NIEUW JAARS WEN SCH.
Begrafenis-Maatschappij
AARDEWERK-FABRIEK
J. van Eflzeren,
A, D. LITTOOIJ Az.
Grootste publiciteit bier ter stede I 3450 ex. worden wekelijks
met zorg verspreid. Grootste Publiciteit.
OPRUIMING! O T LV)]YrrU] TM OPRUIMING!
Zie Etalage. n XXhX.%11.N pryZen beneden iedere concurrentie.
Van alle voorradige Heeren- en Kinderkleeding.
„m VOORZORG",
TE MIDDELBURG.
J. J. HAARTSEN.
FABRIEK
van Bedden en Matrassen, sollede
Veeren- en Kapokbedden.
No. 10-
Woensdag 16 December 1903.
Achtste Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheels stad gratis verspreid.
Spanjaardstraat.
Prijs der Advertentiën:
van 13 regels 15 cent, iedere regel meer 5 cent.
maal plaatsing wordt'slechts 2 maal berekend.
INDISCHE PENKRASSEN.
Burgerlijke Stand van Middelburg.
T 313. GRAVENSTRAAT I 313.
Advertentlën.
Aanvulling Reglement.
8CHOONDIJKE.
LANGE GEERE E 313.
Goed gesorteerd In onde en nieuwe
Kachels en Haarden, ook In ruil.
Beveelt zich beleefd aan voor het
Repareeren van Kachelwerk.
Groote Dweilen van 10 en 12 cent.
Gortstraat K 18.
JOH. L CAMMELOT.
SCHRIJF WERK.
TE KOOP:
nieuwe
TE HUUR:
NIEUWS'
MIDDELBURGSCH
ADVERTENTIEBLAD
DE FAAM
MET WONINGGIDS.
UITGEVER
Groote letters naar plaatsruimte. By abonnement van
1000 of 500 regels voordeelige voorwaarden.
Wilt Gy bij de intrede van het jaar 1904 uwe vrienden,'bekenden en begun-
SL stigers gelukwenschen, laat dan uw adres tegen betaling van slechts 10 Cent
plaatsen onder de volgende Nieuwjaarswensch in „DE FAAM", die door een ieder
hier ter stede gelezen wordt.
Onder geteekenden wenschen bij den aanvang van het
jaar 1904 Vrienden, Bekenden en Begunstigers een
rijk gezegend jaar toe.
Afzonderlijke Wenschen worden opgenomen tegen betaling van f 0.25 voor 1—5 regels,
iedere regel meer 5 Cent.
DE UITGEVER,
SPANJAARDSTRAAT E 71. A. D. LITTOOIJ Az.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XXXVIII.
Van botanie heb ik eigenlijk maar weinig
of in 't geheel geen verstand, lezer! Het spijt
me werkelijk dit te moeten bekennen, daar ik
U toch beloofd heb heden eens een en ander
van 's Lands Plantentuin te vertellen.
Gelukkig echter, behoeft men heelemaal nog
geen geleerde te zijn, om het schoone in Gods
schepping te kunnen opmerken en genieten.
We schrijven deze Penkras in ons kladschrift,
vol verrukking, al dwalende langs de paden
en lanen van dit moderne Eden, waar 's men-
schen ziel zich als nader gevoelt bij God en
Hem dankbaar is voor al dat heerlijk schoon
der tropen I
't Is pas zes uur in den morgen en een
frissche bergwind ruiseht door 't eeuwiggroen
gebladerte.
Ons verblijf in de drukkend warme, zoo
zwoele atmosfeer van Batavia, als verpest door
koortswekkende dampen, lijkt nu nog slechts
een nare droom, al lang, heel lang geleden.
Hier ademt men weer ruim, wordt de oude
levensenergie weer wakker, de levensenergie,
die men in Indië zoo noodig heeft om opge
wekt te blijven, om niet vadsig, indolent, ja
.ongelukkig te worden
Doch laat ik U nu eerst in korte trekken
.de geschiedenis van dit aardsche paradijs ver
halen.
Toen in October 1815 de Generale Commis
sie uit Nederland vertrok en wel om Java
weer van het Engelsche Tusschenbestuur over
te nemen, ging ook de Duitsche geleerde C.
G. L. Reinwardt, Hoogleeraar in de chemie
en -n&tüurkunde te Amsterdam, mede op reis.
Hy was benoemd tot Directeur van Land
bouw Kunsten en Wetenschappen. In de over-
groote verscheidenheid der Indische planten
wereld zag Professor Reinwardt een bron van
wélvaart voor land en volk, en van weten
schappelijke proeven en onderzoekingen in een
tropisch-botanischen tuin, verwachtte hy terecht
de meest gewichtige gevolgen.
Dé Generale Commissie was het gelukkig
dadelijk met hem eens en in Mei 1817 werd
tot de oprichting besloten.
Reinwardt maakte nu vele dienstreizen door
den Archipel en verzamelde allerlei gewassen,
zoodat in 1822 reeds meer dan 900 verschil
lende plantensoorten waren bijeengebracht.
Zyn opvolger Blume ging op den ingesla
gen weg voort, doch toen ook deze in 1826
aftrad, werd de betrekking van Directeur, uit
misplaatste zuinigheid, niet "meer vervuld.
De Tuin had toen veel te lijden van den
naijver derHollandsche professoren in de botanie
en de directeuren van het Rijksherbarium te
Leiden.
Een gewone tuinmansknecht, door den Gou
verneur Generaal mee naar Java gebracht, J.
E. Teysman, werd in 1831 tot „hortulanus"
benoemd en alhoewel in 't geheel niet weten
schappelijk onderlegd, wist deze eenvoudige
man door ijver en werkkracht den Tuin voor
verval te behoeden.
In 1837 werd hem als „assistent", Dr. J. K.
Haszkarl toegevoegd en diens groote technische
kennis vulde Teysmann's energie en geestdrift
aan tot 'n voortreffelijk geheel. Teysmann
wilde de planten ordenen in bepaalde familie
groepen, wat het overzicht niet weinig zou
vergemakkelijken. Daartoe moesten vele schoone
boomen worden neergeveld en dit verdroot
den toenmaligen Onderkoning zoodanig, dat
hij het verbood zonder dat Teysmann er zich
echter aan stoorde. Op zekeren dag vroeg
Zijne Excellentie hem zeer verbaasd: „Wie
heeft hier feitelijk te bevelen jy of ik en
handig antwoordde de hortulanusIk natuur
lijk Excellentie, zoolang U my tenminste niet
ontslaat.
Teysmann was hier de rechte man op de
rechte plaats, om 's Lands Plantentuin te be
schermen tegen de meer dan kleinzielige ijver
zucht van Holland's Professoren. Hy lachtte
om hun adviezen en aanwijzingen, die allen
slechts den ondergang van den Tuin ten doel
hadden en zette meer dan dertig jaren lang
zijn werk vol ijver voort. Het maandschrift over
Cultures in Indië is naar hem genoemd „Teijs-
mannia," als eerbiedige hulde aan de nage
dachtenis van dezen hoogst merkwaardigen
man.
In 1868 werd de jeugdige Dr. R. H. C. C.
Scheffer tot Directeur van 's Landsplantentuin
benoemd en onder diens beheer werd het
terrein nog zeer uitgebreid en ook een Cul
tuur- en Proeftuin by Tjikeuraeuh (een der
wyken van Buitenzorg) aangelegd. De ijverige
Dr. Scheffer overleed reeds in 1880, pas zes
en dertig jaar oud, aan een acute leverziekte
en het was maar zeer gelukkig voor de verdere
ontwikkeling der prachtige onderneming, dat
Scheffersplaats weer dadelyk werd vervuld
door een ander botanicus, den 29-jarigen assis
tent in de plantenkunde te Leiden, Dr. Mel-
chior Treub, een broer van den bekenden
Hoogleeraar en politicus te Amsterdam.
Aan Dr. Treub is 't ten slotte gelukt 's Lands
Plantentuin te verheffen tot een wereldver
maard „botanisch tropeninstituut", dat ner
gens op aarde zyn weerga heeft en dan ook
door geleerden van alle landen bezocht wordt.
Buitenzorg is trotsch op zyn „Tuin" en te
recht.
De Plantentuin beslaat een oppervlakte van
58 hectaren, wordt ten Oosten begrensd door
de rivier de Tji-Liwong, ten Noorden door
het Paleis-Park van den Gouverneur Généraal,
ten Westen door den grooten Postweg van
Batavia dwars door Java, en ten Zuiden ein-
delyk door de Chineesche Kamp. Hetgansche
terrein is ruimschoots voorzien van water het
welk wordt aangevoerd door de Tji-Balok, een
zystroompje van de Tji-Liwong.
Allereerst wordt hierdoor de prachtige groote
vyver gevoed, terwyl de kleine vyver zyn wa
ter opvangt uit den eerste.
Uit deze vijvers stroomt 't water in alle rich
tingen door 't terrein. Voorts wordt de Tuin
dqorsneden door breede rijwegen, waarop weer
een groot aantal voetpaden uitkomen. Op de
meest schilderachtige punten zyn zitbanken
aangebracht. Zondags komen hier velen uit
Batavia eens wat versche lucht happen en
't zou m.i. zeer rationeel zyn, om dan hier de
stafmuziek te laten spelen en de dwaze ver
tooning, 's middags op 't Waterlooplein, af te
schaffen. Wanneer er dan nog een latere
avondtrein naar Batavia liepzouden velen
daarginds wat meer aan hun uitstapje naar
Buitenzorg hebben.
In 't Zuid-Westelyk gedeelte vindt men de
woningen van Prof. Dr. Treub, den Hortula
nus H. J. Wigman, de Bureaux, de Laboratoria
en andere inrichtingen als serres, loodsen
voor zaadcollecties enz. De Tuin bevat thans
negen duizend soorten van boomen en planten,
terwyl van elke soort meestal twee exempla
ren bij elkaar worden aangetroffen.
Uren kan men hier dwalen en genieten
Door de oude steenen poort, den hoofdin
gang aan de zyde der Chineesche Passar, tre
den we binnen.
We bevinden ons in de beroemde Kanarie-
laan, een rijweg, zoo geheeten naar de boo
men aan weerszyden. Het is hier op alle uren
van den dag koel, werkelyk koel. Al dadelyk
wordt ons oog verrast door een reuzen orchi
dee, die soms 3000 bloemen draagt. We zien
hier rechts aan den weg ook een eenvoudig
wit monumentje, ter nagedachtenis aan Raffles
eerste vrouw, hier overleden. Raffles was, zoo
als men waarschynlyk weet, de bekende Engel
sche landvoogd van het. Tusschenbestuur in
den z. g. Franschen tyd.
Van af de yzeren rustbank, in 't midden
van de laan, genieten we heerlyk uitzicht op
den straks reeds genoemden vyver, met het
Paleis van Zyne Excellentie op den achter
grond. Sprookjesachtig is de indruk van dit
witte paleis, zoo mooi afstekend tegen't groen
der tropen en thans met gouden stralen als
overgoten door „het Oog van den Dag."
Aan 't einde van de laan, vlak tegenover
het Paleis, voert een met mos begroeid voet
pad naar een donkere plek, een kleine begraaf
plaats in een dicht bamboeboschje. Hier von
den eenigen der hooggeplaatsten in Indië hun
laatste rustplaats, ook de moeder van Mevrouw
Rooseboom ligt hier begraven.
Verlaten wy dit somber oord des doods spoe
dig en gaan wy weer genieten van Gods
levende natuur, levend maar in volle, diepe rust.
Een schilderachtige lichtverdeeling verhoogt
'de schoonheid der verschillende boomgroepen.
Wy dringen steeds dieper den Tuin binnen
en
Ik zou nu al voortwandelende wel een heele-
boel Latijnsche namen kunnen overschrijven
en zoodoende een geleerd botanisch tintje aan
deze Penkras geven, doch daar zou u al bitter
weinig aan hebben, geloof ik.
Ik heb U alleen maar een algemeen, denk
beeld van deze beroemde instelling willen
geven en hoop daarin geslaagd te zyn.
Verschillende kiekjes in „de Prins" zullen
U verder overtuigen, dat ik gelyk heb als ik
beweer, dat eene wandeling hier, in 't mor
genuur of 's avonds by helder tropisch maan
licht, een intens rein genot is, verheffend voor
geest en gemoed.
We missen hier alleen maar een standbeeld
of monument, zoowel voor den stichter Profes
sor Reinwardt, als voor den tuinmansknecht
Teysmany. Lt. Clookbner Brousson b. d.
Buitenzorg.
Van 814 December.
ONDERTROUWD: G. M. S. Carter,jm. 23
j. met C. Knegt, jd. 19 j.
GETROUWDC. Vader, jm. 25 j. met P.
A. Oversluys, jd. 28 j.
BEVALLEN: C. B. van Bremen, ?eb. De
Koeyer, d. J. P. Aarnoutse, geb. Bassie, d. S.
F. Doets, geb. Bos, d. E. Nederhand, geb. De
Jonge, d. A. J. Bouff, geb. De Leeuw, d. J.
Hendrikse, geb. Witte, d. A. de Ryke, geb.
De Kuyper, d. A. E. Dubois, geb. Hendrikse d.
OVERLEDEN: A. M. Verlinde, ongeh. d.
70 j. P. C. Homburg, wedr. van A. M. Welters,
89 jA. Hansen, vrouw van D. Sies, 70 j. M.
Oost Lievense, 64 j. ongeh. d. P. den Boer,
wedr. van J. A. J. Sprenger, 83 j.
BUITENGEWONE ALGEMEENE VER-
GADERING van Stemgerechtigde Leden, op
Donderdag 17 December a.sdes avonds ten
8 ure, op de Bovenzaal der Sociëteit „de Ver
genoeging", Markt.
De Directeur,
J. A. BOURDREZ.
Stukken ter lezing op 't Kantoor van den
Directeur.
Voorhanden: DRAINEERBUIZEN voor het
droogleggen van landerijen. BUIZEN voor
afwatering, rookgeleiding, enz. BLOEMPOT
TEN en METSELSTEENEN.
Aanbevelend,
Pottenmarkt. Timmermans.
Gortstraat K 18.
Stoomzuivering van alle soorten Bedden,
enz. enz.
Iemand, een vlugge hand schrijvende, des
avonds eenige uren disponibel hebbende, vraagt
eenig schryftverk of byhouden van boeken.
Br. fr. letter D, bureau dezer courant.
een iiomuii_uijnun wuijuwu)
Adres Sleperssingel Q 177e.
2 BENEDEN- en 1 BOVENWONING voor
kleine gezinnen, a f 1,40 per week.
Te bevragen Veer9cne Singel S 37d.
