J. J. BEEKES, Balans D 4,
I 313 Gravenstraat.
I 313 Gravenstraat. 8.J.FONTEIJN
No. 14.
Woensdag 13 Jannarl 1904.
Achtste' Jaargang.
K 0. LITTÖ0IJ ki.
Grootste publiciteit
hier ter stede! 3450 ex. worden wekelijks met zorg verspreid. Grootste Publiciteit.
INDISCHE PENKRASSEN.
NIEUWSTIJDINGEN;
Heeren- en Kinderkleeding-Magazijn. Groote voorraad Kinder-Cheviot, Zwart en Bruin Manchester
Broekjes. Mans en Jongens gestreept en Bruin Eng. leeren Pantalons, in alle maten. Uitsluitend soliede
kwaliteit. Scherp concurreerende prijzen.
Burgerlijke Stand Tan Middelburg.
Advertentiën.
zal met 1 Februari een avond
school openen ln de Nuttige
Handwerken voor kinderen
fO,75 per maand.
SINAASAPPELEN.
Bij P. bol bijl Cz„ Koningstraat.
Een groote Trekhond te Koop.
IIDDELBDRGSCH
ADVERTENTIEBLAD
NIEUWS
FAAM
MET W0NINH1DS,
Verschijnt eiken Woensdagavond,,
wordt door de geheele stad gratis verspreid
UITGEVER
Sp an j aard sir a at.
JPrijs der AdvertenUèn
van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent.
maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend.
Groote letters naar plaatsruimte. By abonnement ran
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XLI.
Alvorens Buitenzorg te verlaten en naar
Bandoeng te- gaan en dus voor goed de Resi
dentie Batavia den rug toe te keeren, moet
ik nog eerst eens den vinger op een wonde-
plek leggen.
Ik heb u vroeger reeds gezegd hoe onveilig
het is in deze streken, ik heb u van uit de
hoofdplaats reeds geschreven hoe georgani
seerde rooversbenden hier spotten met 't hoogste
gezag en ik beloofde u, er later nog eens op
terug te zullen komen.
Nu zijn de toestanden hier in Indië vrij
ingewikkeld.
't Is zoo goed als onmogelijk om in 'n zucht
en 'n vloek achter de waarheid te komen.
Vele menschen moet men hooren, menschen
van allerlei landaard en stand, om zich lang
zamerhand 'n juist oordeel te kunnen vormen
en men moet vooral maar niet dadelijk afgaan
op mededeelingen van den eersten de beste.
Er zyn hier zeer veel Europeanen, die graag
eens hun meening zeggen en daarbij den
vreemdeling overbluffen met een„ik woon
hier al meer dan vijftien jaar mynheer, dus
ik weet er alles vanNu zegt zoo'n lang
durig verblyf feitelijk niets in een land als
Indië, waar de Europeaan door o zoo'n diepe
kloof van de bevolking gescheiden leeft, waar
hy zyn kracht zoekt in insolement en niet
tracht die kloof te overbruggen, wat met een
beeiye goeden wil en taalkennis toch niet zoo
heel moeielyk blykt.
Het gros der Nederlanders nu komt slechts
in aanraking met huis- en societeitsbedien-
den, dos a dos koetsiers en dergelyke Inlan
ders.
In de laatste weken sprak ik vele personen,
hier gewonnen en geboren, aanzienlijken zoo
wel als geringen en ik durf thans te zeggen,
dat de voornaamste oorzaak der onveiligheid
gezocht moet worden in het z.g. Particuliere
Landbezit.
U moet dan weten, dat onder Daendels en
Raffles meer dan 5/6 der Residentie Batavia
verkocht is geworden aan particulieren en dat
deze laatsten daarbij souvereine rechten ver
kregen op den grond en zyn bewoners.
Het Gouvernement heeft er maar weinig te
zeggen en de Landheeren, zoowel de Europe
anen als Chineezen, Arabieren en Inlanders,
oefenen gezag uit over pl. m. 1600,000 in
woners.
Al dadelyk moet hier worden vooropgesteld,
dat Daendels en Raffles leelyk buiten hun
boekje zyn gegaan.
Juridisch is dit te bewijzen.
Toen Jakatra door Jan Pieterszoon Koen
veroverd was op den Sulthan van Bantam, die
25 weken te voren 't zelf van den wettigen
vorst had afgepakt, gingen toch alleen die
rechten op den grond aan de Oost-Indische
Compagnie over, welke de Vorst van Jakatra
eens zelf bezeten had.
En welke waren nu die rechten?
Hier op Java heeft sedert eeuwen 't be-insel
geheerscht, dat de Vorst eigenaar is van den
grond, doch dat de onderdanen zich door ont
ginning en bebouwing van woeste streken,
daarop erfelijke zakelijke rechten kunnen ver
schaffen, mits zy een zeker deel der opbrengst
aan den Vorst afstonden en onbetaalden arbeid
(de z.g. heerendiensten) voor hun Gebieder
wilden verrichten.
Hieruit volgt dus, dat de Souverein niet het
volkomen eigendomsrecht het z.g. „dominium
plenum" had, doch slechts een onvolkomen of
„dominium directum" uitoefende en dat door
schenking of verkoop van den grond de nieuwe
bezitters nooit meerdere rechten konden ver
krijgen dan de oorspronkelijke eigenaar (de
Souverein) reeds bezat.
In't Romeinsehe recht noemt men dit: „Nerno
plus juris in alium transferre potest quam ipse
habet". (Niemand kan een ander meer rechten
overdragen dan hij zelf heeft.)
Nu kregen de Landheeren by den verkoop
echter veel meer te vertellen dan vroeger de
Souverein (de Oost-Indische Compagnie) en
daar er onder hen natuurlijk ook vele slechte
individuen gevonden werden, konden zij de
opgezetenen op de meest schandelijke wyze
uitbuiten.
Zoo werd reeds in 1806 door de Regeering
een plakkaat uitgevaardigd waarin sprake is
over: „gewetenlooze landeigenaren, die, zich
om de welvaart der arme in- en opgezetenen
niet bekreunende, hun het knellend juk eener
nooit verzadigde hebzucht zonder mededoogen
doen gevoelen.
Dit is ook thans nog van kracht, al zijn er
natuurlijk zeer goede Landheeren, die vaderlijk
de belangen van hun volk behartigen.
Ze vormen helaas de minderheid en 't wordt
tijd, hoog tyd, dat men 't Particuliere Landbezit
opheft en de Residentie Batavia dus weer ge
heel onder rechtstreeksch Nederlandsch be
stuur brengt.
Dergelyke staaltjes in den staat mogen niet
wordeu geduld, vooral niet waar men geen
wettige vorsten heeft te ontzien, doch slechts
met gewone particulieren te doen heeft.
De heer Van Kol heeft er in de Kamer al
reeds dikwyls op gewezen, tot nog toe echter
tevergeefs en daarom wil ik trachten er de aan
dacht van de natie op te vestigen.
Algeheele onteigening worde het wachtwoord!
Wie er meer van weten wil, sla er 't reis
verhaal van Van Kol op na. Ons kamerlid geeft
er een zeer juiste beschrijving van de armoede,
ja ellende, die op de meeste particuliere landen
heerscht.
Hy vertelt ons hoe de land- en tuinbouw
schromelijk worden verwaarloosd, hoe de be
volking er in krotten woont, smerig en vuil,
terwyl de „Toean-tanah", (Landheer) trotsch
als een roofridder uit de middeleeuwen zetelt
op zyn burcht op „Gedong".
Hier en daar treft men groote grasvlakten
aan, waar de bevolking niets mag planten, en
die den „Toean-tanah" heel wat opleveren door
den verkoop van gras op Batavia en Buiten
zorg.
De wegen zien er meer dan slecht uit, want
aan 't onderhoud wordt maar weinig of -niets
ten koste gelegd.
De politie is -er in handen van den grond
eigenaar en nog honderd maal slechter dan
die van 't Gouvernement en dat zegt wat
De heerendiensten worden er veel strenger
geheven dan op de Gouvernementslanden en
dienen eigenlijk alleen om hooge afkoopsom
men te kunnen bedingen van de onderhoorigen.
Aan irrigatiewerken wordt hier bijna niet ge
daan en er zyn landen waar de onderhoorigen
aan hun „toean" liefst twaalf maal zooveel
belasting moeten betalen als de overige be
woners van Java verplicht zijn op te brengen
voor de schatkist.
De tegenwoordige Resident van Batavia, de
heer Bakhuizen van den Brink, tracht zooveel
mogelijk het volk tegen zyn uitbuiters te be
schermen en zond o.a. 14 October j.l. nog eene
missive aan den assistent-resident van Buiten
zorg waarin hij gelastte, dat voortaan by den
afkoop der heerendiensten schriftelijke overeen
komsten moeten worden gesloten, die vooraf
aan zyn goedkeuring behooren te worden
onderworpen.
De beschermer en vriend van de Landheeren
echter, de oud^Resident F. heeft nu den
treurigen moed gehad om in eene nota, aan
die toeans gericht, mee te deelen, dat men een
voudig Resident Bakhuizen van den Brink heeft
te antwoorden, dat aan zyn verzoek niet kan
worden voldaan.
De Koninkjes voelen zich met de wet in de
hand maar al te sterk en hebben zich ook reeds
van rechtskundigen bijstand verzekerd, om
tegenover hun volk te kunnen blijven gehand
haafd, en als het tot een proces komt, zal
helaas de Resident myns inziens in het ongelijk
moeten worden gesteld.
Is het niet treurig, lezers?
De meeste Landheeren trachten van de be
volking te halen wat er van te halen is en zyn
dus zedelijk de oorzaak van alle moord en ram-
pokpartyen in deze Residentie.
De uitgemergelde Inlanders toch worden
afkeerig van arbeid, arbeid die immers voor
een groot deel slechts ten bate van den Land
heer komt. Veel voordeeliger lijkt het hun zich
in benden te vereenigen en nu en dan 's nachts
hun slag te slaan. Zie Van Kol's boek bl. 821
en 822, waar we o.a. lezen, hoe om een waarde
van f2 in koelen bloede werd gemoord!
'tls een gruwelijke toestand want weinigen
hebben den moed die roovers aan te klagen
uit vrees voor wraak, terwyl de Landheer zyn
handen in onschuld wascht, zelf waarschijnlijk
"liiet eens bewust, dat hy, en niemand anders,
de oorzaak is van deze middeleeuwsche mis
standen.
Lt. Clokchneb Bbousson b. d.
Buitenzorg.
Door 5-stralen uitgebracht. Een curieus re
sultaat heeft de politie te Kief dezer dagen
bereikt met gebruik van X-stralen. Zy had
een net gekleed persoon wegens dronkenschap
op straat opgepakt en in het cachot geduwd,
waar zich r-eds een vyftal andere arrestanten
bevonden. Toen de dronken jongeman zyn roes
had uitgeslapen, ontdekte hij, dat hy een be
drag van ongeveer f 750 miste. Een kleine
f 500 werden op de vyf mede-arrestanten by
fouilleering gevonden, maar de rest was niet
te ontdekken. De politie onderzocht hen toen
door raiddel van Röntgen-stralen en daarbij
kwam aan 't licht, dat de ontbrekende stuk
ken door de dieven waren ingeslikt.
Moedwillig in de ellende. Onlangs deelden
we mede, hoe al sinds October j.l. een huis
gezin te Wageningen uit man, dochter en
drie buiten echt-geboren kinderen van die
dochter wegens niet betaling van de huur
buiten hare woning gezet was, en zich daar
op eene hut bouwde aan den weg. Deze fa
milie huist nog in die hut met wanden van
rietmatten. En dat bij de felle koude der
laatste weken! Het Comité van Weldadigheid
had de plaatsing geregeld der moeder (Grietje
van Rooyen heet ze) met de kinderen in eender
Heldring-gestichten te Zetten. Maar de vrouw
weigerde zich te onderwerpen aan het gevor
derd geneeskundig onderzoek. Zoo kan er langs
wettelijken of regelmatigen weg geen verbe
tering gebracht worden. Het Weldadigheids
comité wil in anderen vorm geen steun meer
geven, de kinderen, waar 't eigenlyk om te
doen is, kunnen de vrouw niet worden afge
nomen de gemeente is niet bevoegd in te
grijpen.
Zoo blijft doze ellendige toestand voort
duren.
Dezer dagen liep in den Aerdenhout, vertelt
de Oprechte, een jongmensch, wien 't op de
wyde wereld te eng was. Hy was nog maar
20 jaar oud en had meer zorgen in zyn hoofd
dan velen, wier haren door de beslommerin
gen des levens zyn vergrijsd.
Met de werkzaamheden op het kantoor te
Amsterdam ging het niet naar wensch en de
vooruitzichten van hem en zyn meisje waren
verre van rooskleurig. Zyn meisje zond hem
een brief, die zyn pessimistische stemming
nog verergerde en toen stond het voor den
jongeling vast, dat hij in dit aardsche tranen
dal te veel was. Hy bracht zyn viool naar de
Bank van Leening en kocht voor de vier gul
den, welke hy erop kreeg een revolver
met niet minder dan twintig patronen.
Zyn einde zou zijn in Hollands blonde dui
nen. Hij zeide Nederlands groote hoofdstad
vaarwel, nam den trein naar Haarlem en werd
op weg naar Zantvoort gelukkig aan
getroffen door den veldwachter Smits, die hem
van zyn plannen terughield door hem op last
van den burgemeester van Bloemendaal als
minderjarig kind naar zyn moeder terug te
brengen.
In de stedelijke bank van leening te
Parijs werd o. a. een papegaai verkocht. Lang
zaam steeg het bod tusschen twee liefhebbers
van wie de een telkens riep: „Na, nog een
markBij 42 mark kwam een halte, en de
afslager wilde juist den koop toewijzen toen
de papagaai riep„Na, nog een markUit
bundig gelach onder het publiek volgde; da
delijk kwamen er groote aanbiedingen enten
slotte werd de vogel voor 126 mark verkocht.
Eenige jongelui in Barwalde in Oost-Prui
sen kwamen op de ongelukkige gedachte om
te probeeren wie van hen het langst op zyn
hoofd kon staan. Een van hen wedde dat hy
het een half uur zou volhouden. Hy begon de
proef, maar spoedig was hy bewusteloos, en
toen hy ontwaakte, verviel hy in een aanval
van dollen waanzin, zoodat hy naar het zie
kenhuis werd gebracht en later in een dwang
buis naar een krankzinnigengesticht moest
worden vervoerd.
Yan 5 11 Januari.
ONDERTROUWDG. A. van der Hooft,
jm. 27 j. met A. G. H. de Haan, jd. 28 j. J.
L. Emans, jm. 35 j. met M. L. van Hoepen,
jd. 18 j. P. Kerkhove, jm. 28 j. met A. D.
Nouse, jd. 26 j. C. D. Nagtglas Versteeg, wedr.
43 j. met J. L. S. Harlof, wed. 34 j.
BEVALLENJ. F. Joukes, geb. Van de
Putte, d. C. J. P. La Brujeere, geb. Vermeu
len, d. L. Meulblok, geb. Wisse, d. M. Wijt
man, geb. Brans, d. M. de Kam, geb. Melse,
z. A. van Nederveen, geb. De Vries, z. G. J.
Geljon, geb. Moorman, z. I. J. A. van den
Ende, geb. Boot, d. A. Buysse, geb. Joosse, d.
N. van Driel geb. Potappel, d.
OVERLEDENJ. H. Leydekkers, ongeh.
d. 19 j. W. van Sluys, ongeh. z. 67 j. J. H.
Dekker, z. 2 j. B. Timmerman, d. 2 w. J. M.
Lacor, z. 3 d. M. J. Lacor, d. 3 d.
Ontvangen: groote Rozijnen voor Boeren
jongens 18 cent de 5 ons.
Tir
immermans.
Noordstraat
4, 5, 6, 8 en 10 voor 10 cent, CITROENEN 4,
5 en 6 voor 10 cent, versch gebrande OLIE
NOOTJES 20 cent, nieuwe DADELS 12 cent,
JOHANNESBROOD 12 cent,fgroote VIJGEN
10 cent per 5 ons. Wederverkoopers flink rabat.
J. STEENDAM, Wal.