N. COHEN.
Wollen Dekens
ter bewassching.
A. 0. UTTQ0IJ A
Grootste publiciteit bier ter stede3450 ei. worden wekelijks met zorg verspreid
Grootste publiciteit
KORTE DELFT.
KORTE DELFT.
Gr o o te Hal fj a ar lij ks c he Op ruiming
RECLAMES.
JOH. L. CAMMELOT.
No. 42.
Woensdag 2 6^ Juli 1905.
Negende Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheele stad gratis verspreid.
Spanjaardstraat.
Prijs der Advertentiën
van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 oent.
maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
van alle voorradige goederen als: Heer en-, Jongens- en Kindercostuums, Hemi-Saisons en
Winterjassen tegen ongekende lage prezen. ZIE ETALAGE
Een merkwaardig geval te Middelburg.
Advertentiën.
2de ZENDINft.
MIDDELBURGSCH
ADVERTENTIEBLAD
NIEUWS
UITGEVER:
Groote letters naar plaatsruimte. By abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
INDISCHE PENKRASSEN.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden
CXI.
Het is wel vreemd, dat, waar er in Neder
land en ook kier in Indië zoo'n lawaai gemaakt
is over de „Delische gruwelen" en de „slach
ting" in de Gajoe- en Alaslanden, dat daar
bijna geen woord van protrest gehoord werd
tegen de bloedige ontknooping van Gedangan.
Zeker op Sumatra's Oostkust werd en wordt
er wel eens hardhandig opgetreden De planter
is, door de eigenaardige toestanden daar, dik
wijls gedwongen om zichzelf recht te verschaf
fen. Hij staat er alleen en vrjj wel onbeschermd
tegenover een massa woeste gevaarlijke kerels
En de braven van van Daalen Wel die wa
ren tot hun smart verplicht, uit zelfbehoud
mogen we wel zeggen, om hun overmachtigen
vijand bij honderdtallen neer te vellen, terwijl
hun het sparen van vrouwen en kinderen
onmogelijk was door de heldhaftige wijze waar
op ook die zwakken aan den strijd deelnamen.
Op Gedangan echter werd door het onhan
dig zenuwachtig optreden èn der civiele en
der militaire autoriteiten een bloedbad aange
richt, zoo intens afschuwelijk, dat liet zich
moeilijk met woorden laat beschrijven.
We zeiden in onze vorige Penkras, dat het
vooral de grieven tegen de suikerfabrieken
waren, die het zoo lijdzame landvolk in beroe
ring hadden gebracht.
Niemand minder dan de oud-assistent-resi
dent P. J. F. van Heutsz, de broeder van den
tegenwoordigen Landvoogd, sprak in de Open
bare Algemeene Vergadering van de Vereeni-
ging Moederland en Koloniën op 15 September
1904 als volgt:
„De langzame verarming van den landbou
wer door de concurrentie der suikeronderne
mingen, het vasthouden van den huurder op
ongelegen tijdstippen aan zijne gemakkelijk
verkregen rechten slecht geleide proeven
van het bestuur op agricultuur en agrono-
misch gebied van welke de bevolking onder
alle vormen het gelag betaalt te lange
huurtermijnen der bouw velden op grond der
grondhuurördonnantie toegelaten conniven-
tie der desahoofden met de huurders bij den
inhuur waardoor partijdigheid ontstaat bij
klachten der bevolking het maken van
moeielijkheden en het veel voorkomen van af
persingen bij de inning der belastingen, vooral
van de landrente het verlies der bouw
gronden op reeds vergeten tijdstippen bij 41/2
jarige en ötyg jarige contracten net ontstaan
van een proletariaat in den omtrek der fa
brieken, waar mandoers, hadjie's en chineezen
langzamerhand alle goede bewaterbare gronden
in handen weten te krijgen, de vele onder
scheiden inlandsche belastingen, die door elkan
der geïnd worden het onderhoud der vele
desawegen en desabruggen, waarlangs Decau-
ville-spoor ten behoeve van het riettransport
wordt gelegd de partijdige verdeeling van
het water tusschen de velden der fabrieken
en die van de bevolking, soms van bestuurs-
wege, en zoo honderden andere grieven tegen
het bestuur, verschillend al naar gelang der
streek, waaruit zij voorkomen, zijn oorzakelijk
de redenen tot ontevredenheid, wrevel en
wraakzucht bij den kleinen man."
Ik heb uit een goede bron vernomen, dat
de Suikerheeren nu eindelijk eens beginnen
in te zien, dat de belangen van den bruinen
broeder ook de hunne zjjn. Men wil toch op
het a.s. Suiker-Congres te Soerabaia de vele
'misstanden bespreken en middelen beramen
om het volk voor verdere inzinking te be
hoeden.
Als dan werkelijk de kleine man nu een
betere toekomst tegemoet gaat, dan heeft het
bloed der Gedangansche slachtoffers niet ver
geefs gevloeid, dan heeft hun wanhoopsdaad
de oogen van den blanke geopend en het
betere ik by den vreemdeling doen ontwaken.
Het zij zoo
Er was bij het relletje, meer mocht de naïeve
opzet heuseh niet genoemd worden, geen sprake
van fanatisme of den prang sabil 1' Aljah. Het
was niet meer of minder dan een sociale woe
ling, de op typisch Oostersche wijze gemani
festeerde ontevredenheid tegen de oppermacht
van het kapitaal.
In het Westen organiseert men den arbeid.
Men stelt er macht tegenover macht. Men
staakt er het werk b.v., houdt dan vergade
ringen en komt ook wel eens in botsing met
de handhavers van orde.
De gewapende vuisten van het gezag, politie
en leger, zullen echter in deze mildere tijden
geen misbruik maken van de moderne wapens,
geen middeleeuwsche menschenslachting be
ginnen, geen massamoord, die de verbittering
ten top zou voeren.
Misschien kan men zoo iets alleen nog in
't minder beschaafde Rusland verwachten.
Overal elders echter trachten de autoriteiten
door kalm optreden, erger te voorkomen.
Het uit elkaar schieten van volksverzame
lingen is met de nieuwe geweren al erg ge
makkelijk, doch geen aanvoerder zal zoo iets,
zonder wettelijke noodzaak, durven of liever
willen gelasten
Hoe geheel anders geschiedde het op Ge
dangan
Doch laat ik beginnen met hët begin.
Er was dan een bedenkelijke geest van ver
zet vaardig geworden in het Sidoardjosche.
Het volk begon te mokken en zy die de leer
zame romans van Boeka gelezen hebben en
met 'n greintje sociaal gevoel zjjn bedeeld,
zullen het billijken, dat de bruine slaaf zyn
zware ketens moede werd.
Vooral op de fabriekchefs van Sroenie en
Boedoeran scheen men fel gebeten en de man
nen, die zoo graag in troebel water visschen,
de anarchisten van den Islam, begonnen het
volk op te ruien.
Het waren aanhangers van de Quadaria-
nagsja-bendiah-secte, onder den hoofdman Kjaï
Kasan Moekmin, die een voordeeltje dachten
te behalen.
Er werden geheime vergaderingen gehou
den, waarin men de grieven besprak en
overdreef en daar nu eenmaal de oosterling,
meer dan de nuchtere Europeaan mystiek is
aangelegd, zoo werd er op die bijeenkomsten
aan hocus pocus gedaan.
De desalieden kregen onkwetsbaar makende
djimat's (talismannen), heilige krissen en een
heilige vaan, bestaande uit een lange bamboe,
waaraan gedroogde suikerrietstengels enz. enz.
Natuurlijk werden ook de opwindende dzikir-
rans (gebeden met woeste lichaamsbeweging)
niet versmaad en zóó kwam 't dus, dat de
anders uiterst kalme flegmatieke Javaan lang
zamerhand voldoende brani was voor een
demonstratie tegen zyn meesters
Het „geweldige" resultaat hiervan was nu,
dat op zekeren dag een volksoploopje van on
geveer 300, zegge driehonderd man, kwam te
staan tegenover een vijftigtal met repeteer
geweren gewapende Europeesche soldaten
De „opstandelingen", zoo zullen we ze maar
noemen, waren gedeeltelijk met bamboes, ge
deeltelijk met grasmessen en heilige krissen
uitgerukt! Zoo'n kris nu is 3 dM. lang!
De „heilige oorlog" met zijn „vertakkingen
over geheel Java" was dus begonnen
Sentot's Vloekzang, uit den Max Havelaar
ging bewaarheid wordenNeerlands Opper
gezag werd bedreigd
Doch laat ons niet spotten
Het verder verloop van de zaak is veel te
bedroevend
Het was dan op een smal paadje langs een
kanaal, dat de militairen stonden opgesteld.
De Resident van Soerabaia was by hen met
nog eenige Ambtenaren en fabrieksemploye's.
Op een paar honderd meter kwamen ze toen
langzaam aantandakken, de ter dood gewyden,
allen in het wit gekleed, als hadden ze met
het leven reeds afgerekend.
Die maskerade in het wit was zóó gelast
door de leiders der beweging. Men was in
opmarsch naar de suikerfabrieken Sroenie en
Boedoeran.
In plaats nu van dadelijk een salvo in de
lucht af te schieten en met 'n hoera op de
verdwaasden in te loopen, liet men de stum-
perds tot op eenige passen van de geweren
naderen en vuurde er toen op los, niet met
de z.g. oproerkogels van de Nederlandsche In
fanterie, doch met de gewone oorlogspatronen
van het leger.
Het overige begrijpt ge.
Snelvuur op een eompacten menschenhoop,
die tot vlak by is gelokt!
Gy hebt het in de mailberichten kunnen
lezen, maar er misschien niet de noodige aan
dacht aan gewyd.
Het vuren was hier geheel onnoodig
Eene attaque met de bajonet, een flink hoerah
uit vyftig kelen, had de suggestie onmiddellijk
gebroken en in 't uiterste geval, als de lui
waren blijven staan, zouden 'n paar van die
gekken, met kolf en bajonet bewerkt, de overi
gen spoedig overtuigd hebben, dat ze nog niet
zoo onkwetsbaar waren, als de Kjaï's hun wel
hadden wys gemaakt. Een vlucht, een paniek
was dan zeker gevolgd.
„Een verduiveld goed voorbeeld", zoo zwetste
den volgenden dag een dikbuikig heertje op
de soos te Solo.
„Zoo'n aderlating frischt ze wat op!"
Bah
In de Gajoe- en Alaslanden werd eerlijk
gevochten in een eerlijken strijd, waaraan
helaas ook heldhaftige vrouwen en kinderen
deelnamen, by Gedangan werd noodeloos ge
moord
Er is helaas nog meerMen heeft de ge
wonden niet verzorgd, daar bij Gedangan, men
heeft ze op een hoop gelegd op het erf van
den wedana en langzaam zonder eenige ge
neeskundige hulp laten sterven
Dit was nu niet bepaald de schuld van de
militairen. Hier komt alle verantwoordelijk
heid op het civiele bestuur neerop het In-
landsche zoowel als het Europeesche
Ik sprak te Soerabaia een der soldaten, die
de „excursie" tegen Gedangan had meege
maakt. De man zeide mij, dat hy van nu af
zyn beroep verafschuwde
Een sergeant die de slachting had bijge
woond, is er tijdelijk krankzinnig door ge
worden Die onderofficier was lang op Aijeh,
't lag dus niet aan zwakke zenuwen.
Er is van Bestuurswege een geheim onder
zoek gehouden naar de oorzaken der Sidoard
josche troebelen en de bloedige gevolgen.
Men zegt dat de schuld ligt aan den Resi
dent, die den Kapitein-Commandant van het
Detachement verbood in te grypen, vóór en
aleer hy er permissie toe gaf, doch in zoo'n
geval moet een goed officier m.i. niet luis
teren naar de leekenpraatjes van een burger
ambtenaar, doch op eigen verantwoording
handelen.
Men jaagt in Europa met 'n 50 soldaten
gemakkelijk een paar duizend muiters uit
elkaarEen bajonetaanval is dan meestal vol
doende, en Javanen zyn door de bank ook
zulke helden niet, dat ze aan den moreelen
indruk van een charge ontkomen zouden.
Een dronken marinematroos behoeft maar
wat lawaai te maken en vloekend aan te komen
zwaaien en heele volksoploopen Inlanders gaan
aan den haal
Dat weet een ieder, die in Indië geweest is.
Zoo juist krijg ik eene invitatie om morgen
by den Sultan en Kroonprins op bezoek te
komen, terwyl de Regent van Politie, Radhen
Toemanggoeng Sasra Negara my uitnoodigt
een maandje by hem te komen logeeren, óm
zoodoende meer van naby nog met de Vor-
stenlandsche Javanen bekend te raken.
Mooi zooWe winnen hier veld, al gaat 't
zoo vlot niet als indertijd op Solo.
Lt. Clockbnbb Bbousson b.d.
Jogjakarta.
Wy publiceeren het volgende geval omdat
wy denken dat het voor vele personen te Mid
delburg die aan dezelfde kwaal lijden, van
belang kan zyn.
Mejuffrouw C. YERMEULE, wonende Leer
looierssingel 292 te Middelburg, meldt ons
Yijf jaren lang ben ik het slachtoffer geweest
van een ziekte der nieren. Myn medische raad
gever zeide my, dat ik een losse nier had en
ik had hierdoor onophoudelijk een hevige pijn
in den rug en lendenen, terwyl ik aangedaan
was met hoofdpijn en een afgemat, vermoeid
gevoel door het geheele lichaam. Ik sliep slecht
en droomde veel terwyl mijn eetlust met den
dag minder werd. De urine kwam steeds onge
regeld en veroorzaakte mij veel pjjnzy was
steeds vuil, donkerrood en liet veel bezinksel
na. Nooit heb ik baat gevonden by al de voor
geschreven geneesmiddelen, totdat ik ten slotte
kennis maakte met Uw FOSTER'S RUGPIJN
NIEREN PILLEN. Ofschoon ik daar in het
begin niet aan geloofde, moet ik nu toch eerlijk
verklaren dat ik reeds in één paar dagen de
goede werking hiervan kon gevoelen en thans
nadat ik drie weken geregeld met het gebruik
ben doorgegaan, heeft er een groote verande
ring in myn toestand plaats gegrepen. Ik ben
veel sterker en opgewekter en van de pijn kan
ik byna niets meer bespeuren, om echter een
algeheele genezing te bewerkstelligen, zal ik
nog eenigen tyd met Uw medicijn verder gaan
en wanneer ik ooit iemand ontmoet, die mocht
lyden zooals ik voorheen, zal ik hem gaarne
met de goede eigenschappen van Uw pillen
bekend maken.
Ik ondergeteekende verklaar dat het boven
staande waar is en machtig U het publiek te
maken op elke wyze die U goeddunkt.
Hebt gij ooit getwijfeld dat Uw nieren de
oorzaak Uwer ziekte waren? Hebt gy pijn in
den rug, in het hoofd of in de leden Lijdt
gy aan rheumatiek, zwakte van het hart of
waterzucht Is Uw urineloozing te weinig of
te veelvuldig en is Uw water vermengd met
steen of bezinksel Gevoelt gy U immer ver
moeid, terneergeslagen en prikkelbaar. Denk
er eens over na.
Verzeker U dat men U de echte FOSTER'S
RUGPIJN NIEREN PILLEN geeft, dezelfde
die Mejuffrouw VERMEULE gehad heeft. Zy
zyn te Middelburg verkrijgbaar by den heer
JOH. DE ROOS, Vlasmarkt K 157. Toezen
ding geschiedt franco na ontvangst van post
wissel a f 1.75 voor één of f 10 voor zes dozen.
BURGERLIJKE STAND VAN MIDDELBURG.
Van 1824 Juli.
ONDERTROUWD: I. Ph. I. de Groot, jm.
27 j. met A. Leven, jd. 24 j. J. de Ryke, jm.
21 j. met W. Meliefste, jd. 20 j.
GETROUWDG. M. Fey, jm. 26 j. met J.
Heuseveldt, jd. 29 j.
BEVALLENP. Reynoudt, geb. De Ha
mer, d. E. Danielse, geb. Boogaard, d. J. Pat-
tenier, geb. Witte, z., N. Vogel, geb. Hui-
bregtse, z.
OVERLEDEN: J. Davidse, z. 9 m.
GORTSTRAAT K 18.