r'
Hel kopen van een
eigen woning (ii)
Subsidieregeling voor
warmte-isolatie
woningen uitgebreid
Waarom een fiets een fiets heet
jTHEATER
KUIPERSPOORT
©tt br Jïïtbbelburflöc historic
Popkensburg
pssufftmmroof?
J)'cè SeJunkef
Herinneringen aan oud-Walcheren
KOLLEKTE
VOOR
PORTUGAL
MIDDELBURGSE
STICKER
EXPOSITIE
IN
VLEESHAL
PROGRAMMA
VOOR M'75
Wenvf II eert
UOöffSPOÊD'S e„
F
Woensdag 8 januari 1975
In de vorige uitgave van deze rubriek ward de eerste aflevering opgenomen
van een verhaal over de vele kanten die zitten aan het kopen van een eigen
woning.
In die eerste aflevering werd met name het advies gegeven niet van de ene op
de andere dag te besluiten een huls te kopen. Geadviseerd werd vele punten
eerst goed te overwegen, voordat het koopbesluit wordt genomen.
Die adviezen zijn opgenomen in een informatieblad dat werd uitgegeven door
het Bouwcentrum in Rotterdam. Met toestemming van die instantie nemen
wij de inhoud van het informatieblad In gedeelten over.
Hier volgt hoofdstuk II. DE WOONPLAATS.
WOON EN WERKVERKEER
Tientallen kilometers van uw werk
wonen is geen probleem, mits u zich
niet ergert aan de in het spitsuur volle
wegen of volle treinen, de brug die
steeds opendraait of de tunnel die ver
stopt zit. Ontdek die narigheid niet te
laat. Maak de reis eens een aantal
keren tijdens het spitsuur op door-de--
weekse dagen en niet alleen in het
weekend. Bedenk dat, als de kost
winner de auto meeneemt naar het
werk, de overige huisgenoten meestal
aangewezen zijn op het openbaar ver
voer als ze in de stad willen winkelen.
Hoe vaak rijden er bussen of treinen,
hoe lang doen ze er over? Waar is de
bushalte? Vragen die ook van belang
zijn voor uw kinderen als ze een
(middelbare) school in een andere
plaats bezoeken. En voor uw visite:
hoe laat gaat de laatste bus?
SOCIAAL EN CULTUREEL
Uiteraard moet uw nieuwe woonplaats
meer bieden dan alleen een huis en
vervoersmogelijkheid. Zijn de eerste
levensbehoeften er te koop of moet u
voor wik wissewasje naar een andere
plaats?
Denk bijvoorbeeld aan scholen: is de
kleuterschool dicht genoeg bij om uw
kleuter zonder te veel tijdverlies te
halen en te brengen? Moet het basis
schoolkind gevaarlijke kruispunten
oversteken? Zijn er scholen gebaseerd
op uw overtuiging, middelbare
scholen enz.?
Is uw kerk vertegenwoordigd in de
woonplaats, hebt u behoefte af en toe
een schouwburg of een bioscoop te be
zoeken? Beschikt de plaats over sport
accommodatie, een muziekschool?
U treft het als al uw wensen in de
woonplaats vervuld kunnen worden,
maar vaak zullen uw huisgenoten en u
het elders moeten zoeken. Hoe ver?
Overweeg ook of uw gezin in de
nieuwe omgeving zal kunnen aarden,
misschien ver van familie en kennis
sen. De kinderen op andere scholen,
de zeden en gewoonten van het dorp.
U zult zich moeten aanpassen en niet
de buurt.
OMGEVING
Even belangrijk is hoe uw woning in
een bepaalde omgeving is gesitueerd.
Let op de eerste indruk als u zich
oriënteert, geeft het een prettige
indruk, ook als de zon niet schijnt,
ook in de winter? Kijk uit naar
rokende schoorstenen, vooral in
westelijke richting van waaruit
meestal de wind waait. Behalve soms
minder prettige luchtjes transporteert
de wind ook lawaai van de fabriek.
Scholen vlak in de buurt lijkt ideaal,
maar het kan lastig zijn tijdens speel
kwartier en lunchpauze. Een station
in de nabijheid is makkelijk, maar
waar een station is zijn treinen, dag en
nacht. Zo ook zesbaanswegen, ideaal
voor de automobilist, maar voor de
rust in de woning er. vlakbij een ramp.
Vijvers en grachten zijn idyllisch,
maar stilstaand water bederft het
plezier. En als uw tuin begrensd wordt
door zo'n gracht is het de moeite
waard te vragen en vast te laten leggen
wie voor de kosten van beschoeiing,
schoonhouden enz. opdraait. Denk
pok aan 't gevaar dat water oplevert
voor uw peuters.
En dat grote weiland voor uw huis,
wordt dat een plantsoen of wordt er
mettertijd op gebouwd, en wat? De
gemeente kan u daarover inlichten
aan de hand van het bestemmings
plan.
DE WONING
Bij de keuze van de woning speelt
vooral de huidige of mogelijk de toe
komstige grootte van uw gezin een
belangrijke rol. En ook uw woon
wensen: wilt u voor elk kind een
aparte kamer, een speelkamer, voor
uzelf een hobby- of studeervertrek, een
eetkeuken? Moet de woonkamer
bepaalde afmetingen hebben in
verband met uw meubilair, een piano?
Langzamerhand komt het proces op
gang, waarbij verplaatsbare tussen
wanden worden toegepast. De
bewoner kan zelf de indeling wijzigen
naar behoefte. Meen echter niet dat
dergelijke wanden zo maar "eventjes"
kunnen worden verplaatst, maar de
vrijheid voor aanpassing van de
woningplattegrond aan uw behoefte is
wel veel groter dan in met-flexibele
woningen. Deze woningen moeten niet
worden verward met de zgn. casco
woningen, waarvan de eigenaar zelf de
afbouw moet uitvoeren.
Voor een huis dat niet mee kan
groeien (geen flexibele indeling kent)
zult u veelal een gemiddelde kiezen.
Kleine kinderen worden groot, stellen
meer eisen aan hun eigen kamer (zitje,
radio, grammofoon), maar verlaten
eens het huis.
Op zaterdag 11 januari a.s. om 20.00
uur geeft de Toneelgroep GUNDA uit
Uden een opvoering van "De droom
van Amerika". Deze oorspronkelijk
eenakter is door deze groep uitge
bouwd tot een avondvullend stuk.
De toegangsprijs bedraagt 5,-- per
persoon. Houders van een Cultureel
Jongeren Paspoort of een Cultureel
Ouderen Paspoort betalen 3,50. De
kaarten kunnen voorafgaande aan de
voorstelling aan de zaal gekocht wor
den.
Een week later, dus op zaterdag 18
januari a.s., eveneens om 20.00 uur
treedt het Nederlands Jeugdtheater uit
Amsterdam in het Kuiperspoort-
theater op. Gebracht wordt het stuk
"De uitvinding van Wals" van
Vladimir Nabokov.
Voor iedereen is dan de toegangsprijs
3,50 per persoon. Op 25 januari a.s.
is er geen voorstelling.
Redactie Bureau Voorlichting gemeente Middelburg
Stadhuis Middelburg. Telefoon 26251, toestel 133.
In een vorige aflevering is iets verteld
over het kasteel Ter Hooge. Op het
huidige grondgebied van de gemeente
Middelburg lag eertijds nog een oud
slot n.l. het kasteel Popkensburg bij
St. Laurens.
De beginperiode van Popkensburg
gaat verloren in de nevelen der
historie. Mogelijk was een Jan van
Popkensburg de stichter Vermoedo.
lijk kwam het kasteel begin 14e eeuw
in het bezit van de familie Van
Borsselen. Zeker is dat deze familie
Zoals al eerder werd medegedeeld In deze rubriek is bet mogelijk om een
subsidie te krijgen in de kosten om de warmte-isolatie van woningen te
verbeteren. Tot voor kort gold die regeling alleen voor bepaalde categorieën
huizen die na 1946 gebouwd waren. De subsidie-regeling Is nu uitgebreid tot
huizen die voor 1946 gebouwd zyn. In die hulzen moet echter wel centrale
verwarming zijn of die c.v. moet gelijktijdig worden aangebracht met het
treffen van de warmte-bolerende voorzieningen.
HOE.
Er zijn diverse mogelijkheden op het
gebied van de isolatieverbetering.
Genoemd worden:
- het aanbrengen van fabrieksmatig
vervaardigde dubbele beglazing;
- het aanbrengen van een tweede
raam;
- het vullen van spouwmuren;
- het aanbrengen van een warmte-iso-
lerende laag tegen de binnenkant
van de buitenwand;
- het aanbrengen van een warmte-iso-
lerende laag tegen de binnenkant van
een schuin dak.
VOOR WELKE HUIZEN
De regeling volgens welke de hier be
doelde subsidie kan worden verleend
heeft betrekking op alle gebouwde
woningen. Het maakt hierbij niet uit
of het koopwoningen zijn, dan wel
huurwoningen in eigendom van
woningbouwverenigingen, gemeenten
of particulieren. De regeling heeft ook
betrekking op de nu nog te bouwen
woningwet- en premiewoningen.
HOEVEEL?
Let op!! De bijdrage wordt uitsluitend
verleend als in de woning een centrale
verwarmingsinstallatie aanwezig is of
wanneer deze gelijktijdig met 't aan
brengen van de isolerende voor
zieningen wordt aangebracht. De
bijdrage wordt verleend aan de
i
^vie voor ae xosien van oescnoenng, De regeling volgens welke de hier be- bijdrage wordt verleend aan de formulieren bekomen.
eigenaar (hij moet ook de bijdrage
aanvragen). De eigenaar kan volgens
de regeling het bedrag van de bijdrage
meteen op de girorekening van de
huurder betaalbaar laten stellen.
Daarvan krijgt men dan dus één derde
gedeelte terug. De bijdrage is ten
hoogste 1000,- per woning.
NIET DIREKT BEGINNEN
Met het treffen van de voorzieningen
mag niet worden begonnen voordat
bericht is ontvangen dat een bijdrage
wordt verleend.
NADERE INLICHTINGEN
Nadere informaties met betrekking tot
deze regeling kan men verkrijgen bij
de afdeling Algemene Zaken van het
stadhuis (kamer 15), bij Bouw- en
Woningtoezicht. Stadsschuur en bij
de Provinciale Direktie voor de Volks
huisvesting en de Bouwnijverheid in
Zeeland, Seissingel 4 te Middelburg
(De Sprenck). Op laatstgenoemd
adres kan men ook de aanvraag
formulieren bekomen.
het kasteel en ambacht Popkensburg
in 1401 bezat.
Oudtijds werden kasteel en ambacht
beiden Popkensburg genoemd. Pas
later kwam voor het ambacht (de
latere gemeente) de naam St. Laurens
in zwang. Ambacht en kasteel werden
door dezelfde heren bezeten. Van
1508-1716 hadden ze verschillende
eigenaren. Daarna kwamen het
ambacht St. Laurens en het slot
Popkensburg weer in één hand. Het
kasteel, dat in 1553 werd verbouwd,
kwam na het uitsterven van de familie
Van Borsselen van Brigdamme in 't
bezit van het geslacht Bourgondië. Na
de dood van Maximiliaan van
Bourgondië (1558) werd de familie
Tuyll van Serooskercke door koop
eigenaar van Popkensburg. Deze
familie verkocht het kasteel aan het
geslacht Fourmenois. De Boudaen
Courten's werden door vererving de
volgende eigenaren.
Mattheus Smallegange beschrijft in
zijn Cronyk van Zeeland (1696) het
kasteel aldus: "Hoewel van soo veel
jaren oud, word niet anders gesien dan
dat dit huis noch vast in den haeck, en
van soo goede ordonnantie is, dat het
vele Nieuwe Gebouwen overtreft". Het
kasteel was omringd door „Boom-
gaerden, Bosschagien, Wandel-
plaetsen" en „omlommert van alle
soort van Boomen".
Als laatste was de familie Verheye van
Citters in bezit van het slot. Toen jhr.
mr. L. de Witte van Citters in 1862
overleden was verkocht zijn erfge
naam het oude slot op 30 juli 1863
voor afbraak.
Thans houdt nog de boerderij
Popkensburg, staande op de plaats
waar vroeger het kasteel gelegen was,
de herinnering aan het middeleeuwse
slot levendig.
Burgemeester en wethouders van
Middelburg hebben een ver
gunning verleend om op zaterdag
25 januari a.s. in de gemeente
Middelburg een kollekte te
houden ten behoeve van de
"Aktie Houd Portugal vrij".
Op de Middelburgse markt staat behalve een geclgekleurde container,
waarin lege glazen, flessen en potten gedeponeerd kunnen worden ook een
wit gekleurde container met het opschrift "OUD PAPIER".
,Dc bedoeling is duidelijk. Mensen, die anders oud papier in de vuilnisbak
gooien worden uitgenodigd dat oude papier ln de container te deponeren,
zodat het weer kan dienen als grondstof voor nieuw papier. Het gaat hier om
een experiment. Er staat nog maar één papiercontainer in de stad. De
container loopt op dit moment nog niet snel over. Dat is verklaarbaar, want
wanneer de papierprijs hoog is halen allerlei verenigingen en instellingen het
oude papier op. En daarmee wordt hetzelfde doel bereikt. Maar mocht u met
uw oude papier toch geen raad weten, dan kunt u het te allen tijde kwtyt op de
hoek van de markt, 't Is maar dat u het weet.
Dit is de sticker, die de gemeente
Middelburg heeft laten maken ter
gelegenheid van het Europese
Monumenter\jaar, in het kader
waarvan Middelburg als voorbeeld-
project is aangewezen.
By verschillende gelegenheden is de
sticker gratis uitgereikt. Wanneer u er
nog geen hebt dan kunt u er gratis een
afhalen bij de bodekamer van het
stadhuis.
Voor een goed begrip wijzen wy erop,
dat de sticker hierboven in zwart-wit is
afgedrukt. In werkeiykheid is gewerkt
met de kleuren rood, goud en zwart.
Het ontwerp is van de Middelburgse
graficus Leonard Maas.
Tot en met zondag 12 januari a.s.
kunt u nog de kersttentoonstel
ling van de Zeeuwse Kunstkring
bezoeken. Deze expositie wordt
gehouden in de vleeshal van het
stadhuis en is dageiyks geopend
van 14.00 tot 17.00 uur.
Toegangsprys 1,-. Kinderen
beneden de 14 jaar onder gelelde
gratis toegang.
Hieronder treft u het programma,
voor zover thans bekend, voor het
monumentenjaar, dat pas begonnen
is.
Met enige nadruk schreven wy "voor
zover bekend", want er wordt aan een
verdere uitbreiding van het
programma nog druk gewerkt. Zo
komen er zeker nog een stuk of drie
kykdagen, terwyi voorts bekend is,
dat een particuliere werkgroep overleg
pleegt om evenementen te
organiseren. Ja, er zal heel wat te doen
zyn in Middelburg dit jaar en dat Is
plezierig.
21 januari 1975: officiële start
restauratie 13 panden Korte Noord-
straat.
5 februari 1975: start fotowedstrijd
voor inwoners en bezoekers van
Middelburg onder titel ,,Mo(nu)ment-
opname".
24 maart 1975: première korte film
over binnenstadsvernieuwing en
restauratie in Middelburg.
4/5 april 1975: postzegeltentoonstel-
ling in concertzaal die mede in teken
monumenten zal staan,
april 1975: bevestiging aanduidings
bordjes op monumentale gebouwen en
in historische straten.
2 mei 1975: jaarvergadering R.E.G. in
Schouwburg te Middelburg. Onder
werp: "Steden en dorpen van gister
naar morgen".
15-30 mei 1975: deelname met stand
aan Jaarbeurs voor Monumentenzorg
in Brugge (België),
mei 1975: algemene vergadering afd.
Zeeland Vereniging van Nederlandse
Gemeenten.
mei 1975: start regelmatige ronds
leidingen.
mei 1975: nationale orgeltocht naar
o.a. Middelburg.
19-21 juni 1975: presentatie Middeh
burgse ondernemers rond thema
monumentenzorg.
juni, juli en augustus 1975: ontvangst
groepen en rondleidingen door de
stad.
5/6 september 1975: jaarvergadering
Koninklijke Nederlandse Heidcmaat»
I
schappij in Middelburg.
24 oktober 1975: opening fototentoon- S
stelling "Mo(nu)mentopname.
25 oktober 1975: excursie deelnemers 5
congres te Amsterdam naar Middel- 5
burg. J
De naamgeving fiets en de daarvan af
geleide wooorden zijn uniek voor
Nederland. In de meeste landen kan
men een verband leggen tussen de naam
die men eraan de tweewielergeeft en de
benaming ervan in andere landen.
Alleen het Nederlandse woord fiets is in
dat opzicht een buitenbeentje. In
buitenlandse publikaties is het dan ook
een woord dat men bij voorkeur niet
vertaalt, als men het over de Neder
landse traptweewieler heeft. Ook
kannen wij natuurlijk nog wel de
plechtstatige benaming rijwiel die een
hardnekkig leven leidt in officiële
stukken, maar toch meer en meer wordt
verdrongen.
In het gesproken woord is rijwiel zelfs
bijna een dood woord, al is het dan het
letterlijke Nederlandse equivalent van
de benamingen in het buitenland zoals
Fahrrad, bicycle, bicyclette, bicicleta
enzovoort.
Toen in de zestiger jaren van de vorige
eeuw de fiets in Nederland op de weg
kwam, werden hier allerlei namen ge
bruikt. Vooral het in Frankrijk door
Michaux geïntroduceerde woord
vélocipède. Daarnaast probeerde men
betitelingen als bijvoorbeeld schrijwiel,
trapwiel, wiel paard of wielpeerd.
De Vlaamse romanschrijver Stijn
Streuvels vermeldt in zijn charmante
boekje Mijn rijwiel (1915) ook nog
vlosse-peerd. Daarnaast ook rijwiel. In
1885 schreef de gezaghebbende filo
loog Jacob Verdam in het tijdschrift
Noord en Zuid: ,,'t Wooord (fiets) wint
veld en dreigt „rijwiel" te overvleuge
len". Dat is inderdaad gebeurd. On
danks een lang doorsudderende
discussie werd het: flets, dat is zo ge
bleven.
HERKOMST ONDUIDELIJK
Waar komt nu dat woord flets van
daan? Het is gemakkelijker om deze
vraag te stellen dan er een bevredigend
antwoord op te geven. De taalge
leerden zijn het er niet over eens en
niemand steekt zijn hand in het vuur
voor de verklaring die hij zelf het meest
aanvaardbaar acht. Het is opmerkelijk
dat bij allerlei redeneringen, die de
naam fiets trachten te verklaren, de
plaats Apeldoorn verschillende keren
opduikt. Zo wordt de naam genoemd
van de heer Neelmeijer, de eigenaar van
een vroegere inktfabriek aan de
Stationsweg in Apeldoorn. Hij zou het
woord fiets hebben bedacht. Weer
anderen zeggen dat het niet de inkt-
fabrikant was, maar zijn broer of neef,
destijds, officier van het Koninklijk
Nederlands-Indische leger. Een an
dere opvatting waarbij Apel
doorn genoemd wordt is dat de naam
fiets omstreeks 1880 op een kostschool
in Apeldoorn zou zijn ontstaan, wille
keurig gevormd onder invloed van
vélocipède. Het is een feit dat de leerlin
gen van de kostschool tot de eerste fiets-
enthousiasten in Apeldoorn behoorden
en dat verschillenden van hen lid waren
van de eerste Nederlandse fietsclub
Immer Weiter in Deventer. In 1880
werd in Apeldoorn de fiets club La
Vitesse opgericht en dat leidde bij
onderzoekers tot de veronderstelling
dat fiets van vitesse zou zijn afgeleid.
Het is tussen beide woorden maar een
klein stapje, Dan is er het veelgehoorde
verhaal van de Wagenigse wagen
maker smid E.C. Viets, die omstreeks
1880 rijwielen maakte en zijn naam
blijvend aan de tweewieler zou hebben
verbonden. Dat hij de vader van het
woord fiets zou zijn, moet zeer twijfel
achtig worden geacht. Diezelfde twijfel
is er ten aanzien van de Engelse fabri
kant Fitz. Zijn naam in verband te
brengen met het Nederlandse fiets,
moet een erg boute speculatie zijn.
Bij de speurtochten op zoek naar het
ontstaan van het woord fiets, zijn er
twee benaderingen die hoge ogen
gooien. Dat is in de eerste plaaats de
klanknabootsing. Door het warm lopen
van de kogellagers zou men bij het
fietsen een geluid horen dat veel leek op
fiets-fiets-fiets. Ook het schurende ge
luid over de zanderige wegen zou een
soortgelijk geluid produceren. En dan
de afleiding die wij hierboven reeds
noemden. Fiets zou een afleiding, een
verbastering of verhaspeling zijn van het
Franse vélocipède; van filesepee,
fietselepee, fiesse naar fiets. Deze ver
klaring heeft veel aanhang gekregen.
P.L.M. Tummes die in 1967 't Ety
mologisch woordenboek van dr .Jan de
Vries bewerkte, nam deze verklaring
erin op als de waarschijnlijke oplossing
van het vraagstuk.
NIEUWE THEORIE
Een nieuwe theorie is recenter en wel
door A. P. de Bont in de jaargang 1973
van de Nieuwe Taalgids onthuld. Hij
vertelt daarin dat in het Noord Bra
bantse Oerle een boerin Marie Renders
(1854-1932) woonde die in haar jonge
jaren Mie Fiets werd genoemd en dat
vanwege haar wiegelende gang. Op dat
ogenblik was echter, volgens De Bont,
de naam voor rijwiel in Oerle nog niet
bekend en hij acht het uitgesloten dat
een niet gezien vehikel en het zich daar
mee voortbewegen een dusdanige in
vloed zou hebben gehad, dat de in
woners déérnaar Marie Renders Mie
Fiets gingen noemen. Zijn conclusie is
dat het woord fiets is afgeleid van de
familie- of bijnaam Fiets, die terug zou
gaan tot een oud werkwoord fietsen dat
men in allerlei vormen in Brabantse en
Limburgse dialekten tegenkomt in een
betekenis die men zou kunnen samen
vatten als zich met lichte, vlugge bewe
gingen verplaatsen. Het bcwegingschil-
derend werkwoord fietsen zou gebruikt
zijn om een passende benaming te
vinden voor Nederlands populairste ver
voermiddel. Het laatste woord zal hier
over nog niet zijn gezegd.
Hoewel wij mogen aannemen dat het
zelfstandig naamwoord fiets en het
werkwoord fietsen in meer algemeen go.
bruik nog niet oud genoeg zijn om een
grote plaats in te nemen in de schat van
Nederlandse spreekwoorden, uitdruk
kingen en gezegden, komen wij de fiets
toch wel in verschillende uitdrukkingen
tegen.
Iedereen kent de minder vleiend be.
doelde benaming fietsenmaker voor een
prutser, zoals ook in het soldatenjargon
een arts graag een fietsenmaker wordt
genoemd. In de boeventaal is een fiets
een hand en in datzelfde bargoens is een
Natuurlijk, u zag het reeds: een plaatje van het oude Veerc. Uit de tyd dat
dit stadje nog een vissersplaats was. Op de kade de vaarbakens voor het
vroegere tonnenmagazyn.
voorwiel een gulden en een achterwiel
een rijksdaalder. Niet zo erg bekend is
de uitdrukking: hoe fiets je? voor wat
doe je voor de kost, hoe verdien je je
brood of ook wel: hoe staan de zaken?
Het is buiten kijf dat het woord fiets een
interessante geschiedenis heeft. Wie
daar meer over wil weten, kan hierover
uitvoerig lezen in het zojuist in een her
ziene en uitgebreide editie uitgegeven
voorlichtingsstuk: Naamgeving Fiets,
dat door overmaking van 3,50 op
postgirorekening nr. 234567 kan
worden aangevraagd bij de stichting:
fiets! in Amsterdam.
Dat de benaming fiets in onze taal
volledig is geaccepteerd zal iedereen
duidelijk zijn die dagelijks zijn oren en
ogen goed open houdt. Het wordt dan
ook hoog tijd dat wij in de wetgeving,
politie-verordeningen, enzovoort einde
lijk eens geheel van de betiteling rijwiel
afraken, daar wij immers zo'n uniek
woord als fiets ter beschikking hebben.
