k 0. LITÏÖÖIJ 42.
Demisaisons.
Capes.
üreofste publiciteit
Wer ter Wede! 3400 ex. worden wekelf]
ks mei zorg verspreid. Cfrootsto Publiciteit.
SCHERP
8. J. FöNTEIJN.
CONCURREERENDE PRIJZEN.
No 48
Woensdag 9 September 1903.
Zerende Jaargang.
Verschijnt eiken Woensdagavond,
wordt door de geheele stad gratis verspreid»
8p a n j a a r d s t r a a k
Prijs der Advertentièn
van 8 regels 15 Gent, iedere regel meet 5 Geut.
8 maal plaatsing wordt slecht» 2 maal berekend.
INDISCHE PENKRASSEN.
NIEUWSTIJDINGEN.
In alle Maten voorradig.
Burg^fijke Stand van Middelburg.
HIBDELBORGSCH
ADVERTENTIEBLAD
M
ÜÏTGKVFK
Groote letter* naar plaatamimto. BQ abonnement van
1000 of 500 regels *oordeolige voorwaarden.
XXVI.
Wees ik in de vorige Penkrassen nog eens
weêr op de onverschilligheid in het moederland,
thans is 't my een genot U op een grootsch
voorbeeld te kunnen wijzen van drie landge-
nooten, die toonden hart te hebben voor den
bruinen broeder.
Die drie mannen van de daad zijn de heeren
P. W. Janssen, J. Nienhuys en H. C. van den
Honert, de stichters van de nieuw gebouwde
School tot Opleiding van Inlandsehe Genees
kundigen,in de wandeling Doktert-djawa school,
genoemd.
Het duurde tot 1856 alvorens de Regeering
inzag, dat er toch iets gedaan moest worden,
om der bevolking van Neêrlandsch Indië genees
kundigen bijstand te verschaffen. Het was als
't ware een begin, hoe zwak dan ook nog, van
de erkenning onzer zedelyke verantwoordelijk
heid tegenover den onmondigen overheerschte.
In dat jaar toch werd door het Gouvernement
in de drie groote militaire hospitalen van Batavia,
Semarang en Soerabaia aan inlandsehe jongelui
gelegenheid gegeven, om een soort cursus in
de geneeskunde te volgen. Het doel was toen
nog slechts om practisch eenigszins bruikbare
mannen te vormen, die bij eenvoudige ziekte
gevallen hulp zouden kunnen verleenen. Aan
vankelijk werd het aantal leerlingen op slechts
10 gesteld voor elk der hospitalen. De jongelui
genoten er vrije huisvesting, een klein zakgeld
en voeding. Die cursus nu duurde 8 jaar en het
onderwys bepaalde zich tot de meest voorkomen
de ziekten en kwalen. Na afgelegd eindexamen
kregen de leerlingen dan eene plaatsing als
dokter-djawa en wel in Gouvernementsdienst
en zooveel mogelijk in de streek, vanwaar ze
afkomstig waren.
Yeel medische kennis hadden die „dokters"
natuurlijk niet. Ze waren er primo niet voldoende
wetenschappelijk voor onderlegd en secundo
konden de heeren docenten, officieren van
gezondheid, zich over het algemeen maar zeer
slecht in het Maleiseh verstaanbaar maken.
Langzamerhand bracht de Regeering echter
verbetering in het onderwys. Reeds in 1859
werden de drie cursussen te Batavia vereenig d
en dit mag zeker wel als de eerste stap in de
goede richting worden beschouwd.
In die dagen bestond er intusschen maar
weinig lust om voor dokter-djawa te worden
opgeleid. Het onderwijs, waarbij jnatuurlijk
sectie's op menschelijken, faeces en andere
viezigheden te pas kwamen, stuitte vooral den
rechtzinnigen Muzelman tegen de borst en dat
er tegenwoordig juist zoo veel animo bestaat
om inlandsch arts te worden, bewijst wel, dat
ook de Mohammedaan met zijn tijd meegaat.
De adspirant dokters moesten volgens de be
palingen feitelyk uit de best onderlegde en
fatsoenlijkste leerlingen der inlandsehe lagere
scholen getrokken worden, doch bij gebrek aan
liefhebbers, behielp men zich met minder
geschikte elementen, ja werden zelfs gewone
handlangers uit de hospitalen voor dokter-djawa
opgeleid
Dit gesukkel duurde zoo tot 1875.
Toen werd de school op nieuw gereorganiseerd
en werd gelijktijdig ook het Nederlandsch als
voertaal by het onderwijs aangewezen. De van
de inlandsehe school afkomstige jongelieden
moesten nu eerst een 3-jarigen cursus in de
Hollandsche taal doorloopen en gingen pas na
voldoend afgelegd examen, bij de z.g. genees
kundige afóeeling over, die dan nog 5 jaar duurde.
Eene groote vooruitgang dus
In 1890 eindelijk werd de eisch tot toelating
by de voorbereidende afdeeling aanmerkelijk
verzwaard, daar van toen af alleen die Inland
sehe knapen werden aangenomen, die behoor
lijk onderwijs hadden genoten op een Euro-
peesche school. Het voorbereidend onderricht
op de Dokter-djawaschool kon nu zeer worden
uitgebreid en vooral werd toen voortaan veel
werk gemaakt van de wiskunde, de wetenschap
zoo noodig toch om logisch te leeren denken.
Het gehalte der leerlingen verbeterde hier
door zeer en 't zijn thans voornamelijk de zonen
der Inlandsehe aristocratie, die naar de betrek
king van dokter-djawa dingen.
Ik kom zeer veel in aanraking met onze
aanstaande inlandsehe artsen en vind 't werkelijk
een genot op te merken, hoe gunstig de wester-
sche kennis en beschaving op hun karakter
en optreden heeft ingewerkt.
Er zijn op de school leerlingen uil alle deelen
van den Archipel. Yoor my was 't daarom al
bijzonder nuttig de verschillende bijzonderheden
van land en volk te kunnen vernemen uit den
mond van jongelingen, die zeker tot de besten
van hun ras mogen worden gerekend.
Toen ik in 1898 te Batavia in garnizoen lag,
voelde ik mij ook reeds zeer tot die meer
geavanceerden aangetrokken, kwam ik dikwijls
in hun midden en ik mag wel zeggen, dat 't
denkbeeld om voor Inlanders een nuttig Maleiseh
tijdschrift op te richten, geboren werd uit den
omgang met die jeugdige studenten.
De leerlingen waren toen nog maar zeer
gebrekkig gehuisvest en ook de studiegelegen
heid liet veel te wenschen over. Ge begrijpt
dus, hoe opgetogen ik was, toen ik thans eene
nieuwe inrichting mocht aanschouwen.
Op een zwarten steen, in den binnenmuur
der poort aangebracht, lezen we:
„SCHOOL
tot Opleiding van Inl. Geneeskundigen
ter herinnering aan de Inhuldiging van
Koningin Wilhelmina
en tot
Heil der bevolking van Ned. Oost Indië
gesticht door
P. W. Janssen,
J. Nienhuys en
H. C. van den Honert"
Hulde aan dat edele trio oudgasten, mannen,
die zich in Indië een fortuin verwierven en in
Holland teruggekeerd Indië dankbaar bleven
gedenken.
Zulke Hollanders stemmen weêr hoopvol. Zy
wijzen ons op eene gelukkige kentering dei-
gedachten
Hun daad heeft indruk gemaakt op den
inlander. Hij leerde er uit wat altruïsme is,
wat liefde voor den naaste beteekent en hunne
namen zullen niet licht hier in Indië worden
vergeten
Het nieuwe gebouw is voorzien van ruime
schoolloka'en, flinke polikliniekzalen en een
zeer goed ingericht laboratorium, waaraan
tevens een apotheek verbonden is. In dat labo
ratorium wordt ook o.a. les gegeven in chemie,
physica, botanie, zoölogië, practische pharmacie
en pharmacognosie.
Yerder bevat de inrichting ruime frissche
slaapzalen, chambree's zou ik bijna gezegd
hebben, een ruime eetzaal en een gymnastiek-
loods. Ook een flinke cantine met een ruim
voorziene leestafel en een biljart wordt er
aangetroffen.
In een volgende Penkras zullen we nog meer
van deze zoo nuttige inrichting vertellen.
Daarioe uitgenoodigd vermelden wij, dat
de winkel der Coöperatieve verbruiksvereeni-
ging „Vooruit', in de Wagenaarstraat, alhier,
Zaterdagavond is geopend
De voormalige winkel van den heer Van
Tiel is geheel naar de eischen des tijds geres
taureerd en ingericht. Het geheel, zoowel uit
als inwendig, maakt een aangename indruk.
Alle mogelijke kruidenierswaren, alsmede
aanverwante artikelen kan men er bek-.men.
Uit het huis van bewaring te Dordrecht
ontsnapte Woensdag een varensgezel die in
voorarrest zat en nog geen gevangeniskleeding
droeg. De deur van zfin cel was niet goed
gesloten en daarvan maakte hfj gebruik Pfj
liep de gang door, de plaats op, en ontkwam
met behulp van een ladder die het werkvolk
daar, wegens het schaftuur, had laten staan.
Dij hield zich schuil in den omtrek van de
Biesbosch, waar een kameraad hem met een
roeiboot zou afhalen. Die kameraad we d echter
door de politie bespied en gaf dus 't plan op.
Hierop behielp de vluchteling zich met een
door hem gestolen roeiboot, waarmee hij naar
Rotterdam roeide, t aar verkocht hfj de boot
en verteerde 't geld tot 't op was De recherche
zag hem op een bank zittende een scharretje
verorberen, en rekende hem opnieuw in
Een ongehuwde dame, wonend in de Tet
terodestraat te Haarlem, kon eergisteravond
met hare twee honden thuiskomend, de voor
deur niet openen. Een heer op een motor
fiets, op eene wandeling te Bloemendaal ont
moet, komt aanryden, ontneemt haar den sleutel,
ontsluit de deur, ontsteekt licht in de achter
kamer, neemt van tafel een bankbiljet van f 60
en voorwerpen van waarde, laat de voorwer
pen in de gang achter, maar verdwijnt met
het geld.
Te Parys moest Dinsdag een uit Nieuw-
Caledonië ontsnapte gevangene terecht staan.
Maar de President van de rechtbank deelde
mede, dat de beschuldigde niet kon verschijnen,
omdat hij sinds 22 Augustus in een slapende
toestand verkeerde. De directeur der gevange
nis had in een brief gewaarschuwd, dat de
man ver is in het voorwenden van ziekten.
Maar de President merkte op, dat hy het dan
in dit geval al zeer ver drijft, daar hy sinds
22 Augustus niets heeft gegeten.
Bij het schoonmaken van den zolder bij
den confiseur Lak te Weesp werd door een
der huisgenooten in een kast gevonden een
koffertje, waarin zich na opening bleek te be
vinden een in verregaanden staat van ontbin
ding verkeerend kinderlijkje, dat volgens ge
neeskundigen schouw reeds eenige jaren daarin
aanwezig moet zfjn geweest. Blfjkbaar is de
kast in de laatste jaren niet schoongemaakt.
De heer Lak woont er nog slechts een jaar.
De zeven millionairs die in New-Jersy
(V. S.) terechtstonden omdat men hen als
directeuren eener spoorwegmaatschappij ver
antwoordelijk stelde voor een spoorwegramp,
zijn bij gebrek aan bewfjs vrijgesproken. Nadat
de rechter het vonnis had uitgesproken, ver
lieten de heeren ijlings de zaal, achtervolgd
door het gejouw ea het gefluit van het publiek,
grootendeels uit bloedverwanten en vrienden
der slachtoffers bestaande.
Te Le Mans is eergisteren een dynamiet
aanslag gepleegd. Een bom was neergelegd
voor de deur van een kruidenierswinkel; de
winkel vloog uit elkaar. De bewoners, die reeds
te bed lagen, kwamen er ongedeerd af. Tot
op 200 meters afstand sprongen alle glazen
en de telefoondraden werden vernield. De aan
grenzende huizen hebben eveneens veel schade
geleden.
De zwemmer Holbein, die zoo lang te
Dover wachtte op gunstig weder om het Kanaal
over te zwemmen, heeft Dinsdagavond eindelijk
dien tocht ondernomen. De zwemmer, die zich
weder geheel met olie had ingesmeerd, ging
om 6 u. 45 min. te water. Drie vaartuigen
gingen met hem mede en voorzagen hem af
en toe van spy's en drank. Hy zwom den
geheelen nacht door. Eergistermorgen 9 uur
was hij op 8 kilometer afstand van Kaap Gris-
nez. Maar toen moest hij wyken voor een sterke
strooming, met Zuidenwind en om 11 uur was
hy teruggedreven tot op 14 kilometer van de
Fransehe kust. Eerst toen hy om 1 uur niet
meer dan 1 mijl nader was gekomen, gaf hy,
uitgeput' van vermoeienis, na ruim 18 uren
zwemmens den tocht op. Men wilde hem naar
Calais brengen; maar dat wilde hy niet. Hy
wil niet anders dan zwemmend de Fransehe
kust bereiken.
Yoor eenige dagen namen in een hotel
te Pontresma in Graubunderland de heer en
mevr. Hartlesz, een Engelseh echtpaar, hun
intrek, om een bestijging van den Moreratsch
te ondernemen. Den dag na de aankomst
vertrokken ze met twee gidsen naar den glet-
seher. De heer H. vond den tocht naar de
Bovalhut, die 2700 M. hoog gelegen is, niet
voldoende en wilde nog den hoogsten top van
het Berninagebergte bereiken, die 3872 M.
hoog is. Mevr. H. bleef in de hut achter, terwyl
haar gemaal met de twee gidsen de bestijging
ondernam. Des middags keerde de eene gids
alleen naar de Bovalhut terug en bracht de
wachtende vrouw de treurige tyding, dat haar
echtgenoot in een afgrond gevallen was. De
gids vertelde, dat het drietal zich met touwen
aan elkaar had gebonden; dat het touw gebroken
was en dat ze alle drie in een afgrond gevallen
waren. Hij was echter door een gelukkig toeval
in zyn val gestuit en had slechts den voet
verstuikt. De heer H. en de andere gids zouden
waarschijnlijk gedood zijn. Den geheelen avond
en des morgens vroeg werd door 15 gidsen
tevergeefs op de plaats des onheils gezocht.
Dat varkens gaarne steenkolen, cokes en
zand eten is van algemeene bekendheid. Maar
dat vooral zand niet zonder gevaar is voor de
dieren, dat wist misschien niet iedereen. Daar
om wijzen we er hier op, dat men met zand
in varkenshokken wat voorzichtig moet zyn.
Want het is meermalen voorgekomen, dat zand-
eten bij menig varken aanleiding heeft gege
ven tot verstopping, tengevolge van meer of
minder sterke aanzetting tegen den binnen
wand der darmen. <t Is Vaak gebeurt, dat een
varken, zonder dat men wist waardoor, veel
minder tierig werd en weinig of geen eetlust
toonde. By 't slachten vond men dan niets
bijzonders. Nu echter is gebleken, dat een
gedeeltelyk dichtgroeien van het darmkanaal
door zandaanzetting de oorzaak kan zyn. Men
zij dus voorzichtig met zand in varkenshokken.
Een decoratie grap. Door eenige stafmu
zikanten te Amersfoort werd den 31 Aug een
aardige grap uitgehaald. Keurig in een doosje
verpakt, zond men aan een der collega's een
hondenpenning met een lint der Oranje-Nas
sauorde. Reeds daags te voren waren op ver
schillende plaatsen aan zijn adres naamkaartjes
en Ansichtkaarten met felicitaties per post
bezorgd, zoodat de „gedecoreerde" wel tot de
conclusie moest komen, dat hij zoowel in bin
nen als buitenland niet alleen een bekend
man is, maar dat men hem bovendien ook
een bfjzondere sympathie toedraagt. Er kwa
men o. m. geluk wenschen van Mascagni, Beet
hoven, Verdi enz, aan „hun waarden collega.
Het „slachtoffer" van de grap nam alles heel
leuk op Hij en zfjn echtgenoote bleven den
geheelen dag goed in hun rol, ook toen des
avonds aan hun woning eene serenade werd
gebracht. De deelnemers aan de ovatie werden
bestrooid met bloemen, in den vorm van
slabladen en wortelloof.
Yan 17 Sept. 1903.
ONDERTROUWDJ. K. C. Mantz, jm. 26 j.
met W. J. Hulsenboom, jd. 23 j., W. Caljouw
jm. 24 j. met L. Franse jd. 23 j., P. J. van
Goethem s. 56 j. met J. Abrahamse jd. 31 j.,
L. J. Petiet jm. 24 j. met L. de Kok jd. 24 j.
GETROUWD: W. Kosten jm. 25 j. met hl.
van de Yelde jd. 23 j., W. Louwerse wedr.
59 j. met C. Polderman jd. 35 j.
BEVALLENA. Scheybeier geb. Huiszoon
d. J. Poortvliet geb. Meyers d., S. Schuilwerve
geb. Minderhoud d., M. Minderhoud geb. Ver
hulst z., P. van Tuil geb. Kaaisteker z., P.
Dijkgraaf geb. Gel jon z., A. Pattenier geb.
Francoois d., T. Röthke geb. Hesener d., A.
J. W. de Kat geb. Steyn d., E. J. Neugebauer
Jansen z
OVERLEDENJ. P. Huibregtsen wed. van
P. J. de Vroome 72 j., J. C. A. Meyboom z.
8 j., A. M. van Offenbeek vrouw van D. T.
Gans 29 j., A. M. Vreke 8 weken z., E. Jozi-
asse 2 weken d., M. Jobse 17 j. ongeh. z.
