Foto-expositie 'De Rarekiek' in
Het Diekhuus
Inloopbijeenkomst dijkverster- Cultureel ontbijt 'Canon van
king Stad aan het Haringvliet Goeree-Overflakkee'
EIIAI1DEn-niEUW5
PA(;i.\A6
VRIJDAC; 18 FEBRUARI 2011
De strenge oorlogswin
ters worden in ruime
mate overtroffen door de
winter van 1946-1947.
Nu is 1947 wel een heel
bijzonder weerjaar. Na de
op één na koudste winter
van de eeuw - alleen die
van 1963 is iets kouder
dan die van 1947 - volgt
de warmste zomer van de
eeuw. Een zomer zoals die
van 1947 komt volgens de
statistieken maar eens in
de duizend jaar voor.
Door: Jan Both - streekarchivaris
Half december 1946 begint
het vrij plots heel hard te
vriezen. Er worden zelfs al
plannen gemaakt om een
Elfstedentocht te rijden
vóór Kerstmis, maar die
wordt uiteindelijk op 9
februari 1947 onder barre
omstandigheden gereden.
De winter bestaat uit een
zeer lange vorstperiode van
half december tot begin
maart, onderbroken door
twee korte dooiaanval-
len: de eerste tussen 25
december en 4 januari,
en de tweede tussen 8 en
21 januari. In die tweede
dooiaanval wordt het gelijk
behoorlijk warm; op 16
januari geven de therino-
meters in Maastricht ruim
17 graden aan. Tussentijds
regeert Koning Winter op
strenge wijze, maar na die
tweede dooiaanval wel zéér
streng. Van eind januari tot
half maart worden op het
weerstation Eelde tussen
22 januari en 24 febru
ari maar liefst 34 ijsdagen
(dagen waarop de tempera
tuur onder nul blijft) in een
onafgebroken reeks geregi
streerd. In De Bilt zijn dat
er 21, tussen 4 en 24 febru
ari. In totaal telt De Bilt die
winter 46 ijsdagen in drie
inaanden.
Naast de strenge voi'st
valt er zo nu en dan een
flink pak sneeuw, vooral
eind februari/begin maart.
De sneeuw wil maar niet
wegdooien en door de
harde, ijzige wind ont
staan sneeuwduinen met
de nodige overlast. De
rivieren en het IJsselmeer
zijn al vanaf begin janu
ari dichtgevroren en de
binnenscheepvaart komt
daardoor wekenlang stil
te liggen. De temperatuur
van het Noordzeewater is
op sommige plaatsen op
de bodem tot -2 graden
gedaald. Langs de kust lig
gen eindeloze ijsvlakten.
Op het strand van Oud-
dorp komen veel men.sen
kijken naar de massa's ijs
die heel hoog liggen opge
schoven.
De scheepvaart en visserij
Ondanks het vele ijs raakt
het eiland niet geïsoleerd
van de buitenwereld. Met
veel moeite en doorzet
tingsvermogen weten de
bemanningsleden de veer-
verbindingen tussen Helle-
voetsluis-Middelharnis en
Sluishaven-Dintelsas gedu
rende de ijsperiode in de
vaart te houden, weliswaar
met een beperkte dienstre
geling.
Hoe anders is het met de
visserij. In de week van
16-21 december is er aan
de gemeentelijke vismijn
te Stellendam vanwege de
vorst geen aanvoer van vis
of garnalen. Dit is slechts
het begin. De vissers krij
gen het zwaar. M is er maar
een geringe mogelijkheid
om uit te varen pakken
ze hun kans. Zo probeert
op 7 januari 1947 zeevis-
ser Joh. Melissant naar zee
te vertrekken, maar raakt
even buiten de haven van
Stellendam in het drijfijs
bekneld. Na enige uren
ingesloten te hebben geze
ten, kan hij 's avonds met
rijzend water en assistentie
van de reddingsboot met
vereende krachten uit zijn
benarde positie worden
verlost en in de haven
terugkeren. In de week
van 6-11 januari is er weer
geen aanvoer van vis of
garnalen. De tweede week
van januari denken de vis
sers dat de vorst voorbij is.
Alle vissersvaartuigen met
grote motoren vertrekken
naar Breskens ter haring
vangst, welke daar in ruime
mate te vangen zijn. Voor
de gelukkigen is een goede
boterham te verdienen. Dat
allen niet even gelukkig
zijn, blijkt weer aan schip
per Joh. Melissant (OD 18)
en R. van de Ree (SL 3) die
Overrijden op de schaats.
uit zee moeten terugkeren
wegens motorschade. Ook
de garnalenvissers zijn uit
gevaren, maar de vangst
is zo onbeduidend dat de
meeste van hen zich dan
maar klaar gaan maken
voor de kuilvisserij.
Halverwege de maand
februari, het is dan nog
steeds hartje winter, wordt
na lang onderhandelen
overbruggingssteun aan de
vissersknechts uitgekeerd.
In deze buitengewone
omstandigheden is dat zeer
welkom. Voor de schippers,
die ook geruime tijd zon
der verdiensten zijn, is dan
nog geen regeling getrof
fen.
In december wordt red
dingsboot 'Koningin Wil-
helmina' gedurende de
vorstperiode gestationeerd
te Hoek van Holland,
omdat er vanuit Stellen
dam geen hulp kan worden
geboden vanwege het ijs.
Korte tijd later komt de
reddingsboot weer terug
in de Stellendamse haven,
maar als het na de eerste
dooiperiqde weer stevig
gaat vriezen moet de red
dingsboot opnieuw naar
Hoek van Holland. Echter,
door het zware ijs, dat door
de harde wind op elkaar is
geschoven, is het niet meer
mogelijk om de haven uit
te komen. Na vergeefse
pogingen moet de beman
ning de strijd tegen de
natuur opgeven. Eind
januari wordt de reddings
boot voor de derde maal
naar Hoek van Holland
gedirigeerd.
Niet alleen de vissers op de
kop van het eiland onder
vinden grote overlast van
de winter, ook de riviervis
sers op de Grevelingen
worden de dupe van het
ijs. Zo raken de weervis
serijen van de gebroeders
Meijer en D. Struijk nabij
Herkingen door de krui
ende ijsschotsen zwaar
beschadigd.
Landbouw
De vorstperiode bezorgd
het Gewestelijk Aibeids-
bureau begin januari weer
een hele drukte. Alle werk
lozen moet zich daar laten
inschrijven. Velen - vooral
landarbeiders en bouwvak
kers - moeten lange tijd
in de kou staan, omdat de
gang, die als wachtkamer
wordt gebruikt, veel te
klein is. In Ouddorp, waar
het zeer druk is met het
ontginnen van bouwland,
zijn eind januari wegens de
strenge vorst de werkzaam
heden gestaakt.
Brandstoftekorten
Door de onverwacht inge
vallen strenge vorst half
december loopt in heel
Europa de kolen- en olie
voorziening vast. Daar
komt nog bij dat begin
januari de rivieren dicht
vriezen. Op een gegeven
moment zitten er op de
Nederlandse rivieren zo'n
500 vrachtschepen met
kolen in het ijs vast. De
kolenvoorraden zijn niet
op zo'n onverwachte kou
degolf berekend. Hierdoor
ontstaat er een brandstof-
fenschaarste.
In de krant Opbouw van
20 december 1946 lezen we
onder plaatselijk nieuws:
"Middelharnis: Reeds
enkele malen werd van
de zijde der gasfabriek de
oproep: Zuinig, zuinig en
nog eens zuinig in de cou
rant geplaatst. Maar we
zijn doof We stoken maar
raak en denken: Het zal
zo'n vaart niet lopen. En
toch zal het zo niet langer
gaan. Als het gasverbruik
niet onmiddellijk beperkt
wordt zal tot het invoeren
van speruren en het afslui
ten van overtreders wor
den overgegaan. Daarom
is Uw eigen belang: Wees
zuinig met GAS!!!"
Begin januari komt er in
de haven van Middelhar
nis een motorschip met
140 ton kolen voor de
gasfabriek aan. In ver
band met de vorst kan het
schip niet aan de walkant
gemeerd worden. Door een
motorschip wordt het ijs
gebroken, zodat het schip
kan worden gelost. Men
kan weer even vooruit,
maar half februari worden
wegens gebrek aan brand
stoffen de gemeentehuizen
van Middelharnis, Som-
melsdijk en Herkingen
zaterdagsmorgens gesloten.
In Herkingen worden de
beide bijzondere scholen
gesloten, omdat er onvol
doende brandstof is om de
lokalen te verwarmen.
Eind februari voert de gas
fabriek voor oostelijk Flak-
kee weer speruur in. Ook
de straatverlichting wordt
nu gedoofd. In Oude-Ton-
ge ontstaat tengevolge van
de strenge vorst lekkage in
de pijpgasleiding van de
gasfabriek naar de gemeen
ten Stad aan 't Haringvliet,
Den Bominel en Ooltgens-
plaat. Naast het ongerief
voor de gasverbruikers
gaat er ook nog eens 1.600
kubieke meter gas verlo
ren.
Door het tekort aan kolen
gaan mensen op zoek naar
andere brandstoffen. Vele
bomen en ander hout ver
dwijnen in de kachel. Zelfs
de kustverdediging is niet
veilig, zoals moge blijken
uit onderstaande publicatie
van de Dijkring Flakkee in
de krant van 25 februari
1947:
Waarschuwing
ledereen op ons eiland is zich
nog ten volle bewust, welke
een erwrme schade door het
zoute water, bij inundatie, aan
huizen, grond en structuur is
De 'Stad Zierikzee' krijgt'hulp van sleepboot/ijsbrekere •Hellegat'
aangebracht.
Om dit zoute water buiten de
polders te houden, getroost
het waterschap 'De Dijkring
Flakkee' zich moeiten noch
kosten en zijn op de door den
stormvloed meest aangeval
len plaatsen z.g. golfbrekers
aangebracht, bestaande uit een
staketrij van palen, waarachter
steen is gestort. De aanstu-
wende golven worden hierdoor
gebroken en belet tegen den
dijk op te loopen,of er overheen
te storten, waardoor het bin-
nentalud wordt verzwakt en
de kruin van den dijk inzakt,
een dijkdoorbraak ontstaat, met
alle verschrikkelijke gevolgen
van dien.
Door de kolennood en brand-
stoffenschcuirste worden deze
staketrijen door minderwaar
digen afgezaagd en als brand
hout medegevoerd, zich niet
bekommerend om de groote
gevaren, waarmede een heel
dorp wordt bedreigd.
Een dergelijke vernieling komt
in Zeeland niet voor, men kent
daar de gevolgen van een
dijkdoorbraak maar al te goed,
doch zou zeker met gevangenis
straf luorden gestraft.
Elkeen moet van het belang
der zeedijker} doordrongeyi
zijn en van alles wat er aan
materialen enz. aanwezig is
afblijveyi.
De veiligheid eischt het, men
zij gewaarschuwd!
De Hoofdopzichter v/h Water
schap 'De Dijkring Flakkee'.
Schaatsen en gladheid
Met Tweede Kerstdag wor
den op de ijsbaan 'Klaas
jeswater' bij Herkingen
wedstrijden op de schaats
gehouclen. De komende
maanden zullen in ver
schillende plaatsen op het
eiland schaatswedstrijderj
worden georganiseerd.
Schaatsliefliebbers kun
nen deze winter hun hart
ophalen. Niet alle geplande
wedstrijden kunnen door
gaan. Zo worden de wed
strijden in het schoonrijden
voor paren van 12 tot 16
jaar en het prikslede rijden
te Dirksland op dinsdag 11
februari 1947 afgelast door
de koude, straffe wind.
Ook sneeuwval en sneeuw
stormen gooien wel eens
roet in het eten.
Het is niet alleen lekker
glijden op de ijsbanen en
het overige natuurijs, ook
op de wegen is het zo nu
en dan glibberen geblazen.
De krant van 14 februari
meldt onder andere, dat
door de gladde wegen de
melkauto van R Nachte
gaal is geslipt, hij de macht
over het stuur kwijtraakt
en waardoor de auto tegen
de voorgevel van het woon
huis van G. de Graaf in
Stellendaiii tot stilstand is
gekomen. Dat dit een flin
ke klap moet zijn geweest,
wordt duidelijk als blijkt
dat niet alleen de gevel
ontzet raakt, maar ook de
vensters en deur ernstige
schade oplopen. Ook de
bestelauto van C. Zeedijk
die brood voor de Coöpe
ratieve bakkerij bij klanten
thuis aan het bezorgen is,
raakt in de slip en beland
in de sloot. Met vereende
krachten is de auto weer op
de weg gebracht. In Goe-
dereede glijdt de vracht
auto van A. van Erkelens in
een sloot. Met veel moeite
lukt het toch weer otn er
uit te koinen. Bode Both
uit Middelharnis adverteert
ondertussen: "Ook tijdens
ijsgang onderhouden wij
onze dagelijkse autodienst
op Rotterdam". Uit de
kranten wordt duidelijk,"
dat door gladheid van de
wegen aan de westelijke zij
de van het eiland er medio
februari verscheidene
ongelukken zich voordoen.
Dooiperikelen
Ms het eindelijk in de
tweede week van maart
plots gaat dooien ontstaan
er nieuwe problemen.
Door de snelle dooi van
de massa sneeuw zijti in
Herkingen enige inwoners
genoodzaakt hun huis te
verlaten en have en goed
op het droge te brengen.
In Nieuwe-Tonge komt
als gevolg van de plotse
ling ingetreden dooi van
10 maart, gepaard gaande
met overvloedige regen,
een gedeelte van het dorp
onder water te staan. Ver
scheidene gezinnen zijn
genoodzaakt hun woning
te verlaten, omdat het
water de huizen binnen
loopt. Met de motorbrand
spuit tracht de brandweer
de watermassa weg te
pompen, maar het water
blijft stromen. Voor de pas
van evacuatieschade her
stelde woningen, betekent
dit weer een bijzondere
schadepost. Ook in Oude-
Tonge brengt de dooi de
nodige overlast. "Wonin
gen moesten worden
ontruimd; kelders leegge-
maakt en dieren verstald.
Bij het in werking treden
van' het wateigemaal zakte
het water onmiddellijk en
kwam er verbetering in
deze benarde toestand. Het
leek een inundatie in het
klein."
Ingesneeuwd
Voor W. Moerkerke, die
met zijn gezin alleen op De
Punt van Ouddorp woont,
is de dooi meer dan wel
kom. Door de vele sneeuw
val is het gezin bijna van
alles afgesneden geraakt en
zit letterlijk ingesneeuwd
Enige familieleden heb
ben hen eerder uit hun
netelige positie verlost door
een pad door de sneeuw te
banen.
Niet alleen de mens heeft
veel last onder\'onden van
de lange vorstperiode.
Eind februari worden in de
polders op bet eiland vee)
wilde eenden gevangen,
die door uithongering zo
tam geworden zijn, dat zij
zich gemakkelijk laten van
gen. De beesten zijn echter
zo mager, dat zij voor de
consumptie weinig waard
zijn.
(Wordt vervolgd)
fm^^T;g:^>»
Tramhaven in het ijs.
MIDDELHARNIS - De
leden van Fotoclub 'De
Rarekiek' uit Sommelsdijk
laten op een tentoonstel
ling in Het Diekhuus in
Middelharnis hun nieuw
ste werk zien.
Het afgelopen jaar is voor de
fotografen van de fotoclub heel
succesvol geweest, veel prach
tige resultaten bij nationale en
internationale wedstrijden en
tentoonstellingen. De Rarekiek
telt op dit moment ongeveer
25 zeer actieve leden die twee
keer per maand bijeenkomen
in het sfeervolle clubhuis in
Sommelsdijk.
Op de clubavonden worden
de foto's onderling besproken.
Ook worden bekende fotogra
fen uitgenodigd om het werk
te bespreken of hun eigen werk
te laten zien. Werk zien van
anderen is belangrijk om zeil
tot nieuwe ideeën te komen.
Bespreking door fotografen
van buiten de club houdt de
leden scherp. Zo proberen we
het hoge niveau te handhaven.
Verschillend werk
Op de e.xpositie is heel ver
schillend werk te zien; van
landschap en reisfotografie tot
portretten en abstract. Tijdens
de expositie zijn steeds een
aantal leden aanwezig om waar
nodig uitleg te geven en vra
gen te beantwoorden.
Eenfolo die jaap Peeman maakte van de lieer Bouterse. Deze foto hamn ,y,h
op de lentstoonstellmg.
De tentoonstelling gisteravond
geopend door Rob 's-Graven-
dijk, bestuurslid van de afd.
Zuid-Holland-Zuid van de
Fotobond geopend.
De openingstijden zijn te vinden
op www.rarekiek.nl. Het adres
van Het Diekhuus is Beneden
Zandpad 7 in Middelharnis tel
0187-482400.
RIDDERKERK - Dinsdag
22 februari houdt water
schap Hollandse Delta
een inloopavond in dorps
huis 't Anker, Kerkweg 2 in
Stad aan het Haringvliet.
Belangstellenden kunnen
dan kennisnemen van de
plannen voor de verster
king van de Nieuwe Stadse
Zeedijk. Er is voldoende
gelegenheid voor het stel
len van vragen.
Eind maart 2011 zal het water
schap starten met de werk
zaamheden aan de Nieuwe
Stadse Zeedijk. Deze dijk wordt
versterkt zodat deze voor de
komende 50 jaar weer voldoet
aan de wettelijke norm. In
september is al voorbereidend
werk verricht door de kabels
en leidingen langs de dijk te
verleggen. Het waterschap ver
wacht de versterking eind sep
tember 20f f gereed te hebben.
Voor meer informatie verwij
zen wij graag naar de inloop
avond, waar zowel het water
schap als de aannemer aan
wezig zullen zijn om vragen te
beantwoorden.
Deze inloopavond is op dins
dag 22 februari in dorpshuis 't
Anker, Kerkweg 2 in Stad aan
het Haringvfiet. Tussen 16.30
en 20.00 uur is iedereen van
fiarte welkom.
MIDDELHARNIS - Zaterdag
ochtend 19 februari organi
seert Stichting Podium een
cultureel ontbijt in de foyer
van het Diekhuus te Middel
harnis.
Onder het genot van een
ontbijtbuffet wordt dit keer
gesproken over de 'Canon van
Goeree-Overflakkee', een his
torisch overzicht in 50 stappen
door de geschiedenis van ons
eiland. Landschappelijke, soci
ale, economische en culturele
ontwikkelingen bepalen de
loop van de geschiedenis. Bij
het ontbijt zullen we ook spe
culeren over het 51ste venster:
hoe zal over 50 jaar worden
teruggekeken op het begin van
de 21ste eeuw?
Het ontbijt begint om 9.00 uur
en deelname kost 5 euro.
Canon
De 'C:anon van Goeree-Over
flakkee' is gemaakt door Jan
Both van het Streekarchief
Goeree-Overflakkee en is te
vinden op de site www.streek-
archiefgo.nl. De Goeree-Over-
flakkeese Canon begint aan het
begin van de jaartelling met de
bewoning van de kop van Goe-
ree (Romeinen) en loopt via de
landwinning in de late middel
eeuwen tot de ruilverkaveling
m de 20ste eeuw. Op www.cuf-
tuurpleingo.nl staat een ver
slag van het vorige cultureel
ontbijt over tulpen en cultuur
