IN TEKEN VAN LANDBOUW
Zomertentoonstel 1 i ng
Zeeuwse bibliotheek
IIDAVAIIME
Verontreiniging Sloegebied volgens
metingen constant
JAAR
BIJOU
BIJOU
HELMO
45,-
33,-
55,—
Rabobank Q
295,-
aguJtsport
nylon fietstassen
FASHION
COWBOY JEANS,
MET RITSJES IN
SPIJKERSTOF
en de nieuwste modekleuren
Eïï* LOIS en LEVIS
OVERHEMDEN
'in veel nieuwe modellenl
SPIJKERBROEKE
/in alle bekende merken
82e jaargang no. 30 - woensdag 23 juli 1980
Als onderwerp voor de zomertentoonstelling van het docu
mentatiecentrum van de Zeeuwse bibliotheek is deze keer het
onderwerp "Landbouw in Zeeland" gekozen. Onder de titel
"Zaaien en oogsten", worden een aantal facetten belicht uit de
rijke historie van de Zeeuwse landbouw. De tentoonstelling
wordt gehouden van 11 juli tot 22 augustus en is iedere dag van
10.00 tot 17.00 uur (behalve 's zondags) geopend.
Markten
Ontwikkeling
20 Autoverzekeringen
zoek maar eens uit welke de beste i5>.
Boeren en landarbeiders
CV-, GASVERWARMINGS- en
LOOD61ETERSBEDR1JF
DE GAS- EN SANITAIR SPECIALIST
met de grootste sortering in Middelburg
Steeds sterk concurrerende prijzen
SANITAIR
REGENTON
AANFLUITING
VAILLANT
KEUKENGEISER
van 335,50
NU TIJDELIJK
ELEKTRO
TOILET
VENTILATOREN
69,
ETNA FORNUIS
met grill, draaispit en
vonkontsteking,.gas
koken en elektrische
oven, van 1195,
tijdelijk 1095,-
DOE-HET-ZELVERS KUNNEN BIJ ONS TE
RECHT VOOR AL HUN MATERIALEN OP
SANITAIR-, GAS-, CV-, ELEKTRO- EN DAK-
BEDEKKINGSGEBIED
Domhurgs Schuitvlot 21 - Middelburg - lel. 12330
Het instituut voor plantenziektenkundig onderzoek in Wage-
ningen heeft onlangs rapport uitgebracht over de onderzoeken
naar fluoridehoudende luchtverontreiniging in het Sloegebied en
in de Kanaalzone van Zeeuwsch-Vlaanderen. Het gaat om de
periode oktober 1978-oktober 1979.
KUNSTHANDEL
LIJSTENMAKER
VAN WILLIGEN
VOORDEEL
VERKOOP
SCHOOL
TASSEN
SCHOOLTAS leer
4 vakken riem
1 vak EXTRA GROOT
SCHOOLTAS synth. leer
5 vakken met riem
in leer
met 5 vakken riem
in tuigleer 79,—
SCHOUDERSCHOOLTASSEN
rundleer vanaf 39,-
tuigleer 69,
DE TASSENZAAK
VAN ZEELAND
Lange Delft 44/Segeersstraat 4a Middelburg De zaak op de hoek.
5 jaar GARANTIE op het leer
van de tassen.
GARANTIE op stiksel en
sloten rundleer 1 jaar, tuigleer
2 jaar.
LANGÉÜFLFT 61
MIDDELBURG
Faam
WAARIN OPGENOMEN "GROOT WALCHEREN"
IN COMBINATIE MET I)F. VLISSINGER HL IS-AAN-HUIS OP GEHEEL WALCHEREN
De Faam en de Vlissinger ma
ken deel uil van de Zuidwester
combinatie. Huis-aan-huis in
Zeeland en West- Brabant,
totaal oplage 215.335 exem
plaren.
Er is wellicht geen aantrekkelijker on
derwerp voor een tentoonstelling te be
denken dan de Zeeuwse landbouw. Niet
omdat het nu de boeren zo goed gaat of
goed ging, veel meer om de vele banden
die iedere Zeeuw of inwoner van de pro
vincie op een of andere wijze nog met de
landbouw heeft. Hoe dikwijls hoort men
niet bij verstoring van een vakantie door
regenval: "We zullen maar denken het is
goed voor het land". Verder heeft het
natuurlijk te makfen met een zekere nos
talgie. Oude arbeidershuisjes en kleine
boerderijen worden verbouwd voor bur
gerfamilies, oud landbouwgereedschap
wordt niet alleen in de landbouwmusea
verzameld, maar halsters bijvoorbeeld
treft men ook in gelag- en huiskamers
aan.
De bedoeling van deze kleine tentoon
stelling is uit het nabije verleden en he
den beelden te laten zien van mensen en
dingen die óf voorbijgegaan zijn óf in
heel nieuwe vormen tot ons komen. Het
zal duidelijk zijn dat het hier gaat om
"grepen" zoals uit de Zeeuwse land
bouwhistorie als uit de collectie van het
Documentatiecentrum.
Op de tentoonstelling wordt een over
zicht gegeven van de hofstedes en de
rijke historie, die aan deze huizen is
verbonden. Ook de verkoping van deze
boerenhuizen met de daarbij behorende
problemen komen uitvoerig aan de orde
in een begeleidende brochure.
Verkavelingen zijn bepaald geen eigen
tijdse problemen. In de nieuwe polder
gebieden van de zeventiende eeuw,
wordt reeds gewag gemaakt van recht
hoekige en rationeel ingedeelde kavels.
Op de tentoonstelling wordt een over
zicht gegeven van de procucten die
rijkelijk uit de vette klei konderen wor
den gehaald. Meekrap (ter bereiding
van rode verfstof) en vlas waren in Zee
land zeer belangrijke producten. De
vette klei was rijk aan voedingstoffen
voor deze producten. Voor de arbeiders
-zo blijkt- was het een zwaar karwei om
de krapwortel uit te graven. De rode
verstof werd voor vele doeleinden ge
bruikt.
Van vlas daarentegen is meer bekend.
Het linnen dat werd gewonnen uit deze
plant bezorgde Nederland een grote
faam. De Zeeuwse inbreng in de Ne
derlandse vlasmarkt was bepaald niet
gering.
Ook woi;dt in het begeleidende boekje
een overzicht gegeven van de mechani
satie. De Wilhelminapolder schijnt rond
1809 een vooraanstaand landbouwgebied
te zijn geweest in Nederland. Dat gold
overigens voor zowel het rationeel ge
bruik van de grond als het gebruik van
mechanische hulpmiddelen.
Uiteraard ontbreekt er op
de tentoonstelling geen overzicht van de
zo belangrijke markten en veilingen.
Sedert de middeleeuwen was Middel
burg êén van de belangrijkste markt
plaatsen in het deltagebied. In de eerste
plaats voor het eiland Walcheren. Hui
dige marktnamen wijzen nog op het be
lang van deze ontmoetingsplaatsen
(Goese) Korenmarkt, Groenmarkt,
Vlasmarkt, Varkensmarkt, Kalver
markt, Koestraat. De Botermarkt had
tot 1940 een functie. De Zeeuwse
hoofdstad was tot circa 1800 de belang
rijkste markt voor granen en vormde de
schakel tussen de vele plaatselijke
markten en die van Rotterdam, Dor
drecht en Antwerpen. De enige grote
veemarkt was in Goes waaraan de naam
Beestenmarkt nog herinnert. De dins-
dagmarkt te Goes en de donderdag-
markt te Middelburg waren voor de
boerenbevolking tot aan de tweede
wereldoorlog zeer belangrijk als com
municatiecentrum: men kocht en ver
kocht, de belangen van het bedrijf wer
den besproken, nieuwtjes uitgewisseld
enz. Elke boer had zijn eigen plekje. De
tegenwoordige markten zijn voor de
verhandeling van gewassen uit de pro
vincie niet meer van betekenis.
De produkten van land- en tuinbouw
moeten worden geveild. De bloei van
het veilingwezen is van deze eeuw. Hoe
beter de produkten hoe meer zij op
brengen. Hoe vroeger op de veiling hoe
hoger de prijzen. Dit alles afhankelijk
van de wet van vraag en aanbod. Kwa
liteitseisen gaan een steeds grotere rol
spelen, vooral wanneer de export in het
geding is. Steeds hogere eisen worden
ook aan de veilinghallen gesteld mei.
steeds modernere apparatuur.
Ook is er een overzicht van het inge
wikkelde stelsel waarme het gewicht van
de goederen werd bepaald. Nog lange
tijd na invoering van het metrieke stels?;l
(tijdens de Franse overheersing) werde n
in Zeeland de reeds lange tijd gelden
omrekeningstabellen gebruikt. Zelfs zo,
dat er vier drukken nodig waren van een
handboekje, waarin de omrekening,s-
wijze naar het nieuwe stelsel wordt
voorgedaan.
De landbouw heeft
nooit stil gestaan. Proefboerderijen en
proefstations bleken reeds lang geledien
onmisbaar voor de ontwikkeling in de
landbouw.
De ontwikkelingen in land- en tuinbouw
riepen om goede voorlichting. De over
heid was zich van haar taak bewus t en
aard en omvang van de rijkslandbo uw-
voorlichtingsdienst werden door de ont
wikkelingen bepaald. Gevolg hiervan
was weer de aanstelling van special isten
voor diverse vakgebieden: bodern en
bemesting, plantenziekten, land- en
tuinbouwwerktuigen en landbouwbe
drijfsgebouwen. Door deze ontwikke
ling werd de horizon van de boer aan
zienlijk verruimd; zij doorbrak zijn re
gionale isolement. Een fase in deze re
volutie was de proefboerderij "De
Scheldemonden", die door de Stichting
Proefboerderijen in Zeeland in 1949
werd aangekocht. De ontwikkeling
stond niet stil: bij de rond 1970 doorge
voerde reorganisatie heeft men een re
gionaal onderzoekcentrum gevormd
door het zuidwestelijk kleigebied, de
proefboerderij "Rusthoeve" te Colijns-
plaat.
Een belangrijke mijlpaal in de begelei
ding van de fruitteelt was 15 juni 1954.
Toen werd Zeelands Proeftuin te Wil-
helminadorp - 1902 opgericht door een
groep Zeeuwse fruit- en boom.kwekers
in samenwerking met de toenmalige
rijkstuinbouwleraar - omgeze t in een
"Landelijk proefstation voor de fruit
teelt in de volle grond". Enirge trots is
gepast bij dit Zeeuwse initiati ef.
Het kweek- en zaaizaadbedrijf Van der
Have, dat in 1979 zijn honderdjarig be
staan vierde, legde zich eveneens toe op
Dat doet de Rabobank
voor u. De Rabobank zet
u op het goede spoor. Zéér
belangrijk daarbij is, dat onze;
experts alléén bemiddelen en er
geen belang bij hebben een
"eigen" merk aan te prijzen,
'n Objektief advies dus. La at voor
de zekerheid uw héle verzeke
ringspakket eens door on s
bekijken. Gratis hoor, dus wat
let u
wetenschappelijk onderzoek. Klein be
gonnen ontwikkelde het zich tot een in
ternationaal bedrijf met grote verdien
sten voor de veredeling van gras-, graan-
en bietenzaden.
De voortploegende boer is in de litera
tuur bezongen. Het genoeglijk voortrol
lende leven van de landman zou bijna
doen vergeten, dat het in vele opzichten
een hard leven is geweest en nog is. Was
men vroeger bij wijze van spreken alleen
van de weersomstandigheden afhanke-
lij k, thans spelen afspraken in interna
tionaal verband -men denkt aan de
E.EG- zo'n grote rol dat van een onaf
hankelijke positie helemaal geen sprake
meer is.
Boeren en landarbeiders waren eikaars
tegenvoeters. Een crisis in de landbouw
drukte dikwijls het zwaarst op de arbei
ders. Billijkheid gebiedt te constateren
dat in de literatuur ook het beeld is ge
schapen van de niets ontziende en auto
ritaire rijke boer en daar tegenover de
arme afgebeulde arbeider die met een
Botermarkt in Middelburg vóór 1940.
afgetobde vrouw veroordeeld was tot
een slavenleven. Het werkelijke beeld is
veel genuanceerder: de kleine boeren
hadden het nauwelijks beter dan de ar
beiders. Wel bleven de onderlinge ver
schillen groot. Eerst in de 20e eeuw zijn
de landarbeiders zich gaan organiseren.
Hun lonen werden vastgelegd in collec
tieve arbeidsovereenkomsten. Door de
toenemende mechanisatie zochten en
kregen zij werk in andere bedrijfstak
ken.
Verder op deze tentoonstelling, die
breed georiënteerd is op het leven en de
werkwijze van de boeren, inzichten in
velerlei facetten daarvan. Onderwijs en
voorlichting, de wijze waarop de pro
ducten werden vervoerd, de rol die de
overheid speelde en ook de ontwikke
ling van de veeteelt blijft niet onbespro
ken, terwijl de rol van de fruitteelt -hoe
bescheiden die ook voor Zeeland is ge
weest (uitzondering Zuid-Beveland)-
aan de orde komt.
Den tentoonstelling heeft als ondertitel
gekregen: "Grepen uit de geschiedenis
van de Zeeuwse landbouw". Een doel
treffende tekst voor een tentoonstelling,
die wellicht nog meer voor de Zeeuwen
zelf is bedoeld, dan voor de toeristen.
O
met automatische overloop gemak
kelijk zelf te monteren op uw regen
waterafvoer in diverse maten uit
voorraad leverbaar.
met en zonder
tijdschakelaar, vanaf
Het gaat om neerslag- en stofmetingen.
In de neerslag werd de hoeveelheid op
geloste stof gemeten en daaruit werden
weer bepaald de hoeveelheden chloride,
sulfaat, fluoride, nitraat en fosfaat. Ook
de hoeveelheid onoplosbare stof werd
gemeten en daaruit werd de asrest be
paald.
Verder werd uit afzonderlijk opgevan
gen stof de asrest gemeten en de hoe
veelheid fluoride.
Hoewel op sommige punten per meet-
jaar sterke afwijkingen geconstateerd
worden, kan in vergelijking met andere
meetjaren gezegd worden dat de ge
middelden vrij constant zijn. In het rap
port wordt er op gewezen, dat procen
tuele afwijkingen soms vrij groot zijn;
dit is een gevolg van de lage waarden die
gemeten worden: een absoluut kleine
verandering kan een vrij hoog percen
tage te zien geven.
Het aantal punten waar in het Sloege
bied wordt gemeten met kalkpapier
werd van veertien teruggebracht naar
negen, omdat de onderzoekresultaten
uit voorgaande jaren weinig schomme
lingen te zien gaven en de zuiveringsca
paciteit van de industrieën in Vlissin-
gen-Oost vrij stabiel is. De meetpunten
die staan in de noordoostelijke en oos
telijke richting vanaf de fabrieken wer
den gehandhaafd; die in westelijke,
west-noordwestelijke en oostzuidooste-
lijke richting werden opgeheven.
Uit de kalkpapiermetingen bleek dat de
wintermetingen lager waren dan die in
de zomer wat verklaard kan worden
door de windrichting. Het gemiddelde
over het hele jaar gaf echter weinig ver
andering te zien ten opzichte van 1977-
1978. Er is een iets hoger jaargemiddel
de geconstateerd dat slechts nauwelijks
of hoogstens geringe gevolgen voor de
veldgewassen kan hebben.
Dezelfde conclusie kan getrokken wor
den uit de onderzoeken van gladiolek-
nollen en bladpunten van gladiolen en
uit fluoridebepalingen van gewassen
bladgroente uit de omgeving van
Nieuwdorp. Enkele gladiole-onderzoe-
kingen geven wat grotere afwijking te
zien dan in voorgaande jaren, maar dit
moet geweten worden aan aantasting
door Fusariumrot en door onkruidbe-
spuiting in de omgeving van de teelt-
bakken.
In de Kanaalzone gaven de kalkpapier
metingen eenzelfde beeld te zien als in
het voorgaande jaar met in de winter wat
lagere en in de zomer wat hogere waar
den die elkaar in het totaalbeeld ophef
fen.
De bladpuntbeschadigingen van de
sneeuwprinses-gladiolen was in beide'
meetjaren gelijk, maar die van het ras
flowersong gaven van augustus af een
duidelijk hogere concentratie te zien.
Verondersteld wordt dat invloeden van
buitenaf hierin meespelen - zoals win
drichting en weinig regen - waardoor de
fluoropname vergroot wordt. Dat de
andere rassen niet hetzelfde beeld ver
tonen kan wellicht verklaard worden uit
het feit dat de flowersong een laatrij-
pende gladiool is. Het totaal van de gla-
diole-tnetingen komt overigens overeen
met de uitkomsten van de kalkpapier
metingen. Tenslotte werden in
Zeeuwsch-Vlaanderen grasmonsters ge
nomen en ook zij gaven een gelijk ni
veau te zien als het voorgaande jaar.
Algemene conclusie is daarom dat ook
in dit meetgebied de fluorverontreini-
ging vrijwel gelijk was aan die in het jaar
daarvoor.
Het instituut voor milieuhygiëne en ge
zondheidstechniek van TNO in Delft
bracht eveneens rapport uit over fluor-
metingen in de provincie. Het onder-
zoekjaar loopt van oktober 1978 tot ok
tober 1979; de meetpunten zijn op
Zuid-Beveland en in Zeeuwsch-Vlaan
deren.
Net als vorige jaren blijkt Sas van Gent
een uitschieter te zijn: de hoogste con
centraties werden daar gemeten; de
maximaal waargenomen concentratie
(2,6 microgram per kubieke meter lucht)
bedroeg echter de helft van die in het
vorige meetjaar (5,3 microgram). De
andere meetpunten gaven in het alge
meen een daling te zien van de maxi
male waarde, echter met uitzondering
van Nieuwdorp. Ook de 50-, 95- en 98-
percentiëlen geven veelal een daling
aan. Verder werden de maandgemid-
delden berekend: voor de meetpunten
in Nieuwdorp en Lewedorp gaf juni de
hoogste waarden te zien; 's-Heerenhoek
gaf juli aan. Sas van Gent mei en West-
dorpe december. De seizoengemiddel
den over een aantal jaren tonen aan dat
er van een vrij stabiel beeld sprake is;
alleen het meetpunt in Sas van Gent
geeft nog wel eens wat schommeling te
zien.
Tenslotte bracht het instituut voor mi
lieuhygiëne en gezondheidstechniek van
TNO een rapport uit over de verontrei-
et Sloegebied (foto Delta Phot Mid
delburg)
niging van de buitenlucht in Zeeland.
Het meetjaar liep van 13 juli 1978 toten
met 12 juli 1979. De meetpunten zijn in
Oost-Souburg, Nieuwdorp, Borssele,
Lewedorp, Ritthem, Vlissingen, Veere,
Terneuzen, Sluiskil, Sas van Gent en
Tholen.
Lichtgewicht nylpn, tasserun vele model
len. waardoor optimale bepakking van uw
fiets Met garantie-certificaat In goud
bruin en oli|fgroen
VAN DEN DRIEST
TWEEWIELERS
Graveifstraat 18
Middelburg, tel. 12410
Walstraat 44 - Vlissingen
Telefoon: 01184-12945
Olieverfschilderijen op linnen en paneel
van bekende kunstenaars.
Grote collectie lijsten in diverse uitvoerin
gen voor al uw inlijstwerl^, speciaal voor
borduurwerken. Ovale en ronde passe-pas-
touts,
