BEDIENERS voor GLASPERSMACHINES FABRIEK Visitekaartjes Iz. A. LORIER VAN DEN DRIEST Gebr. VAN FRAASSEN ZN. De Geschiedenis van de Oostkerk N.V. PR0V. ZEEUWSE ELEKTRICITEITS MAATSCHAPPIJ Fa M.Griep&Zn P.de Kam Donderdag 4 september 1969 „DE FAAM' Donderdag 4 september 1969 05*2 y™yHljaa iÉilM 5500,— 3700,- 3400,— 2250,- 1950,— 1250,- DE LELIE- MAARTENSE fa Hoge BIJVERDIENSTE aangeboden voor iedereen, ook thuiswerk. Inlichtingen: „Suc ces", Postbus 21, Meerveld- hoven (antwoordzegel 2 z 12 cent insluiten). b9^a«ri Naaimachinehandel BOQAERT a. enige ILT.S.'ers b. een lLT.S*-er Kwaliteit voor een lagere prijs dat is pas Reklame! Littooij Olthoff Sparla-Speciaalhuis Joh. Vader Bent II moe fa Alleen bij 'T JANTJE VAN ALLES vindt U die uitgebreide sonering van de nieuwste Match-box auto's, vanaf ƒ1.20! Grote modellenj Personenwagen 3.25, beton molen ƒ3.85, tractor met aan hanger 3.85, brandweerauto 5.ziekenauto 4501 Bij aankoop van een Match-box een boekje met de nieuwste modellen gratis Korte Noord- str. 11-15, M'burg, Tel. 3733. fa Volledig betaalde vrije tijdsbesteding: Schildersbedrijf 0 Speciaalzaak ia verf Dat gaat wel snel maar 't is geen gezicht fa Prima sche gummiwaren, nen enz. Prljskourant en gratis proefmonster worden op aan vraag franko toegezonden „FATA". Postbus 93, Middel burg. lO AUTO RIJLESSEN ,;DE CENTRALE' VAN DEN DRIEST fa WEERBESTENDIGfc ZELFKLEVENDE letters voor op auto's, etalageruiten enz., vuor de „Doe het zeiver Vraagt folder: J. VISSER. Beekstraat 5, Obblcht (Zlb. fa Kleine prijzen voor groot speelgoed bij 'T JANTJE VAN ALLES: Grote plastic tractor met aanhangwagen 3.98, reuzen brandweerauto 2.25, traptractors ƒ14.50, stevig houten hobbelpaard 16.50, rieten poppenwagens vanaf 7.25 Ziet onze sor tering Denkt om uw gratis Zilverzegels I I Korte Noordstr. 11-15, M'burg. Tel. 3733. 10°/c 10°/o Wij geven op al onze artikelen J. H. van Hoorn 10 °h 10°/« net winkelmeisje „Gerja' middelburg - maisbaai 6 - postbus 1 - tel. 01180-6151 Lampvoeten voor electrische gloei- en gasontladingslampen - Metaalwaren Vraagt wegens uitbreiding der werkzaamheden in de GLASPERSERIJ die bereid zijn in 3-ploegendienst te werken volgens het volgend rooster: morgendienst, maandag t/m vrijdag van 06.00 uur tot 09.30 uur van 10.00 uur tot 14.00 uur zaterdag van 06.00 uur tot 09.30 uur van 10.00 uur tot 13.15 uur middagdienst, maandag t/m vrijdag van 14.00 uur tot 18.00 uur van 18.30 uur tot 22.00 uur zaterdag van 13.15 uur tot 17.00 uur van 17.30 uur tot 20.30 uur nachtdienst, maandag t/m vrijdag van 22.00 uur tot 02.00 uur van 02.30 uur tot 06.00 uur Ervaring In de Metaalindustrie is niet vereist Het bedrijf draagt zorg voor de opleiding. Voor woningzoekenden wordt bemiddeling verleend. U kunt zich persoonlijk, schriftelijk of telefonisch voor een nadere afspraak richten tot N.V. DE VITRITE FABRIEK Afdeling Personeelszaken Postbus 1, Middelburg Tel. 01180-6151 Wij kunnen U bieden voor een prijs van: DAF 65 DE LUXE, slechts 1100 km. gelopen, bouwjaar 1968. Nieuwprijs geheel compleet 6800, DAF 33 DE LUXE, zeer weinig gelopen, bouwjaar 1967, kleur lichtgroen. DAF 33 DE LUXE met vouwdak, kleur donkergroen, bouwjaar 1967. VAUXHALL VICTOR 1964 met schuifdak, slechts 55000 km. gelopen. Deze wagen verkeert in uitstekende staat, zowel motorisch als de carrosserie. DAFFODIL DE LUXE, slechts 36000 km. gelopen, bouw jaar 1965 in prima staat. CITROEN AMI 6 met vouwdak, bouwjaar 1962. Tevens bieden wij nog tegen speciale prijs aan, drie ge heel nieuwe DAFS 33 en 44 model 1969; kleuren rood en gebroken wit. AUTOMOBIELBEDRIJF Afd. verkoop: Pres. Rooseveltlaan 768, Vlissingen, Telefoon (01184) 6679. Vert. (01180) 7726 - (01184) 2068. MIJNHEER1 WAT ZIJN ZE MOOI Uw costuum volledig chemisch gereinigd en vormvast voor maar ƒ5.50. Klassewerk. - Zie etalage. Tot woensdag 6 uur gebracht - vrijdag klaar wordt ook gehaald en bezorgd. Zaterdags tot 6 uur geopend. Uw klasse-stomerij naast postkantoor, teL 3286 MEER DAN 30 JAAR UW STOMER VOOR UW DRUKWERK LITTOOIJ OLTHOFF Wij hebben alle NAAIBENODIGDHEDEN voor U. Enorme collectie RITSSLUITINGEN. MODERNE GESPEN en CEINTUURS Prachtige SIERKNOPEN. Bijzonder mooie SJAALS. Onze collectie BAND is iets bijzonders. Komt U eens vrijblijvend binnen kijken. Lange Delft 59 - Middelburg - Telefoon 01180-2127 door Dr. C. A. van Swigchem III. PREEKKERK Wij weten niet, in hoeverre de kerkelijke regering bij het maken van de plannen invloed heeft kunnen uitoefenen. Evenmin valt de vraag te beantwoorden of het praktisch gebruik voor de eredienst bij de keuze van de kerkvorm een rol heeft gespeeld. In de Walcherse Arcadia laat Gargon Hillegonde het volgende opmerken over de Oostkerk (haar parochiekerk): ,,de ronde kerken bevatten de meeste menschen, en verlenen onbelemmerder ge hoor, als de lang uitgerekte, die aan een eind den leeraar stellen, als moest hij gezien noch gehoord worden". Er valt bij een „preekkerk" dan ook veel te zeggen voor de gedaante van een ronde kerk ruimte, waarin het gezicht niet wordt belemmerd door kolommen. Daartegenover is als bezwaar op gemerkt, dat bij de protestantse inrichting van een koepelkerk het architectonisch middelpunt van de plattegrond en de gerichtheid van de ruimte niet corresponderen met het aandachtspunt voor de godsdienstoefening, dat tegen één van de wanden ligt, n.l. de preekstoel en de dooptuin. BELASTING VOOR DE KERKBOUW Staat nergens iets vast van inspraak van het kerk bestuur op de bouw, des te meer blijkt ons van de bemoeiingen van het stadsbestuur met de tot standkoming. De voltooiing heeft overigens niet alleen veel tijd in beslag genomen, maar zij ging ook gepaard met enige commentaar en rumoer van de burgerij vanwege het onregelmatig verloop en de kosten. Er werd ten behoeve van de kerkbouw een extra belasting ingesteld op de wijnen en de bieren. In 1651 had het volk hier blijkbaar schoon genoeg van. Immers, bij een oproer in dat jaar vormde de gang van zaken bij de kerkstichting één van de grieven. De overheid haalde bakzeil toen beloofd werd, dat er een fonds gevormd zou worden uit vrijwillige bijdragen van de burgerij. De be lasting werd nu afgeschaft. Een paar jaar later evenwel, in 1654, bleek de opbrengst van de „liberale giften" zo gering, dat toch weer werd teruggegrepen naar het oude beproefde middel: de in 1651 afgeschafte impost werd opnieuw in gevoerd. KERKELIJKE GEMEENTE EN BURGERLIJKE GEMEENTE Uit alles blijkt, hoezeer destijds de bouw van de Oostkerk een zaak is geweest van en voor de stad als totale gemeenschap. Wij zouden dit mis schien na de Reformatie niet meer in die mate hebben verwacht. Toch is het evident. De gehele bevolking heeft moeten offeren om het nodige geld bijeen te krijgen. In alle zaken, de bouw betref fende, besliste het stadsbestuur. Uit de rekeningen blijkt, dat de stadsthesaurieren zich met allerlei bijzonderheden zoals b.v. de kwaliteit en de prijs van de bouwmaterialen, persoonlijk hebben be moeid. Ook de naamgeving van het gebouw ge beurde van stadswege. Weliswaar verrees de kerk ten behoeve van de Hervormde eredienst, en kwam zij als zodanig direct ten goede aan de kerkelijke gemeente; zij was echter tevens en in zeer belangrijke mate een stadsmonument, een gebouw waarin het belang en het aanzien van de stad en haar regeerders tot uitdrukking werd gebracht. In dit verband ver dient de overdaad aan cartouches (sierlijke om lijstingen van een bepaald type uit de 16de en 17de eeuw) vermeld te worden, waarmee de kerk op kwistige wijze voorzien werd om aan de wapen schilden van de magistraten uit de diverse bouw perioden plaats te bieden. STAGNATIE BIJ DE BOUW Het is, wij hebben er al op gezinspeeld, met de bouw van de Oostkerk min of meer een lijdensweg geworden. Aanvankelijk leek het alsof er geen vuiltje aan de lucht was. De architect Barth. Drijf hout maakte een ontwerp - met bijbehorende be stekken - dat door zijn collega Pieter Post gunstig werd beoordeeld en dat de goedkeuring kon weg dragen van de Middelburgse heren. Er kan uit voerig over gepraat zijn, want nadat in 1644 voor het eerst over de nieuwe kerk was gehandeld werd niet eerder dan september 1647 een aanvang ge maakt met de fundering. Er is daarna zeer gron dig geheid, een jaar lang. In september 1648 volgde de eerste steenlegging. De zilveren troffel, toen ge bruikt, is voorzien van een ingegraveerde afbeel ding van de kerk, ongetwijfeld naar het houten model en de tekeningen van Drijfhout en Post. In het najaar van ditzelfde vredesjaar begon nu het metselwerk van de opbouw. De uitvoering stond onder opzicht van Middelburgse bouwkundigen in stadsdienst. Pieter Tessink dient hier genoemd, stadsmetselaar. Desalniettemin blijft naast dat van de uitvoerders het aandeel van de eigenlijke ont werper hoofdzaak, zeker wanneer het er om gaat de opdrachtgevers te overtuigen als er belangrijke beslissingen genomen moeten worden. Het schijnt, dat enig overwicht van de architect in het geval van de koepelkerk vereist was, omdat de Middel burgse heren maar nauwelijks overtuigd waren, dat deze vorm te prefereren was boven die van een kruiskerk. Het overlijden van Drijfhout in juni 1649 is dan ook in de bouwgeschiedenis van de Oostkerk een fatale gebeurtenis. Uit het feit, dat zijn taak niet werd voortgezet door P. Post mogen we afleiden, dat deze slechts zijdelings bij het ontwerp betrokken is geweest. Hij schijnt bovendien niet aan bod te zijn gekomen toen twee Middelburgse regeerders in 1651 naar Holland reisden om adviezen op te halen. Zij wonnen die in te Amsterdam en in Leiden, en de uitslag luidde: voortzetten van de bouw zoals die begonnen was met wijziging op enkele onderdelen. Aart van 's-Gravesande, architect te Leiden, komt nu naar voren als de nieuwe man. Hij maakt een gewijzigd ontwerp voor de verdere afbouw. Spoedig hierna zat men in financiële moeilijkheden. De vrijwillige bijdragen kwamen traag binnen en de Engelse Oorlog stremde de welvaart. Een andere tegenslag vormde het overlijden van Pieter Tessink. Van 1652 tot 1655 heeft ten gevolge van een en ander de bouw stil gelegen. In 1655 werd zij met kracht hervat Tegelijk werd toen. zoals hiervoor gezegd, de impost ten behoeve van de kerkbouw opnieuw ingesteld. De stads metselaar Thomas de Kok kreeg nu de dagelijkse leiding, Aart van 's-Gravesande het architectonisch toezicht. Laatstgenoemde zal zijn taak veel effec tiever hebben kunnen uitvoeren nadat hij in 1657 verhuisd was van Leiden naar Middelburg, waar hij de positie kreeg van stadstimmerman. Helaas vormde het verbeterde toezicht nog geen garantie voor onberispelijk werk. In 1659 bleek dat er knoeiwerk was verricht. Pieter Post en Arent Noorwits werden uit Holland ontboden om hun oordeel te geven. Zij bevestigden dat een deel van het verrichte steenhouwerswerk niet deugde, doch adviseerden overigens tot voltooiing van het kerk gebouw overeenkomstig de plannen. Thomas de Kok werd ontslagen. De positie van Van 's-Gravesande na deze affaire is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk bleef hij verbonden aan de verdere afbouw. Zijn dood, begin 1662 veroorzaakte echter opnieuw een lege plaats, omdat de bouwonderneming nu voor de tweede maal van haar architect werd beroofd. Na Van 's-Gravesande werd Louis Jolijt, de nieuwe Middelburgse stadsbouwmeester, met de zaken van de kerkbouw belast. Onder zijn opzicht werd de kerk in 1666-1667 voltooid. Het moet voor alle be trokken partijen een grote voldoening geweest zijn, toen zij op 6 juli 1667 plechtig in gebruik kon wor den genomen. Een belangrijke, origineel en indrukwekkend kerk gebouw was aan de Middelburgse monumenten toegevoegd. Dit mocht dan ook wel zo zijn, gezien de moeite en de kosten, die eraan waren besteed. In totaal heeft de bouw omstreeks drie en een halve ton gevergd. Er deden ook verhalen de ronde over oneerlijke besteding van voor de kerkbouw be stemde materialen en arbeidsuren ten behoeve van particulieren. Omstreeks 1860 waren de geruchten dienaangaande in Middelburg nog niet uitgestorven. Kesteloo meen evenwel, dat uit de stadsrekeningen de onjuistheid ervan blijkt. (wordt vervolgd) LITTÜOIJ OLTHOFF Spanjaardstr. 47. Middelburg. TE MIDDELBURG vraagt: voor de nieuwbouw- en onderhouds- afdeling van het elektrisch gedeelte der Centrale Zeeland te Vlissingen; voor de afdeling meterijkdienst op haar hoofdkantoor te Middelburg. Enige praktijkervaring strekt tot aan beveling. Militaire dienstplicht moet zijn vervuld of men dient daarvan te zijn vrijgesteld. Schriftelijke sollicitaties te richten tot de afdeling Personeelszaken, Hoofdkantoor Middelburg. 2 kuipjes REM3A goud 89 ct. 2 kuipjes DESSA 94 ct. FRISDRANKEN 1 fl. Coca-Cola voor 59 ct. (de echte) 1 fl. Fanta voor 59 ct. 2 fl. Raak Sinas voor 1.47 (literfles) 2 fl. Raak-Up voor 1.17 (literfles) 2 fl. Rivella voor 1.29 (suikervrij) EN THUISGEBRACHT DOOR UW MELKMAN Spanjaardstraat 47 Middelburg Voor een Sparta fiets Voor een Spartamatic Voor een Sparta Sport Voor een Sparta Grand Sport slaagt U het beste bij: Noordpoortstraat 5-6-7, Tel. 4236 - Middelburg Uw adres voor betere service en garantie Maakte U al kennis met ons bladdervrij 2-lagen verfsysteem voor buitenverfwerk Eenmalig onderhoud om de 4 jaar. Zeer geschikt voor kollektief werk. Vrijblijvend inlichtingen. SCHILDERSBEDRIJF Veerse Singel 176, Middelburg, Tel. 01180-3251 MENSEN ONDERVRAGEN VOOR OPINI- EN MARKT ONDERZOEK ALS INTER- VIEWER VOOR HET NIPO. Het NIPO zoekt man nelijke en vrouwelijke mede werkers om regelmatig (vaak op maandagAVON'~ vraag gesprekken te houden op door het Instituut aangewezen adres sen. Vergoeding op basis van gewerkte uren. Minimum leef tijd: 20 jaar. Heeft U er be langstelling voor, schrijf dan aan: NIPO, t.a.v. de Heer A. J. M. Baars, Barentszplein 7, Amsterdam-3. Echt suède en echt nappa lederen mantels, kort of lang. Gravenstraat (hoek) Zie etalage Zusterstraat MIDDELBURG glas - behang - zonwering HOOGSTRAAT 25-27 TELEFOON 30 95 MIDDELBURG Voelt U zich jaren ouder? MARCHAL RIMPELCORRECTOR gelijk, doet uw rimpels en lijnen onmiddellijk verdwijnen. Dit schoonheids-effect duurt 8 uur lang. Prijs per flesje (voldoende voor maanden) slechts 9.25. Parfumerie „MODERN" Gravenstraat 8, Middelburg Telefoon 3408 maar een sterke en toch lichte fiets, voor plezierig dagelijks gebruik, b.v. met erugtraprem, helemaal compleet 155. Ook met kabelknijpremmen, met of zonder versnellingen, keuze volop. Betaling desgewenst in 6, 12, 18 mnd. termijnen mo- Voor BETERE KAAS SOORTEN naar L. MARINISSEN, WAGENAARSTRAAT 13-13 MIDDELBURG M'burg UutgsvM» 08 De enige WITTE POMP in 't centrum van Middelburg, met alle soorten benzine vindt U bij firma J. v. MOOLENBROEK Seg eersstraat 12 Tel. 2192, Middelburg kwaliteit hyglëni- handschoe- VERVOLG- EN LOSSE'LESSEN f 7.50 FONKELNIEUWE V.W.'s VOOR GESLAAGDE LEERLINGEN ANTI-SLIPCURSUS TEGEN SPECI AAL TARIEF ST. PIETERSTRAAT 1 MIDDELBURG TEL. 40 29 DE GROOTSTE COMBINATIE VAN AUTORIISCHOOLHOUDERS IN'NEDERLAND Gravenstr. 18, Middelburg 10 korting uitgezonderd Gero en trouwringen. HORLOGER - JUWELIER Paspoortstraat 29, Souburg» Tel 1293 L.Noordstr.6 Tel. 2443 Middelburg Gevraagd Leeftijd 15 of 16 Jaar. Korte Delft 3» MlddeJtwsi XeJ» 01180-4720

Krantenbank Zeeland

de Faam | 1969 | | pagina 3