Doet U
inkopen
in de
Segeers
straat
1 12,50
Ook alle andere artikelen uit het beroemde
Singsr-assortiment thans met enorme besparingen
SINGER
C. Quist
Parfumerie KETELAARS
Moderne REISTAS
lamar'z
Sherry öry
Speciale aanbieding
Radio combinaties van West Duits fabrikaat,
De Geschiedenis
van de Oostkerk
wmm
SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT
SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT
SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT W"*SSTRAAT SEGEERSSTRAAT SEGEERSSTRAAT
Donderdag 28 augustus 1969
„DE FAAM"
Wegens opheffing
ALGEHELE UITVERKOOP
AANBIEDING
BIJZONDERE AANBIEDING IN EEN
van BIJOU en wat gaat er veel in
Nu voor f 9,95, f 11,95, f 14,50, f 15,50,
f 18,50, f24,50 enz.
RekJame
aanbieding
NOTENKRAKER
met tien platenwisselaar vo'Jerlip stereo
(incL Decoder nu voor slechts
w
SEGEERSSTRAA1 27, MIDDELBURG - Teleioon 30 60
ALLE NAAIMACHINES
VOOR VERRASSENDE
ZOMER-SPAARPRIJZEN
LAATSTE WEEK
SINGER'S ZIG-ZAG „POPULAIR»
Al deze artikelen verkrijgbaar met Singel
eigen betalingsregeling
het merk van wereldreputatie
.J
Middelburg, Segeersstraat 9a, tel. 01180-2165; Goes, Wijngaardstraat 47,
tel. 01100-5172; Oostburg, Brouwerijstraat 59, tel. 01170-2064; Terneuzen,
Noordstraat 30, tel. 01150-2661; Vlissingen, Walstraat 20, tel. 01184-3832;
Zierikzee, Melkmarkt 13, tel. 01110-2750
Doe nu uw voordeel
voor de winter
SCHOENHANDEL
SEGEERSSTRAAT 39 - MIDDELBURG
PROSET HAARSPRAY
met 3 Widex warmtekrullers gratis,
voor ƒ5.75.
Segeersstraat 10 - Tel. 01180-3401 - Middelburg
|i i
ji De zaak waar U prettig winkelt en Zilverzegels
krijgt (uitgezonderd Bomee-artikelen)
Een reistas is ideaal voor ledereen, die zonder zorgen wil reizen, ook
mmisbaai voor militairen.
Öij BIJOU vindt U ze in alle maten, kleuren en modellen Allemaal ver
sterkt met leer. Daardoor zijn ze ijzersterk en gaan vee) langer mee
Enprecies de maat en de kleur die U zoekt is er voor een zeer aan
trekkelijke prijs.
Bijou
De tassenzaak op de hoek Lange Delft Segeersstraat 4a, MIDDELBURG
Dok s maandags open.
- per Hes
^iARlZ-SUËkOj f 4 25
-SHERRY
3 voor
Segeersstraat 60-66, Tel. 01180-5905, Middelburg
te'ia.
door Dr. C. A. van Swigchem
II.
DE NAAM VAN DE KERK.
Op het mooie stadsprofiel van C. Visscher, afge
beeld in het boek van Dr. W. S. Unger, De Monu
menten van Middelburg wordt de kerk aangeduid
als Nieuwe of Burghkerk. De naam Burghkerk
zal een zinspeling opleveren op het Middelburgse
wapen, maar tevens op het kerkzegel met het rand-,
schrift: „nomen domini turris fortis", wat in het'
Nederlands wil zeggen: „de Naam des Heren is
een sterke toren (burg).
Daarbij valt op te merken, dat de bekroning van
de ingangspartij van de kerk er op Visschers prent
ander uitziet dan wij haar kennen. Boven de
hoofdingang geeft zij in omvangrijke gedaante het
Middelburgse wapen te zien met de burcht alsi
hoofdelement. Wij weten bovendien, dat voor de
vazen op de attiek (Attiek is het gedeelte van het
gebouw direct boven de door de pilasters ge
dragen kroonlijst. Men zou kunnen zeggen in dit
geval: de borstwering op de kroonlijst, voordat de
eigenlijke koepel ontspringt) door de architect
als alternatief burchten voorgesteld zijn geweest.
Die zijn er niet gekomen.
Wel kreeg de kerk, zoals zij uitgevoerd is, een
kleine vergulde burcht boven op de lantaren, als
voetstuk voor de windvaan. Het lijkt dan ook aan
nemelijk, dat er aan gedacht is in de kerk de idee
van „burcht" te symboliseren, zowel door de
naamgeving als door elementen van de uitwendige
vormgeving. Wat hiervan zij, de naam Burchkerk
moet dateren van vóór de officiële naamgeving
door de stadsregering. Immers sedert 21 april 1663
luidde de door het stadsbestuur vastgestelde naam:
Oosterkerk. In het dagelijks gebruik werd en wordt
ook gesproken van Oosterse kerk, maar meest van
Oostkerk. Daarnaast is ook de term Koepelkerk
in zwang geraakt, tot in onze tijd toe. Deze houdt
verband met de bijzondere vorm van het gebouw.
EEN VOORBEELD GEZOCHT.
Toen tot de bouw besloten was heeft de overheid
gezocht naar goede voorbeelden van kerken elders.
Dit was vanouds de gebruikelijke methode. Omdat
er geen foto's bestonden en er practisch geen
publicaties waren van eigentijdse architectuur, lag
het voor de hand bouwwerken, die als voorbeeld
zouden kunnen dienen, ter plaatse te gaan bezien.
Zo gebeurde het hier ook.
Aan de Haagse bouwmeester Bartholomeüs Drijf
hout werd verzocht diverse kerkgebouwen te gaan
opnemen, met name de Hervormde kerk te Maas
sluis en de Lutherse kerk aan het Spui te
Amsterdam, beide destijds bekende en recente
voorbeelden van voor de Protestantse eredienst
tot stand gekomen kerken.
Behalve aan Drijfhout werd ook advies gevraagd
aan Pieter Post, een bouwmeester die, evenals
trouwens Drijfhout, op zeker niveau betrokken was
bij de paleizenbouw van Prins Frederik Hendrik,
en die in de Hollandse steden opdrachten uitvoerde.
Het dient geconstateerd, dat blijkbaar destijds in
Middelburg zelf geen architect was gevestigd, aan
wie men het belangrijke ontwerp wilde toever
trouwen.
EEN KOEPELKERK.
De kerk in Maassluis is een kruiskerk, en die aan
het Spui te Amsterdam een zaalkerk met galerijen.
De adviezen van de Hollandse architecten voor de
in Middelburg te bouwen kerk gingen echter in
een andere richting. Zij dachten aan een koepel
kerk. Verschillende bewegredenen kunnen bij hun
advies een rol hebben gespeeld. Daarbij moeten we
bedenken dat de opdracht moet hebben geluid
een gebouw te stichten ven aUui'8s dai een waardig
monument zou zijn voor de Zeeuwse hoofdstad.
Wij komen daar in een volgende paragraaf op
terug.
Het is mogelijk dat de plaats, waar de kerk moest
komen, van betekenis is geweest. De architecten
zijn naar Middelburg gekomen om zich terdege van
de terreinsituatie te vergewissen. Het gebouw zou
verrijzen op een trefpunt waar verschillende straten
samenkomen. Het is duidelijk, dat een „centraal-
bouw" (centraalbouw: gebouw waarvan het grond
plan rondom het middelpunt meerzijdig symmetrisch
is, b.v. rond, achthoekig, veelhoekig) het hier uit
stekend zou doen. Misschien ook - maar dat is
een gewaagde veronderstelling -; is de burchtidee,
waarover zo juist is gesproken, van invloed ge
weest bij de keuze van de grondvorm.
Er waren echter nog andere aanknopingspunten
van meer algemene aard, die niet te maken hadden
met de Middelburgse situatie in het bijzonder. De
koepelkerk moet aan de ontwerpers als een soort
van ideale vorm voor ogen hebben gestaan, en
wel in algemene zin als vanwege het feit, dat er
een paar recente modieuze voorbeelden waren.
Wanneer wij de fantasie-architectuur bekijken op
schilderijen uit de 16e of het begin van de 17e
eeuw, zien wij, dat de ronde of veelhoekige tempel
daar een zekere rol in speelt. Het valt niet aan
te nemen dat de ronde koepelkerk uitsluitend in
mathematisch opzicht als de ideale vorm gold.
Eerder zullen er aloude associaties geweest zijn
zoals b.v. die met de H. Grafkerk of soms ook de
tempel te Jeruzalem en dan ook met de heilige
stad in het algemeen. Ook is het mogelijk dat de,
vanouds in de Christelijke kerkbouw algemeen
geldende, betekenis van de ronde vorm voor aan
graf en doop gewijde bouwwerken nog niet uit het
bewustzijn verdwenen was. Ook afgezien daa-van
is het denkbaar dat de architecten de koepel als
de beste uitdrukking hebben beschouwd van het
ideaal van een monumentale kerk met een hemel
gewelf. In de bouwkunstgeschiedenis nemen de
koepelkerken en koepels, die ook technisch gezien
vanouds een grote indruk hebben gemaakt, een
bijzondere plaats in: Aya Sophia, San Vitale, St.
Pieter. In de zoveel bescheidener reeks van bouw
werken voor de Nederlandse Protestantse ere
dienst heeft van meet af aan de „centraalbouw"
in verscheidene varianten een plaats gekregen.
De eerste Protestantse kerk die in het noorden
gebouwd wordt, Willemstad, 1585, is een octogoon.
In Zeeland volgde in 1603 IJzendijke. Er zijn ook
nog wel andere gevallen te noemen, waaruit blijkt,
dat het ideaal van als „centraalbouw" aangelegde
kerk in de eerste helft van de 17e eeuw meer
malen concrete gestalte kreeg.
Er bestonden bovendien in 1644 enkele aan
knopingspunten voor de koepelidee in de directe
omgeving van de ontwerpers van de Oostkerk,
met name de Leidse Marekerk en de Oranjezaal
van het Huis Ten Bosch te 's Gravenhage. De
Marekerk leverde destijds één van de meest
recente en de aandacht trekkende voorbeelden
op van Hollandse kerkbouw. Daarnaast was de
op een achthoekige grondslag opgetrokken koepel
zaal, waarvan uit omstreeks het midden van de
17e eeuw verschillende voorbeelden in ons land
bekend zijn, voor de ontwerpers van de nieuwe
Middelburgse kerk a.h.w. tastbare werkelijkheid
door de opdracht van Amalia van Solms voor het
Huis Ten Bosch, waar zij rechtstreeks bij be
trokken waren. Het is hier niet de plaats uitvoerig
op deze gebouwen in te gaan. Volstaan moge
worden met erop te wijzen, dat Italiaanse invloed
stellig aanwezig is. Een recente publicatie maakt
evenwel duidelijk, dat daarbij niet uitsluitend of in
de eerste plaats behoeft te worden gedacht aan de
Santa Maria delle Salute te Venetië, maar dat er
meer kanalen zijn geweest voor de zuidelijkt in
vloed dan het Venetiaanse Canal Grande.
(wordt vervolgd^
Singer zomer-
spaarfestival!
X.vpe 650
NU VELE TIENTJES MINDER
BETALEN
Singer's type 478: een raspaardje
onder de lichtgewichten. Recht-
steek of zigzag, stretch-, tricot-,
blind-, rijg-, of siersteek... èlles
kan. Ook tweenaaldwerk; knoops
gaten met behulp van exclusieve
draaischijf. NU TOT UW
BESCHIKKING VOOR EEN
UNIEKE PRDS.
GEWELDIG VOORDEEL OP
SINGER'S GOLDEN
PANORAMIC
Een wAérlijk luxe lichtgewicht met
Singer's exclusieve schuine naald
en knoopsgat automaat, ketting-
rijgsteek, stretchsteek, blindsteek,
meervoudige zigzag en tweenaald
werk. Daarnaast perfecte recht-
steken, geraffineerde siersteken.
Als u wérkelijk eisen stelt: de
Golden Panoramic. Informeer nü
en BESPAAR UZELF HON-
DERD-EN-VUFTIG GULDEN!
De machine die gewoon doet wat n wenst: recht- en
zigzag-stikken, stoppen, naden afwerken, knoopsgaten
maken en appliqueren. Drie verschillende naaldstanden.
Naait zowel vóór- als achteruit. Ingebouwde veilig-
heids-draadafsnijder. Centraal spoelgrijpersysteem enz.
Een kampioen uit de lagere prijsklasse. NU NOG
WEER TWINTIG GULDEN LAGER GEPRUSD.
<r Singer
koelkast
135 L
Singer
koelkast
2501.
Singer
was-TolaotoiMot
da Loze
Singer*
stofznigor
type 4001
KOELE LUXE VOOR
VERRASSENDE PRIJS
Singer 135 1. koelkast. Zeer
dunne isolatiewand: wérkelijke
ruimtebesparing. Automatische
ontdooiing. Tafelmodel. NU
VOOR SLECHTS 225.—.
„DRIE STERREN» KOEL
KAST MET f 100.-
BESPARING
Fraaie twee-denrs kast met af
zonderlijk diepvries-gedeelte:
temperatuur min 18 graden!
Enorm veel practische ruimte.
Dit superieure staaltje koel
techniek thans tot uw beschik
king TEGEN EEN ZEER
ZOMERSE PRDS.
FORMIDABELE
AANBIEDING:
HONDERDEN GULDENS
VOORDEEL!
Dé volautomaat vaü wereld
klasse: vijfvoudige spoeling,
wasprogramma's kiezen met
één knop. EEN WEERGA
LOZE BESPARING. Nu
230.MINDER.
DE VERRASSING VAN 1969.
MET GROTE INTRODUCTIE.
KORTING
Singer stofzuiger 4001: iets
volkomen nieuws: In vorm en
capaciteit zijn tijd vooruit.
Zuigsysteem met drie standen.
Vraag een demonstratie en...
SPAAR S 50.—
Naam
Straat
Plaats
Gaarne toezending van uitgebreide
inlichtingen over deze tijdelijke
SINGER-aanbiedingen. g24
In envelop zenden aan: SINGER -
^antwoordnummer 1551, Amsterdam. Geen postzegel,
SINGER GARANTIE SERV1CE"."ÏNRÜIL""
