VLIEGSHOW MIDDEN-ZEELAND
OP ZATERDAG 21 JUNI
Schiedamse onderwatersporters duiken op de bodem van de
Oosterschelde naar wrak van binnenvaartschip
99
We hebben een nieuw kind gekregen
66370
Wrakduiken
nieuwe tak
van de
duiksport
DE FAAM
Woensdag 18 juni 1986
Schipbreuk!
Het water in de
mond...
Handjes thuis
A STAVENISSE
TH0LEN
Postgiro 66370
POSTGIRO
TERRE DES HOMMES - DEN HAAG
"Landinwaarts"
Zoektocht
Op het vliegveld Midden-Zeeland
in de gemeente Arnenuiiden zal in
het kader van de Veerse Meerda-
gen een groot vliegfeest georgani
seerd worden.
Er is een zeer aantrekkelijk pro
gramma samengesteld met een
grote variatie. De show ziet er als
volgt uit:
- Direct na de opening zal de be
kende stuntvlieger Bert Hui-
zinga met een Pitts special,
een tweedekker, een wervelen
de show kunstvliegen ten beste
geven.
- Een toestel van ATAS Luch-
treclame Stampe SV 4b, ook
een tweedekker, geeft even
eens een uitgebreide vliegde-
monstratie en is met rookpot-
ten uitgerust.
- Het Rijksluchtvaartschool
formatie team, bestaande uit
één Cessna Citation en twee
Beechcraft Bonanza's; werkt
ook mee aan de show. Dit be
tekent dus dat twee propeller
vliegtuigen formatie-vliegen
met een straalvliegtuig, waar
bij het zeer opvallend is, dat
de Bonanza's meer geluid pro
duceren dan de Citation. De
Citation wordt gevlogen door
Rob van den Heuvel, die te
vens de leider van de formatie
is. Hij heeft zijn opleiding bij
de Luchtmacht gehad, waar
hij onder meer vier jaar op de
Starfighter heeft gevlogen.
Vlieger Van Overvest geeft een
demonstratie kunstvliegen.
Daarna zal de Koninklijke
Luchtmacht met de "Grass
hoppers", nl. vier Alouettc III
helicopters, een aantrekkelijke
show ten beste geven. Dit
team heeft grote bekendheid
in Europa en zal menig vlieg
feest opluisteren deze zomer.
Vlieger E. Dries zal met zijn
motorzwever Grob 109 voor-
vliegen. Daarna zal de Ko
ninklijke Marine volgen met
een Orion patrouille vliegtuig,
hun nieuwste aanwinst.
De Stichting Vliegsport Gilze-
Rijen-formatie vliegt in de
show met twee Piper Super-
Cubs en één Tiger Moth.
Tiger Moth: bouwjaar 1941,
geschiedenis bekend. Vlieger
Peter Wierik^, maj. vlieger
b.d. KLU. 5900 vlieguren op
jachtvliegtuigen o.a. Spitfire
en Gloster Meteor, en vele an
dere vliegtuigtypes die bij de
KLU in gebruik waren. Nu in
structeur bij vliegclub
Gilze-Rijen.
Piper Cub: bouwjaar 1956,
overgenomen van de KLU
waar zij gebruikt werden voor
waarneming. Vlieger Jan
Schut, voorzitter Stichting
Vliegsport Gilze-Rijen. Erva
ring 650 uur op Fokker SII
Piper Arrow, Tiger Moth en
Piper Cub. In het dagelijks le
ven directeur van Houthandel
Key.
Piper Cub: bouwjaar 1956,
ex-KL.U. Vlieger Rob Schou
ten, ervaring 500 uur op Fok
ker SI IPiper en Chesna. In
het dagelijks leven manager
bij I.B.M.
Vlieger C. Struik geeft een de
mo met een Super Emeraude.
Hij is hoofd technische dienst
van Vliegwerk Holland B.V.
op het vliegveld Midden-
Zeeland.
Eén van de kleinste toestellen,
de Tipsy Nipper van de heer
Van der Aa uit Brussel, ver
leent zijn medewerking aan de
vliegshow. Dit is nl. een zelf
bouw vliegtuig.
Een demonstratie zweefvlie
gen en sproeien staat eveneens
op het programma.
Een klassiek Frans vliegtuig
uit 1948, een Norvigie, ver
leent zijn medewerking alsme
de de Benson Autogiro van de
heer Van As. Het laatste is
eveneens een "doe het zelf"
produkt.
Nieuw is de Starduster van
Holland Aerobatics, een twee
dekker en Engels gere
gistreerd.
Een oude bekende is de Har
vard; een toestel met een be
kend verleden. Vlieger is Hein
van Meelis, ervaring 11.000
uur op Gloster Meteor en vele
andere types. Gezagvoerder
K.L.M. op boeing 747.
Een dropping, verzorgd dooi
de Para's Midden-Zeeland,
staat ook op het programma.
Een Engels amfibie (water
vliegtuig met landingsgestel),
de Grumman Widgeon, is ook
van de partij.
Het vliegfeest wordt besloten
met het opstijgen van een
luchtschip met een lengte van
ca. 27 meter. Een primeur
voor Nederland!
Het vliegfeest op vliegveld
Midden-Zeeland begint om
streeks twee uur en de hele mid
dag zal er doorlopend een specta
culair programma in de lucht en
op de grond worden afgewerkt.
Vliegveld Midden-Zeeland hoopt
daarbij op grote belangstelling,
temeer omdat het accent van het
Schaapscheerdersfeest in Nisse
vooral op de ochtend ligt en men
's avonds tal van evenementen en
feestelijkheden in de nabijheid
heeft in verband met de Veerse
Meerdagen.
Er zullen onder meer gratis rond
vluchten worden verloot, waarbij
de entreebewijzen als lotnummer
gelden. De show zal tegen vijf uur
- maar het kan óók later worden
- worden afgesloten met het
opstijgen van een luchtschip van
een kleine 30 meter lengte, dat
wordt voort
gestuwd door twee lichte moto
ren. Erg spectaculair zal onge
twijfeld het optreden zijn van de
vier Alouette-Helicopters van de
Koninklijke Luchtmacht.
Dit team dat onder de naam "The
Grasshoppers" de lucht ingaat,
heeft al menige show in binnen-
en buitenland opgeluisterd. Op
bijgaande foto ziet u de formatie
in actie.
"We zijn géén roversbende
we hadden geen idee, waar we
zaten. We gingen dus maar niet
naar binnen. Het zicht werd
steeds minder, zodat Hans en ik
besloten naar boven te gaan."
Op dat moment wisten de
sportduikers van Pinguin nog
niet, hoe het schip nu eigenlijk
aan zijn einde was gekomen.
Dat kregen ze later te horen
van toenmalig eigenaar Nedl-
loyd. Daar vertelde men, dat
de Damco 136 (getrokken
door de sleepboot Denzo) op
die 3e november 1968 met een
lading fosfaat op weg was
naar de Hoechst-fabriek in de
Sloe-haven bij Vlissingen.
Vertrekpunt was Rotterdam ge
weest. Twee matrozen hadden
bij vertrek weliswaar de deklui-
ken over de ruimen gelegd,
maar de luiken werden niet ver
grendeld. Toen de schipper op
het idee kwam, dat dat vanwege
de storm wel eens nodig kon
zijn, was het eigenlijk al te laat.
De matrozen konden door de
enorme kracht van het over
slaande water de luiken niet
meer bereiken.
Vanaf dat moment ging het snel
fout met de DAmco 136. De rui
men liepen snel vol en het schip
maakte steeds meer slagzij.
Tenslotte verdween het voor
goed onder water. De opvaren
den konden heelhuids overstap
pen op de sleepboot Denzo.
En nu, 18 jaar later, hebben
sportduikers plotseling belang
stelling voor het wrak. Ze krijgen
er zogezegd het water van in de
mond. Hans Elenbaas uit Rot
terdam (industrial engineer bij
Quaker Oats in Dordrecht) heeft
in zijn leven al talloze duikloka-
ties in heel Europa verkend.
Toch is ook voor hem het wrak-
duiken weer een nieuwe uitda
ging: "Het levert weer nieuwe
verrassingen op. Bij de eerste,
oriënterende duik in oktober wa
ren we op een bepaald ogenblik
het wrak al binnengezwommen,
zonder dat we het zelf in de ga
ten hadden. Er ligt een heleboel
zand als een deken tegenaan.
Toch zijn we beiden weer veilig
uit het schip gekomen. Toen we
onder water boven op de romp
stonden, hebben we elkaar dan
ook opgelucht de hand
geschud".
Hoe zag het wrak er verder uit?
"We konden van het wrak zelf
niet veel zien. Ten eerste omdat
het rondom in het zand ligt. Ten
tweede omdat het zicht ter plek
ke uitermate slecht was. Boven
dien is het schip méér dan 110
meter lang en 13 meter breed.
Door de kentering van het getij
hadden we weinig tijd en gele
genheid om gedegen onderzoek
te doen", vertelt Hans.
"Het wrak blijkt wel een geliefd
aanhechtingspunt te zijri voor
anemonen en sponzen. Er
zwemt bijzonder veel vis om
heen. Het zou geen enkele
moeite zijn geweest om een hele
verzameling scholletjes aan een
mes te rijgen. De platvis blijft ge
woon liggen, als je langs komt
zwemmen. Maar we blijven
uiteraard van de vis af. Alle Ne
derlandse duikverenigingen zijn
daar bijzonder streng in: je gaat
duiken óf je gaat vissen. Niet
beide. Dat is niet te combineren.
Je gaat niet strooen."
Dat laatste geldt trouwens ook
voor het wrakduiken naar de
Damco 136. "Wrakduiken is
een nieuwe sensatie voor een
sportduiker. Het is geen alter
natieve vorm van wrakber
ging. We nemen dan ook geen
relikwieën mee, zoals bijv. een
lamp, een anker of een pa
trijspoort. Het is niet de be
doeling het schip te plunde
ren. Dat mag gewoonweg niet.
Dan moet je het ook niet doen.
We zijn tenslotte géén rovers
bende", aldus tenslotte Hans
Elenbaas.
(Met dank aan: Sportduikkrant,
Clubblad Pinguin, Personeels
blad Quaker Oats, Jan Oeij UPR
Groep Rotterdam).
ZIERIKZEE
SCHOUWEN
DUIVELAND
NoordBout
Hock van Ouwerkerk
Slikken van Viane
LIBERTAS
MARTINE
KI-WTV xct
d 6 "RAASS
KARCHER
PETRA
DAMCO 1
Voormalige
veerhaven Kers
Slikken
Dortsman
Dotlsman
Middelmaat
THOLEN 8
WEMELDINGE
Hans Elenbaas klaar voor onder water.
kantoren van de toenmalige
eigenaar (Nedlloyd) nog vagelijk
bekend En op waterkaart 1446
(van de Oosterschelde) leeft het
wrak nog voort als een horizon
tale streep met drie vertikale
streepjes erdoorheen. Zo wordt
op waterkaarten doorgaans een
wrak aangeduid.
De "rust" is sinds eind vorig
jaar overigens voorbij voor de
Damco 136. Inmiddels is er be
zoek geweest, en wel van en
kele sportduikers van de
Schiedamse onderwatersport
vereniging "Pinguin", die
kwamen onderzoeken of het
wrak wellicht geschikt was
voor het maken van z.g. wrak
duiken, een nieuwe ervaring
(Van een onzer redac
teuren)
KATS/WEMELDINGE -- Op
3 november 1968 om
streeks half twee in de mid
dag verdween het sleep-
schip Damco 136 voorgoed
onder water. Het verging
reddeloos in een vliegende
storm, omdat de dekluiken
niet goed waren afgeslo
ten. De opvarenden kon
den zich op tijd in veilig
heid brengen op een bege
leidende sleepboot.
Het wrak van het met fosfaat ge
laden sleepschip ligt sinds die
tijd op een diepte van ruim 15
meter in een gedeelte van de
Oosterschelde. dat luistert naar
de naam Engels Vaarwater, pal
ten oosten van de Slikken van
Kats
Het sleepschip (van bijna 3000
brt) werd nooit gelicht en ge
woonlijk geldt dan "poppetje ge
zien, kastje dicht" Zand erover
dus. Of eigenlijk: water erover.
Vele jaren lang keek niemand
naar het wrak om. De naam
Damco 136 was alleen op de
Op dit kaartje is aangegeven, waar de Damco 136 in 1968 is gezonken. De meeste wrakken in het
oostelijk deel van de Oosterschelde liggen voor de kust van Duiveland. Voorts liggen er twee recht voor
de haven van Wemeldinge.
Het Belgische binnenvaartschip "Leo" zonk op 14 november 1968 om 06.45 uur, nadat de ruimen vollie
pen tijdens een flinke bries. De twee opvarenden konden zich redden. De boot vervoerde fosfaat.
Het vissersvaartuig "Tholen 8" ligt iets dichter bij de haven van Wemeldinge. Het ligt in 22 meter diep
water. Gegevens over deze schipbreuk zijn niet bekend. (Dit kaartje is afkomstig uit de Sportduikkrant).
Ik heb de eerste Poolse
hartpatiëntjes op Schiphol
zien arriveren. Een sombe
re natte en koude dag was
het. Januari 1984. Vier
moeders met hun kinderen.
Geen make-up. Beetje vor
meloze jassen. Hun kinde
ren wat bleekjes, maar dat
kon ook van de reis en de
emotie komen. De jongste
was Jacek, net vier jaar.
Een paar dagen later zou ik
hem op de operatietafel
zien liggen. Althans, een
stukje van zijn lichaam -.de
rechthoek waaronder zich
z'n hart bevond. Later zag
ik ook z'n hart, en zelfs het
gaatje erin, dat van z'n le
ven een korte misère ge
maakt zou hebben als het
niet kundig was gedicht,
daar in het Utrechtse Wil-
helmina Kinderziekenhuis.
De stemming was een beet
je vreemd, daar op Schip
hol. Er was een camera
ploeg van het NOS-
journaal, een paar persfo
tografen liepen rond, en
mensen van het Wilhelmina
Kinderziekenhuis, waar ge
durende een vijf jaar du
rend projekt vijfhonderd
Poolse hartpatiëntjes geo
pereerd zouden worden, en
vijf Poolse kindercardio-
chirurgieteams opgeleid.
En natuurlijk waren er
mensen van Terre des
Hommes. De organisatie
die op zich had genomen
om het allemaal te financie
ren. Tien miljoen, bij el
kaar te brengen in vijf jaar.
Ga er maar aan staan! De
Poolse moeders waren
moe, bezorgd om hun kin
deren, zenuwachtig voor de
operaties die een paar da
gen later zouden plaatsvin
den. De kinderen waren
moe en waarschijnlijk ze
nuwachtig door wat ze aan
spanning bij hun moeders
aanvoelden. In colonne
naar het Wilhelmina Kin
derziekenhuis. Een simpele
lunch. De Poolse moeders
die met hun kinderen naar
hun verblijf gebracht wer
den. Het was het allereerste
begin van iets dat niemand
echt helemaal kon over
zien. En de grootste niet te
voorziene faktor was het
door
Tineke Beishuizen
geld. Tien miljoen in vijf
jaar - zou het lukken? Was
het mogelijk? En nu zijn we
twee jaar verder. Er zijn
honderdvijftig Poolse kin
deren geopereerd. De
jongste een meisje van zes
maanden. De oudste een
jongen van achttien, maar
dat was een uitzondering,
want de meeste kinderen
zijn onder de tien jaar.
Twee weken in Nederland,
samen met hun moeder.
Dan terug naar Polen.
Krijstijna Ellmer, Poolse
van geboorte, die in het
WKZ als schakel tussen de
Poolse gasten en de Neder
landse ziekenhuismedewer
kers fungeert, ontvangt da
gelijks brieven over hoe het
leven in Polen veranderd is
na terugkomst.
"We hebben een ander
kind dan toen we héén gin
gen"... "Het is, alsof we
een nieuw kind hebben ge
kregen"... nooit ge
dacht dal ik hem nog eens
zo levendig en vrolijk zou
meemaken", "Een won
der... sinds de operatie is
ons kind nooit meer ziek
geweest, en daarvoor was
hij het doorlopend!" Teke
ningen van de kindeen zelf.
Ansichtkaarten met groe
ten aan verpleegkundigen,
artsen, de chirurg. Stapels
post, waarin steeds weer
het woord "geluk" voor
komt. Geluk van ouders,
die wisten dat hun kind
nauwelijks nog levenskan
sen had, omdat in Polen
hartoperaties op kinderen
niet tot de mogelijkheden
behoren. Dankzij de aktie
van Terre des Hommes en
het WKZ gebeurde er een
wonder. Werd hun kind ge
nezen. Honderdvijftig ope
raties in twee jaar. Het is
duidelijk dat het streefgetal
"vijfhonderd in vijf jaar"
niet gehaald kan worden.
Het projekt zal langer moe
ten duren dan het plan was,
maar veel meer dan een
jaar zal dat niet zijn. En
dan, als ook het vijfde
cardiochirurgie-team is op
geleid, kunnen al die men
sen die het projekt begeleid
hebben, eventjes rustig on
deruit zakken. Want het
valt niet mee, om twee mil
joen per jaar bij elkaar te
krijgen. Twee keer zond de
TROS-ielevisie een gala
programma uit waaraan
een kollekte ten bate van de
Poolse hartpatiëntjes was
verbonden, en als de voor
tekenen ons niet bedriegen,
zal dit het volgend jaar
voor de derde keer gebeu
ren. Zo'n show alléén is al
goed voor meer dan een
miljoen! Met het geld zal
het dus uiteindelijk wel in
orde komen. Zoals het ook
met de meeste Poolse hart
patiënten in orde komt.
Vorig jaar bracht de aktie
Hartje Zomer ruim vier ton
op. Dezelfde aktie wordt
straks opnieuw gevoerd.
Wéér met zoveel resultaat?
In Poolse dorpen en steden
leven mensen die ervan
overtuigd zijn, dat wij Ne
derlanders het vriende
lijkste, meest goedgeefse
volk van de wereld zijn.
Wij hebben toch immers
hun kinderen gered! In an
dere dorpen en steden ho
pen ouders, dat hun kind
snel aan de beurt zal zijn,
voor die wonderbaarlijke
Nederlandse operatie. Als
je dat bedenkt, wat kan je
dan anders doen dan geven
en hopen dat je met z'n al
len mogelijk maakt om alle
Poolse hartpatiëntjes te
helpen!
Helpt U mee?
Terre des Hommes-Den
Haag. "Actie Poolse
hartpatiëntjes"
COPYRiGHT MARCIS B V
de helft met de dieptemeter kun
nen vinden. Na enig zoeken za
gen we inderdaad iets. Helaas
voeren we iets te snel en waren
hem kwijt. Natuurlijk niet meer
terug te vinden. Omdat we uiter
lijk om 13.00 uur in het water
moesten zijn en de tijd begon te
dringen, ankerden we op de
plaats, waar we vermoedden het
wrak gezien te hebben. Er was
dus een zeer kleine kans hem te
vinden. We gooiden een boei
met duikvlag en een lange lijn
eraan overboord om de plaats te
markeren".
"Het zicht was miserabel (±50
cm). Als je met je lamp op de bo
dem scheen, kon je deze nog
niet zien. We zwommen een mi
nuut of vijf rond op ±20 meter.
De bodem daalde en steeg van
zo'n 19 meter naar 24 meter. Er
was niets te zien, alleen zand. Ik
begon me enigszins te vervelen
en scheen wat in het rond met
de lamp. Toen ik naar boven
scheen, stond mijn hart even
stil. WE HADDEN HEM GE
VONDEN!"
"Op zich natuurlijk heel leuk,
ware het niet, dat we geen idee
hadden, waar we waren en hoe
we eruit konden komen. Hans
had inmiddels ook al contact ge
had met het wrak; hij zwom er
tegen aan. Gelukkig zaten we
vast aan een lijn naar de opper
vlakte. We volgden deze lijn te
rug en stegen op. Helaas zat
daar nóg een dek. Na weer iets
teruggezwommen te zijn, ston
den we op het dek. Nu konden
we elkaar toch wel enigszins op
gelucht de hand schudden".
"We zwommen nog wat rond en
verkenden een deel van het
wrak. Daar het zicht slecht was.
hadden we geen overzicht en
Copyright John NeuSChwander
voor ervaren sportduikers.
Want de één zijn dood is de
ander zijn... hobby.
Wrakduiken is in de wereld van
de Nederlandse onderwa
tersport niet nieuw. Doorgaans
wordt dit onderdeel van het
sportduiken uitgeoefend op de
Noordzee. Pinguin uit Schiedam
slaat min of meer nieuwe wegen
in, door nu ook eens te kiezen
voor een méér "landinwaarts"
gelegen wrak.
Hans Elenbaas (32) van Pinguin
maakte medio oktober 1985 de
allereerste duik naar het wrak
van de Damco 136. Opzet was,
te onderzoeken in hoeverre het
wrak geschikt was als doelwit
voor het wrakduiken door ande
re leden van Pinguin. "We ken
nen de Oosterschelde als het
mooiste duikwater van Neder
land. Het is daar zeer fascine
rend onder water. Er is een uit
bundige flora en fauna."
"Omdat we niet beschikken
over een grote boot en over
groot materieel om op de Noord
zee te duiken, viel onze keus
min of meer op de Oosterschel
de. Er liggen in totaal 7 wrakken
op de Oosterschelde-bodem. In
het Keeten (onder Duiveland)
liggen er 4, ten noordoosten van
Kats ligt er 1 (de Damco 136) en
ten noorden van Wemeldinge
liggen er 2 (de Leo en de Tholen
8). Onze keus viel min of meer
automatisch op het binnen-
vaartsleepschip Damco 136",
aldus Hans Elenbaas.
In het clubblad van Pinguin
heeft Wim Breeman beschre
ven, hoe het wrak uiteindelijk na
veel zoeken werd ontdekt door
de "kwartiermakers": "De Dam
co 136 moest in de Oosterschel
de tussen ton 04 en de ton EVO
liggen. Als we in een rechte lijn
tussen beide boeien zouden va
ren, moesten we hem precies op
Wim Breeman (links) en Hans Elenbaas (rechts) drukken elkaar feli
citerend de hand, nadat ze samen het wrak van de Damzo 136 heb
ben gevonden, op de bodem van de Oosterschelde.
