Niet iedere
sauna is een
sauna
Tips voor een
goede vakantie
gezondheid
Fotografie sneller dan net geiuid
Voor mode naar
MEULBROEK
Herinneringen aan
oud-Zoutelande
n
Spotkoopjes in onze opruiming
15,00
29,75
29,75
14,95
19,95
29,75
19,75
15,00
13,90
12,90
12,50
2,50
59,00-49,00
79,00
1 19,00
98,00-89,00
32,50-19,75
4,95
DE FAAM
Ook toen waren de
kinderen niet
altijd lieverdjes
DONDERDAG 27 JULI 1972
IN DE DAGEN VAN
MEESTER VALCKOOG
Ik mag misschien nogmaals uw
aandacht voor een vrijwel ver
geten schoolmeester vragen? Ik
bedoel Dirk Adriaensz. Valck-
oogh, in het begin van de zeven
tiende eeuw schoolhouder van
het Noordhollandse Barsinger-
'hom. Weet u hoe hij zijn leer
lingen zag?
Sij sweeren. lieghen en loopen rab-
bauwen bij der weghcn.
Men coopt haer geen Boecken, als
men van oudts pleghen.
Boevery leert men haer, maar geen
Schriftuer.
Sy spelen, sy rennen ende leven
sonder getruer.
De schuld van die ongebondenheid lag
dus bij de ouders. Zij schonken hun
kroost geen boeken meer. Heel juist,
maar welke boeken hadden zij
moeten geven? Lectuur voor kinderen
kende men niet. En de weinige boe
ken voor volwassenen waren onbegrij
pelijk voor de kleinen.
Aan welke hoeken heeft Valckoogh
dan gedacht?
De gewone man kon toen vrijwel niet
lezen en schrijven. Hij werkte voor
een allerkarigst loontje en bij ziekte
of werkloosheid ontving hij niets. De
kinderen moesten dan ook al heel
jong bij de boeren onkruid wieden of
als 'ambagtsknechtje' een hulpje voor
schilder, timmerman of wagenmaker
zijn! Een schelling, die een jongetje
zo in een vaak zeventigurige werk
week met veel ploeteren en sjouwen
verdiend had, was uitermate welkom
in het veelal kinderrijke gezin.
Grauwe, uitzichtloze armoede dus!
Hoe konden de ouders aan boeken
denken!
Zij faalden volgens Valckoogh nog in
een ander opzicht:
D'ouder en ghevense al haer wille-
kens.
Met andere woorden de 'jonghe
jeught' kreeg in alles zijn zin. Maar
komt dit zelfs tegenwoordig niet
voor?
In Valckooghs dagen was het onder
wijs gebrekkig en de schooldag telde
meer uren dan thans. De kinderen
verveelden zich gruwelijk en hun leer
lust zal uiterst matig zijn geweest. En
de meester och. met veel opge
wektheid heeft hij zijn werk wel niet
volbracht,
om rden syn salarium is wat
magher. waerdoor hij dick moet
syn een clagher.
Wees maar eens opgewekt, als je
zorgen hebt! Als de kinderen uit ver
veling niet naar je horen en zelfs tie
ren en rabbauwen binnen de gekalkte
muren van het schoolvertrek! En zal
de meester misschien niet doodmoe
zijn geweest? Hoeveel karweitjes had
hij al niet vóór het begin van de
schooltijd gedaan? En hoeveel wacht
ten er hem 's-avonds niet?
Als de meester eindelijk moedeloos en
ten einde raad tegen de kinderen
bulderde of met een talhout een slag
op de deur of zijn lessenaar gaf, och,
dan stilde het tieren en joelen. Dan
werd soms een vechtpartijtje ge
staakt. Maar voor hoe lang?
De jeugd zou de jeugd niet zijn
geweest, als zij haar kansen niet tel
kens gegrepen had. Gelukkig had de
meester nog andere middelen om zijn
gezag te doen gelden. Valckoogh rijm
de:
Ten eersten sal hij hebben een
fraeye hantplackc. Met een wacker
roede van wilghentacke.
Als u verleden jaar in het Rijksar
chief de tentoonstelling 'A is een Aap
je' bezocht, hebt u zo'n fraaie plak
kunnen bewonderen. En zag u hem
niet verbeeldt u dan een houten
potlepel maar zonder uitholing. De
slagen een jongen kwam er zelden
af met één werden zo hard moge
lijk in de holle hand gegeven. Zij
waren bijzonder pijnlijk en de kleine
jongenshand gloeide er van.
Maar niet altijd vond men de slagen
pijnlijk genoeg. Soms had een kundig
houtsnijder figuurtjes in het platte
van het strafwerktuig gesneden en de
scherpe randjes en puntjes van 's
mans kunstwerk verergerden de pijn
van het slachtoffer niet weinig.
Inderdaad een instrument van
'grouwelycke torture'. Een haast niet
te dragen marteling.
Hoe hard een slag met een plak kon
aankomen?
De bekende kinderschrijver P. Lou-
werse verhaalt hij had het van zijn
grootvader dat in de kleine school
van Souburg een jongen een aantal
plakslagen moest ontvangen. Maar
wat deed de kleine boosdoener? Op
het ogenblik, dat de eerste slag moest
neerkomen, trok hij bliksemsnel zijn
hand terug. Meester gaf een schreeuw,
die op heel het dorp te horen moet
zijn geweest. De man had een deel
van zijn knieschijf verbrijzeld.
Op een dorp ja, zelfs wel. in de
steden kon vrijwel iedereen in
Valckooghs dagen schoolmeester zijn
zelfs twee eeuwen later nog!
onverschillig wat zijn eigenlijk beroep
was: koetsier, straatmaker, schoenlap
per, boerenarbeider, soldaat of gewe
zen matroos op een oorlogsschip*
Och, zo iemand had men niet veel te
betalen.
Deze week een kostelijk plaatje van het Zoutelande in vroe-
ger dagen: water halen uit de Willebrordusput, welke tegen g
de duinen ter hoogte van de kerk was gelegen. Na de waters- S
noodramp van 1953 toen de lage duinen ter plaatse werden Ej
verstevigd met een dijk, viel de eeuwenoude put aan de wer-
ken voor de oeverbeveiliging ten offer.
HOOG WATER VLISSINGEN
Van donderdag 27 juli tot en met woensdag 2 augustus.
Do. 2.35 en 14.49, vr. 3.15 en 15.27, za. 3.50 en 16.02, zo. 4.26
en 16.38, ma. 5.02 en 17.12, di. 5.41 en 17.54, wo. 6.30 en 18.47.
Westkapelle 21 min. vroeger en Vrouwenpolder 17 min. la
ter. Zoutelande en Domburg zijn ongeveer gelijk aan West
kapelle.
Geen wonder, dat Schraalhans keu
kenmeester bij een schoolmeester
was.
Hij was dus wel gedwongen er op
allerlei manieren wat bij te verdienen.
Vóór schooltijd, in de vroege uren
van de morgen, in de namiddag en
zelfs nog tot in de late avond. Valck
oogh vertelt ons, welke karweitjes
een meester zelfs onder zijn
schooltijd zoal mocht doen. Haarsnij
der, wondheler, glazenmaker, klom
pen- en mandenmaker, nettenknoper
en boekbinder dit alles mocht hij
zijn. En buiten de schooluren onder
meer schilder, timmerman, zelfs dood
kistenmaker.
Dat hij, krachtens zijn ambt, boven
dien nog voorzanger, koster, grafdel
ver, klokluider en opwinder van het
uurwerk in de toren was, weet u
waarschijnlijk wel.
En dan hij mocht de schoolbehoef-
ten leveren. Papier, verenpennen, grif
fels en leien. Zelfs het uiterst lage
schoolgeld was voor hem. Maar noch
de winst op het leergerei, noch de
geringe bijdragen van de ouders kon
den 's mans nijpende armoede keren.
E. J. Geldhof
Middelburg.
We leerden het vroeger al bij de
aardrijkskundeles. Finland is een land
van meren en sauna's. Wie de land
kaart bekijkt, zal het eerste graag
geloven, maar voor het laatste heb je
pas bewijs als je een paar dagen in
Finland vertoeft.
En hoe. In hotels, flatgebouwen en
bedrijven zijn sauna's. In de steden
vind je in iedere buurt èen openbare
sauna. Motels en restaurants langs de
weg hebben een sauna. En aan de
oevers van de talloze meren verraden
kleine steigertjes met daarachter een
glimp van een houten dak tussen de
bomen de aanwezigheid van sauna's.
Tachtig procent van de Finse bevol
king gaat minstens eenmaal per week
in de sauna, en 's zomers gebeurt dat
meestal in het weekend, omdat vrij
wel iedere Fin dan met zijn gezin
naar zijn buitenhuisje trekt, waar hij
(natuurlijk) een sauna bij heeft ge
bouwd.
Wie bij een Finse familie logeert,
wordt vriendelijk onthaald op een
saunabad, de Finse ministerraad komt
op woensdag bijeen in .de sauna, en
tot voor een jaar" of dertig werd
iedere Fin zonder uitzondering èn de
sauna ter wereld gebracht.
Wie eenmaal de rust en ontspanning
van het Finse sauna-ritueel heeft erva
ren, kan zich indenken, dat de Finnen
hun sauna door de eeuwen heen heb
ben bewaard. In zijn zuiverste vorm
is het saunabad een familiegebeuren,
dat er niet alleen op is gericht, het
lichaam te reinigen, maar dat door
zijn geestelijk ontspannende werking
ook de bevordering van de saamhorig
heid in het gezin tot doel heeft. De
Finse sauna bestaat uit een goed
geventileerde, verwarmde ruimte met
houten banken op verschillende hoog
ten. De elektrische of op kolen bran
dende kachel wordt vóór de Fin in de
sauna gaat flink opgestookt, zodat de
stenen die op de kachel liggen goed
heet worden. Als de temperatuur van
de lucht in de sauna tot een gemiddel
de van 50 a 60 graden Celsius is opge
lopen, gaat de bader, na zich uitvoerig
gewassen te hebben, op een linnen
handdoek in de sauna zitten. Met de
'kippo', een lange houten lepel, spren
kelt hij wat water uit een authentieke
houten bak, de 'kiulu', over de hete
stenen. Temperatuur en vochtigheids
graad lopen op, het transpiratieproces
gaat beginnen. Sommige Finnen be
werken zichzelf in de sauna bovendien
met een bosje zacht berkengroen,
waarmee zij de bloedsomloop stimule
ren. Regelmatig dienen de stenen met
water te worden besprenkeld, omdat
een goede vochtigheid van de lucht het
gezondste is. En wat de temperatuur
betreft: de beste sauna-warmte ligt tus
sen de 80 en 90 graden Celsius.
Voorts heeft iedere sauna een douche-
en wasruimte, waar men zich met
koud water kan afkoelen. De meeste
Finnen gaan na de eerste afkoeling
waarbij zij zich goed afschrobben met
een ruwe handschoen nog een half
uurtje in de sauna, waarna zij zich
definitief onder de koude douche of
met een duik in een zwembad of
meer opfrissen.
Daarna behoort de echte sauna-bader
nog zeker een uur rustig te zitten of
te liggen, waarbij hij vruchtesap of
andere dorstlessende dranken en een
paar hartige hapjes tot zich neemt,
om het verlies aan vocht, zout en
mineralen van zijn lichaam weer goed
te maken.
Een saunabad, dat volgens de regelen
der kunst wordt genomen, is een
weldaad voor lichaam en geest, en het
is dan ook te hegrijpen, dat na Zwe
den dat op zeer grote schaal het
Finse gebruik heeft overgenomen
ook onder meer in Nederland de
sauna de laatste jaren bijzonder popu
lair wordt. Hoewel lang niet iedere
'sauna' hier volgens het oude en ge
zonde Finse principe in z'n werk gaat.
Bij de illustratie: Een buitensauna
van het type Yuri.
Vakantie, dat is lekker luieren
voor de één en voor de ander
erop uit en de wereld verkennen.
Voor de één. nu eens niet zelf je
eten klaarmaken, voor de andere,
fijn z'n eigen potje koken. Het
enige vervelende dat ons allemaal
in de zomer wel eens kan overko
men is zo'n lastig buikgriepje of
een zgn 'zomerdiarree'. Vooral
als we vanwege het 'buitengebeu-
ren' wat minder op hygiëne let
ten, slaan de salmonellabacteriën,
die meestal de oorzaak van de
narigheid zijn, toe. Bij hoge
(zuidelijke) temperaturen ver
meerderen deze bacteriën zich
snel; de kans op voedselvergifti
ging is dan groot. Helaas ziet
voedsel dat besmet is met salmo
nellabacteriën. er dikwijls nor
maal uit. ruikt goed en smaakt
uitstekend! Houd daar rekening
mee en wees vooral voorzichtig
met vlees, kip, vis, melk, ijs,
rauwe groente en water. Als u
dan nog weet dat de salmonella
bacterie zich bij 0°C niet meer
vermeerdert en bij 80' C dood
gaat. liggen de maatregelen ter
voorkoming van zo'n nare voed
selvergiftiging voor de hand.
HYGIëNE
Vermindert de kans dat het voed
sel besmet wordt met ziektever
wekkende bacteriën.
KOELEN
Maakt, dat er geen massale ver
menigvuldiging kan plaatsvinden
van de enkele bacteriën, waarvan
de aanwezigheid nauwelijks te
vermijden is.
VERHITTEN
Doodt de salmonellabacteriën en
maakt in de meeste gevallen ook
de bacteriële vergiften onwerk
zaam.
DE BELANGRIJKSTE REGELS
Houdt het besmettingsgevaar zo
klein mogelijk door een goede
hygiëne. Was uw handen goed na
het gebruik van het toiletvóór u
gaat koken en vóór u gaat eten.
Was keukengerei en vaatwerk af
in heet sop, ook als u kampeert
en spoel het niet in dat spranke
lende beekje of heldere meertje,
waarvan het water wel eens min
der zuiver is dan zo op het
eerste gezicht lijkt.
Niet alle water is drinkwater! In
Frankrijk bijvoorbeeld, staat nog
al eens 'eau non potabel' op wa
terpompen of bij kranen, ook in
hotels. Dat water is géén drin
kwater, dus ook niet geschikt
voor het wassen van groente en
fruit. Twijfelt u in het buitenland
aan de kwaliteit van het drinkwa
ter, drink dan. net als uw gasthe
ren, het goedkope mineraalwater
(met of zonder prik).
Was groente en fruit in zuiver
water. Bent u daar niet zeker
van. was ze dan in water dat
tenminste 10 minuten gekookt
heeft. Fruit dat daarvooi' in aan
merking komt, kunt u beter schil
len.
Gebruik schone handdoeken en
laat geen vuile thee-, hand- en
vaatdoeken slingeren. Spoel ze na
gebruik in een sopje uit en droog
ze vlug, liefst in de zon.
Houd medekampeerder, die buik
pijn en-of diarree hebben, buiten
de keuken en druk ze op het hart
hun handen veel en goed te was
sen, zeker na gebruik van het
toilet.
Bewaar etensresten koel, want
bacteriën vermeerderen zich bij
lage temperaturen niet of nauwe
lijks. Kampeert u en heeft u geen
koelkast, bewaar dan geen restjes.
Een koeltas is geen koelkast en
kan er beslist niet voor gebruikt
worden.
Uw eten is betrouwbaar als u het
snel aan de kook brengt (100' C)
en het een kwartier laat doorko
ken. Eet daarom bij warm weer
of in een warm klimaat geen
rauw of halfrauw vlees, dus geen
tartaar of biefstuk. Onze Zuideu-
ropese buren doen dit van huis
uit al niet! Proef ook geen rauw
gehakt en zorg voor hèel schone
handen als u gehakt aanmaakt.
Kook op warme dagen 's avonds
de melk door, of het nu losse
melk is, dan wel flessemelk uit
een aangebroken fles. In de lan
den rond de Middellandse Zee is
het verstandig om losse en gepas
teuriseerde melk altijd voor het
gebruik te koken. De veestapels
over onze grenzen zijn nl. niet
gegarandeerd t.b.c.-vrij.
Eet geen onverpakt ijs, dat in
een karretje langs de weg ver
kocht wordtde saljnonellabacte-
riën zijn er nog doller op dan u.
En al vermeerderen deze bacte
riën zich bij de lage temperatuur
niet, hun aantal is zo al groot
genoeg. Verpakt ijs en schepijs
uit een schone, druk bezochte
winkel leveren meestal geen be
zwaar op.
Neem geen vacuum verpakt vlees
of vleeswaar mee op reis. Deze
verpakking verlengt de houdbaar
heid niet of weinig. Ongekoeld en
in een warme omgeving is deze
zelfs minder lang houdbaar dan
de datum op de verpakking aan
geeft. Juist omdat zij zich in
vacuum bevinden, hebben de gif
tige salmonellabacteriën bij hoge
re temperatuur kans om zich te
vermenigvuldigen omdat daarbij
de 'concurrentie' van andere bac
teriën ontbreekt. Levensmiddelen
in blik zijn wel houdbaar.
Wanneer wij onze familieplaatjes
schieten, moeten we er altijd aan
denken dat we de camera goed
stil houden en dat de familieden
niet te veel bewegen, tenminste
wanneer we een scherpe foto wil
len krijgen. In verschillende labo
ratoria xporden echter camera's
gebruikt waarmee de snelste be
wegingen 'gestopt' kunnen wor
den. Bijvoorbeeld deze op een
normale Kodak kleurenfilm ge
maakte foto, laat een geweerko
gel zien die een speelkaart in
twee stukken splijt. De snelheid
van de kogel was ongeveer gelijk
aan die van het geluid. Het ge
heim zit 'm in de ultra korte tijd
van de flits waarmee de scène
werd verlicht. Met deze techniek
wordt de fotografie sneller dan-
het geluid. Praktische toepassin
gen voor deze ultra snelle foto
grafie worden o.m. gevonden in
de autoindustrie, alwaar men ver
keersongevallen nabootst en ana
lyseert, om tot een grotere veilig
heid op de weg te komen.
BROEKEN, BROEKEN EN NOG EENS BROEKEN
Wij hebben duizende BROEKEN in voorraad voor spotprijzew
CORDUROY PANTALON tot maat 48
De betere kwaliteiten al. voor
BEDRUKTE CORDUROY van 49,50 nu
ZEEMLEER PANTALONS van 65,— nu
WESTERN PANTALONS gestreept 29,75 nu
LICHTGEWICHT HERENPANTALONS nu
PRACHT PANTALONS in vele kleuren nu
SPIJKERBROEKEN maat 46 tot 54 nu
WRANGLER SPIJKERBROEKEN 42,50 nu
Ook voor de kinderen ruime keuze aan voordeelprijzen
LEVIS PANTALONS ruime voorraad voor heren en dames
Wij hebben een mooie aanbieding in JONGENSJACKS en
SAFARI-JASJES in imitatie zeemleer maten 98 tot 176 voor de
HELFT VAN DE PRIJS. Koop er vast één voor het nieuwe
schooljaar.
WITTE OVERHEMDEN, strijkvrij, nu 2 voor
WEEKENDERS in mooie dessins 19,75, m
TERLENKA OVERHEMDEN 22,90 nu
HEREN PYAMA'S 18,90 nu
Pracht HEREN ONDERGOED per stuk 3,95, nu
SAFARI-JASSEN Corduroy tvj
ZEEMLEER nu
FLOC-SUEDE iets moois nu
Corduroy SAFARI-PAKKEN
Corduroy JACKS km
T-SHIRTS in veie kleuren slechts
Ook jongensmaten
Komt maar eens binnen bij ons. Wij hebben steeds enorme koopjes
En U weet het voor een BROEK NAAR
MEULBROEK
MIDDELBURG - SEGEERSTRAAT 26 - TELEFOON 3271 - GOES - VLISSINGEN
