J. J. BEEKES, Balans D 4, I 313 Gravenstraat. I 313 Gravenstraat. 8.J.FONTEIJN No. 14. Woensdag 13 Jannarl 1904. Achtste' Jaargang. K 0. LITTÖ0IJ ki. Grootste publiciteit hier ter stede! 3450 ex. worden wekelijks met zorg verspreid. Grootste Publiciteit. INDISCHE PENKRASSEN. NIEUWSTIJDINGEN; Heeren- en Kinderkleeding-Magazijn. Groote voorraad Kinder-Cheviot, Zwart en Bruin Manchester Broekjes. Mans en Jongens gestreept en Bruin Eng. leeren Pantalons, in alle maten. Uitsluitend soliede kwaliteit. Scherp concurreerende prijzen. Burgerlijke Stand Tan Middelburg. Advertentiën. zal met 1 Februari een avond school openen ln de Nuttige Handwerken voor kinderen fO,75 per maand. SINAASAPPELEN. Bij P. bol bijl Cz„ Koningstraat. Een groote Trekhond te Koop. IIDDELBDRGSCH ADVERTENTIEBLAD NIEUWS FAAM MET W0NINH1DS, Verschijnt eiken Woensdagavond,, wordt door de geheele stad gratis verspreid UITGEVER Sp an j aard sir a at. JPrijs der AdvertenUèn van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent. maal plaatsing wordt slechts 2 maal berekend. Groote letters naar plaatsruimte. By abonnement ran 1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden. Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden. XLI. Alvorens Buitenzorg te verlaten en naar Bandoeng te- gaan en dus voor goed de Resi dentie Batavia den rug toe te keeren, moet ik nog eerst eens den vinger op een wonde- plek leggen. Ik heb u vroeger reeds gezegd hoe onveilig het is in deze streken, ik heb u van uit de hoofdplaats reeds geschreven hoe georgani seerde rooversbenden hier spotten met 't hoogste gezag en ik beloofde u, er later nog eens op terug te zullen komen. Nu zijn de toestanden hier in Indië vrij ingewikkeld. 't Is zoo goed als onmogelijk om in 'n zucht en 'n vloek achter de waarheid te komen. Vele menschen moet men hooren, menschen van allerlei landaard en stand, om zich lang zamerhand 'n juist oordeel te kunnen vormen en men moet vooral maar niet dadelijk afgaan op mededeelingen van den eersten de beste. Er zyn hier zeer veel Europeanen, die graag eens hun meening zeggen en daarbij den vreemdeling overbluffen met een„ik woon hier al meer dan vijftien jaar mynheer, dus ik weet er alles vanNu zegt zoo'n lang durig verblyf feitelijk niets in een land als Indië, waar de Europeaan door o zoo'n diepe kloof van de bevolking gescheiden leeft, waar hy zyn kracht zoekt in insolement en niet tracht die kloof te overbruggen, wat met een beeiye goeden wil en taalkennis toch niet zoo heel moeielyk blykt. Het gros der Nederlanders nu komt slechts in aanraking met huis- en societeitsbedien- den, dos a dos koetsiers en dergelyke Inlan ders. In de laatste weken sprak ik vele personen, hier gewonnen en geboren, aanzienlijken zoo wel als geringen en ik durf thans te zeggen, dat de voornaamste oorzaak der onveiligheid gezocht moet worden in het z.g. Particuliere Landbezit. U moet dan weten, dat onder Daendels en Raffles meer dan 5/6 der Residentie Batavia verkocht is geworden aan particulieren en dat deze laatsten daarbij souvereine rechten ver kregen op den grond en zyn bewoners. Het Gouvernement heeft er maar weinig te zeggen en de Landheeren, zoowel de Europe anen als Chineezen, Arabieren en Inlanders, oefenen gezag uit over pl. m. 1600,000 in woners. Al dadelyk moet hier worden vooropgesteld, dat Daendels en Raffles leelyk buiten hun boekje zyn gegaan. Juridisch is dit te bewijzen. Toen Jakatra door Jan Pieterszoon Koen veroverd was op den Sulthan van Bantam, die 25 weken te voren 't zelf van den wettigen vorst had afgepakt, gingen toch alleen die rechten op den grond aan de Oost-Indische Compagnie over, welke de Vorst van Jakatra eens zelf bezeten had. En welke waren nu die rechten? Hier op Java heeft sedert eeuwen 't be-insel geheerscht, dat de Vorst eigenaar is van den grond, doch dat de onderdanen zich door ont ginning en bebouwing van woeste streken, daarop erfelijke zakelijke rechten kunnen ver schaffen, mits zy een zeker deel der opbrengst aan den Vorst afstonden en onbetaalden arbeid (de z.g. heerendiensten) voor hun Gebieder wilden verrichten. Hieruit volgt dus, dat de Souverein niet het volkomen eigendomsrecht het z.g. „dominium plenum" had, doch slechts een onvolkomen of „dominium directum" uitoefende en dat door schenking of verkoop van den grond de nieuwe bezitters nooit meerdere rechten konden ver krijgen dan de oorspronkelijke eigenaar (de Souverein) reeds bezat. In't Romeinsehe recht noemt men dit: „Nerno plus juris in alium transferre potest quam ipse habet". (Niemand kan een ander meer rechten overdragen dan hij zelf heeft.) Nu kregen de Landheeren by den verkoop echter veel meer te vertellen dan vroeger de Souverein (de Oost-Indische Compagnie) en daar er onder hen natuurlijk ook vele slechte individuen gevonden werden, konden zij de opgezetenen op de meest schandelijke wyze uitbuiten. Zoo werd reeds in 1806 door de Regeering een plakkaat uitgevaardigd waarin sprake is over: „gewetenlooze landeigenaren, die, zich om de welvaart der arme in- en opgezetenen niet bekreunende, hun het knellend juk eener nooit verzadigde hebzucht zonder mededoogen doen gevoelen. Dit is ook thans nog van kracht, al zijn er natuurlijk zeer goede Landheeren, die vaderlijk de belangen van hun volk behartigen. Ze vormen helaas de minderheid en 't wordt tijd, hoog tyd, dat men 't Particuliere Landbezit opheft en de Residentie Batavia dus weer ge heel onder rechtstreeksch Nederlandsch be stuur brengt. Dergelyke staaltjes in den staat mogen niet wordeu geduld, vooral niet waar men geen wettige vorsten heeft te ontzien, doch slechts met gewone particulieren te doen heeft. De heer Van Kol heeft er in de Kamer al reeds dikwyls op gewezen, tot nog toe echter tevergeefs en daarom wil ik trachten er de aan dacht van de natie op te vestigen. Algeheele onteigening worde het wachtwoord! Wie er meer van weten wil, sla er 't reis verhaal van Van Kol op na. Ons kamerlid geeft er een zeer juiste beschrijving van de armoede, ja ellende, die op de meeste particuliere landen heerscht. Hy vertelt ons hoe de land- en tuinbouw schromelijk worden verwaarloosd, hoe de be volking er in krotten woont, smerig en vuil, terwyl de „Toean-tanah", (Landheer) trotsch als een roofridder uit de middeleeuwen zetelt op zyn burcht op „Gedong". Hier en daar treft men groote grasvlakten aan, waar de bevolking niets mag planten, en die den „Toean-tanah" heel wat opleveren door den verkoop van gras op Batavia en Buiten zorg. De wegen zien er meer dan slecht uit, want aan 't onderhoud wordt maar weinig of -niets ten koste gelegd. De politie is -er in handen van den grond eigenaar en nog honderd maal slechter dan die van 't Gouvernement en dat zegt wat De heerendiensten worden er veel strenger geheven dan op de Gouvernementslanden en dienen eigenlijk alleen om hooge afkoopsom men te kunnen bedingen van de onderhoorigen. Aan irrigatiewerken wordt hier bijna niet ge daan en er zyn landen waar de onderhoorigen aan hun „toean" liefst twaalf maal zooveel belasting moeten betalen als de overige be woners van Java verplicht zijn op te brengen voor de schatkist. De tegenwoordige Resident van Batavia, de heer Bakhuizen van den Brink, tracht zooveel mogelijk het volk tegen zyn uitbuiters te be schermen en zond o.a. 14 October j.l. nog eene missive aan den assistent-resident van Buiten zorg waarin hij gelastte, dat voortaan by den afkoop der heerendiensten schriftelijke overeen komsten moeten worden gesloten, die vooraf aan zyn goedkeuring behooren te worden onderworpen. De beschermer en vriend van de Landheeren echter, de oud^Resident F. heeft nu den treurigen moed gehad om in eene nota, aan die toeans gericht, mee te deelen, dat men een voudig Resident Bakhuizen van den Brink heeft te antwoorden, dat aan zyn verzoek niet kan worden voldaan. De Koninkjes voelen zich met de wet in de hand maar al te sterk en hebben zich ook reeds van rechtskundigen bijstand verzekerd, om tegenover hun volk te kunnen blijven gehand haafd, en als het tot een proces komt, zal helaas de Resident myns inziens in het ongelijk moeten worden gesteld. Is het niet treurig, lezers? De meeste Landheeren trachten van de be volking te halen wat er van te halen is en zyn dus zedelijk de oorzaak van alle moord en ram- pokpartyen in deze Residentie. De uitgemergelde Inlanders toch worden afkeerig van arbeid, arbeid die immers voor een groot deel slechts ten bate van den Land heer komt. Veel voordeeliger lijkt het hun zich in benden te vereenigen en nu en dan 's nachts hun slag te slaan. Zie Van Kol's boek bl. 821 en 822, waar we o.a. lezen, hoe om een waarde van f2 in koelen bloede werd gemoord! 'tls een gruwelijke toestand want weinigen hebben den moed die roovers aan te klagen uit vrees voor wraak, terwyl de Landheer zyn handen in onschuld wascht, zelf waarschijnlijk "liiet eens bewust, dat hy, en niemand anders, de oorzaak is van deze middeleeuwsche mis standen. Lt. Clokchneb Bbousson b. d. Buitenzorg. Door 5-stralen uitgebracht. Een curieus re sultaat heeft de politie te Kief dezer dagen bereikt met gebruik van X-stralen. Zy had een net gekleed persoon wegens dronkenschap op straat opgepakt en in het cachot geduwd, waar zich r-eds een vyftal andere arrestanten bevonden. Toen de dronken jongeman zyn roes had uitgeslapen, ontdekte hij, dat hy een be drag van ongeveer f 750 miste. Een kleine f 500 werden op de vyf mede-arrestanten by fouilleering gevonden, maar de rest was niet te ontdekken. De politie onderzocht hen toen door raiddel van Röntgen-stralen en daarbij kwam aan 't licht, dat de ontbrekende stuk ken door de dieven waren ingeslikt. Moedwillig in de ellende. Onlangs deelden we mede, hoe al sinds October j.l. een huis gezin te Wageningen uit man, dochter en drie buiten echt-geboren kinderen van die dochter wegens niet betaling van de huur buiten hare woning gezet was, en zich daar op eene hut bouwde aan den weg. Deze fa milie huist nog in die hut met wanden van rietmatten. En dat bij de felle koude der laatste weken! Het Comité van Weldadigheid had de plaatsing geregeld der moeder (Grietje van Rooyen heet ze) met de kinderen in eender Heldring-gestichten te Zetten. Maar de vrouw weigerde zich te onderwerpen aan het gevor derd geneeskundig onderzoek. Zoo kan er langs wettelijken of regelmatigen weg geen verbe tering gebracht worden. Het Weldadigheids comité wil in anderen vorm geen steun meer geven, de kinderen, waar 't eigenlyk om te doen is, kunnen de vrouw niet worden afge nomen de gemeente is niet bevoegd in te grijpen. Zoo blijft doze ellendige toestand voort duren. Dezer dagen liep in den Aerdenhout, vertelt de Oprechte, een jongmensch, wien 't op de wyde wereld te eng was. Hy was nog maar 20 jaar oud en had meer zorgen in zyn hoofd dan velen, wier haren door de beslommerin gen des levens zyn vergrijsd. Met de werkzaamheden op het kantoor te Amsterdam ging het niet naar wensch en de vooruitzichten van hem en zyn meisje waren verre van rooskleurig. Zyn meisje zond hem een brief, die zyn pessimistische stemming nog verergerde en toen stond het voor den jongeling vast, dat hij in dit aardsche tranen dal te veel was. Hy bracht zyn viool naar de Bank van Leening en kocht voor de vier gul den, welke hy erop kreeg een revolver met niet minder dan twintig patronen. Zyn einde zou zijn in Hollands blonde dui nen. Hij zeide Nederlands groote hoofdstad vaarwel, nam den trein naar Haarlem en werd op weg naar Zantvoort gelukkig aan getroffen door den veldwachter Smits, die hem van zyn plannen terughield door hem op last van den burgemeester van Bloemendaal als minderjarig kind naar zyn moeder terug te brengen. In de stedelijke bank van leening te Parijs werd o. a. een papegaai verkocht. Lang zaam steeg het bod tusschen twee liefhebbers van wie de een telkens riep: „Na, nog een markBij 42 mark kwam een halte, en de afslager wilde juist den koop toewijzen toen de papagaai riep„Na, nog een markUit bundig gelach onder het publiek volgde; da delijk kwamen er groote aanbiedingen enten slotte werd de vogel voor 126 mark verkocht. Eenige jongelui in Barwalde in Oost-Prui sen kwamen op de ongelukkige gedachte om te probeeren wie van hen het langst op zyn hoofd kon staan. Een van hen wedde dat hy het een half uur zou volhouden. Hy begon de proef, maar spoedig was hy bewusteloos, en toen hy ontwaakte, verviel hy in een aanval van dollen waanzin, zoodat hy naar het zie kenhuis werd gebracht en later in een dwang buis naar een krankzinnigengesticht moest worden vervoerd. Yan 5 11 Januari. ONDERTROUWDG. A. van der Hooft, jm. 27 j. met A. G. H. de Haan, jd. 28 j. J. L. Emans, jm. 35 j. met M. L. van Hoepen, jd. 18 j. P. Kerkhove, jm. 28 j. met A. D. Nouse, jd. 26 j. C. D. Nagtglas Versteeg, wedr. 43 j. met J. L. S. Harlof, wed. 34 j. BEVALLENJ. F. Joukes, geb. Van de Putte, d. C. J. P. La Brujeere, geb. Vermeu len, d. L. Meulblok, geb. Wisse, d. M. Wijt man, geb. Brans, d. M. de Kam, geb. Melse, z. A. van Nederveen, geb. De Vries, z. G. J. Geljon, geb. Moorman, z. I. J. A. van den Ende, geb. Boot, d. A. Buysse, geb. Joosse, d. N. van Driel geb. Potappel, d. OVERLEDENJ. H. Leydekkers, ongeh. d. 19 j. W. van Sluys, ongeh. z. 67 j. J. H. Dekker, z. 2 j. B. Timmerman, d. 2 w. J. M. Lacor, z. 3 d. M. J. Lacor, d. 3 d. Ontvangen: groote Rozijnen voor Boeren jongens 18 cent de 5 ons. Tir immermans. Noordstraat 4, 5, 6, 8 en 10 voor 10 cent, CITROENEN 4, 5 en 6 voor 10 cent, versch gebrande OLIE NOOTJES 20 cent, nieuwe DADELS 12 cent, JOHANNESBROOD 12 cent,fgroote VIJGEN 10 cent per 5 ons. Wederverkoopers flink rabat. J. STEENDAM, Wal.

Krantenbank Zeeland

de Faam | 1904 | | pagina 1