S.J.FONTEIJN 313 Gravenstraat.
Grootste publiciteit hier ter stede
3450 ex. worden wekelijks met zorg verspreid. Grootste publiciteit.
I 313 Gravenstraat.
INo. 19.
Woensdag 17 Februari 1904.
Aelitste Jaargang.
Nieuwstijdingen.
Meer en- en Kinderkleediiig-MRg'azijii.
Manchester Broekjes. Mans en Jongens
maten. Uitsluitend soliede kwaliteit.
Oroote voorraad Kinder-Cheviot. Zwart en Bruin
gestreept en Bruin Fng. leeren Pantalons, in alle
Scherp concurreerende prijzen.
De tien Levensregelen.
Een teeken des tfjds.
De rechter- en de Linkerarm.
MIDDELBDR GSCH
ADVERTENTIEBLAD
FAAM
MET WONIN&SIDS.
NIEUWS'
Verschijnt eiken Woensdagavond
wordt door de geheele stad gratis verspreid.
UITGEVER
A. 0. LITT00U hi.
8 p an i aar dn tr a at,
Prijs der Advertenttèn
van 18 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent.
maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
Groote letters naar plaatsruimte. By abo nnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
INDISCHE PENKRASSEN.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XLYI.
We zullen het heden eens hebben over een
groot man, een Nederlander, die den Inlander
begreep, door hem begrepen werd en zyn ge
heele leven wydde aan de belangen van het
Soendaneesche bergvolk. Zyn naam wordt hier
nog steeds met eerbied, met liefde uitgespro
ken en ook Holland moet dien leeren ken
nen en hoog houden
Ik spreek hier dan van Holle, van den be
roemden Karei Frederik Holle, Amsterdammer
van geboorte, die in 1844, op vijftienjarigen
leeftjjd, met zyne familie naar Java kwam.
Een oom van den jeugdigen knaap de heer
van der Hucht, deed zijn laatste reis als ge
zagvoerder van het zeilschip Sarah Johanna",
en nam bij die gelegenheid 't gezin van zyn
zwager mede naar 't zonneland. Hij vestigde
zich als theeplanter op de in den handel alge
meen bekende Parakan Salakonderneming in
de Preanger. Holle's vader werd mede-eige
naar en administrateur van het land Bolang,
in de afdeeling Buitenzorg. Na zyn dood
echter vestigde ook de familie Holle zich op
Parakan Salak.
Nauwelijks zeventien jaar oud trad Karei
Holle in Gouvernementsdienst en wel als schrij
ver op het Residentiekantoor te Tjandjoer. In
1847 werd hij verplaatst naar het Departe
ment van de Cultures en nog later naar dat
van de Middelen en Domeinen. Na elf dienst
jaren ging Holle in het particuliere over en
werd hy administrateur van de theeplantage
Tjikadjang, dicht by de tegenwoordige plaats
Garoet.
Holle was intusschen geheel op de hoogte
geraakt van de toestanden in de Preanger, die
toenmaals verre van rooskleurig waren.
Alvorens nu verder te gaan moeten wij eerst
eens een blik slaan in het verleden. Holle's
leven en streven zal er ons te. duidelijker door
worden.
Toen de Oost-Indische Compagnie eenmaal
meester geworden was in deze streken, hand
haafde 't machtige handelslichaam de Regen
ten van den vroegeren overheerscher, den
Keizer van Oost-Java, doch 't eisehte daarbjj
tevens, dat deze Inlandsche hoofden hun be
volking tegen een hongerloon koffie zouden
laten planten, koffie, die daarna met kolossale
winsten op de wereldmarkt werd verkocht.
In 't begin der 19de eeuw ging het gezag
wel over aan ons Gouvernement, doch hetzelfde
lage uitbuitsysteem bleef gehandhaafd. Het
arme volk werd door de Regenten gedwongen
om koffie te planten op plaatsen, soms uren
ver van huis en de geplante boomen ook te
onderhouden bovendien. Europeesche opzieners
controleerden een en ander. Waren de bewo-
neis van 'n dorp wat lui uitgevallen, och dan
wisten die heeren wel raad. Het dessa hoofd,
de burgemeester zouden wjj zeggen, werd dan
b.v. gedurende eenige uren aan zyn groote
teenen opgehangen of in de felle zon zonder
hoofddeksel te pronk gezet! Zoo begrepen in
die dagen onze grootvaders hun christenplicht
Ze gingen er des Zondags zeker vergiffenis
voor afsmeeken, de blanke beulen, die zooveel
vaster in de leer waren dan 't tegenwoordige
geslacht
Er heerschte in dien tyd allerwege onrecht
en armoede en een Multatuli moest opstaan
om 't geweten van zijn landgenooten wakker
te sehudden.
Ja lezers, al is hier in Indië nog lang niei,
alles zooals 't behoort, toch mogen wjj dank
baar terugzien op de laatste helft der vorige
eeuw en ook de bruine broeder waardeert het,
dat Jong-Holland steeds meer en meer be-
grypt hoe ontzettend veel het hier nog goed
te maken heeft.
Een der edelste pioniers van .den beteren
tijd was zeker wel onze Karei Frederik Holle
Wat de Preanger thans is, hebben we aan
dezen menschenvriend te danken. Toen Holle
op 28-jarigen leeftijd 's lands dienst verliet,
was dit alleen en uitsluitend om zijn verder
leven als vrjj man aan de belangen der Soen-
daneezen te kunnen wijden. Hy sprak hun
taal als zyn Nederlandsch en bestudeerde
ijverig hun karakter, hun huiselijk leven en
sociale nooden.
Holle was een practisch man. Hij begreep,
dat de Hollander over 't algemeen al zeer
slecht bij de inlanders stond aangeschreven,
dat hij niet gemakkelijk hun vertrouwen win
nen kon en dat hy tot den bruinen broeder
moest afdalen om in hart en ziel van den
inlander binnen te dringen.
Hy werd Mohammedaan, droeg in 't open
baar de Turkschen fez, volgde de Inlandsche
levenswijze en étiquette en verkreeg door dit
alles, dat de Soendaneezen hem als een der
hunnen begonnen te beschouwen.
Alleen op die manier werd 't hem mogelijk
als hun leermeester op maatschappelijk en
godsdienstig gebied te kunnen optreden
't Was een groot geluk voor hem, dat hy
een vriend en bondgenoot won in Raden Hadji
Mohammed Moesa, den Hoofdpanhoeloe van
van Limbangan, den Vader van den tegen-
woordigen Patih van Soekaboemi. Deze hoog
geplaatste Inlander was reeds jong te Mekka
geweest, een zeer kundig Priester en een man
van buitengewoon veel invloed. Beiden, Holle
en de Hoofdpanhoeloe, leerden veel van el
kaar. Door .Holle's invloed begon de priester
te begrijpen, dat de adel plichten had te ver
vullen jegens het arme volk en hij propa
geerde dit moderne begrip op zyn beurt weer
onder de aanzienlijken, terwijl Holle een hoo-
gere opvatting kreeg van de strekking der
Mohammedaansche leer.
In „het Tijdschrift van het Bataviaansch
Genootschap van Kunsten en Wetenschappen
wist Holle zyn Europeesche lezers en ook de
Hooge Regeering warm te maken voor vele
noodige hervormingen. Hy wierp zich op als
pleitbezorger voor 't verdrukte bergvolk, ja
werd als 't ware een brug van overheerschte
tot overheerscher.
Hij maakte propaganda voor de oprichting
van scholen, wees op veel onrecht bij de ge
dwongen koffiecultuur en de heeren diensten,
wist nieuwe cultures inheemsch te doen wor
den, enz. enz. en laten wy het dankbaar er
kennen, de toenmalige Regeering en hare
Ambtenaren luisterden naar hem al even
nauwgezet als zijn Soendaneezen. Onder de
laatsten wist hy een kring van vrienden te
vormen, die, liberaal denkend, in den vreem
den overheerscher niet langer den gehaten
kafir zagen, doch begrepen, dat zij het nu
eenmaal zonder Westersche voogdjj niet stel
len konden.
Het zou my onmogelijk wezen om in één
Penkras alles neer te schrjjven wat door Holle
is gewrocht. Laat het U genoeg wezen, dat de
Preanger thans 't welvarendste gewest van
Java is en dat we deze schoone uitkomst alleen
danken aan dien vriend der Soendaneezen.
De Regeering wilde hem ten slotte tot Re
sident benoemen, doch dit mooie aanbod wees
de brave man van de hand, omdat hij vóór
alles vrij wilde blijven. Hy wilde gaarne raad
geven,Qdoch „dienen" zou zyn levenstaak heb-
bemoeilykt. Welnu 27 December 1871 huldigde
't Gouvernement dit schoone beginsel, door
Holle te benoemen tot adviseur honorair. Hem
werd daarbij het recht toegekend steeds on
gevraagd voorstellen in te dienen en alle be
sluiten der Regeering te beoordeelen
Hoe jammer, dat latere landvoogden hem
gingen tegenwerken, dat zyn voorstellen wer
den genegeerd en dat veel goeds weer verlo
ren ging.
Trots de reactie hield Holle vol. Persoonlijk
offerde hy zyn vermogen op om den kleinen
man aan voorschotten te helpen, om de volks
industrie te steunen.
Als een vorst werd hij door het volk gehul
digd. Hy had rijk, schatrijk kunnen worden,
doch overleed in 1893 in behoeftige omstan
digheden.
God hebbe zyn ziel
Morgen gaan we vertrekken. Slechts noode
verlaten we het heerlijk Soekaboemi, het „lust
oord der wereld", waar zoovele oude landsdie
naren hun laatste levensjaren sly ten.
Na een hartelijk afscheid van de vele nieuwe
vrienden en vooral van den braven Patih en
zyn familie, zullen we onze reis vervolgen.
Tjiandjoer is de nieuwe pleisterplaats.
Lt. Clokcenur Brousson b. d.
Soekaboemi.
Door den brand te Baltimore, die 18 uren
duurde, zyn 80 blokken huizen met 2500 ge
bouwen vernield. De brandverzekeringmaat
schappijen van Maryland hebben te zamen voor
1267 millioen dollars verzekerd te Baltimore
of vele harer dus schade hebben geleden
Groote schade zal de stad ook nog lijden, daar
een gedeelte der handelszaken verplaatst zal
worden naar New-York en Philadelphia, omdat
de geheele handelswijk is vernield.
Het lijden onder duizenden, wier woningen
zyn afgebrand is grooter door de strenge koude
die er heerscht. De stad is thans met troepen
bezet en generaal Corbin nam het commando
daarvoor op zich. De plunderingen zyn niet
zoo erg, als eerst gemeld werd, alleen eenige
negers namen daaraan deel. Het tramverkeer
is geheel opgeheven, slechts enkele straten
hebben een flauwe verlichting.
Een buitengewoon brutale diefstal heeft
Dinsdagavond plaats gehad in den trein tus-
schen Brussel en Parys. Een reiziger is by
Tubeze uit zyn coupé geklauterd en heeft zich
'langs de loopplank naar den wagen begeven,
waarin de waarden geborgen waren.
Hy heeft het slot verbroken, en bedreigde
den wachthehbenden ambtenaar met een re
volver. Vervolgens wierp hy den inhoud van
een mand, die voor 8000 francs aan waarde
bevatte, uit den trein, waarna hy zelf op den
weg sprong. De wachthebbende ambtenaar
liet den trein stoppen, maar niemand was te
zien op den weg. Wel werd geconstateerd dat
zes reizigers verdwenen waren uit een wagen,
die het dichtst achter den bagagewagen was.
Men vermoedt, dat het de medeplichtigen van
den roover zyn.
Gistermorgen tegen drie uur werd door de
gendarmes op den weg een gewonde man ge
vonden, met een revolver gewapend, en die
een spoorwegkaartje van Brussel en Braine
le Compte by zich had. Hy werd in hechte-
tenis genomen. Men vermoedt dat hij een der
roovers is.
De politie te Hamburg heeft eeD gevaar
lijken handelaar in meisjes, zekeren Schwarzel,
gepakt. Hy logeerde in een hotel in gezelschap
van een knap meisje dat hy voor zyn zuster
uitgaf en dat hij steeds opsloot als hy uitging.
Het arme kind riep op zekeren dag luid om
hulp, sloeg de deur stuk en liep de straat op,
om den eersten den besten agent in den arm
te nemen. Drie andere meisjes zouden dezer
dagen aankomen en door Schwarzel naar Argen
tinië gezonden worden. De man kreeg eiken
dag telegrammen en brieven uit Hongarije5
Zwitserland, Servië, Argentinië, enz.
Toen hy in hechtenis genomen werd, ver
weerde hy zich heftig. Dank zy de in beslag
genomen papieren, hoopt de politie ook de
andere leden van de bende in handen te zul
len krijgen.
De overheid heeft den vader van het meisje,
een hoogst gezien man, telegrafisch gewaar
schuwd dat ny zyn dochter kan komen af
halen.
Te Leeuwarden was een doodgraver
bezig een graf te graven. Toen hy klaar was,
viel hy voorover en was dood. De koffie
huishouder Dijkstra te Middelharnis heeft
Donderdag vyf revolverschoten gelost, op een
vrouw, haar ongehuwde dochter en het kindje
dier dochter. De vrouw ligt bedenkelijk, het
kindje was spoedig dood en de jonge moeder
had een schampschot. Aanleiding tot den
moord was dat beide vrouwen hem telkens
met dat kind plaagden en het zelfs eenmaal
in de gang van zyn café te vondeling legden.
Doch hy ontkende iets met deze menschen
uitstaande te hebben, vreeselyk dat hy toen
maar besloot ze dood te schieten. De oudste
vrouw kreeg twee kogels in het hoofd, en het
kind een in de borst. Het publiek, heeft me
delijden met den moordenaar en kiest par
ty tegen zyn slachtoffers, want hy was zoo
een goede man
Van den Amerikaanschen president Jefferson.
1. Stel niet uit tot morgen wat ge heden
doen kunt.
2. Val anderen niet lastig met hetgeen gy
zelf kunt doen.
3. Verkwist uw geld niet voor gy het bezit.
4. Koop geen voorwerpen die gy nietnoo-
dig hebt, alleen omdat zy goedkoop zyn.
5. Hoogmoed kost ons meer dan honger,
dorst en koude.
6. Het zal ons nooit berouwen te weinig
gegeten te hebben.
7. Wat wy graag doen valt nooit zwaar.
8. Hoeveel pyn leden wy aan kwalen die
nooit kwamen.
9. Bezie alles van de goede zyde.
10. Zyt gy toornig, tel tot tien, zyt gy zeer
toornig, tel dan tot honderd voor gy
spreekt.
Het is haast niet te gelooven en toch is het
waar dat er in Berljjn een courant is opge
richt dat het orgaan is voor Prostitue's, kop
pelaars, souteneurs en inbrekers, zooals in de
inleiding ervan vermeldt wordt.
Deze courant verschijnt als weekblad en heet
„der Aussenseiter."
Zyn byna nooit even lang. Slechts 15% der
menschen kan zich beroemen even lange ar
men te bezitten.
Een kleermaker die nauwkeurig maat neemt
zal hiermede rekening houden.
Burgerlijk* Ntand van Middelbars;.
Van 9 15 Febr.
ONDERTROUWDH. J. van Nederveen,
jm. 28 j. met A. Gley steen, jd. 27 j. H. J.
Segboer, jra. 27 j. met A. Brielsman jd. 27 j.
GETROUWDD. T. Gans, wedr. 27 j. met
C. M. Hypers, jd. 25 j. K. Braun, jm. 25 j.
met S. J. Kryger, jd. 24 j. H. J. Huikes, jm.
43 j. met H. A. Buteux, wed. 35 i.
BEVALLENM. de Nood, geb. Passenier,
d. P. Lameyn, geb, Wykhuisen, z. J. P. M.
Jellema, geb. Kesteloo, d. M. T. Montaan, geb.
Van Dooren, d. M. C. Koppejan, geb. Groene-
djjk, d. J. Deurloo, geb. Bommeljé, z. J. Schou
ten, geb. Roelse, d. A. van de Putte, geb.
Cornelisse, z. J. P. Lameyn, geb. Tazelaar, z.
F. Korstanje, geb. Hondius, d. T. C. A. Beu-
kert, geb. Kuijs, z.
OVERLEDENJ. E. van de Walle, wede
van P. de Nooyer, 74 j. M. A. C. Warnau,
d. 3. d. L. Fransooys, d. 5 m. C. J. de Kos
ter, wede. van^ 0. J. Bruker, 74 j. P. de Weerd,
man van P. Nieuwdorp, 25 j. W. Jobse, wed.
van I. de Lange, 69 j. F. P. D'huy, vrouw
van J. P. Hollestelle, 79 j.
