A, D. UTT00U Az.
Grootste
pubiï
bier ter stede i 3
450 ex. werden wekelijks
met zorg verspreid
Grootste Publiciteit.
I 313 Gravenstraat S. J.FONTEIJN I 313 Gravenstraat.
No. 17-
Woensdag 3 Februari 1904.
Aebtste Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheels stad gratis verspreid.
Span j aar straat.
Prijs der Advertentièn
eiteii
INDISCHE PENKRASSEN.
N1EU WSTIJDINGEN;
Heeren- en Einderkleedlng-Magazijn. Groote voorraad Kinder-Cheviot, Zwart en Bruin Manchester
Broekjes. Mans en Jongens gestreept en Brnin Eng. leeren Pantalons, in alle maten. Uitsluitend soliede
kwaliteit. Scherp concurreerende prijzen.
Burgerlijke Stand ran Middelburg.
IIHW5
HIDDELBORbSCH
ADTEETESTIEEL AD
N
I D S.
ÜITftSYlR
van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent.
maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
Groote letters naar plaatsruimte. Bjj abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XLIV.
We hadden 't verleden dan over de Passer
bij het station, welnu bedoelde marktgelegen-
heid grenst ook aan de vrooljjke Oineesche
Kamp, hier nu eens niet onfrisch riekende,
dank zij vooral het lekkere bergwindje. Be
doelde Cineesche Kamp verbindt de laan langs
het station met de veel hooger gelegen Groo-
ten Postweg Batavia—Banjoewangi, waarover
wjj het reeds vroeger op onzen rijtoer door
Insulinde's hoofdplaats gehad hebben. De
Chineesche Kamp zet zich langs dien weg in
Oostelijke richting voort, terwijl wij links
afslaan en al wandelende verschillende min of
meer belangrijke gebouwen passeeren.
Eerst zien we reeds een klein laag houten
huisje, de z.g. „sociëteit" der Inlandsche
Ambtenaren, waar helaasnog al te veel tijd
verknoeid wordt met kaarten.
De heeren spelen meestal hasard en 't gaat
daarbij om vrij hooge inzetten. Soms tot laat
in den nacht zitten ze hier bij elkaar, de
lagere ambtenaren.
Men vertelde mij, dat bijna overal de Soen-
daneesche aristocraten aan het spel verslaafd
zijn en 'tware te wenschen, dat strenge ver
bodsbepalingen werden uit gevaardigd en ge
handhaafd.
't Gaat niet aan, dat inenschen met 25 gul
den 's maands inkomen, zitten te kaarten met
stapeltjes groot en klein zilvergeld naast zich.
Waar de politie terecht zoo strengop het
dobbelen der lagere volksklasse toeziet, daar
mag ook het hasardspel bij den aanzienlijken
niet worden geduld, 't Is in hun eigen belang.
Vlak naast die „soos" zien we het huis van
den Patih van Soekaboemi, Raden Soeria Nata
Legawa, een hoogst ontwikkeld edeldenkend
man, met wien we in 1896 reeds zeer aange
naam kennis maakten en dien we ook nu weer
eens zullen bezoeken.
Verder wandelende, komen we langs 't on
aanzienlijk Assistent-Residentiebureau op de
z. g. Aloen Aloen, hier Oranjeplein genoemd.
Aan de zuidzijde van dit plein, (een kleine
vierkante grasvlakte) ligt het huis van 't Hoofd
van Plaatselijk Bestuur, den Assistent-Resident,
terwijl we aan de westzijde, vlak bij elkaar,
eene Roomsch-Katholieke Kerk en een Moham-
medaansche Missigit (Mosbée) opmerken, 't Is
Vrijdag, dus de dag dat de geloovige Moslims
tempelwaarts gaan en de Hollandsche drie
kleur wappert daarom vroolijk van den gevel.
Dit even aan het adres van hen, die in een
vroom Mohammedaan eeuwig en altijd een
vijand van Harer Majesteits Opperbestuur
willen zien. Ik kan hun op mijn eerewoord
verzekeren, dat zij schromelijk dwalen, dat ik
vele goede Moslims ken, die oprechte trouwe
onderdanen van onze geliefde Vorstin mogen
genoemd worden en die dan ook in hun huis
Harer Majesteits portret een eereplaats gaven
tusschen de afbeeldingen van de voor hen
heilige steden Mekka en Medina.
Vele Europeanen hier in Indië zien in een
wit gekleeden hadji (iemand die ter bedevaart
geweest is) altijd zoo iets van een soort voor
vechter in den „heiligen strjjd". Wanneer
zullen de menschen toch eens wijzer worden
Misschien wel nooit.
Aan de Oostzjjde heeft men vlak naast het
Assistent-Residentiekantoor eerst de Inland
sche en dan de Europeesche school, terwjjl
vóór ons, aan de westerzjjde van het Oranje
plein, het zeer uitgebreide buitengewoon fraaie
établissement van het Victoria-hotel zichtbaar
wordt.
We logeerden hier reeds in 1896 en namen
ook thans weer onzen intrek in deze door ge
heel Indië zoo gunstig bekende inrichting.
Eigenaar is een Duitscher, A. A. E. Lenné,
oud-hofmeester, van de beide Gouverneur-
Generaals O. van Rees en C. Pjjnacker Hor-
djjk. Deze ondernemende man nam in 1894
het toenmalige Hotel Ort over, een logement,
dat niet veel te beteekenen had en o. a slechts
een maximum van twaalf logé's kon herber
gen. Hij pakte de zaak dadelijk ferm aan,
sloot b. v. een contract met de Kon. Pakket-
vaartmaatsehappjj voor de verpleging van het
zieke personeel, richtte daarvoor een speciaal
gebouw in, kocht terrein aan voor den aanleg
van een park groot 50000 vierkante Meter,
kortom deed alles om het nieuwe Victoriahótel
aan zjjn doel, de genezing van zieken, te doen
beantwoorden.
Aangezien steeds meer en meer patiënten
kwamen aankloppen en vooral ook officieren
en ambtenaren naar Soekaboemie kwamen om
er de verloren gezondheid te herwinnen, moest
de heer Lenné voortdurend op uitbreiding be
dacht zijn en zoo verrezen o. a. m het genoemde
Park zestien mooie villa's, die bjjna steeds
waren bezet. Ook de tafel was beroemd en dat
niettegenstaande de hotelprjjzen slechts 90 tot
150 gulden 's maands bedroegen (met inbegrip
van licht, bediening enz.)
Op 't oogenblik zit de eigenaar echter in
zak en asch, ziet hjj met angst het moment
naderen, dat hij failliet zal moeten gaan, ver
loopt zjjn prachtige zaak en dat alles door een
Regeeringsbesluit van 19 Mei j.l.
We weten allen, dat 't er tegenwoordig met
de Indische schatkist slecht uitziet, we weten
dat Zjjne Excellentie onze Gouverneur-Generaal
terecht een beroep heeft gedaan op Nederland,
dat zoovele tientallen van jaren van de Kolo
niën heeft geprofiteerd, we weten, dat ons
Kamerlid van Kol zelf het meer dan radicale
voorstel waagde, om een groot deel der Buiten
bezittingen te verkoopen ten bate van het
verarmde Java, welnu is 't dan niet bedroe
vend, dat ik U, trots dit alles, een staaltje
moet mededeelen van weinig financieel beleid,
waarop ik ook hier in 't publiek de aandacht
heb gevestigd.
Nu voor ongeveer twintig jaar geleden werd
door een zekeren Dr. van Tjjn alhier een z.g.
Gezondheids établissiment „Selabatoe" opge
richt en wel met een subsidie van het gou
vernement groot zeshonderd gulden 's maands.
De staat bedong daar bij het recht, om vjjf
van zjjn ambtenaren of officieren, tegen ver
minderden prijs (fl,5Ö of f2,50 per dag, naar
gelang van het traktement) te mogen doen
opnemen, terwjjl verder voor 400 mindere
en lagere civiele beambten logies moest wor
den ingeruimd tegen eene betaling van
schrik niet lezer! vanf2,50 per man
en per etmaalVoor huisvesting in gewone
chambrée's en kazernevoeding wel wat hoog
berekend, zou ik zoo zeggen Enfin dat was
nog in dien goeden ouden tjjd, toen Java rjjk
was en een ieder van de Schatkist trachtte te
halen, wat er van te halen viel. Gelukkig
heeft 't Gouvernement later ingezien, dat het
veel goedkooper zjjn zieken zelf kon verplegen
en gaan de patiënten, beneden den rang van
officier, naar het Militaire Hospitaal te Tjimahi.
Die nieuwe regeling trad nu ongeveer drie
jaar geleden in werking.
Intusschen bleef de subsidie groot zes. .hon
derd gulden van kracht, en konden dus vjjf
landsdienaren tegen verminderde prjjzen een
plaatsje krjjgen.
Nu verscheen er daar plotseling, 19 Mei j.l.
een Regeeringsbesluit van den volgenden
inhoud
„Landsdienaren, die gedurende een hun we
gens ziekte verleend binnenlandsch verlof,
aanspraak hebben om als Gouvernementsljj-
ders der eerste af deeling in de van gouverne-
mentswege gesubsidieerde gezondheinsétablis-
sementen te worden opgenomen, doch wegens
plaatsgebrek niet of niet dadelyk gebruik
kunnen maken van een der plaatsen, waar
over het Gouvernement by die établissementen
te beschikken heeft, ontvangen over dien tjjd,
waarin zy als particulierljjder in d i e établis
sementen öp plaats moeten wachten, een te
gemoetkoming in de kosten van hun verpleging
ten bedrage van het verschil tusschen hetgeen
zjj daarvoor werkelijk hebben moeten voldoen
en wat zjj als gouvernementsljjders verschul
digd zouden zjjn, met dien verstande, dat deze
tegemoetkoming niet hooger zal zjjn dan
voor landsdienaren, genietende een traktement
van f500 tot en met f999 's maands f 3.per
dag, van f 800 tot en met f 499 's maands f 4.
per dag, van f 299 of minder 's maands f 4.50
per dag.
Misschien begrjjpen sommige lezers dit lange
relaas niet zoo dadelijk. Gouvernementsstjjl is
altjjd iet of wat duister, doch ik zal trachten
U een en ander duidelijk te maken.
Ik moet hier al dadeljjk opmerken, dat het
beginsel zeer juist en humaan is, alhoewel
personen van f 500 tot en met f 999 's maands
het best zonder die extra-toelage zouden kun
nen stellen.
Doch dat nog daargelaten, uit bovenstaande
volgt, dat de Regeering de Directies der ge-
gezondheidsétablissementen een soort van mo
nopolie heeft geschonken, zeer ten nadeele
van de hotelhouders in de koele bergstreken,
dat die Directies nu geen concurrentie meer
hebben te vreez^n en het hun gouvernements-
patienten even goed of even slecht kunnen
geven, als zjj' dat zelf maar verkiezen, terwjjl
tot overmaat van ramp de tarieven door de
Regeering veel te ruim zjjn berekend.
Zoo is de pensionprjjs in het uitstekende
Victoriahotel b. v. slechts negentig gulden.
Het Gouvernement, zou door geen monopolie
te gunnen, voor een luitenant met vjjf en
veertig gulden 's maands toelage kunnen vol
staan. Selabatoe rekent echter f180 en dit
komt de schatkist dus op f 135 tegemoet
koming, met andere woorden, men geeft dus
den Luitenant in het établissement f 4.50 daags
toelage, terwjjl die officier maar f 1.50 daags
in het Hotel als toelage noodig zou hebben
Veel wil ik er verder niet over zeggen, 'tls
zeker een fout in de redactie, doch een fout,
die op den duur veel geld zal kosten.
Er zjjn vier van die gezondheidsétablisse
menten n. 1. op Sindanglajja, Tosari, Wonosari
eïi hier te stede.
Lt. Clokobner Brousson b. d.
Soekaboemi.
N.B. Bovenstaand artikel was reeds ge
schreven en tot verzending gereed, toen we
tot onze groote vreugde vernamen, dat de
Indische Rekenkamer zich met de
zaak bemoeit. 0. B.
Te Darmstadt zjjn in de kookschool
acht personen ernstig ziek geworden, na 't
gebruik van^j ingemaakte boonen en gestor
ven. Men moet hier te doen hébben met het
even ernstige als zeldzame geval eener pto
maine vergiftiging. De bedorven inhoud der
blikken moet een stof hebben bevat die ver
nietigend op het darmweefsel werkte. De gif
tige stof, daardoor ontstaan, is vervolgens in
het bloed overgegaan. Bjj de zieken vertoon
den zich geljjktjjdig, en wel, bjj de meesten,
plotseling enkele dagen na het gebruik der
boonen, moeieljjk slikken en verslapping der
oogspieren. Daarna volgden verlammings-ver-
schjjnselen in alle ledematen en ten slotte in
alle organen. De geneesheeren trachtten de
verlammingen door strychnine, de hartver-
zwakking door inspuitingen met keukenzout
oplosssingen en kamfer tegen te gaan. Boven
dien trachtte men den darm door ricinus-olie
te clysteeren, te reinigen.
Deze vergiftiging herinnert aan een soort
gelijke vergiftiging in Augustus 1903 van 150
personen nadat zjj aardappelen hadden ge
bruikt. De meesten herstelden na enkele uren
enkelen voelden zich na eenige dagen nog
zeer slap. Men nam toen proeven met het ge
recht op muizen, die binnen 24 uur stierven.
Op hun milt en lever werden culturen ge
kweekt van een bacil, die bleek de Proteus
vulgaris te zjjn.
Men meldt aan de N. R. Ct.De villa
Aestiva, Prins Hendriklaan, Amaliapark te
Baarn, is aangekocht door president Stejjn.
Bjj een handelsfirma te Amsterdam is
telegrafisch bericht ingekomen van een uit
barsting van de Merapi op Midden Java, waar-
bjj de omliggende plaatsen door een aschre-
gen zjjn geteisterd.
Emigratie naar Zuid-Afrika.
Bljjkens mededeeling van den waarnemenden
consul te Louren^-Marques zouden sommige
personen trachten zich op voor die haven be
stemde schepen te laten aanmonsteren, ten
einde op deze wjjze voor hun diensten vrjjen
overtecht te verkrjjgen, om dan na afmonste
ring in de plaats van aankomst hun fortuin
te zoeken. Teneinde dergeljjke personen voor
teleurstelling te vrjjwaren vestigt de waarne
mende consul er de aandacht op, dat van eiken
immigrant, te Lourenpo-Marques aankomende,
de storting van twintig ponden sterling bjj de
havenautoriteiten wordt vereischt, welke som
eerst wordt teruggegeven tegen overlegging
van een bewjjs, dat de belanghebbende een
betrekking heeft gevonden, welke hem in staat
stelt in zjjn onderhoud te voorzien. Overigens
wordt met het oog op de te Lourenpo-Mar-
ques heerschende werkloosheid tegen emigratie
naar die streken ernstig gewaarschuwd.
Te Roozendaal heeft de vorige week
een zeldzame gebeurtenis plaats gehad. Op
één dag verrasten de echtgenooten van drie
broeders Louis, Frans en Charles Cockx hunne
mannen met de geboorte van een flinken
zoon.
Een 6-jarig knaapje te Tilburg kreeg
bjj het eten een beentje in de keel. Een ge
neeskundige zocht tevergeefs het te verwijde
ren. Het knaapje bezweek onder verschrikke
lijke pjjnen. Te Oosterhout is een werk
man, werkzaam in een hooipers van den hooi
zolder gevallen en aan de daarbjj bekomen
inwendige kneuzingen bezweken. Te Mon
nikendam viel een schippersknecht over boord
in het Noord-Hollandsch Kanaal jen werd dood
opgehaald. Hjj was de kostwinner voor zjjne
hoogbejaarde moeder te Franeker.
Van 27 Jan 1 Feb.
ONDERTROUWDK. Braun, jm. 25 j.
met S. J. Krjjger, jd. 24 j. D. T. Gans, wedr.
2-7 j. met C. M. Hjjpers, jd. 24 j. I. H. E.
Boasson, jm. 28 j. met S. F. Spanjaard, jd. 20
j. H. F. A. Wöhler, jm. 26 j. met A. de Vis
ser, jd. 20 j.
GETROUWDG. A. van der Hooft, jm. 27
j. met A. G. H. de Haan, jd. 28 j. E. M. Al
berts, jm. 30 j. met L. Salberg, jd. 20 j.
BEVALLENP. de Jonge, geb. Van de
Plasse, d. J. Murk, geb. Geljon, d. J. Snjjders,
geb. De Vos, z. L. A. Bosdjjk, geb. De Smit,
d. H. Jansen, geb. Blom, d. J. A. Vader, geb.
Overslujjs, d. M. M. van Aartsen, geb. Van
Schelven, d.
OVERLEDENC. P. Vljjberge, d. 8 d. C.
N. Genevajj, ongeh. z. 71 j. M. A. Verberg,
ongeh. d. 90 j. A. Landman, man van J. A.
Cornelisse, 66 j. J. de Kovel, vrouw van C.
W. Siebrecht, 61 j. C. Hoogendoorn, wed. van
N. Rozemond, 82 j. J. A. K. van Hasselt, man
van C. E. Willems, 57 j. M. Bakker, man van
S. Wisse, 43 j. J. S. Malgo, vrouw van J. M.
Schut, 40 j.