - oostenwind,
waardoor verontreinigde lucht
van elders wordt "geïmpor
teerd". Plaatselijke industrie en
niet te vergeten het autoverkeer
doen daar nog een schepje
bovenop.
Als we het hebben over "veront
reinigde lucht van elders" dan
bedoelen we vooral het Roerge
bied, industriegebieden bij Ant
werpen en Gent, maar ook
verontreiniging die van nog veel
verder kan komen (Oost-Duits-
land, bijvoorbeeld).
Voortdurende zonneschijn heeft
tot gevolg dat inversie ontstaat.
Dat is een gelaagdheid in de
lucht die verhindert dat de ver
ontreiniging in de onderste
luchtlaag (waarin wij ons dus
bevinden) zich kan mengen met
hogere, frissere luchtlagen. Het
schijnt dat piloten deze veront
reinigde deken die over het land
ligt, goed kunnen zien. Maar
zelf zie je er niet zoveel van, 't is
dat er wat over in de krant
staat... "Een beetje diezig",
zeggen we dan in Zeeland.
Signalering
Voor het signaleren van ver
hoogde luchtverontreiniging
wordt de buitenlucht onderzocht
op zwaveldioxyde (SO2) en oxi-
dantia (de som van stikstofdi
oxyde (NO2) en ozon (O3).
Voor het vervolg laten we de
zwaveldioxyde buiten beschou
wing, omdat die geen kritische
waarde bereikt.
Actueel is de vervuiling door oxi-
dantia.
Voor deze stoffen zijn er in Zee
land twee punten waar voortdu
rend wordt gemeten: bij Zierik-
zee en in de Braakman. De me
tingen worden centraal voor het
gehele land geregistreerd bij het
Rijksinstituut voor Volksgezond
heid en Milieuhygiëne (RIVM) in
Bilthoven, dat deze metingen
weer doorgeeft aan de pro
vincies.
De hoeveelheid oxidantia wordt
aangegeven in miljoenste gram
men (microgrammen) per kubie
ke meter lucht. In het draaiboek
wordt uitgegaan van voorspellin
gen wat de gemiddelde waarde
aan oxidantia per kubieke meter
lucht zal zijn over een hele dag
('s morgens en 's avonds is de
waarde minder, terwijl de pieken
doorgaans rond het middaguur
liggen).
Als de voorspelling luidt dat een
grens van 125 microgram zal
worden overschreden, wordt in
beginsel een voorwaarschu
wing ingesteld; de waarschu
wing treedt in bij 150 micro
gram en de alarmfase bij 200
microgram. Hieraan moet wor
den toegevoegd dat ook de
weersvoorspelling een belang
rijke rol speelt. Het heeft geen
zin het draaiboek in werking te
laten gaan als met redelijke ze
kerheid vaststaat dat de wind
bv. naar zuidwest gaat draaien.
Maatregelen
De voorwaarschuwing betekent
alleen paraatheid voor over
heidsdiensten. Vanuit een oog
punt van volksgezondheid is er
dan niets aan de hand. De voor
waarschuwing wordt officiéél
afgekondigd door het hoofd van
de afdeling milieu van de provin
ciale waterstaat, ir. A. Krijgs
man.
Het afkondigen van de waar
schuwing gebeurt door de
hoofdingenieur-directeur van de
provinciale waterstaat, ir. T.G.
van der Meer.
Bedrijven in Zeeland wordt dan
gevraagd de lozing van stoffen
te beperken, op andere brand
stof over te schakelen etc. Aan
de bevolking wordt gevraagd de
auto zoveel mogelijk te laten
staan en het advies luidt: voor
kom zoveel mogelijk niet-
noodzakelijke zware lichamelij
ke inspanningen, zeker als u een
aandoening aan de luchtwegen
hebt of als u hart- of vaatklach-
ten hebt.
De alarmfase wordt afgekondigd
door de Commissaris der Konin
gin, dr. C. Boertien. De maatre
gelen kunnen dan van tweeërlei
aard zijn:een dringend verzoek
aan burgers en bedrijven, maar
ook: dwingende maatregelen zo
als industriële processen stilleg
gen, het autoverkeer limiteren
(bijv. tot bepaalde uren van de
dag) en het beperken van de
maximumsnelheden.
Nu klinkt dit erg "stoer" maar
dit soort maatregelen kan een
flinke maatschappelijke ont
wrichting teweeg brengen en
fikse economische schade. Van
daar dat op dit moment het rijk
en de provincies een gezamenlijk
advies voorbereiden hoe dit pro
bleem in werkelijkheid zou moe
ten worden aangepakt. Zeker als
naar het verkeer wordt gekeken,
dient dan een bijzonder accent
te worden gelegd op de stedelij
ke agglomeraties.
Helpt het?
Het is logisch dat mensen zich
afvragen of het helpt als zij de
auto laten staan.
Het antwoord hierop is niet zo
eenvoudig. Wat wel vaststaat is
dat in stedelijke gebieden zo'n
dertig procent van de verontrei
niging door het autoverkeer
wordt veroorzaakt. De conclu
sie is dan gerechtvaardigd, dat
we er met z'n allen dus iets aan
zouden kunnen doen. 10 pro
cent minder verontreiniging kan
net de piek weghalen die moge
lijkerwijs risico's voor de ge
zondheid zou opleveren. Ook de
inwoners van Zeeland kunnen
daar een steentje aan bijdragen.
De Nederlandse industrie levert
een bijdrage van 10 procent aan
het totaal (hiervoor is al uitge
legd dat veel verontreiniging uit
het buitenland komt).
Hoe komt u het
te weten?
Zodra de waarschuwing ingaat,
voorziet de provincie de regio
nale pers van informatie, alsme
de het NOS-Journaal, Radio
nieuwsdienst, Teletekst en ka
belnetten die een info-pagina
hebben. Op die manier wordt
geprobeerd de mededeling bij
grote groepen van de bevolking
te krijgen. Op 1 januari a.s. gaat
Omroep Zeeland in de lucht, on
getwijfeld zal dan ook van dit in
formatiekanaal gebruik worden
gemaakt.
Abdijnieuws is de
informatierubriek van de
provincie Zeeland-
Redactie:
bureau voorlichting
Sint Pieterstraat 42,
4331 EW Middelburg
telefoon 01180-31402
DERDE DICHTBUNDEL VAN KOUDEKERKSE RITA BOONE
Bekendheid geniet zij slechts in haar directe omgeving. Toch
kreeg zij jaren lang taal- en dichtles van de Zeeuwse dichter
Martien BeVersluis en liet ook de schrijver Den Doolaard zich
lovend uit over haar werk. In maart declameerde zij haar ge
dichten op de Internationale Vrouwendag in Middelburg. On
langs verscheen de derde dichtbundel van Rita
Boone-Westplate, die zij uitgaf in eigen beheer en de titel Vlin
derlicht meegaf.
„Schrijven doe ik iedere dag.
Overal in huis liggen stukjes pa
pier en potloden, waar ik zomaar
zinnen en goede gedachten op
neerzet", vertelt de dichteres, die
al sinds haar jeugd in Koudekerke
woont. „Vanaf mijn jongste jaren
heb ik al gedichten geschreven
en ook een paar keer met voor
dragen een prijs gewonnen. Voor
taal haalde ik steeds de hoogste
cijfers. Thuis was ik een buiten-
Ik zou een hoogvlieger
willen zijn,
Met vogels meevliegen,
en niet rusten
vóór het doel is bereikt.
Rita Boone.
beentje. Ik zwierf graag alleen al
leen door de duinen of scharrelde
een hele dag op het kerkhof.
Heerlijk vond ik dat, maar ik durf
de daar niets over te zeggen te
gen mijn andere vijf broertjes en
zusjes. Zij waren zo anders dan
ik", zegt Rita Boone.
Ommekeer
Na de huishoudschool kwam de
dichteres via haar vader in con
tact met de dichter Martien Be
versluis, die haar leerde
gedichten te lezen en te begrij
pen. Iedere week kreeg zij uit
Veere huiswerk mee, waardoor er
een wereld voor haar open ging.
Rita Boone: „Ik leerde niet alleen
met taal omgaan, maar via de fa
milie Beversluis maakte ik ook
kennis met de anthroposofie. Ik
raakte daar helemaal door gegre
pen en het werd een ommekeer
in mijn leven. Mijn gereformeerde
geloof raakte er geheel door op
de achtergrond".
Door de steun en aanmoediging
van Beversluis durfde de jonge
Rita, die toen nog Westplate
heette, het aan om af en toe een
paar gedichten te publiceren in
kerkbladen en een huis-aan-huis
blad op Walcheren. In 1965 gaf
boekhandel-uitgeverij Pieters in
Oostburg haar eerste bundel uit
in een oplage van vijfhonderd
stuks. Die waren binnen de
kortste tijd uitverkocht. Er volgde
een interview met de PZC, bij
welke gelegenheid haar ook ge
vraagd werd voor die krant te ko
men werken, maar dat durfde ze
toen niet aan.
Leden van de Korfbalvereniging Swift uit Middelburg hebben
van 29 mei tot 14 juni een korfbalpromotiereis gemaakt naar
Curacao. Het Swift-team bestond uit een selectie van spelers
uit de eerste drie teams van de vereniging. De reis werd onder
nomen samen met een All Stars team, bestaande uit een se
lectie van spelers uit andere Nederlandse korfbalverenigingen.
Hoewel deze promotiereis georganiseerd is door de Internatio
nale Korfbal Federatie, (IKF) kwam het idee van twee Neder
landers die tijdelijk op Curacoa verbleven.
Bas en Jeanne Boer uit Papen-
drecht zijn beiden al jaren aktief
in de korfbalwereld en lid van de
Papendrechtse Korfbal Club
(PKC). Toen Bas voor zijn werk bij
de marine voor negen maanden
op Curacao belandde, besloot hij
samen met zijn vrouw Jeanne de
Korfbalvereniging Vetor uit Wil
lemstad weer wat nieuw leven in
te blazen. Hieruit is het idee ont
sproten om één of twee Neder
landse korfbalclubs naar Curacao
te halen voor een promotiereis.
Dat werden dus de Swiftleden en
het All Stars team.
Lissabon
Erik Maljers en Mieke de Steur,
twee leden van het reislustige
Swift-team, vertellen enthousiast
over hun wedervaardigheden.
„Het begon al goed met een tus
sen stop in het Portugeese Lissa
bon. Daar zouden we namelijk
een nacht overblijven. De organi
satie had toen bedacht dat we
daar dan ook nog wel een wed
strijd konden spelen. Het resul
taat was dat we om negen uur
aankwamen op het vliegveld en
om tien uur stonden te spelen te
gen het nationale team van Por
tugal in een zaal met
tweehonderd man laaiend en-
Hoewel ze altijd bleef schrijven,
eiste huwelijk en gezin zoveel
aandacht op, dat er aan uitgeven
voorlopig niet meer werd ge
dacht. „Ik loop niet zo te leuren
met mezelf en hoewel ik het aan
durfde de schijver Den Doolaard
mijn dichtbundel op te zenden
(dat was lekker ver weg) en hij
het goed werk vond, duurde het
toch tot 1985 voordat ik weer
een nieuwe bundel samenstelde.
Dat deed ik op eigen kosten en ik
heb er ook niet veel bekendheid
aan gegeven. Met een stapeltje
naar de boekhandel gaan is voor
mij een erg grote stap", zegt Rita
Boone bescheiden.
Natuur
In vroeger jaren schreef Rita Boo
ne veel gedichten over kinderen.
Tegenwoordig staat haar beleving
van de natuur dikwijls centraal in
haar werk. Zij zegt: „Vroeger
schreef ik wat ik zag, je zou het
beschouwend kunnen noemen.
Nü dicht ik meer van binnen uit,
meer vanuit wat ik zelf heb door
leefd. Veel van wat ik nu maak is
een terugblik naar vroeger".
Wie wil kennis maken met het
werk van de dichteres en geïnte
resseerd is in haar nieuwe bundel
Vlinderlicht, kan Rita Boone bel
len: 01185-2064.
MIDDELBURGERS REISDEN NAAR CURACAO
thousiast publiek. En de uitslag
(10-10) geeft wel aan dat het nog
spannend was ook":
Eenmaal op Curacao werd in het
weekend van 3 en 4 juni een
aantal demontratiewedstrijden
Swift tegen All Stars gespeeld.
„Zaterdagmorgen moesten we
buiten spelen op een stoffig veld
bij 35 graden Celcius", vertelt
Mieke de Steur, nu even iets min
der bevlogen. „Maar gelukkig
staat er constant een flinke wind
op het eiland. s'Middags hebben
we in een sporthal in Willemstad
gespeeld. De wedstrijden waren
echt bedoeld als demonstratie
voor de spelers van Vetor en ook
nog een team van Bonaire".
Ondergeschoven
kindje
„In de pauzes en tussen de
wedstrijden door hebben we ook
nog kinderen, die daar gewoon
kwamen kijken, laten korfbal
len",vertelt Erik Maljers met een
educatieve blik in de ogen. Het
promoten was voor hem duidelijk
een belangrijk onderdeel van de
reis. „Op Curapao hebben ze een
sportbond waarin alle sporten
zijn vertegenwoordigd. Korfbal is
daar nu een nogal ondergescho
ven kindje. Dat bleek ook wel uit
de minimale medewerking die we
kregen op organisatorisch ge
bied. Gelukkig werd dit ruim
schoots goed gemaakt door de
fantastische inzet van Bas en
■Jeanne Boer".
|Ook op hoger niveau is er aan
promotie gedaan. IFK vertegen
woordiger Erik Buizer van de
Stuurgroep Overzeese Gebieden
heeft gesprekken gevoerd met
vertegenwoordigers van de
sportbond op Curapao, maar ook
op Aruba met de minister van
sport. Deze heeft daarbij toege
zegd volgend jaar de voorrondes
voor het WK-korfbal in 1991 te
organiseren voor teams uit
Noord- en Zuid-Amerika. Hiermee
is een bedrag van f 150.000 ge
moeid. Al met al kan volgens Erik
Maljers en Mieke de Steur wor
den teruggekeken op een
geslaagd festijn. „We hebben
veel nieuwe contacten gelegd,
I
onder meer met het team vén eventueel een herhaling uit voort-
Bonaire. Of hier volgend jaar komt is nog even afwachten".
Na een aantal jaren van voorbe
reiding is nu eindelijk begonnen
met de bouw van een nieuw on
derkomen voor de Middelburgse
scoutinggroep Kazan de Wolf.
Het nieuwe clubgebouw komt op
een centraal gelegen plaats tus
sen de Magistraatwijk en Dau-
wendaele op het groene Meiveld.
Het bouwproject wordt gesubsi
dieerd door het ministerie van
WVC in het kader van het project
'jongeren bouwen voor jongeren'.
Het bouwbedrijf Fraanje bv uit
Lewedorp heeft dan ook de ver
plichting om jongeren in te zetten
die zich in het bouwbedrijf willen
bekwamen.
Ook de gemeente Middelburg en
de provincie Zeeland leveren een
bijdrage in de kosten. De houten
gebouwen van het huidige on
derkomen aan de Kruitmolenlaan
verkeren in een slechte staat.
Door de gunstige ligging van het
nieuwe gebouw hoopt de Kazan
de Wolfgroep dat de belangstel
ling voor het scoutingwerk zal
toenemen.
Rita Boone: „Goede woorden en gedachten
schrijf ik op".
De reislustige Swiftleden met rechts Bas en Jeanne Boer.
