HIDDELB0R6SC
N
S. J.FONTEIJN I 313 Gravenstraat.
Concurrentie onmogelijk.
Jaarlijksche Uitverkoop
H. J. PENNINGS.
Staakt allen
Agent gevraagd
A, D. UTTOOIJ Az.
Grootste publiGiteit bier ter stede34S0 ex. word
en wekelijks met zorg verspreid
Grootste publiGiteit.
I 313 Gravenstraat.
Vraagt VAN DIJK's
VOOR f23,50
L. 8. GOBETZ, Koestraat.
Heien GROOTE
Jfo. 26.
Woensdag 6 April 1904.
Achtste Jaargang.
Verschijnt elïcen Woensdagavond
wordt door de geheele stad gratis verspreid
UITGEVER
Spanjaardstraat,
Prijs der Advertentiën:
van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent.
maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
H. H. Adverteerders worden
in herinnering gebracht dat
Advertentiën voor dit blad niet
later dan IS uur 's morgens
op den dag der uitgave kun
nen worden aangenomen. Door
te late inzending kunnen tel
kens advertentiën niet geplaatst
worden.
DE UITGEVER.
INDISCHE P ENK RASSEN.
BURGERLIJKE STAND VAN MIDDELBURG»
Lange en Ronde Reschuit,
Voor de Schoonmaak.
Zeer fijne gegoten Kalk.
DASSEN, FRONTS, BOORDEN, MANCHETTEN. Sclicrp concurreerende Prijzen.
Ze ziju er weer
])e Heerlijke Chili- of Chocolaadboonfjes,
14 cent per Kop.
Magazijn „GROENENDRAAK."
iu het Schoen-Magazijn „l)E CONCURRENT",
Korte Noordstrant L 87, Middelburg.
De voorraad is dit jaar verbazend
groot. De Keuze en Koopjes niet
minder. Dus men profiteere er van.
NIEUWS'
Groote letters naar plaatsruimte. Bij abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
LII.
Tjiandjoer is maar 'n onbeduidend leelyk
plaatsjeToen we bet vry groote station ver
lieten, vrij groot volgens Indische begrippen
altyd, hadden we meer, hadden we beter ver
wacht.
Vroeger was deze stad dan ook de drukke
bloeiende hoofdplaats van het Gewest, de zetel
van den „Kandjeng Resident", doch thans is
Bandoeng dit, Bandoeng „het Parijs van Java",
zooals ik 't heb hooren noemen, terwijl Tjiand
joer, sinds de laatste tien jaar, hard achteruit
ging en nu 'n doodseh Indisch plaatsje van
den vierden rang geworden is. Men heeft hier
zelfs geen hotel meerStel U eens voor onzen
schrik, toen de dos a dos-koetsier op 't bevel
om naar de roemah makan (eethuis hotel) te
rijden, in z'n zacht zangerig Soendaneesch
antwoordde„Teu aja deue, djoeragan(Is
er niet meer, mijnheer!)
Wat nu? vroegen we ons af. We kenden
hier niemand, geen sterveling, er ging geen
enkele trein meer en voor Sindanglaia, ginds
hoog in 't gebergte, was 't reeds veel te laat.
't Begon te regenen ookWaar moesten we
heen
Vragend keek de jeugdige paardenmenner
ons aan met z'n donkere kijkers „Waarheen
Daar schoot me plotseling iets binnen
Verleden jaar, op het Administratiebureau
„Bintang Hindia" te Amsterdam, had ik eens
den titel „Djaksa van Tjiandjoer" op '11 bin
nengekomen abonnementslijst zien prijken
Wat 'n uitkomst! De Inlander toch is bekend
om zijn hulpvaardigheid, om zijn zelfs wel
eens wat overdreven gastvrijheid. Daarom ben
ik er in beginsel tegen van die goede eigen
schappen te profiteeren. Maar nu in dit geval,
brak nood wet en reed ik naar den Djaksa
(Inlandsch Officier- van Justitie) en besloot ik
onzen abonné vriendelijk te vragen om een dak,
om een maal
Nu, ik had het zeker slechter kunnen tref
fen Raden Brata di Widjaja, de zoon van wij
len den beroemden Patih van Mangoenredja,
ontving me buitengewoon hartelijk en vroeg
me dadelijk te logeeren.
Mijn gastheer, die op 't oogenblik dienst
heeft, naar z'n bureau is, verliet nog geen vijf
jaar geleden de Hoofdenschool op Bandoeng
en bracht het in minder dan geen tijd tot
den rang van Djaksa. Hjj spreekt onze taal
als de meest beschaafde Nederlander, leest veel
(Heyermans is zijn lievelingsautueren heeft
een zeer helderen kijk op de dingen.
Zjjn jonge echtgenoote is wat maloe (verle
gen) uitgevallen en kwam tot heden niet voor
't voetlicht doch ze heelt uitstekend voor alles
gezorgd en na een werkelijk fijn Europeesch
dinertje, hebben de Djaksa en ondergeteekende
van nacht tot bij drieën zitten redeneeren over
alles en nog wat.
Wat gaan de Inlanders toch vooruit't Is
me werkelijk 'n genot 't U te kunnenzeggen
en als ergens 't Gouvernement lof voor toe
komt, dan is 't wel voor de uitstekende op
leiding, die tegenwoordig de zonen der aan
zienlijken, onze a.s. Ambtenaren, ontvangen.
De oude soort, nog al bekrompen en conser
vatief, sterft uit, gelukkigen jonge frissche
krachten staan gereed, treden op den voor
grond, mannen, die hebben leeren denken, die
hun volk en land liefhebben, willen leiden,
willen voorgaan, die 't volgaarne erkennen,
dat zjj hun gaven van hart en geest danken
aan ons, hun vroeger gevreesde, doch toen ook
geminachte „överheerschers", mannen der jonge
generatie, die onze trouwe vrienden, onze broe
ders willen zijnDe Djaksa verzocht me dit
vooral eens in een mijner Penkrassen duide
lijk te maken en ik doe het thans reeds dade
lijk, omdat 's mans geestdrift me zoo echt, zoo
heerlijk oprecht gemeend toescheen.
Toen we gisteren samen de plaats eens rond
reden merkte ik al dadelijk, dat 't hier we
melt van hadji's. Hadji's zijn personen, die
ter bedevaart naar Mekka en Mendina togen
en aldus aan een der vijf z.g. roekoen van den
Islam of Mohammedaansche geloofsleer heb
ben voldaan.
Aangezien we thans gekomen zijn in dat
deel van Java, waar 't godsdienstig leven,
zeker meer dan elders, opgewekt genoemd
mag worden, zoo acht ik 't tot goed begrip
van de toestanden hier, tot begrip ook van
't volkskarakter in 't algemeen, zeer gewenscht
U eerst een en ander van 't geloof en de ker
kelijke gebruiken onzer bruine broeders mede
te deeiën.
Ik twijfel niet of vele lezers zullen gaarne
iets meer daaromtrent vernemen en daarom
wil ik trachten er U 'n duidelijk beeld van
te geven.
Nu er van Tjiandjoer zelf bitter weinig te
vertellen valt en mijn gastheer met alle ge
weld me hier een weekje houden wil (ik heb
er in toegestemd na de plechtige belofte van
Raden dat hij niet meer zoo uithalen zal als
gisterenavond zal ik de uren, die hij dienst
heeft, gebruiken om iets over den godsdienst
van den Arabischen Profeet te schrijven over
den godsdienst door de overgroote meerder
heid in onzen Archipel beleden.
Waar ik hier en daar woorden en uitdruk
kingen uit den Qoraan (Koran,) den Bijbel
der Muzelmannen, zal moeten aanhalen, daar
gebruik ik een eigen spelling met Latijnsche
karakters, afwijkende van de officieele Ara
bische, doch zooveel mogelijk in overeenstem
ming met de juiste uitspraak. Den klemtoon
zal ik door een teeken (accent grave) boven
de lettergrepen aanduiden.
De Inlanders vergelijken hun godsdienst
meestal bij een klapper (kokosnoot)
1. De Sjariat (de uitwendige eeredienst, de
vormen, de ritus) is niet meer dan het bui
tenste vezelig omkleedsel.
2. De Tarèkat (de graad van leerlingschap)
is de harde schil.
3. De Hakèkat (de graad der waarheid) is
het blanke witte vleesch.
4. De Marifat ('t geestelijk inzicht) is het
klapperwater, de kokosmelk, terwijl ten slotte
5. De Islam (het zich geheel overgeven van
den belijder der leer aan Allah's wil) de klap
perolie is, die niet in de vrucht is te zien,
maar er toch in verborgen ligt.
Voor de groote massa, voor de ontwikkel
den, voor hen, die niet nadenken, die niet
wijsgeerig aangelegd zijn, wordt de trouwe
opvolging van de Sjariat reeds voldoende geacht.
Z\j, die erv geschikt voor ziju, die met de doode
vormen geen genoegen in:er kunnen nemen,
die onderzoeken willen, die telkens 't „waar
om op de lippen hebben, ontvangen hoogere
leering.
Tot de Sjariat behooren dan de vijf zooge
naamde „pilaren," in het Arabisch „rokn"
in het Maleisch „roekoen" geheeten, de v\jf
grondzuilen, waarop de uiterlijke geloofsleer
rust, de vijf hoofdplichten, waaraan ieder mos
lim (muzelman) zich onderwerpen moet.
Ze zijn 1ste de Sjahadat of geloofsbelijdenis,
2de de Salat, het gebed of de Sembahjang,
zooals 't in 't Maleisch heet, 3de de Saoem,
vasten of poewasa, 4de de Zakat of de ver
plichte aalmoezen en ten 5de de Hadjdj of de
bedevaart naar de heilige steden Mekka en
Medina in Arabië.
De geheele leer nu ligt feitelijk opgesloten
in de Sjahadat, de geloofsbelijdenis
„Er is geen Godheid dan Allah en Moham
med is de gezant van Allah
Zij moet met volle overtuiging des harten,
in het Arabisch als volgt uitgesproken worde
„Asjhadoe anlaa ilaha ilallah oewa asjhadoe
anna Moebammad'oèr Rasoèl l'Oèllah
De domme massa denkt, dat 't reeds vol
doende is deze woorden in 't byzjjn van een
of meer moslimsche getuigen na te zeggen,
om tot de z. g. „kaoem islam," d. w. z. het
mohammedaansche volk te behooren.
De meer ingewijden stellen natuurlijk hoo
gere eischen by den overgang.
Grappig is 't zoo dikwijls als Europeesche
schrijvers, over Oostersehe volken vertellende,
die woorden door elkaar haspelen en ons b.v.
willen wijs maken, dat de Atjeher in 't ge
vecht „laillahi laillahibrult. Ze weten er
niemendal van en schijnen er maar iets van
gemaakt te hebben.
Verder is het de plicht van elk geloovig
moslim om minstens vijf maal daags te bidden
(de Salat, de Sembahjang of tweede roekoen).
Er zijn dus vijf gebeden, die alle, na reini
ging, met 't gelaat gekeerd naar Mekka op
een reine plek moet worden verricht.
In Turkije en Algiers b. v. bidt men, zich
wendende naar het Oosten, terwijl onze Inlan
ders hier dit naar het Westen doen.
Ik sprak daar van reiniging, de woedloe
zooals 't in 't Arabisch heet.
Zoo mogelijk geschiedt deze met „mooia
moedlakh" of te wel zuiver water, waartoe
dan gerekend worden alle rivier-, regen-, put-,
zee- en bronwater.
Al 't andere is „mooia moetanadjis" of mooia
nadjis, d.w.z. half of heelemaal onrein water.
Is er geen water te krijgen, b. v. in een
Arabische woestijn, dan mag men ook zuiver
zand gebruiken.
Over de wijze van reinigen en het gebed
zelf zullen we 't een volgende maal hebben.
Mijn gastheer komt daar juist thuis, dus
voor heden genoeg.
Tjiandjoer.
Lt. Clockener Brousson, b. d.
van 29 Maart tot 1 April.
ONDERTROUWD: J. Minderhout!, jm. 27
j. met E. H. Holthuijzen, jd. 28 j.J. de
Kuijper, jm. 23 j. met M. Blaas, jd, 22 j.
GETROUWDA. M. Witte, jm. 19 j. met
J. Flipse, jd. 20 j.
BEVALLEN: A. de Rijke, geb. Beckers, d.
0. Huibregtsen, geb. Vogel, d.S. van Dijk,
geb. Huissoon, z.G. C. Alewijnse, geb. De
Jonge, z.
OVERLEDENJ. J. Ludikhuyzen, man
van M. C. Paauwe, 80 j.N. Janse, 36 j.,
vrouw van C. P. Besuijen.
Naar wij vernemen heeft op den 29 Maart
1. 1. de Directie der Vereeniging voor Werk
verschaffing, haar hoofdkantoor houdende te
Haarlem Jansweg 37, den dag herdacht waarop
zij voor 25 jaar de Koninklijke Goedkeuring
op hare statuten mocht verwerven.
Op den lsten Januari 1879 door den Heer
Th. J. Schoemaker opgericht, werd zy bij Ko
ninklijk Besluit van 29 Maart van datzelfde
jaar als rechtspersoon erkend.
Onafgebroken stond als Directeur aan het
hoofd dezer alom bekende Vereeniging de Heer
Th. J. Schoenmaker en aan zyn onvermoeiden
arbeid en strengste rechtvaardigheid dankt de
Vereeniging voor het grootste deel haar veel
jarig bestaan en voortdurenden bloei.
Advertentiën
het koopen van nietswaardige poetsmid
delen. Ge werpt uw geld weg, verknoeit
uw tijd, bederft uw koperwerk, poetst U
een ongeluk en het koper blinkt niet of
zeer wienig, en in elk geval slechts zeer
kort. Gebruikt „Ahoi" Poetscrêllie, vooral
bij gebruik der vloeibare Poetserême in
fleschjes en bussen wordt het poetsen
eene ware uitspanning.
Alom verkrijgbaar in doosjes a 5, 7^2
en 10 ets., fleschjes a 7'I2 cent en blik
ken bussen a 20, 30 en 60 cent.
voor den verkoop van
Finke provisie. Brieven met opgaaf van re
ferentiën onder letters A. Z. ter Snelpersdruk
kerij van B. A. VERZIJL, Gouda.
26 a 10 cent. GORTSTRAAT.
VOORRADIG een prachtige Sorteering Heeren- en Kindercostuums, Demisaisons, Pantalons en Stoffen voor Kleeding naar Maat.
Kinder Cheviot en Manchester Broekjes, Bruin en Gestreept Engelsch leer en Zwart Manchester, Pantalons, Linnen Colberts enz. enz.
in alle maten.
Brakstraat.
R. SCHIPPERS.
Nieuwe Tweepersoons Veerenbedden met Peluw
en Twee Kussens, beste Linnen Tijk gevuld
met 60 pond nieuwe zuivere Kippenveeren.
N.B. Men kan zich van de vulling over
tuigen.
Beleefd aanbevelend,
