Kwade Zeeuwse lenen Film Evangel ische- Lutherse Gemeente Middelburg Keiïc Itxjjo Planologie Subsidie "Blijf van m'n Lijf" DE FAAM-DE VLISSINGER Woensdag 3 april 1985 'V/ i :|^si 'ZEELAND IX DE PEN Aansluitingsweg Oesterdam (OM M I SS I 10 S Gedeputeerde staten hebben een overzicht gepubliceerd van de gang van zaken met de aankoop van natuurterreinen over 1982 en 1983. Provinciale staten wordt voorgesteld wijzi ging te brengen in de tot dusver gevolgde procedure. Ingewikkeld Prijzen Andere procedure Gevonden voorwerpen Vlissingen Snuffelmarkten Rondleiding bieb Paaseieren zoeken Popfestival Paasloop Appèldienst Paasnachtdienst Thema-avond Westerschelde Swingavond Voorjaarstocht ABDIJ uws Huize Zorgvliet, villa van de ambachtsheren van Ellewoutsdijk (1930) In 1979 kocht de heer T.C. Swart uit Rijswijk voor ƒ14.500,— de titel"ambachts- ;heer van 's-Heer Hendrikskin deren". Hij verwierf hiermee tevens het visrecht in de water gangen rond het dorp, waar nauwelijks vis in zat, en drie hectare sloot- en wegkanten die spoedig aan de ruilverkaveling ten prooi dreigden te vallen. Pogingen van de heer Swart om meer inhoud aan de ambachts heerlijkheid te geven door de bouw van een heus kasteel, zijn tot op heden op niets uitgelo pen. Anders dan tegenwoordig hadden de ambachtsheren in vroeger tijden een machtige po sitie in de Zeeuwse plattelands samenleving. De ambachtsheer oefende het overheidsgezag uit en had de be voegdheid op te treden als rechter in civiele, niet-criminele zaken. Het vis- en jachtrecht binnen het gebied van de heerlijkheid kwa men de ambachtsheer toe. De ambachtsheer of -vrouw had bovendien in veel gevallen recht op de opbrengst van allerlei be lastingen zoals tollen en tienden. Ambachtsheren waren dus niet alleen grondeigenaren, maar hadden ook een stukje openbare macht in handen ten aanzien van degenen die op hun grond woon den. Het ambachtsherenbankje, dat in vrijwel geen enkele kerk in Zeeland ontbrak, getuigt van de vooraanstaande plaats die de am- bachtsheerlijke families innamen. De interesse van historici voor de maatschappelijke betekenis van de ambachtsheren is tot op heden gering geweest. Onbekendheid met het bronnenmateriaal, dat verspreid over allerlei instellingen en personen bewaard is gebleven, is hieraan mogelijk debet. Om historici en anderen geinte- resseerden wegwijs te maken in de archiefstukken die betrekking hebben op de Zeeuwse heerlijk heden is door mevrouw Y.J.A. Welings van het Rijksarchief in Zeeland een "Overzicht van ar chivalia betreffende heerlijkheden in Zeeland" samengesteld. In de inleiding van deze gids wordt in gegaan op de geschiedenis van de ambachten. Voor een verklaring over het ont staan van de heerlijkheden in Zeeland moeten we terug tot de vroege Middeleeuwen, toen het - overigens zeer gecompliceerde leenstelsel zich ontwikkeld heeft. De oorspronkelijke grondbezitters op de Zeeuwse eilanden kregen van de graven van Vlaanderen en Holland het schoutambt in leen, dat wil zeggen dat ze namens de graaf belast werden met de wet geving, het bestuur en de recht spraak over een bepaald gebied. Oorspronkelijk waren deze heren afzetbaar, maar op den duur werd het ambt erfelijk. De ambachts heer had het recht van aanwas, hetgeen betekende dat nieuw land, ontstaan door de bedijkin gen van schorren, toekwam aan de ambachtsheer die ook het aangrenzende gebied in eigen dom had. Zeeuwse heerlijkheden waren anders van aard dan de Hollandse en Vlaamse. Gedeputeerde Staten stellen voor een krediet van 5 miljoen beschikbaar te stellen voor aanleg van zuidelijke aanslui ting naar de weg op de Oester- dam. In 1980 hebben Provinciale Sta ten al het benodigde krediet be schikbaar gesteld voor aanleg van de weg op de dam. De tracé-stu die voor de zuidelijke aansluiting is inmiddels afgerond. Er waren enkele bezwaren tegen het ont- werp-tracé ingediend. Door mid del van een planaanpassing kon aan het grootste deel van de be zwaren tegemoet worden geko men. De weg op de Oesterdam zal in zuidelijke richting aansluiten op de provinciale weg Goes-Bergen op Zoom. De totale kosten van de aanleg zijn begroot op 5 mil joen. Te zijner tijd wordt afzon derlijk krediet aangevraagd voor de definitieve deklaag van asfalt beton die enkele jaren na de aan leg van de weg zal worden aan gebracht. Provinciale Staten ne men in de vergadering van 26 april a.s. een beslissing over het voorstel. De provinciale planologische commissie vergadert woensdag 10 april 10.00 uur in het ge bouw van de planologische dienst. Groennarkt 13 in Mid delburg Op de agenda staat o.a. een con ceptnota beleidsvoornemens volkshuisvesting, een pré-advies tracé 380 KV-koppelverbinding Kreekrak-Zandvliet en een rapport over de ruilverkaveling in de Yer- seke Moer. De vergadering is zoals altijd openbaar. Gold in Holland en Vlaanderen de regel dat de oudste zoon het ambacht erfde, in Zeeland werd de heerlijkheid verdeeld onder alle zonen, of, bij plaatsvervul ling kleinzonen. Dochters kon den alleen erven indien er geen zonen waren. De Zeeuwse heerlijkheden waren splitsbaar. Het gevolg was dat in Zeeland heel veel ambachtsheren met kleine ambachten voorkwa men. Deze splitsbare heerlijk heden werden "kwade" Zeeuwse lenen genoemd in tegenstelling tot de Hollandse "goede" lenen. j/m Aa n koop natuurterreinen Bij de behandeling van de provin ciale begroting voor 1984 is af gesproken dat GS het aankoop beleid natuurterreinen de revue zouden laten passeren. Deze procedure omvat twee fa sen: het contact tussen de verkoper van het terrein en de aanko pende natuurbeschermingsor ganisatie, resulterende in een voorlopig koopcontract; de indiening van het subsidie verzoek bij de provincie (er vindt dan advisering plaats door het "aankoopoverleg" en evt. provinciale diensten; GS bepalen een standpunt (een statencommissie behan delt het voorstel; uiteindelijk besluiten Provinciale staten). Het zal u duidelijk zijn, zo schrij ven GS de staten, dat deze proce dure veel tijd in beslag neemt en naar buiten toe ook nogal inge wikkeld is. De aankopende natuurbescher mingsorganisatie zit vaak met het probleem dat de verkoper de transactie graag zo snel mogelijk wil afronden. Bovendien, zo signaleren GS, worden er veel gegevens open baar als er een statenvoorstel wordt gedaan: aankoopprijs, tax atieprijs etc. Veel verkopers hebben hier be zwaar tegen. Dit is een van de re denen waarom de aankoop van natuurgebieden de laatste jaren stagneert. Een ander nadeel van de huidige procedure is de onmogelijkheid voor de particuliere natuurbe schermingsinstanties om actief op te treden op openbare veilingen. De behandeling van aankoop- voorstellen in de staten blijkt steeds plaats te vinden tegen de achtergrond van de zg. motie Boogerd. Hierin wordt gepleit voor het gebruik van de geldmid delen voor het beheer in plaats van aankoop. Dat beheer moet dan plaatsvinden onder de voor waarde dat de natuur voortdu rend beschermd wordt, in overleg met het rijk. Ook de voorgestelde aankoopprij zen waren vaak onderwerp van discussie. De staten vreesden dat deze prijsopdrijvend zouden wer ken ten aanzien van nieuwe aan kopen. Tot op heden is dit nog niet gebleken, aldus GS. Wel bevreesd voor prijsopdrijving zijn GS als de provincie een openbaar aankoopplan zou op stellen. Op dit moment zijn de provinciale gelden bestemd voor twee hoofd groepen: aankopen in de Yerseke Moeren "overige aankopen". Uit de evaluatie van de aanko pen blijkt verder dat elke aan koop "een eigen geschiedenis" heeft. Het is dus niet te doen om veel algemene conclusies te trekken. De belangrijkste is echter dat de huidige procedure teveel tijd kost. Vandaar dat gs voorstellen en kele wijzigingen aan te bren gen. De belangrijkste wijziging is dat er voortaan niet voor elk aankoop subsidie een statenbesluit hoeft te vallen. Het is de bedoeling dat de beno digde gelden worden geput uit de jaarlijkse begrotingspost voor aankoop van natuurterreinen, of uit het natuurbeschermingsfonds. (Dit fonds vormt een soort finan ciële buffer; het wordt gevoed door eventuele overschotten in de natuurbeschermingssector). In plaats dat een statenbesluit nodig is, zullen de statencom missies ruimtelijke ordening en bestuurszaken worden gepolst - en in spoedgevallen alleen de commissie ruimtelijke orde ning. Provinciale staten behandelen het voorstel in de mei-vergade- ring. Gedeputeerde Staten stellen Provinciale Staten voor aan de Stichting "Blijf van m'n Lijf" Zeeland een éénmalige bijdrage te verlenen van ruim ƒ22.000,— voor een deel van de lasten bij de verkoop van het pand Van Dishoeckstraat 63-65 in Vlissingen. Sinds april '84 heeft de Stichting andere woonruimte. Het oude pand verkeerde in zo n slechte staat dat het niet langer verant woord was daarin een opvanghuis te laten draaien. Tussen rijk, pro vincie en gemeente Vlissingen is overleg gevoerd over de wijze waarop een oplossing zou kunnen worden gevonden voor het finan ciële probleem dat zou ontstaan na het betrekken van twee huur woningen elders in Vlissingen. Uiteindelijk bleek dat de Stichting alleen met behulp van de drie ge noemde overheden het oude pand kon afstoten. Het ministerie van WVC is bereid financiële me dewerking te verlenen door beta ling 'van rente en aflossing of door een rechtstreeks exploitatiesubsi die te verlenen. Ook is het minis terie bereid subsidie te verlenen in het verschil tussen de boekwaar de van het oude pand en de mini male verkoopprijs ad 75.000, In juni '84 heeft de Stichting een koper bereid ge vonden het pand voor een prijs van ƒ37.000,— over te nemen. Eind '84 werd het oude pand ge kraakt. Na de ontruiming bleek de adspirant-koper bereid te zijn het pand alsnog te kopen. Wel ver laagde hij zijn bod tot ƒ35.000,— omdat de krakers het pand in een zeer slechte staat hadden achtergelaten. De Stichting "Blijf van m'n Lijf" heeft bij de gemeente Vlissingen een gelijkluidend verzoek inge-^ diend. Zij is bereid dit verzoek po sitief te beoordelen. De provincie heeft tot nu toe geen bemoeienis gehad met deze Stichting. Wel is destijds door PS een start-subsidie verstrekt. Als er geen oplossing wordt ge vonden betekent dit het faillisse ment van de Stichting en een verlies van deze vorm van hulp verlening. Nu het rijk al een deel van de kosten voor zijn rekening heeft genomen lijkt het GS rede lijk dat het restant gedragen wordt door de gemeente Vlissin gen en de provincie. 'Nog net niet te laat' is de titel van een film die de provincie in de uitleen heeft. De film toont het Nederlandse milieu en hoe wij daarmee omgaan. Er worden ver ontrustende beelden getoond van de vervuiling die is ontstaan door onnadenkendheid, slordigheid of opzet. Tegelijkertijd wil de film ook aantonen dat de situatie niet hopeloos hoeft te zijn, als wij allen burgers, bedrijven en overhe den ervan overtuigd zijn dat er oplossingen en mogelijkheden bestaan voor een goed beheer van ons leefmilieu. Het gaat om een film in kleur, 1 6 mm met optisch geluid en een duur van 27 minuten. De film wordt gratis uitgeleend; hij kan worden geboekt bij het bureau voorlichting van de provincie. Voor wie een volledig beeld wil hebben van de films en diaseries van de provincie is er de filmcata logus. Dit boekje is - ook gratis - ver krijgbaar bij het bureau Voor lichting, Sint Pieterstraat 42, 4331 EW Middelburg, telefoon 01180-31403 (doorkiesnum- mer). Abdijnieuws is de informatierubriek van de provincie Zeeland. Redactie: bureau voorlichting. Sint Pieterstraat 42, 4331 EW Middelburg, telefoon 01180-31392 of 31402 Vorige keer heeft de lezer kennis kunnen nemen van de wederwaar digheden van de Evangelisch-Lut- herse gemeente te Vlissingen in de eerste vijftig jaar van haar bestaan. Ook Middelburg en Veere kenden Lutherse kerken. In 1517 spijkerde de Augustijner monnik Maarten "Luther zijn be kende 95 stellingen aan de Slot kapel te Wittenberg om de mis standen in de heersende (Katho lieke) kerk van zijn tijd aan de kaak te stellen. Zijn volgelingen, de Lutheranen, verbreidden hun nieuwe leer in de loop van de 16de eeuw over Europa. Na de val van Antwerpen in 1585 (bijna 400 jaar geleden, in een latere aflevering daarover meer) vestigden zich ook Lutheranen in Middelburg. In 1590 beriepen ze hun eerste pre dikant. De jonge gemeente kreeg pas in 1617 'van de stedelijke overheid, die' de staatskerk (de Nederduits Gereformeerde Ge meente) was toegedaan, toestem ming een kerkgebouw in gebruik te nemen. Dit een beetje achteraf gelegen pand (oorspronkelijk een pakhuis, in de Suikerpoort - tus sen de Spanjaardstraat en de Dam-) werd in 1673 na een brand vergroot en herbouwd. Na de komst van de Salzburgse vluchte lingen werd het te klein. Deze Salzburgers waren Luthera nen uit de bergstreken in het tegenwoordige bondsland Salz burg. Zij werden door de Katho lieke bisschop aldaar onderdrukt en besloten te emigreren. In de jaren 1731-1733 verlieten zo'n 20.000 Salzburgers hun vader land. Zij trokken naar Oost Prui sen, Lithauen, Amerika, maar ook naar onze streken. Met name in Groede (Zeeuwsch-Vlaanderen) vestigde zich een grote groep (789 perso nen). In oktober 1732 kwamen 59 Salzburgse vluchtelingen in Mid delburg aan, waarvan er 39 daar bleven, 11 trokken door naar Vlissingen en 9 naar Veere. De Middelburgse Lutherse Ge meente ontwikkelde in 1737 plannen om tot de bouw van een nieuwe kerk te komen Tussen 1739 en 1742 werd een mohu- DOOR PETER SIJNKE 'Archiefsprokkels' is een ru briek die in principe weke lijks op deze pagina ver schijnt. Voor de inhoud te kenen per keer de gemeen tearchivarissen Christ Peters (Vlissingen) of Peter Sijnke (Middelburg). Eindredactie Ad Hanneman. mentaal kerkgebouw aan het Molenwater neergezet, dat zich daar thans nog bevindt De kerk bevat een fraai en waar devol orgel, dat uit 1707 dateert. Naast de kerk bouwde men een pastorie. Bovendien werd er van 1742 tot 1812 een eigen wees- school of weeshuis, bestemd voor Lutherse wezen, geëxploiteerd. Als wees moest je in die dagen wel van rijst en erwten houden getuige het volgende weekmenu (uit 1762): "Sondags: Schapenvlees.... met rijst, of een stuk ossevlees gebraden met grauwe erreten; Maandags: witte boonen met een stuk kaas, en des avonds zoete melk, pap off rijst; Dingsdags: Spek met blaauwe er- reten en des avonds karnemelkpap met gort; Woensdags: Stokvisch met aardappels off rijst en des avonds het overschot van vorige dagen; Donderdags: Gort met ro sy nen, 's avonds pap; Vrijdags: Spek met blaauwe erwten, 's avonds pap of in de zomer salaat; Satur- dag: Rijst met krentenoff in de zomer groente, als dezelve goed koop is. Alle morgen een boter ham Aan het eind van de 18de eeuw telde Middelburg 19.000 inwo ners. Volgens een opgave uit 1798 waren daarvan 14.523 personen lid van de Nederduits Gerefor meerde Kerk (de latere Neder lands Hervormde Kerk), 2.430 van de Roomskatholieke Kerk, 1.190 van de Lutherse Kerk, 510 van de Waalse Kerk, 184 van de Doopsgezinde Kerk, 80 van de Engelse Kerk en 110 Joden. De aantallen Lutheranen liepen echter langzaam terug (1814: 546 zielen, 1867; 340, 1882: 338, thans een goede 200, verspreid over een ruim gebied). De Luthersen te Veere maakten in de 18de eeuw deel uit van de Middelburgse gemeente. Maar in 1801 beriepen ze een eigen predi kant. De gemeente bleef echter zwak en werd in 1818 opgeheven en tot filiaal van Middelburg en Vlissingen verklaard. Het interessante archief van de Evangelisch-Lutherse Gemeente te Middelburg, over de jaren 1592-1932, berust in het Middel burgse Gemeentearchief. J.C. de Hooge schreef in 1971 met ge bruikmaking van voornoemd ar chief, onder de titel "Sprekende folianten", een studie over de ge schiedenis van deze kerkelijke ge meente. Bij de Gemeentepolitie te Vlissingen zijn in de periode van 20 tot 27 maart de vol gende voorwerpen aange geven; veiligheidsbril in zwarte koker, bruine hondenriem, cosmos wieldop, blokfluit, donker blauwe wollen handschoen, grijze glacé dameshandschoen, overall met handschoenen, zwarte portemonnee met notitie blokje, halve leesbril, 2 lipssleutels. bruin étui met 5 sleutels. Bij de gemeentepolitie te Oost-Souburg zijn aange geven: Bruine portemonnee met inhoud, met ritsslui ting. In het dierenasyl te Vlissingen zijn aangegeven: zwarte kater, cyperse poes met bruin vlooienbandje, zwart-witte kater, zwart jong katertje. De Lutherse Kerk aan het Molenwater in eeuw Gemeente-archief-Middelburg) et midden van de achttiende Westkapelle en Vlissingen zullen dit jaar een attractie voortzetten: de Walcherse Snuffelmarkten in de buitenlucht. Het organisatie- buro Zuid-West-Nederland heeft met die gemeenten overeenstem ming bereikt. Op zaterdag 29 juni is de eerste snuffelmarkt op het Evenemententerrein in Westka pelle. Op zaterdag 6 juli is de Vlissingse boulevard het decor voor de snuffelaars. De volgende zijn: 20 en 27 juli Vlissingen, 3 augustus Westkapelle, 10 augus tus Vüssingen en 17 augustus Westkapelle. Wie onder deskundige leiding de bibliotheek wil bekijken kan op woensdag 3 april (vandaag) om 19 uur terecht in de openbare biblio theek in Vlissingen. Eerst zal een diaserie worden getoond, dan volgt een rondleiding en vervol gens wordt aandacht geschonken aan het werken met de katalogus op microfiche. De wijkvereniging van Duyven- voorde heeft iets origineels voor de jeugd. Op tweede Paasdag worden aardappelen gezocht in een wei nabij Oost-Souburg. Elke aardappel staat voor een ei. Drie aardappelen betekenen een extra prijs. Wie wil deelnemen dient zich om half negen bij De Schuur te vervoegen. Aangeraden wordt stevige schoenen aan te trekken. Nauwelijks een uur later is het hele gezelschap weer terug en wordt de buit verdeeld. De stichting Rhythm 'n' Booze in Vlissingen is van plan om op 25 juli een popfestival te houden in het Nollebos in Vlissingen. De organisatoren zijn nu niet alleen op zoek naar popgroepen die daar willen optreden, maar ook naar ondernemers die op het festival terrein met een kraampje willen staan. Inlichtingen: 01184-18462. De Burght Het evangelisch ontmoetingscen trum De Burght in Burgh-Haam- stede stelt belangstellenden in de gelegenheid om -tegen betaling paasvakantie te komen vieren. Tijdens die paasvakantie staat bijbelstudie centraal. Aad Peters met zijn Poppentheater 'Het ge speelde woord' verleent mede werking. Ook kunnen vanuit de uitvalsbasis excursies worden on dernomen. Inlichtingen: 01115-3030. De buurtvereniging Van Duyven- voorde houdt in samenwerking met Marathon een prestatieloop, de Paasloop genaamd. De deel nemers kunnen kiezen uit de af standen 2,5, vijf en tien kilometer. Inschrijven kan vanaf 10 uur bij De Schuur aan de Middelburgse straat in Oost-Souburg. Gestart wordt om 11 uur. Zondag 7 april wordt er in de St. Jacobskerk te Vlissingen een appèldienst gehouden. Het thema van deze dienst is "Pasen, Een nieuwe Kans!". Voorganger is ds. J.D. de Boer. Verder werken mee het Vlissings jongerenkoor, Ma rian Leynse (orgel) en Ella de Vlieger (trompet). Vanaf 9.45 uur is er samenzang. De dienst begint om 10 uur. Baby- en klcuteroppas is aanwezig. In de Lutherse Kerk aan de Zuidsingel in Middelburg wordt op zaterdag 6 april om 22.30 uur een Paasnachtdienst gehouden. Het ligt in de lijn van het Chris tendom, reeds vanaf de oudste tijden (tweede eeuw na Christus) om de nacht vóór Pasen wakend door te brengen, levend van het donker naar het licht, van de dood naar het leven. Deze Paaswake staat in het teken van dat Licht. Het Licht wordt gesymboliseerd door het binnenbrengen van de grote Paaskaars, die in alle kerk diensten blijft branden tot aan de Advent. Bij het Verlaten van de kerk ont vangt elke kerkganger, ook als symbool van het licht, een paas- kaarsje. De dienst staat onder leiding van ds. W.M. Buissing-van Beers, predikant van de Evangelische- Lutherse gemeenten van Middel burg en Vlissingen. Het orgel wordt bespeeld door Kees Noordhoek. Voorts verleent het Gereformeerd Kerkkoor onder leiding van Johan Slinger zijn medewerking. 'Wat gebeurt er met onze Wester schelde' is vanavond (woensdag 3 april) het onderwerp van een the ma-avond van de politieke werk groep van buurthuis 'De Zwaan'. Onderwerpen die aan bod komen zijn de visstand, het stromenge- bied en de vervuiling door bedrij ven en de kerncentrale Borssele. Verder houdt Ruud van Rooy een lezing en toont de videoband 'de Bonte Hont'Het buurthuis is ge legen aan de Kromwegcsingel I in Oost-Souburg. De avond begint om 19.30 uur. TILT ine. verzorgt de muziek en speciale effecten tijdens de swing avond op zaterdag 6 april in het jongerencentrum Midgard aan de Kuiperspoort 12 in Middelburg. Aanvang 21 uur. Liefhebbers van de wandelsport kunnen zaterdag 13 april deelne men aan de 26 ste voorjaarstocht van de wandelsportvereniging de Vrolijke Tippelaars in Vlissingen. De wandelaars kunnen kiezen uit de afstanden van 5, 10, 15, 25 en 40 kilometers. De starttijden voor de tochten van 25 en 40 km. is 10 uur, voorde andere tochten tussen 13 en 14 uur. In beide gevallen vertrekken de sporters vanaf het clubhuis Zeeland Sport aan het Baskensburgplein in Vlissingen. Elke 40 km-loper ontvangt na volbrenging van de tocht een standaard, de overige wandelaars hebben recht op een medaille. In lichtingen: 01184-64753. Kledingbeurs De UW in Vlissingen heeft een kledingbeurs voorbereid, die donderdag 11 april om 10 uur be gint in de Nutskleuterschool aan de Julianalaan in Vlissingen. Zo merkleding voor kinderen, dames en heren kan woensdag 10 april tussen 16 en 20 uur worden aan geboden. De verkoper krijgt 75% van de taxatieprijs. De beurs duurt tot 16 uur.

Krantenbank Zeeland

de Faam | 1985 | | pagina 19