ADRIAEN
VALERIUS
OSiififtiiBiiaiaililiLSS
JAAR
BIJOU
KOFFERS
BIJOU
HELMO
Hst-Hrr
TENTOONSTELLING
IN RIJKSARCHIEF
MIDDELBURG
FASHION
IIDAVAIIME
40 jaar
speciale
aanbiedingen
COWBOY JEANS,
MET RITSJES IN
SPIJKERSTOF
en de nieuwste modekleuren
£sarL0|S en LEv|s
OVERHEMDEN
in veel nieuwe modellen]
SPIJKERBROEKEI
in alle bekende merken
82e jaargang no. 27 - woensdag 2 juli 1980
Verfijnde tafelsfeer'
APARTE V
DRINKGLAZEN
Historische betekenis
Strijdliederen
Wilhelmus
Tentoonstelling
p ft? m p ppp ppp ppp pp f?pp mp PPi p re ppp pp
>-
ft
ft
ft
"ft
ft
c
BEIAARDCONCER-
TEN IN
MIDDELBURG
Vakantiewerk in Middelburg in gevaar
door gebrek aan vrijwilligers
HAARPROBLEMEN
BIOSCALIN NEMEN!!
W atersportfestijn
in Middelburg.
CV-, GASVERWARMINGS- en
LOODGIETERSBEDRIJF
CV-INSTALLATIE EN ONDERHOUD
Tevens levering van ZELFBOUWPAKKETTEN
Steeds sterk concurrerende prijzen o.a.
SANITAIR
ELEKTRO
DOE-HET-ZELVERS KUNNEN BIJ ONS TE
RECHT VOOR AL HUN MATERIALEN OP
SANITAIR-, GAS-, CV-, ELEKTRO- EN DAK-
BEDEKKINGSGEBIED
HET V.S.V. IN 1979
Domhiirgs Schuit vlot 21 - Middelburg - tel. 12330
Fietsavondvierdaagse
tourclub Walcheren
Betrouwbaar
kopen doet u
bij Persia.
25,-
69,-
598,-
2990,-
8975,-
Orgelconcert Nieuwe
Kerk
Zuidloop van Dynamo
70
van 75 cm.voor 56-
van 70 cm.voor 53.——
van 65 cmvoor 40.
dé kofferzaak van Zeeland
lange delft 61
i middelburg
Faam
W AARIN OPGENOMEN "GROOT WALC'HKREN"
IN COMBINATIE MKT DE VUSSINGER Hl IS-AAN-Hl IS OP GEHEEL WALCHEREN
ADRIAEN VALERIUS (ca.
1570 tol 1625)
In zijn gedenck-clanc - een
historisch overzicht van de
tachtigjarige oorlog - zijn lie
deren opgenomen die thans nog
worden gespeeld. In deze liede
ren wordt over het algemeen in
forse bewoordingen weergege
ven hoe de aanhangers van
Oranje, dachten over de
Spaanse overheersers.
Tot de bekendste van deze lie
deren behoren: O Nederland
let op u saeck, O Heer, die daer
des hemels tente spreijt, Wilt
heden nu treden..., het lied op
het ontzet van Bergen op
Zoom, Merck toch hoe sterck
en niet te vergeten het Neder
landse volkslied, het Wilhel
mus.
Tot en met 6 september is er in het rijksarchief aan de St. Pieterstraat in Middelburg een tentoon
stelling over het werk en leven van Adriaen Valerius, die leefde tot 1625 en stierfin Veere. Over het
geboortejaar van Valerius is niets bekend. Aangenomen wordt 1570. Evenmin is er een beeltenis van
hem, zodat naar zijn uiterlijk uitsluitend gegist kan worden. De inmiddels overleden beeldhouwer
Mari Andriessen, zal daar nog de meeste moeite mee hebben gehad, want hij kreeg enige jaren
geleden opdracht een beeld van de schrijver van Nederlantsche Gedenckclanc te maken. Dat was op
initiatief van het comité Valerius, dat ter gelegenheid van de 350-jarige herdenking van de uitgave
van de Gedenck-clanc in 1976 was opgericht en thans de betekenis van met name de liederen die in de
gedenck-clanc zijn opgenomen onder de aandacht van een groot publiek wil brengen.
De geschiedschrijving van Valerius - de
Nederlantsche Gedenck-clanc - handelt
over de tachtigjarige oorlog en heeft niet
zo'n bijzondere waarde. Zeeland-kenner
professor dr. P.J. Meertens schreef in de
inleiding tot bij de herdruk van de Ne-
derlandtsche gedenck-clank in 1941
(opgenomen in Meertens over de
Zeeuwse, uitgegeven in 1979 bij Fanoy
Middelburg): "Het schijnt dat Valerius
zich eerst in zijn laatste levensjaren heeft
aangegord om een geschiedverhaal op te
stellen van de opstand der Nederlanden
tegen de wettige landsheer. Bor, Van
Meteren en Le Petit waren hem hierin
reeds voorgegaan...". En verder verhaalt
Meertens: "Het is minder wetenschap
pelijk en minder uitvoerig dan de
bovengenoemde historieverhalen, en
nauwelijks vindt men- er bijzonderhe
den, die niet van elders bekend zijn. In
een niet al te levendige betoogtrant heeft
Valerius een overzicht gegeven van de
voornaamste feiten op politiek en
krijgskundig gebied, die zich in het be
gin van de Opstand tot 1625 - het jaar
waarin de auteur stierf - in deze landen
hebben voorgedaan".
Valerius stak zijn haat jegens de Spaanse
overheersers niet onder stoelen of ban
ken. Op een der eerste bladzijden van de
Gedenck-clanc spreekt Valerius al over
"den wreeden Spanjaert".
Wellicht is in zijn fanatieke haat jegens
de oneerlijke Spaanse overheersing juist
een uitstekende voedingsbodem geweest
om die liederen in zijn verhaal op te
nemen, die op een niet mis te verstane
wijze die aversie uitspraken.
Juist de liederen hebben Valerius' naam
onsterfelijk gemaakt.
De geschiedschrijvers laten ons over
Valerius nogal in het ongewisse. Daar
tegenover is zijn naam vermaard bij alle
zangers van het Nederlandse volkslied.
Op nationale feestdagen zijn de liederen
uit de Gedenck-clanc op elk carillon te
horen. Valerius zelf staat ergens in de
mist als een wazig figuur. Er zijn wat
feiten bekend. Hier en daar komt zijn
naam voor in de boeken die uit die tijd
bewaard zijn gebleven.
Aangenomen mag worden dat hij een
machtig en ook vrij welgesteld man was,
die twee keer huwde en trouw aan de
kerk was. In zijn vrije tijd maakte Vale
rius zich verdienstelijk in de rederij
kerskamer. In zijn beroepsleven klom
hij op van klerk naar de toen machtige
baan van schepen in Veere. Een onop
vallend man dus, die snel vergeten zou
zijn als de literaire nalatenschap niet
zo'n uitzonderlijke invloed heeft. Toch
veracheen de Gedanck-clanc pas een
jaar na de dood van Veere's eerste bur
ger. Het octrooi stond op naam van zijn
erfgenaam, maar uit de woorden van het
statenbesluit, dat de Gedenck-clanc
mocht worden uitgegeven, valt af te lei
den, dat de aanvraag nog door hem zelf
is ingediend.
Het doel dat Valerius
voor ogen had, was: "Tot stichtelijk ver-
maeck ende leeringhe, van allen lief
hebbers des Vaderlants", het verloop van
de tachtigjarige oorlog tot de eerste ja
ren na het bestand vast te leggen. Heeft
de tekst niet veel om het lijf, de fraaie
prenten, gedichten en (vooral) de liede
ren hebben een uitzonderlijke waarde.
Toch werd deze pas in de negentiende
eeuw op de juiste merites gewaardeerd.
Zij werden tot strijdzangen voor het na
tionaal gevoel, dat onder het Oranjehuis
was verkregen en voor menigeen als ge
loof in een Goddelijke leiding aan een
Christelijke volksgemeenschap werd er
varen.
Valerius' lofzang bij gelegenheid van
Maurits' succesrijke veldtocht van 1597
"Wilt heden nu treden" en vertalingen
daarvan kregen ook internationale be
roemdheid in kerkelijke zangboeken.
Tijdens de donkere dagen van de Twee
de Wereldoorlog heeft de gedenck-clanc
een hernieuwde waarde gekregen. Va-
leriuskenners spreken zelfs erover, dat
het voor velen een versterking is geweest
en dat men zich aangesproken voelde
door de strijdbare tendens, die in de lie
deren zat. De Duitse bezetter vaardigde
een verbod uit op de liederen. Ook zij
onderkenden ongetwijfeld de waarde
van deze liederen voor het Nederlandse
volk In boeken vanuit de illvenegaliteit
geschre, waren liederen uit de Ge
denck-clanc overgenomen.
Zo ongeveer heeft Valerius er uit gezien.
Beeldhouwer Mari Andriessen vereewig-
de de dichter zo. Het beeld staat in Veere
voor de gemeentesecretarie.
schrijven van de tentoonstelling: "Vale
rius' liederen zijn meer dan een gelegen
heidswerkje: ze hebben een rijkere in
houd en een diepere zin. Zo ook het lied,
door hem gemaakt op de overgang van
Vlissingen, Veere en Zierikzee in 1572,
waaraan het mojtto van deze tentoon
stelling is ontleend:
Com nu met sang van soete tonen
En u met snarenspel verblijt...
Nooit heeft Adriaen Vale
rius - notaris en schepen te Veere - kun
nen vermoeden dat het Wilhelmus uit de
Gedenck-clanc door een nazaat vah de
Oranje's, koningin Wilhelmina, zou
worden uitgeroepen tot het Nederlands
volkslied. Deze vorstin bleek sowieso erg
ingenomen met de liederen in de Ge
denck-clanc. Aan haar kapelmeester gaf
ze de opdracht al deze liederen om te
werken voor de Koninklijke militaire
kapel.
Het Wilhelmus schijnt geschreven te zijn
in 1568 voor prins Willem van Oranje.
De dichter ervan is niet bekend. In dit
verband wordt Coornhert (1522 tot
1980) genoemd, maar ook Marnix van
St. Aldegonde (1540-1598).
De componist van de melodie was ook al
niet bekend. De oudste vorm dateert uit
1574 van een anoniem spotlied op de
prins van Condé (Frans adellijk ge
slacht), die tevergeefs de stad Chartres
had belegerd.
Uit oude documenten blijkt dat het
Wilhelmus zeer populair was aan het
einde van de zestiende eeuw. Daarvoor
werd de melodie veelal gespeeld op
straat. Als een rondtrekkend violist de
melodie aanhief sproen oude dames
spontaan op straat om zich aan een
dansje te wagen. Tot ongeveer 1700
komt het Wilhelmus voor in de liedboe
ken van de ambachtsstand. Fn de ach-
tiende eeuw blijkt ook de gegoede bur
gerij het in haar bundels op te nemen.
Tijdens de Franse overheersing is het
Wilhelmus voor de prinsgezinden ge
bruikt als politiek lied. Een soort ver
zetslied dus. De jonge Mozart schreef
tijdens zijn bezoek aan Nederland in
1766 een aantal variaties op het Wilhel
mus.
Waarom prinses Wilhelmina het Wil
helmus verkoos boven het "Wien Ne
derlands bloed...", dat vanaf 1813 het
volkslied was, is niet bekend. Wel staat
vast dat het Wilhelmus de partijpolitiek
had gediend en als zodanig enige waar
de uitstraalde. Koningin Wilhelmina
verkoos het lied in 1898 tot volkslied en
op 11 oktober 1932 werd het bij minis
terieel besluit bekrachtigd.
Aan de tentoon
stelling in het rijksarchief verlenen een
groot aantal instellingen hun medewer
king. Namelijk: Stichting archief van
het huis van Oranje-Nassau in Den
Haag. Atlas van Stolk uit Rotterdam, de
weduwe Andriessen uit Haarlem, Ko
ninklijke bibliotheek in Den Haag, Ko
ninklijk penningen kabinet, Nederlands
legermuseum, mej. A.A. van de Poel uit
Middelburg en het Zeeuws museum.
Centraal op de tentoonstelling staal de
oorspronkelijke uitgave uit 1626 van de
Nederlantsche Gedenck-clanc. Daar
omheen staan de vele fases uit de ge
vechten en schermutselingen tijdens dc
tachtigjarige oorlog. Ook de mensen
waarmee Valerius in contact kwam en
hem wellicht beïnvloedden komen aan
bod. Verder oude, maar ook nieuwe
boeken waarbij één boek, dat door de
ondergrondse in de Tweede Wereldoor
log werd uitgegeven, toch erg duidelijk
maakt, hoe belangrijk de Gedenck-clanc
voor Nederland is geweest.
De herinneringen aan Valerius zijn in de
expositieruimte van het rijksarchief
neergezet. Het verdient daarbij overi
gens wel aanbeveling om tijdens een be
zoek een begeleider te vragen.
De expositie is geopend tijdens kantoor
uren.
MIDDELBURG - Vrijdag 4 juli treedt
de rockgroep "Joe Banana" op in bar
'Americain' in Middelburg. Het is voor
het eerst dat deze rock-punkformatie
voor het publiek optreedt.
Dr. P. Scherft, oud-rijksarchivaris in
Zeeland schrijft in het begeleidend
j, NEDEKLANDTSCIIE
trilt: Franfche Courante.
1 -/'•--'J Ic vaft'-lyck op den Hcei Stelt zijn ver- trouwen neer, Syn druck cn fmcrtjn vrc-.T.t vei-
an- tl-re were.
Tot 't uyt- terft' wen hy noytbc- iioutDic op den IJccre gron-tfig
bout.Dio hotgbct:,Gccinc<!oct„ En hecquact„Tcgcnftaet„Snl'top 'tleft,, IIcb-bc» beft.
,\-C rt-f
-«-
>-e
%+-
~f«*
O-C
v 't
ft"b ft
—ft
-(V
f.
-f-
Z—
t-«-
->
-
-f n-fö-t-
-
ft-Ti
f"b
ft—ft"f-
-%•< ft-
-
ft
X-A-X
V
ft—
-f-
I 7
er-i—
ft-4
i-
'c<-
- V.
rv
Dirr
MIDDELBURG - De Gemeentelijke
Culturele Dienst in Middelburg heeft
een reeks zomeravond-beiaardconcerten
georganiseerd. Op de donderdagen tot en
met 15 augustus bespelen verschillende
gastbeiaardiers het klokkenspel van de
"Lange Jan". Alle concerten beginnen
om 19.30 uur.
Programmaboekjes met uitvoerige in
formatie zijn gratis verkrijgbaar bij het
VVV-kantoor in de Lammerensteeg, bij
het bureau Voorlichting in het stadhuis
en bij de gemeentelijke culturele dienst
aan het Molenwater 99a.
Tijdens de concerten is de Abdijtoren
("Lange Jan") voor bezoekers geopend.
Geïnteresseerden kunnen de toren bek
limmen vanaf 19.15 uur. Ook buiten de
beiaardconcerten daom kan de "Lange
Jan" worden beklommen' gelijks van
10.00-17.00 uur (zondags gesloten).
MIDDELBURG - De onderdelen kultu-
reel werk "De Hayman", Nieuw Mid
delburg en "de Oude Bakkerij" de Nieuw
en Sint Joosland van de stichting Sociaal
cultureel werk Middelburg, organiseren
in de week van maandag 14 tot en met
vrijdag 18 juli zomervakantie-activitei
ten voor de Middelburgse jeugd van 4 tot
12 jaar.
De activiteiten vinden plaats van
's morgens 10.00 tot 15.00 uur, en staan
in het teken van het vormgéVen aan een
ideale woon- en leefsituatie voor kinde
ren. Om dit goed te kunnen uitvoeren
zijn er nog steeds een tiental vrijwillige
medewerkers nodig.
Zonder dit aantal loopt het doorgaan
van de activiteiten gevaar. De activitei
ten vinden plaats op een drietal plaatsen
in Middelburg, namelijk in Middel
burg-Zuid (op het Meiveld), in Nieuw-
Middelburg (bij wijkgebouw Nassau-
laan) en in Nieuw en Sint Joosland (bij
de kleuterschool).
Gezocht worden vrijwilligers van 16 jaar
en ouder die gedurende de periode be
schikbaar zijn.
Vobr nadere informatie kan men zich
wenden tot het centraal kantoor van de
SKWM, Rentmeesterlaan 245, Mid-
Middelburg, tel: 29004. Ook voor de
activiteiten die in de week van 18-22
augustus zullen plaatsvinden op een 6-
tal plaatsen in Middelburg worden nog
medewerkers gezocht, die één morgen
of één middag willen meehelpen. Ook
hiervoor kan men terecht op bovenge
noemd adres.
Een Fins wetenschappelijk team van de
Universiteit te Helsinki is er na ruim
10 jaar onderzoek in geslaagd een middel
samen te stellen dat uitstekende resul
taten geeft bij sterke haaruitval en roos,
dunnend en slap haar etc. Het middel dat
onder de naam BIOSCALIN wordt uit
gebracht is in Nederland verkrijgbaar
bij drogisten, speciaalzaken en kappers.
Het bestaat uit een elixer, welke bij voor
keur in combinatie met de BIOSCALIN
speciaal Shampoo dient te worden ge
bruikt om optimale resultaten te kun
nen verwachten. Voor deskundigen is er
wetenschappelijke literatuur beschikbaar.
Inl. bü BIOSCALIN (Nederland)
Tel. 070-89 77 52 - Postbus 16140
2500 BC Den Haag
MIDDELBURG - De Middelburgse
zwem- en watersportverenigingen hou
den in samenwerking met de Middel
burgse brandweer een watersportfestijn
op zaterdag 30 augustus in de Buitenha
ven te Middelburg, in het watergebied
omzoomd door Havendijk, Punt, Rot
terdamse Kaai en Beatrixbrug.
Het festijn kreeg de naam "AQU A"
Het programma bestaat uit demonstra
tie, wedstrijden en ludieke evenemen
ten.
O
DUO BLOK in kleur vanaf ....269,-
WASTAFELS in kleur vanaf ...89,—
BADKUIP in kleur vanaf.149,-
WASTAFELMENGKRAAN ...39.-
BADMENGKRAAN69,-
DOUCHEW AND, alum149.-
VOUWDEUR. alum269.-
MASSAGEDOUCHE24,90
KLOSETZITTING in kleur ....14,90
AFZUIGKAP195.-
TOIl.ETVENTILATOR69.-
roii e rKASi149.
VERLICHTE SPI EG EI139,-
I IJDSC HAKEI.KI.OK49,90
GASGEISER295,-
BUISISOLATIE, 3 mtr. vanaf.12,-
CV KRAAN11.75
III ER MOST A ATK R A AN39. -
Het Voorlichtingcentrum Sociale Verze
kering (VSV) heeft zojuist zijn jaarver
slag over 1979 uitgegeven. In kort bestek
wordt hierin een beeld gegeven van de vele
aktiviteiten van hel Voorlichtingscen
trum.
Aan de succesvolle film "Dat koop ik
ervoor" die in 1978 is gemaaktwerd de
zogenaamde SAM-prijs toegekend, een
ereprijs van de Stichting Audiovisuele
Manifestaties. Dit is een bevestiging van
de unieke plaats die deze film inneemt
op het terrein van de voorlichting over
de sociale verzekeringen. Naast de film
blijkt ook het boek "Over Sociale Ver
zekering gesproken" een bestseller In
september 1979 kwam hiervan de twee
de druk uit.
Als altijd is er weer veel zorg besteed aan
de voorlichting aan buitenlandse werk
nemers. Het Voorlichtingscentrum
breidde daartoe het toch al omvangrijke
informatiepakket uit met een aantal
nieuwe folders.
Dit, gevoegd bij de algemeen bekende
aktiviteiten zoals de medewerking aan
de radiorubriek Vast en Zeker van het
Ministerie van Sociale Zaken de uitga
ve van de gesproken teksten daarvan,
het verspreiden van allerlei folders op
het gebied van de Sociale zekerheid
in vaak indrukwekkende oplagen
betekent dat het VSV in een grote be
hoefte blijkt te voorzien.
KOUDEKERKE - Van 7 tot en met 10
juli houdt de tourclub Walcheren een
fietsvierdaagse. De deelnemers kunnen
kiezen tussen 25 en 50 kilometer per
avond. Gestart wordt bij hotel Walche
ren in Koudekerke van 18.00 tot 19.30
Deelnemers die de tocht volbrengen
krijgen een aandenken. Voor de oudste
en jongste deelnemer heeft dc organisa
tie nog een verrassing in petto.
Shiraz
35x35
Hamadan
120x65
Berber Maroc
4 kg. 235x 170
Chinees super
290x190
Dorohks
303x206
'taxateur
MIDDELBURG - In het kader van de
serie orgelconcerten in de Nieuwe Kerk
te Middelburg speelt de organist Charles
de Wolf op dinsdag 8 juli. Aanvang van
het concert is 20.00 uur.
De Wolf speelt werken van Max Reger,
Hans Brandts Buijs, Maurice Duruflé,
Oliver Messiaen en Johan Sebastian
Bach.
MIDDELBURG - Op Vrijdagavond 4
juli organiseert Dynamo 70 een presta
tieloop te Middelburg - Zuid.
Deze zuidloop wordt gehouden op het
Meiveld. Het parcours loopt gedeeltelijk
over het Meiveld en via tunnel van de
Schroeweg naar de Dauwendaelselaan
en terug naar de finish op het Meiveld.
De start is om 19.00 uur. De afstanden
zijn zelf te bepalen van 2,5 tot 10 km.
Per set nog voordeliger!
Lange Delft 44/Segeersstraat 4a - Middelburg.
De zaak op de hoek.
t