H
Vader en zoon Wattel
spelen samen ruim
tachtig jaar orgel
VAN
E brilmode
BIJOU
HELMO
Tentoonstelling
Ton de Kroon
'n goede reis
door 1982
FASHION
VAN FRAASSEN
Nieuwe aanwinsten
Zeeuws Museum
84e jaargang no. a - woensdag 30 december 1981
oewel hij in 1929 zes gulden in de week verdiende, betaalde hij dat jaar tweehonderd gulden
voor een orgel. Dit najaar vierde hij zijn vijftigjarig jubileum als organist van de gereformeerde
kerk vrijgemaakt in Vrouwenpolder. Abraham Wattel (69) kijkt terug op een halve eeuw vrijwilli
gerswerk. Hij doet dat samen met zijn zoon Jan (45), die - in de voetsporen van zijn vader - dertig
jaar geleden de tweede vaste organist werd van dezelfde kerk in het ongeveer duizend inwoners
tellende Walcherse dorpje aan de voet van de Veerse Gatdam. Twee rustige, vriendelijke en zeer
bescheiden heren praten over ruim tachtig jaar familietraditie.
Eerste orgel
Tand des tijds
Bijna gratis
Kerkgangers
Geïnspiréerd
Stichting luisterpost
Radio
Waarderen
ANWB organiseert cursus pech onderweg
HU1&ctomoetje ameest
Autoverzekering
LAHR CO
Lange Delft 44/Segèerstraat 4, Middelburg
DE NIEUWE ZAAK
OP DE HOEK
De Faam
WAARIN OPGENOMEN "GROOT WALCHEREN"
IN 'OMBINAT'IK MKT OK VIJSSINGER Hl IS-AAN-Hl IS OP I 11 h I I Al.( HEREN
V
ojtEKg^
Dc Faam en de Vlissinger ma
ken deel uit van de Zuidwester
combinatie. Huis-aan-huis in
Zeeland en West- Brabant,
totaal oplage 215J35 exem
plaren.
ORGANISTEN TRADITIE
Abraham Wattel ontving onlangs
voor zijn langdurige verdiensten een
koninklijke onderscheiding. De
toenmalige burgemeester van de
gemeente Veere A.Hack speldde
hem in het najaar de ere-medaille in
zilver op, behorende bij de Orde van
Oranje-Nassau. Naar later bleek
was dat de laatste onderscheiding
die de heer Hack als eerste burger
van Veere overhandigde. Begin deze
maand ruilde de heer Hack Veere in
voor de Zeeuws-Vlaamse gemeente
Axel. Vader Wattel lijkt zich nau,-
welijks te beseffen dat hij bezig is
geschiedenis te schrijven. Hij lacht
maar wat en doet alsof zo'n mijlpaal
de gewoonste zaak van de wereld is.
"Ik hoop het nog heel lang vol te
houden en ik blijf er mee doorgaan
zolang ik gezond ben", zegt hij op
geruimd.
Een beetje trots is hij wel. Als het ge
sprek na de koffie met de door mevrouw
Wattel gebakken koekjes nog maar
nauwelijks op gang is gekomen, ver
dwijnt hij naar de achterkamer van zijn
woning om even later terug te komen
met een foto-album. Blindelings weet hij
de foto's te Vinden, waarop te zien is hoe
hij wordt geridderd. Een volslagen ver
rassing. vond hij het eerbetoon. "Ik wist
natuurlijk wel dat ik vijftig jaar organist
was, maar toen mijn zoon me zei dat ik
m'n beste pak moest aantrekken en naar
het stadhuis in Veere moest komen, had
ik nog geen idee van wat me daar te
wachten stond", zei hij terugblikkend
naar 21 september van dit jaar.
Met hetzelfde gemak kijkt Wattel senior
terug naar 1929. Zeventien jaar was hij
toen hij z'n eerste orgel aanschafte. Hij
weet nog precies hoe dat in z'n werk
ging. "M'n vader was timmerman bij
ene Willemsen. Toen ik van school
kwam. ging ik met pa mee naar 't werk.
Ik mocht niet gaan leren, daar was geen
geld voor. Die Willemsen had een orgel,
een Amerikaans ding met een spiegel-
top. dat af en toe ^yerd schoongemaakt
door de gebroeders Wagenaar uit Mid
delburg. Die hadden nog een orgeltje
staan en zeiden 'Da's net wat voor jou'.
Toen heb ik het maar gekocht". Lessen
heb ik nooit gehad. Ik heb mezelf maar
zo'n beetje bijgebracht om muziek uit
dat orgel te halen, en vooral in het begin
was dat niet eenvoudig
Het orgeltje van Wagenaar werd na zes
jaar van de hand gedaan. Als oorzaken
noemt de heer wattel nu de crisis van de
jaren dertig en de naderende mobilisa
tie. Pas na de oorlog - in 1947 - kwam
aan het orgel-loos tijdperk een eind.
"Hoe kon je dat uithouden", zegt zijn
echtgenote bij de herinnering aan die
tijd. Bijna dertig jaar hield het na de
oorlog gekochte orgel stand. In 1975
werd het mechanische instrument inge
wisseld voor een electronisch apparaat.
"Maar dat mechanische orgel leeft nog
steeds", verzekert de heer Wattel.
Na twee jaar 'strijd' op zijn eerste orgel
werd vader Wattel in 1931 gevraagd om
in te vallen voor de vaste kerkorganist
Melis van Serooskerke. Sindsdien heeft
hij tijdens de kerkdiensten niemand an
ders dan zijn zoon Jan aan het klavier
van het kerkorgel geduld. Aan dat ker
korgel is de tand des tijds niet voorbij
gegaan. Het instrument stamt nog uit de
vorige eeuw, maar is een paar keer ge
restaureerd en uitgebreid. Het bestuur
van gereformeerde kerk vrijgemaakt
kocht het in 1923 - toen de voorzanger
werd afgeschaft - voor maar liefst dui
zend gulden van de Stichting Veldwijk
in Ermelo. Voor het vervoer en de
plaatsing van het orgel moest nog eens
hetzelfde bedrag worden neergeteld.
"Toch was het wel een goede keus, want
nieuw gebouwde orgels waren in die tijd
veel slechter dan de gebruikte", weet
Wattel senior zich te herinneren.
Het kerkbestuur kreeg de benodigde
tweeduizend gulden bijeen door het uit
geven van aandeeltjes van honderd, 25 en
tien gulden. Later bleek, dat de aanschaf
van het instrument bijna niets heeft ge
kost, want toen de aandelen werden uit
geloot, wilde bijna niemand het geïnves
teerde geld terughebben.
De kerkorganist was in die tijd afhan
kelijk van een 'orgeltrapper', ook wel
'windmaker' genoemd, die door middel
van een blaasbalg moest zorgen voor
voldoende lucht in de pijpen van het
orgel. Als deze assistent niet goed oplet
te. bestond de kans dat het orgel "lucht
ledig" werd. De organist kon dan spelen
wat hij wilde, maar geluid kwam er niet
uit.
Dat risico verdween in 1953. Tijdens een
van de restauraties werd het orgel uit
gebreid met een windmachine De aan
schaf van die machine was het enige
positieve resultaat van de restauratie,
die zó tegenviel, dat er ze,s jaar later weer
van alles aan moest worden verspijkerd.
Het afgelopen jaar is'het instrument
voor de derde keer onder handen geno
men. Bij die gelegenheid werd het orgel
tevens voorzien van een tweede klavier.
Geen probleem voor de heer Wattel;
zijn orgel thuis had dat al jaren.
Vanaf het moment dat Wattel senior zijn
eerste tonen op het kerkorgel ten geliore
bracht, heeft hij tien predikanten zien
gaan en komen. Grote verandering
brachten zij niet met zich mee. De
grootste vernieuwing in de liturgie
noemt vader Wattel de invoering van
het ritmisch gezang, dat omstreeks 1953
in opkomst kwam. Qe psalmberijming
heeft zich in de loop der tijd evenmin
aan vernieuwing kunnen onttrekken.
"Heel lang hebben we gewerkt met de
oude berijming. Maar dat was geen he
dendaags Nederlands. Vooral voor de
schoolkinderen waren de psalmtektsten
op een gegeven moment te hoogdravend
geworden. Daarom is er op landelijk ni
veau een beweging ontstaan, die er naar
streeft om de berijmingen begrijpelijker
te maken".
In Vrouwenpolder lijkt dat aan te slaan.
De diensten worden dikwijls door drie
honderd tot 350 kerkgangers bezocht.
"En dan zitten ze wel tegen mekander",
zegt Wattel senior. De kerkgangers zijn
afkomstig uit de gehele noord-oost hoek
van Walcheren. De .gereformeerden
vrijgemaakt van Domburg, Oostkapelie,
Serooskerke, Wissenkerke en Veere
hebben in hun dorpen geen kerkgebouw
en zijn aangewezen op de kerk van ds.
Kuiper in Vrouwenpolder.
In de wintermaanden zijn er zondags
twee diensten. Vader Wattel begeleidt
de dienst 's morgens; de zoon doet dat 's
middags. Als de toeristen bezit hebben
genomen van de bungalowparken aan
de voet van de Noordwalcherse duinen,
wordt het aantal diensten uitgebreid tot
vier. Ook dan delen vader en zoon het
werk en komen ze ieder twee keer in
tóuw. Ook vervangen ze elkaar bij ziekte
of vakantie.
Voor vader Wattel zijn alle kerkdiensten
even belangrijk. Hij leeft zeiden naar een
bepaalde gebeurtenis toe, of het moet het
jaarlijkse kerstfeest voor kinderen zijn.
"Ik moet voor elke dienst geïnspireerd
zijn", zegt hij resoluut, "en ik probeer
altijd zo goed mogelijk te spelen". Hij
bereidt de diensten wel goed voor. Het
studeren van improvisaties neemt hier
van de meeste tijd in beslag. "Veel oefe
nen is noodzakelijk, want de gemeente
verlangt1 goede stukken", aldus de 69-
jarige organist.
Zoon Jan sluit zich hier volledig bij aan.
Zijn activiteiten bestaan echter niet al
leen uit het begeleiden van kerkdien
sten. Hij is tevens vaste organist van het
gereformeerd zangkoor 'Walcheren' uit
Middelburg, waarvan ook zijn moeder
lid is.
Ook organiseert hij 's zomers de serie
orgelconcerten die Charles de Wolf
geeft in de kerk van Vrouwenpolder.
Wattel junior neemt dan tijdens die
concerten de registraties voor zijn reke
ning. 'Een van de leukste dingen van zijn
organistenbestaan vindt hij het spelen
bij de opnames van de Stichting Luis
terpost. Deze organisatie beijvert zich
vooral om ouderen, zieken en gehandi-,
capten in de gelegenheid te stellen naar
muziek te luisteren. Ook in andere ge-
Vader A braham en zoon Jan Wattel samen aan het orgel.
vallen is het orgelspel van Jan Wattel op
geluidsband opgenomen.
In juli 1969 bracht het Convent van Ker
ken een rechtstreekse radio-uitzending
uit het kerkje in Vrouwenpolder. Jan was
daar niet van onder de indruk.
"Ach, je ziet een paar microfoons, de rest
is hetzelfde". De uitzending was 's mid
dags, dus Jan zat aan het orgel. Maar als
de opnameploeg 's morgens zou zijn ge
komen, zou pa zijn plaats aan Jan heb
ben afgestaan. "Ik zou toch een beetje
huiverig zijn geweest", bekent zijn vader.
In het prille begin kreeg Jan zijn eerste
orgellessen van zijn vader. Niet lang
daarna kwam hij in de leer bij J. Hek-
huis. Op dertienjarige leeftijd begeleid
de hij zijn eerste koor. Twee jaar later
speelde hij in de kerk.
In hel dagelijks leven is de heer Wattel
Junior secretaris van de gemeente Vee
re. Daar fungeert hij ook als ambtenaar
van de burgerlijke stand. "Maar alleen
op verzoek hoof", vult hij aan. Zo kan
het wel eens voorkomen dat hij voor één
bruidspaar zowel als ambtenaar ais or
ganist optreedt. Na de plechtigheid in
het stadhuis van Veere moet de cere
moniemeester het bruidspaar en hun
gasten dan even bezig houden, zodat ik
tijd heb om als eerste in de kerk te zijn",
grapt hij,.
"De mensen zijn kritiscner, en muzikaler
dan vroeger", zegt hij even later weer
serieus. "Vooral de jongeren op het
platteland hébben meer gevoel voor mu
ziek dan dertig jaar geleden. Daarom ben
ik ook begonnen met het spelen van
werken van Bach. Ik heb de indruk dat de
kerkgangers dat waarderen. Zelf zie ik
het ook als een stukje opvoeding", laat
Wattel junior weten.
Hoewel Jan Wattel al dertig jaar ker
korganist is, heeft hij zelf geen orgel.
"Nee. thuis heb ik een piano". Hij ver
klaart dat met de opsomming van een
paar praktische omstandigheden.
"Allereerst woon ik ..aar honderd meter
van de kerk. Ik kan dus oefenen wan
neer ik wil. Maar 's winters is het door de
week erg koud in de kerk. Dan zit ik
thuis beter. Bovendien is een piano beter
voor de speeltechniek. Tenslotte ver
oorzaakt een piano minder 'geluidshin
der' voor m'n huisgenoten en buren dan
een orgel".
Bij het horen van het woord 'geluidshin
der' mengt vader Wattel zich weer in het
gesprek. Hij zegt een beetje doof te zijn en
daarom graag hard te willen spelen. Zijn
vrouw vindt dat niet altijd even plezierig.
"Logisch, want als je alles open zet, dan
loop je weg", "Maar" - nu ernstig - "ik
speel niet alleen voor mezelf. Niet hier, en
ook niet in de kerk. Ik zie hel spelen als-
een stukje dienstverlening. Niet voor mij,
maar voor de gemeente. En dat probeer ik
altijd in ogenschouw te houden
Een groot aantal automobilisten wil
meer weten over de techniek van de auto
om zelf storingen te kunnen opsporen en
verhelpen. Meer dan 150.000 mensen
volgden daartoe in de afgelopen 20 jaar
de Cursus Pech Onderweg van de
ANWB. De belangstelling is groeiend.
Dat geldt met name voor het aantal
vrouwelijke cursisten, ongeveer 50% van
het aantal cursisten bestaat nl. uit vrou
wen. Gedurende vier achtereenvolgen
de weken kan men tijdens lesavonden
van ca. 2 'A uur deelnemen aan dit
praktisch auto-onderricht.
De ANWB heeft besloten ook dit sei
zoen weer deze cursus te organiseren en
wel in ca. 50 plaatsen.
In MIDDELBURG beginnen de cur
sussen op maandag 11 januari, dinsdag 2
februari, maandag 1 maart en donder
dag 25 maart. Er wordt les gegeven in de
Scholengemeenschap voor Beroepson
derwijs "De Wellinge" Kruisweg 2. De
lessen beginnen om 19.30 uur.
Het accent ligt op het zelf-doen, met als
doel de automobilist een zekere mate
van handigheid bij te brengen met het
technisch gedeelte van de auto. Daartoe
wordt tijdens het onderricht gebruik ge
maakt van een auto waaraan van tevo
ren storingen zijn aangebracht door de
instructeurs, ervaren Wegenwachten en
Keurmeesters van de ANWB.
Met behulp van duidelijke tekeningen
en een aantal belangrijke onderdelen'"
besteden wij aandacht aan o.a. de ont
steking, carburatie. koeling en smering,
terwijl ook het starten onder alle weer
somstandigheden wordt behandeld.
Iedere cursist ontvangt een handig cur
susboek dat ook na afloop van de lessen
zijn nut heeft bewezen. Ervaring van de
Wegenwacht heeft namelijk geleerd dat
een groot aantal storingen door niet-au-
totechnisch geschoolden die de Cursus
Pech Onderweg hadden gevolgd, zelf
kon worden verholpen.
Na aanmelding ontvangen de cursisten
een bericht van inschrijving waarin na
dere gegevens over de lessen worden
bekendgemaakt.
Belangstellenden kunnen zich opgeven
bij het ANWB-kantoor te Middelburg
(01180-15155).
Goeie reis.
Wij bieden u
C Goeie reis]
reisbureauJ
meer keus en
meer zekerheid.
Middelburg, tel. 01 180-27758
Londensekaai 19
CASSETTES
WERKELIJK BETER
Keure u't 80 modellen.
Vraag vrijblijvend om een folder.
KWALITEIT SERVICE GARANTIE
TUSSEN OOSTBURG en CADZANDf
Telefoon 01170-2161 Zondags geopend van 2 rot 6 uur Woensdag koopavond van 7 tot 9 uur
Premies irvel. Zccland-koriing. max.
claim. gr. kr(„ verkcersalarmdienst
nieuwwaardcrcgeling.
Catw.
8.000
10.000
12.000
f 14.000
16.000
18.000
f 20.000
25.000
AR
ƒ255
289
326
ƒ363
ƒ401
442
ƒ482
ƒ578
WA
122
132
146
153
161
175
183
209
Assurantiekantoor
Statenlaan 152, Middelburg,
tel. 01180-25391.
In het Zeeuws Museum, Abdijplein,
Middelburg zijn vanaf heden twee recent
aangekochte schilderijen te zien van de
schilder Davind Kleijne (geb. Bergen op
Zoom, 1754, f Middelburg, 1805), voor
stellend schepen bij Veere en bij Ram-
mekens.
Up één van dc schilderijen is een spie-
gel-paviljo enjacht te zien van de Kanier
Zeeland van de Geoctrooieerde Westin-
dische Compagnie met de initialen van
de W.I.C. zowel op de spiegel als ook op
de vlaggen van het schip.
Het bijzondere is, dat beide panelen in
of vóór 1791 moeten zijn geschilderd en
één van de laatste afbeeldingen zijn van
schepen van de West-Indische Com
pagnie, die op 1 januari 1792 werd ont
bonden. Van David Kleyne is bekend,
dat hij vaak schepen schilderde van re
ders en schippers van de Oost- en Wes-
tindische Compagnie 'om hunne ver
trekken te versieren met schilderijen
hunner vaartuigen' (F. Hagtglas, le
vensberichten van Zeeuwen).
Te bezichtigen op de normale ope
ningstijden:
Werkdagen 10-17 uur.
Op 2 januari 13.30-17 uur. 's zondags en
nieuwjaarsdag gesloten. De schoenen
tentoonstelling is tot 8 januari te be
zichtigen.
Vrijdag 8 januari om 19 uur zal in de
gemeentelijke galerie Bellamy 19 aan hef
Bcllamypark te Vlissingen de tentoon
stelling geopend worden van de in Haar
lem woonachtig beeldend kunstenaar
Ton de Kroon.
Deze 4e tentoonstelling in een reeks van
6 tentoonstellingen over hedendaagse
beeldende kunst zal te bezichtigen zijn
tot donderdag 4 februari.
Ton de Kroon-is geboren op 4-12-1948
te Culemborg en volgde opleidingen aan
de Koninklijke Akademie voor Kunsten
en Vormgeving in Den Bosch en atliers
'63 te Haarlem.
Zijn werk is meerdere malen tentoon
gesteld in galerie "Asselijn" te Amster
dam, Waalkens Finsterwolde en het
Paleis van de Schone Kunsten te Brus
sel.
Het werk waarmee Ton de Kroon in
Bellamy 19 exposeert, bestaat uit teke
ningen van groot tot zeer groot formaat.
1 let werk van 'fon de Kroon oogt op het
eerste gezicht abstract; grote composi-'
ties, veelal gekenmerkt door een diago
naal die scheidslijn is tussen een druk en
minder druk getekend gedeelte.
De fragmenten van stof. jassen, tent
doek. bundels ogen op sommige werken
als onderdelen van landschappen. Sterk
opgezette arceringen geven de toe
schouwer het idee, dal op bepaalde
punten in de tekening het werk buiten
het papier treedt. Deze krachtige arce
ringen spreken met nadruk en geven een
spanning met de uitgewerkte details.
"Er wordt veel gedacht, gesuggereerd,
gefluisterd misschien, maar weinig har
dop uitgesproken.
Het is het moment voor dc explosie-zou
je-kunnen zeggen, dat Ton de Kroon
uitbeeldt.", aldus een Vlissingse kunst
kenner.
i i
