Gebruik geweld I Blacks. Decker
GEZELLIG
STAAT UW
ZAKENNAAM
IN DE FAAM?
79.-
BRAMMETJE DUMP
WARENHUIS
JAN SE
FOLIAGE
TOILETZEEP
het derde stuk kado
JO FIBBE
Warenhuis
JANSE
AD FRANCKEN
't Zeepaardje
DE FAAM
EEN SCHOT IN DE ROOS
<~Vrouwenpra.at
11
Onze D.M.A.-prijzen geven
10%
50%
een dak
gekookte
mosselen
zure haring
en rolmops
alles voor
de rijsttafel
DE FAAM
2 toeren krachtmachine
tOmmtandkrans boorhouder
\fermogen van liefst 340 watt.
Helemaal veilig dubbel
geföoteerd. En dat kost nog
géén honderd gulden
Blacks. Decker
Black&Becker
Black Dec,
Blacks Decker
Adverteren
doet
verkopen
't Koopje van de week
Men moet wel betalen
Conclusie
Donderdag 2 september 1971
van 109?
bocrstardaartf
van49r-
VfertcatobooretsrïteanJ maakt
vaniw/bocnrra
tetoriBoormacrtna^>
Decajoeerzas<^ut«ftk zaagt e* fijgur h Wt.
al® Ixutsoort8f\ toant dm metaal ptotic,e!c
Dames grij£> de winstDe
grootste en goedkoopste bont
zaak van Nederland geeft
t.m. 30 september 20% zomer-
pr ij zenkorting. Duizenden
korte en lange bontmantels,
bonthoeden. Nu kopen en in
de winter betalen. 3 jaar
waarborggarantie. Desgew.
zeer soepele kredietservice.
De Bontkoning, Hoogstraat
97. Rotterdam-Centrum, tel.
010-117.117. Vrijdagsavonds
tot 9 uur geopend. Bij koop
algehele reiskostenvergoeding
Achter de Houttuinen 34 - Telefoon 01180-5600 - Middelburg
(Bij deze aanbieding een 13-delige set ijzerboren cadeau)
Officieel dealer voor geheel Walcheren
AUSTIN - TRIUMPH - JAGUAR - MORRIS - MG
LANDROVER
SIMCA 1000 1968
AUSTIN MAXI 1970
DAF 33 1967
MERCEDES DIESEL 1968
VAUXHALL VIVA 1964
FORD CORTINA 1967
FORD CORTINA 1968
VOLVO P 120 1963
TRIUMPH SPITFIRE nieuw 1971
FORD CORTINA 1200 1965
DAF 1965
VW 1500 1963
FIAT 850 M 1967
MINI AUSTIN M 1967
FIAT 850 special 1969
SIMCA 1500 1965
VW luxe 1500 ponton 1966
FIAT 1500 1965
TRIUMPH TR 4 A 1965
DKW F 11 1963
De auto's met M staan in ons bedrijf
te Middelburg
HANDSCHOENEN
voor: huis, tuin en auto
Off. prijs 7,00
D.M.A.-prijs 3,50
HYDRAULISCHE KRIK
Off. prijs 55,00
D.M.A.-prijs 38,50
RINGSLEUTELS
8-delig
CIRKELZAAG
Universeel
TAPSET
20-delig
Off. prijs 18,75
D.M.A.-prijs 13,10
Off. prijs 27,50
D.M.A.-prijs 19,25
Off. prijs 31,50
D.M.A.-prijs 15,75
DE MUYNCK'S
AUTOHUIS
VLISSINGEN: MIDDELBURG:
P. Krugerstraat 237, Poelendaeleweg 22,
tel. 01184-4018 tel. 01180-4867
zo'n assortiment
onder
Koudekerk®
BIJ 2 STUKKEN
a 80 ct p. st (verkrijgbaar in 4 geuren)
geven wij deze week
Markt 39, Middelburg
Heren- en jongens
konfektie
Sportkleding
Bonnetterie
Lingerie
Foundations
Nachtkleding
Huish. textiel
Werkkleding
Wol, bedden, dekens
Speelgoed
Glas- en aardewerk
Schrijfwaren
Parfumerie
Klein lederwaren
Lectuur enz.
Koudekerke
Audio-visuele methode
Mondelinge taalbeheersing
Frans - Duits - Engels - Spaans
Italiaans
Néerlandais pour etrangers
H
Handelscorrespondentie
voor industrie en particulieren
Club- en privélessen
Opleiding tot alle officieel
erkende examens
a
Vertaalbureau en tolkdiensten
Gediplomeerd audio-visueel specialist
Beëdigd tolk-vertaler
DAMPLEIN 26 - MIDDELBURG
Tel. 01180-2013, b.g.g. 01600-33079
UW
VISHANDEL
VLASMARKT 7
TEL. 4526
MIDDELBURG
Het Amsterdamse schoenenrtiódeKuis
ivaaronder deze leren weekendtas in
in een soepel licht gevet zacht kalfs-
De Lange toonde nieuwe ontwerpen
een model, geïnspireerd op een cello
leer.
Het is maar goed, dat de natuur
per eeuw slechts enkele vrouwen van
werkelijk grote schoonheid voorziet.
Vrouwen, die te gul met uiterlijk
schoon zijn bedeeld, gaan vaak op de
lauweren van die schoonheid rusten.
Dit is,' zo ongeveer, een van de leven
sfilosofietjes van Luciana Avedon, de
voormalige prinses Pigmatelli, vaak
een der aantrekkelijkste vrouwen ter
wereld genoemd.
In Marie Claire babbelt ze over de
wilskracht die ze heeft moeten op
brengen om zo attractief te worden
(en dat zo lang mogelijk te blijven).
„Pas op voor de man, die vindt dat
twee of drie kilo meer absoluut niets
aan uw charme afdoen: hij kan de
ergste vijand van uw schoonheid wor
den", waarschuwt Luciana.
Verder blijkt ook de schoonheids
therapie van deze jet-set-dame weer
grotendeels neer te komen op de
klassieke adviezen: niet roken en niet
drinken, weinig zonnebaden, wel veel
slapen, frisse lucht happen en alle
mogelijke spiergroepen aan het werk
houden. Waarbij een aardig zakgeldje,
ter investering in de optimale huid- en
haarverzorging, natuurlijk altijd mee
genomen is.
HAREMBROEK
Voor meisjes, die het uitgaande le
ven minnen, heeft een bekende Parijse
boetiek een variabele avondpantalon
bedacht. Dat kledingstuk heeft zeer
wijde pijpen, die aan de onderkant
versierd zijn met kleine ringetjes.
Verveelt de broek in deze gedaante,
d3n wordt een lint door de ringetjes
gehaald en strak aangetrokken. Model
nummer twee, de harembroek, is dan
het. resultaat.
GARNAAL-IN-MINI
Jean Shrimpton, fotomodelletje dat
destijds onder de minder flatteuze
bijnaam 'garnaal' carriere maakte, is
terug in de wereld van de modefoto
grafie. In Vogue toont ze (aanzienlijk
gerijpt en mooier geworden) hyper-
korte kleertjes, die onder de naam
'schaatsjurkjes' worden gelanceerd:
gladde bovenstukjes met lange mou
wen en een wijd-klokkend rokje, dat
de heupen ternauwernood bedekt. De
nieuwe Jean blijkt het ook uitstekend
te doen in 'dandy-kleding': broekpak-
kea met grote revers op getailleerde
jasjes, waaronder korte vestjes en
Van krankzinnigen-bewaarplaats tot gymnastieklokaal
Driehonderdzestig jaar geleden,
in 1611, werd in Middelburg
door verbouwing van het Celle-
broeders klooster een instelling
opgericht met de naam Simpel
huis, welke zich ten doel stelde
krankzinnigen en lijders aan
vallende ziekten te verplegen.
Het gebouw stond in het cen
trum van Middelburg, nabij het
stadhuis en de Engelse kerk. De
nog bestaande Simpelhuisstraat
houdt de gedachte er aan in le
ven.
In 1811 kwam het Simpelhuis
onder beheer van de Commissie
der Hospices, welke een jaar la
ter de administratie verenigde
met die van het Armziekenhuis.
Op 12 december 1812 werden de
patiënten van het Simpelhuis
overgebracht naar een gebouw
op de Herengracht, dat tot het
Armziekenhuis behoorde en tot
die tijd was gebruikt voor lij
ders aan besmettelijke ziekten.
Door de invoering van de krankzinni
genwet van 29 mei 1841, Staatsblad
nummer 20, waren de tehuizen waar
geesteszieken verpleegd werden, ver
plicht aan bepaalde voorwaarden te
voldoen. Veel van deze inrichtingen
voldeden in het geheel niet aan de
gestelde eisen en verborgen soms ten
hemel schreidende toestanden. De be
doeling was, dat alle gestichten na
een inspectie al of niet tot officieel
geneeskundig gesticht werden ver
klaard. Die welke niet aan de eisen
zouden voldoen of niet bereid waren
zich aan te passen, werden ingevolge
een koninklijk besluit opgeheven. Dit
lot trof het gesticht van Middelburg.
Dank zij een inspectierapport in het
oud archief van het ministerie van
binnenlandse zaken en het archief van
de inspecteurs van het staatstoezicht
op krankzinnigen en krankzinnigenge
stichten, kunnen wij ons nu nog een
beeld vormen van deze inrichting op
de Herengracht en de behandeling der
patiënten aldaar.
In het jaar 1842 bezochten de Inspec
teurs, de heren C. J. Feith, referenda
ris bij de afdeling armwezen van het
ministerie van binnenlandse zaken en
prof. dr J. L. C. Schroeder van dei-
Kolk, hoogleraar te Utrecht, de krank-,
zinnigenbewaarplaats te Middelburg,
volgens het rapport genaamd: Zieken
en Simpelhuisgesticht no. 2. Het eer
ste was dus gevestigd bij de tegen
woordige Simpelhuisstraat.
Volgen we nu het rapport, dan blijkt,
dat het bestuur over het gesticht nog
steeds werd uitgevoerd door de admi
nistratie van de Middelburgse Gods
huizen. De samenstelling van het be
stuur bestond uit een president met
vier bestuursleden en een amanuensis.
Het dagelijks bestuur over de beide
afdelingen werd door twee daartoe
uitgekozen leden uitgeoefend. Men
vergaderde eenmaal per 14 dagen en
natuurlijk werd ook het 'intermense
lijk contact' niet vergeten, want 'van
tijd tot tijd komen de leden van het
bestuur in het gesticht en stellen zich
dan met de opgenomene in aanra
king'.
Voor de algemene huishoudelijke taak
van het ziek- en simpelhuis waren een
vader en een moeder in dienst, die in
het ziekenhuis woonden. Voor de spe
ciale verzorging der krankzinnigen
waren' een mannelijke en een vrouwe
lijke dienstbode' aanwezig met daar
naast nog een oppasser voor de epi
leptici. Gezamenlijk hadden zij de
zorg over 31 krankzinnigen te weten
10 mannen en 21 vrouwen.
Voor de krankzinnigen, die ten laste
van het armbestuur van Middelburg
vielen, betaalden de respectievelijke
besturen 37'/2 cent per dag per pa
tient. Kwamen de behoeftigen van
elders, dan moest een bedrag van 120-
128 gulden per jaar betaald worden.
Zij 'die van goede komaf waren, moes
ten een jaarlijks bedrag van 170 of
150 gulden betalen, al naar gelang of
het eerste of tweede klas verzorging
was. Daarenboven moest bij het bin
nenkomen in het gesticht 10 gulden
en bij eventueel vertrek 5 gulden aan
de vader en moeder gegeven worden
en jaarlijks 2,50 gulden aan de verzor-
gers(sters).
Geneesmiddelen en begrafeniskosten
bleven voor rekening van de 'uitbeste
ders' evenals de kledings- en liggings
stukken voor de eerste en tweede klas
patiënten. Behoeftigen die van elders
kwamen moesten een dubbel stel kle
ren meekrijgen, daar tegenover stond,
dat het gesticht het onderhoud ervan
en eventuele vernieuwing voor zijn
rekening nam.
De inrichting was gedeeltelijk tegen
een dijk aangebouwd, zoals met alle
gebouwen aan de Herengracht. Het
gevolg hiervan was dat de begane
grond eigenlijk beneden het straatni
veau lag. Deze benedenverdieping, be
stemd voor de mannen, was daardoor
nogal dompig en door de slechte
ventilatie snel benauwd. Ze was ver
deeld in enige tamelijk grote ruimten
met stenen vloeren, waarop de hok
ken voor de krankzinnigen geplaatst
waren. Elk hok had een houten vloer
en werd met een deur afgesloten. Het
licht in die cellen (anders zijn ze niet
te kwalificeren) bestend uit een klein
venstertje, daarboven was een klein
gat, nagenoeg geheel afgesloten door
een ijzeren plaat, dat voor frisse lucht
moest zorgen. De bovenverdieping
was net zo ingericht voor de vrou
wen. In tegenstelling tot de mannen,
die in op de vloer staande kribben op
stromatrassen sliepen, waren er voor
de vrouwen kleine bedsteden gemaakt.
In elke cel was een stilletje dat
buiten de zaal gereinigd kon worden.
Het rapport zegt 'De verdieping is
laag en dof, ongezond, de lucht hoogst
onaangenaam'.
Op de volgende verdieping is het iets
beter, in de zalen zijn tafels, banken
en stoelen. Er zijn twee kamers voor
gegoede patiënten ingericht. Naast de
'krankzinnigenverblijven is een aparte
afdeling voor epileptici ingericht. De
meeste ramen zijn met tralies bevei
ligd en kou hoefde men ook niet te
lijden, want er waren wel vijf kamers
waar gestookt kon worden!
Geestelijke en lichamelijke verzorging.
Aan geestelijke verzorging wérd ge
heel niets gedaan, tot werken of enige
bezigheid werden de patiënten niet
aangezet, het enige vertier dat men-
had, was de dagelijkse wandeling op
de binnenplaats. Mannen en vrouwen
bewogen zich bij dag vrij door het
huis met alle risico's daaraan verbon
den, doordat het toezicht onvoldoende
was. Kreeg een patient een woedeaan
val, dan had men een uitgebreid arse
naal van dwangmiddelen als een
dwangbuis, kinderstoel en voor de
allerergsten een speciaal hok welke
met dubbele deuren afgesloten kon
worden. Dit hok stond overigens tus
sen de cellen op de mannenverdieping.
De medische begeleiding was gering.
De armendokter, die het naastgelegen
ziekenhuis bediende, bezocht wel bijna
dagelijks de krankzinnigen, maar
slechts als zij bijkomende ziekten
hadden.
De patiënten aten gezamenlijk, de
mannen beneden aan een tafel, de
vrouwen boven, in drie vertrekken.
Het eten werd uit tinnen borden ge
nuttigd, met ijzeren vorken en tinnen
lepels. Het menu werd door het be
stuur vastgesteld en omvatte twee
maal in de week soep, elke dag vlees
n eenmaal in de week vis.
De conclusie van de inspecteurs was
radicaal, het gesticht deugde niet voor
het doel waarvoor het bestemd was
en in afwachting van eventuele ophef
fing adviseerde men, dat in ieder
geval op korte termijn de volgende
verbeteringen uitgevoerd moesten
worden:
- het wegnemen der ijzeren roosters
voor de luchtgaten boven de hokken
en het aanbrengen cener zitplaats in
dezelve waar die ontbreekt.
- vermeerdering van het personeel der!
dienstboden. 1
het vervangen der ondoelmatige kin
derstoel door eene wel ingerigte
dwangstoel.
- het zoveel mogelijk bevorderen van
werkzaamheden onder de krankzinni
gen en het aanschaffen en doen ge
bruiken an eenige spelen en andere
onkostbare middelen tot uitspanning.
het afscheiden der sekse op de ope-
ne plaats door afwisselend gebruik
derselve'.
Zolang het gesticht niet opgeheven
werd, zou het voorlopig tot de officie-
Ie bewaarplaatsen worden gerekend
op advies van de inspecteurs. Dit
geschiedde officieel bij kb van 25 juni
1843, Staatsblad nummer 28.
Intussen deelde de minister van bin
nenlandse zaken de adviezen van de
inspecteurs mee aan gedeputeerde sta
ten van Zeeland bij schrijven van 27
juni 1843 nummer 103, 7e afd. Deze
gaven het weer door aan het bestuur
van het gesticht. Tevens werd bepaald
dat:
le De toestand van het gesticht in
geen geval gedoogt dat hetzelve voort
durend als krankzinnigengesticht in
wezen blijve'.
2e het bestuur de gelegenheid heeft
het gesticht zelf op te heffen. Doen ze
dit niet, 'dat dan zijne majesteit zich
voorbehoudt om dit te doen'.
3e op korte termijn moest ergens
anders plaats voor de krankzinnigen
gevonden worden, zodat het gesticht
zo spoedig mogelijk opgeheven kon
worden.
Een jaar later bezochten de inspec
teurs, tijdens hun landelijke inspectie
reis Middelburg voor de tweede keer.
Uit hun rapport hierover blijkt, dat
de regenten en de burgemeester dei-
stad het er wel mee eens waren, dat
opheffing hard nodig was en langere
instandhouding onverantwoord. Wel
hadden de regenten nog een beetje
tegengestribbeld, omdat deze erover
dachten, de patiënten voorlopig er
gens anders in de stad te huisvesten,
hangende de beraadslaging over een
eventueel doelmatige verbetering van
het gesticht ter 'verzachting van het
lot der krankzinnigen'. De inspecteurs
deelden mede niet akkoord te gaan en
adviseerden zo snel mogelijke sluiting.
Het einde van de krankzinnigenbe
waarplaats te Middelburg naderde.
Een probleem was, waar de patiënten
te laten. Gelukkig werd er door over
leg tussen gedeputeerde staten van
Zeeland en Zuid-Holland een oplossing
gevonden. Men kwam met het ge
sticht te Dordrecht overeen, dat deze
patiënten zou overnemen. Ook in de
toekomst konden Zeeuwse krankzinni
gen daar opgenomen worden, zolang
er plaats was.
In 1845 was het dan zover, bij konink
lijk besluit van 21 juli van dat jaar,
geplaatst in het Staatsblad nummer
46 werd bepaald, dat het Middelburg
se gesticht met ingang van 1 novem
ber zou worden opgeheven, hetgeen
aldus geschiedde.
Wat gebeurde er verder met het pand
aan de Herengracht? Na voor zieken
en krankzinnigen gediend te hebben,
werd het in 1859 ingericht tot Arm
weeshuis. Dit bleef het tot 1909, toen
het gebouw werd verkocht aan de
christelijke kweekschool. Nadat enige
jaren geleden deze school verhuisde
naar de Stromenwijk werd het oude
gebouw gebruikt voor velerlei doelein
den. Nu heeft de sterrenwacht er een
plaatsje gevonden en waar de manne
lijke krankzinnigen waren opgesloten,
worden nu judo- en gymnastieklessen
gegeven!
W. Veerman
