ffieuWs uit ^e Piercnste^e^
Meditatie
Vervolg
verhaal
RAAD
DAAD
Verkoping Geldershof
De les van het vallende blad
ElUVnDEn-tllEUWS
ig0%
EN
VJiE€MD GOUD
D€ 8ILDER8ERGGMEP
kWARKSOLRSCEPT
Workshop en
trainingen
positief denken
Leeskring
avond
Nederland
Leest
C« C« C« Co C« Co C« C« C« C« C« C« C« C« "Z* C«
4> n* ^f* ^f* n* n* «i* n* n« <f* 'fi n« ^f*
Si"
ir
<5 fft ffi i;
f; »2' K' K* *r* *I* K* K' K* »I* K* K* K* K* K* »I* K* K* K*
STICHTING
DIERENBELANG
HOEKSCHE
WAARD
Kamerkoor Fiori Musicali treedt op in Middelburg
Kut Levi.
«-^
De weg
der kleine
mensen
PAGINA 5
NRIJDAC 29 OKTOBER 2010
Dezf xmiag- oi anluioimbubni>k staat geheel ten dienste van de
lezer die er koste.nhms gebruik van kan maken. Uw vragen op
velerlei gebied kunt u sturen aan: Redactie Eilanden-Nieuws,
Postbus 8, 3240 AA Middelharnis, met in de linkerbovenhoek
'Vragenruhriek' vermeld. De vragen ivorden door deskundigen
beantwoord en zullen binnen enkele weken na de inzending
compleet met antwoord in deze rubriek worden gepubliceerd.
Tijdens iiiijii verhiijl ni hel Mid
den-Oosten heb lil voor mijn nriiiui'
een gouden hanger (24 kt) mei een
gouden ketting (IH kt) gehirhl.
Mipi silioonzoon. vertelde me diil
goud uit dol soort landen vaak van
sleihle lavaliteit is. Is dit werkelijk
Antwoord: (■l(.')vcel kooplie
den in verre landen prij/.en
vergulde sieraden als goud
aan en in de meeste landen
beslaat geen (rijks)keur op
edele metalen zoals wij die
keinien. Bij ons mag geen
goud verkocht worden met
een lager gehalte dan N
karaat (14 vierentwintigste
delen zuiver goud), maar som
mige landen laten 12 karaat
(hair goud), 9 karaat of nog
minder toe. En dan koop
je meer koper en/olandeie
metalen. En in verre landen is
er zo weinig toezicht, dat men
mooi glimmend koper vcjor
goud verkoopt. Vooixlelige
legeringen zijn hier ook wel
te koop, maar de winkeliers
mogen het dan geen goud
meer noemen. In het alge
meen kan uw schoonzoon
dus wel gelijk hehheii wal de
kwaliteit van het gotid hetreli.
Maar het is natuurlijk heel
goed mogelijk dal de door u
gekoihl haiigei en ketting wel
degelijk van het juiste karaat
zijn. Een goudsmid kan dit
beoordelen.
Knul II me '-''ggi'n wat nu eigenlijk
de liilili'rherggi'iiep /v'?
Antwoord: U hebt blijkbaar
iets gehoord van de interna
tionale conferenties achter
gesloten deuren destijds onder
leiding van prins Benihard,
die in 19.54 voor de eerste
maal en daarna jaarlijks wer
den gehouden en waar een
aantal genodigde staatslieden,
politici, hoofdbestuurders van
internationale organisaties en
andere vooraanstaande figu
ren vertrouwelijk overleg voer
den over actuele wereldpro
blemen zonder een blad voor
de mond Ie nemen, omdat er
geen journalisten of andere
toehoorders bij waren. In de
loop der jaren zijn hier vaak
een sleer van wantrouwen en
netelige misverstanden tussen
diverse regeringen en/of groe
peringen van verscheidene
landen uit de weg geruimd.
Die meerdaagse besprekingen
kregen de naam Bilderberg-
(onferenties naar de naam van
hotel 'De Bilderberg' in Oos
terbeek bij .\rnhem, waar het
eerste overleg" plaatsvond over
de economische, politieke en
militaire samenwerking in het
Al een tijdje ben ik tevergeefs op
zoek naar het recept van een kwark-
hol. Kunt II me hieraan helpen'!
Antwoord: Een kwarkbcjlix-
cepl hebben we ook niet kun
nen ontdekken wel dat van
een kwarkrol. Het smaakt
hetzelfde, dus we raden u
aan om dit eens te proberen.
L heeft nodig: 5 eidooiers,
het eiwit van vier eieren, 250
gram suiker, 10 gram vanil-
Icsuiker, 50 gram niaïzena,
75 giani bloem, 2 mespuntjes
bakpoeder, 500 gram magere
kwark, 6 eetlepels citroensap,
wat citroenrasp, 15 gram gela-
tinepoeder, '/i 1. slagroom en 3
eetlepels warm water. Vermeng
de eidooiers met de eetlepels
warm water. 125 gram suiker
en 5 gram vanillesuiker en klop
het op. Sla 4 eiwitten stijf en
spatel deze voorzichtig onder
de eidooiers. Vermeng de
bloem met de maïzena en het
bakpoeder en spatel het meng
sel voorzichtig onder de eier-
massa. Bekleed een bakplaat
met ingevet aluminiumfolie
en verdeel hierop het beslag.
Bak in 12 tot 15 minuten al
in een oven van 175 graden
C. Vervolgens bestrooit u een
theedoek met suiker en stort ii
hierop het deeg. Rol de hand
doek met het deeg op. Ver
meng intussen de kwark met
125 gram suiker, 5 gram vanil-
lestiiker, de citroenrasp, de
citroen.sap waarin de gelatine is
opgeirjst en laat het opstijven.
Klop de slagroom stijf en spatel
de slagroom door de kwark als
deze begint te geleren. Rol de
inmiddels afgekoelde plak tiit,
xerdeel de k\\arkmassa er over
en tol dan opnieuw op, maar
dan zonder handdoek. Het
resultaat laat u ten slotte in de
koelkast opstijven.
DIRK.SLWn - Op zalenlag
6 noNcmbei wordl weer de
jaarlijkse verkoping gehouden
van 9.:i0 tol 15.00 iiiir. Ook dit
jaar is er weer een uitgebreide
rommeltiiarkt en verder zijn
er: vers gebakken vis, tweede
hands boeken, handwerken
(gemaakt door de bewoners),
oliel)ollen. boeren kaas, zelf
gemaakte kaarten, advocaat,
worstenbroodjes, heerlijke
erwtensoep en u kunt sjoelen
en enveloppen trekken. Voor
rle kinderen is er ook een grab
belton.
Tevens is er het Rad van Avcjn-
tuur met mooie prijzen en u
kunt er een kopje koffie drin
ken of een kop erwtensoep
eten. De opbrengst is bestemd
\oor de ontspanningsactivitei
ten voor de bewoners.
Zorgcentrtini Geldersliof, Pol-
dersweegje 2 te L^irksland.
OLDE-TON'GE - De SWO
organiseert in samenwerking
met Context een workshop en
\ier trainingen 'positief den
ken'. Tijdens deze workshop
en trainingen worden prakti
sche handreikingen en infor
matie gegeven o\'er de kracht
van positiefdenken. Deze wor
den georganiseerd op vrijdag
morgen 12/11, 26/11, 03/12,
10/12 en 17/12in't\Vesterlicht,
Oranjestraat 35a in Den Bom
mel. De workshop en trainin
gen zijn van 9.30 uur tot 11.30
uur. De cursus wordt gegeven
door Anja Beek.
De kosten \oor de workshop,
trainingen en koffie zijn in
totaal 15,-.
U kunt zich aanmelden tot
5 november bij de SWO. tel:
641344 of via e-mail: tsr(as-w-
o.nl
OUDDORP - Heeft u het
gratis boek 'De grote zaal' al
opgehaald in de Bibliotheek?
Dit boek wordt gratis uitge
deeld aan alle leden van de
Bibliotheek, in het kader van
de actie Nederland Leest.
Het is de bedoeling dat in de
actieperiode (22 oktober t/m
19 november) heel Nederland
hetzelfde boek leest.
Rondom dit boek worden ook
verschillende activiteiten geor
ganiseerd. Bibliotheek Zuid-
Hollandse Delta, vestiging
Ouddorp, nodigt u \an harte
uit om mee te praten over
hel boek tijdens de open lees
kringavond op donderdag. IJ
nove,mber.
Onder leiding van mevrouw
van der Spek, leeskringleid
ster en neerlandica, wordt 'De
grote zaal' uitgediept en is er
gelegenheid tot discussie.
De avond begint om 20.00 uur.
Vanaf 19.30\iur staat de kof
fie/thee klaar. Reserveren voor
deze avond kan telefonisch
0187-667744, aan de balie in
de bibliotheek of via www.bibli-
otheekzuidhollandsedelta.nl
In dierenasiel de Dierenslee wachlen nog
veel kallen op een nieuw baasje. Eén van
hen is Levi, een zwart-witte kater van
8 jaar oud die als zwer\ertje in het asiel
terecht is gekomen. Levi is een heel lieve
kater, die het heerlijk vindt om aandacht
te krijgen en te kroelen. Wel zal hij waar
schijnlijk even wal tijd nodig hebben om
te wennen aan
nieuwe mensen
en een nieuwe
woonomgeving,
maar zodra hij
eenmaal een
beetje, gewend
is zal hij zich al
snel thuis gaan
voelen. Levi
kan goed over
weg met andere
katten, hoe hij
tegen het gezelschap van honden aankijkt
is niet bekend. Levi kan bij kinderen vanal
12 jaar oud geplaatst worden.
Kater Muchacho, ook een voormalig
zwervertje, wil ook graag weer een nieuw
woonstekje. Muchacho is een leuke rood
witte kater van 3 jaar, maar wel een die
hel liefst z'n eigen gangetje gaat en graag
het rijk voor zich alleen heeft. Af en toe
even kroelen vindt hij wel leuk, maar dan
wel zolang iiij er zelf zin in heeft, anders
deelt hij gewoon een tik uit wanneer hij er
niet van gediend is. Muchacho kan rede
lijk overweg met andere katten maar zit
niet echt op hun gezelschap te wachlen, of
hij mei honden samen kan is niet bekend.
Muchacho kan bij kinderen vanaf 12 jaar
oud.
Naast Levi en Muchacho wachten in liet
asiel uiteraard meer katten, honden en
konijnen op een nieuw baasje. Dieienasiel
de Dierenstee is te vinden aan Groene
Kruisweg 14a te Numansdorp. Tel. 0186
655150. Openingstijden: maandag t/m
zaterdag van 11.00-16.00 uur. Website:
www.dierenstee.nl.
We zitten midden in de herfst,
^^e zien het om ons heen, de
bladeren vallen. Is eigenlijk
ook heel gewoon, we staan er
niet zo zeer bij stil. Toch heeft
dat xallende blad ons heel wat
te zeggen. Het wijst immers
op ons sterven zoals de pro
feet Jesaja het bedoelt. Iemand
dichte eens: de dood heeft mij
een brief geschreven: ik las
hem op het vallend blad. Elk
blad dat voor ons neerdwar
relt, zegt ons: zo moet ook u
eens sterven. Wij allen vallen
eens gelijk het blad, niemand
uitgezonderd, koning, keizer,
zxserver of bedelaar. De dood
maakt geen onderscheid. Trei
lend staat dat verwoord op het
hek \an een boerderij ergens
in ons land: de dood wanneer
hij komt, ontziet geen prins o(
koning, hij komt zowel aan 't
Hof als aan de boerenwoning.
Wie leeft er die de slaap \'an
de dood niet eens zal slapen?
Het laatste blad aan de boom
zal de winter niet overleven.
Wij allen vallen als het blad
\an de boom. Dat spreekt voor
ons als vanzelf, we vinden dat
heel logisch en gewoon. Maar
er gaat een prediking vanuit,
opdat we erbij stil leren staan.
We weten het, maar gelo\en
we het ook, dat ons levens
blad iedere dag kan vallen?
Daar hoeft zo'n blad echt niet
oud voor te zijn. Let maar
eens op al die gevallen blade
ren als u ze weg veegt. Tussen
al die gele en bruine gevallen
bladeren komt u ook nog wel
een groen klein blaadje tegen.
Ook jonge blaadjes, zelfs nog
in de knop, kunnen vallen. We
zijn daar heel recent nog mee
geconfronteerd. Een 15-jarige
jongen verongelukt achter op
een scooter, en 8 jarig jongetje
krijgt een hartstilstand bij het
voetballen. Terug van vakantie
verongelukt een heel gezin:
vader, moeder en twee jonge
kinderen. Niet alleen vanwe
ge de ouderdom, zo zien we
ook jonge blaadjes tijdens een
storm soms vallen, plotseling
afrukt en dan niet in de herfst
tij van het leven. Soms ligt zo'n
jong groen blaadje al weken
afgewaaid en afgerukt op de
grond, terwijl een bruin geha-
xend blad nog aan de boom
hangt... Jonge mensen gaan
ouderen soms \oor. Hoe komt
het dat wij allen moeten vallen
als een blad?
Jesaja noemt de oorzaak: onze
miscladen, getekend in de
opstand tegen God, die dwaze
keus om zelf als God te willen
zijn, zelf uit te willen maken
wat goed en wat kwaad is.
Ongehoorzaam, opstandig,
rebellerend. God verwerpend
en de satan - de leugenaar en
mensenmoordenaar - hebben
we geloofd. Dat was de ingrij
pende misdaad die wij allen in
ons bondshoofd en geslachls-
hoofd Adam hebben gedaan.
.Al die daden die hun doel
missen waartoe we door Gods
goedheid geschapen zijn, om
Hem te eren. Hem lief te heb
ben boven alles, en onze naaste
als onszelf Moed- en vrijwil
lig hebben we de rug tot God
gekeerd. Dat is nu de oorzaak
dat ons aller levensblad vroeg
of laat zal vallen, en we dwar
relen allemaal in de groeve
der vertering, gelijk het val
lende blad \ergaan we tot stof
van waaruit wij genomen zijn.
Het leven moeten we loslaten
omdat we de Bron van het
Leven, de Heere onze Schep
per, hebben losgelaten. En
daarmee en daardoor is de
dood ons deel gew^orden. De
ies van het vallende blad. Maar
er is meer te zeggen.
Uit de uitgehouwen tronk van
Isai' is een scheut uit Zijn wor
telen opgegaan. Jesaja roept
het uit: 'Och dat Gij de heme
len scheurdet, dat Gij neder-
kwaamt. Doch nu Heere, Gij
zijt onze Vader, wij zijn leem
en Crij zijt onze Pottenbakker,
wij zijn toch het werk Uwer
handen'. De loep om herstel
van wat verloten is gegaan,
de roep om Gods ontferming.
En Jezus kwam uit de stam en
uit het geslacht van Isaï, als
een scheut uit zijn wortelen.
De grote Zoon van David. En
Hij groeide en bloeide als een
paradijsboom, diepe wortels,
hoge takken die tot de hemel
reikte, de bruid uit het hoog
lied roept het uit, mijn liefste
is als een appelboom onder
de bomen van het woud. \'ele
hoge bomen wandelen door
deze wereld, maar ze kunnen
niet \oeden, ze geven geen
verkwikking. Maar de appel
boom onder de bomen, Jezus
Christus, geeft verzadiging,
geest en leven, verkwikt hel
hart dat schreiend tot Hem
\lucht, voedt met het hemelse
brood ten leven, doet drin
ken uit de nieuwe fontein uil
Bethlehems Bornput. Maar
alles kwam op deze boom aan.
Zijn bladeren vielen niet af,
maar zijn allen gesnoeid door
de satan en al zijn trawanten,
de knoppen van de wonderen
die Jezus deed werden \eracht.
Takken, bladeren, de stam,
alles weid gekapt, gesnoeid,
gestriemd. Kaal en naakt liing
Jezus aan het vloekhout der
schande. Volkomen uitgehou
wen uit het land der le\enden,
maar zo is Hij de wortel Da\ ids
geworden, zodat een ieder die
in Hem ingelijfd en ingeplant
wordt, in zichzelf blijvend een
vallend blad, maar ingeënt in
de Ware Wijnstok, zullen ze op
Zijn tijd vruchten dragen ter
ere van Zijn Vader, de Land
man. Het vallende blad spreekt
ons niet alleen van sterven en
dood, vergankelijkheid en ver
welking. Maar ook van leven,
ja echt onveigankelijk leven.
(Jesaja 64)
Daar waar het blad is.afgerukt,
hetzij bruin en verwelkt, of nog
jong en groen. De plaats waar
liet blad an af is ge\ allen laat
een stipje na. een klem knopje
dat zich in de maanden voor
afgaand aan de herfsttij ont
wikkelt ten koste \an het uit
gegroeide blad. \'alleiid blad
heeft ons een les te leren, l^e
herfst, zeker een beeld an het
stervende leven, maar ook van
reeds ontwakend leven, hoewel
het oude blad is gevallen en de
boom nog een winter over zich
zal krijgen. Predikt de plaats
waar het oude blad \an ge\al-
len is een reeds wakend en
ontwakend leven. Het vallen
de blad preekt mij het nieuwe
le\en, \oor een ieder die ver
der kijkt dan het vallen. Dit
verschijnsel in de schepping
openbaart zich nog veel groter
en heerlijker in het le\en van
hen die cle Heere Jezus Chris-
itis, de wortel Davids mogen
kennen. Want wat is de waar
achtige bekering van de mens,
wal antwoord geeft de Heidel-
berger Catechismus? Het is de
afsterving van de oude mens,
en de opstanding van de nieu-
we mens. Hoort u? De herfst
spreekt mij van bekering, de
herfst preekt mij hel nieuwe
leven in het toekomende - en
die de Heere verwachten die
zullen de kracht \ernieuweii.
Nu is het nog een af\allen om
te verworden lot het stof, want
we zaaien ons lichaam in ver
derfelijkheid, maar bet zal eens
opstaan lot heerlijkheid. Want
Jezus is als de eersteling uit
de dood opgestaan; en die in
Hem gelooft, zal leven al ware
hij of zij gestorven. Gelooft gij
dat? En Maria zeide tot Jezus:
ja Heere ik geloof dal Gij zijt
de Christus, de opstanding en
het Leven tot in eeuw'igheid.
Ds. C. Gielen, Middelharnis
MIDDELBURG - IMorgen,
zaterdag 30 oktober, neemt
Kamerkoor Fiori IVIusicali
deel aan een concert in Mid
delburg. Aan het concert wer
ken verder organist Wouter
v.d. Wilt en sopraan Elisa
beth van Duijn mee. Het con
cert heeft het thema 'Vocale
hoogvliegers' mee gekregen
en bevat een programma met
extreem hoge noten).
Het concert wordt gehouden in
de koorkerk te Middelburg en
begint om 20.00 uur. Met hel
werk van de Deense componist
Bo Holten worden vocale gren
zen gezocht: de solosopraan
Elisabeth van Duijn zal steeds
de enorme hoge tonen berei
ken van de hoge e, een aantal
noten nog boven de beroemde
hoge noten van het Miserere
\an Allegri. Daarnaast kunt u
de Missa Brevis van cle Hon
gaar Zoltan Kodaly beluiste
ren en de 'Four Motets' van de
.Amerikaan Copland. De jonge
getalenteerde organist Wouter
vd Wilt, zal Kodalv begelei
den met een indrukwekkende
orgelpartij, verder zal hij een
sfeervolle eigentijdse impro
visatie ten gehore brengen.
Dirigent is Sietse van Wijger-
den, professioneel musicus.
Toegang: 8.-; kinderen gratis
tot 12 jaar gratis. Zie voor ver
dere informatie op www.llori-
musicali.nl
Met name zal het 'Reign o Rusk
o Rosenbusk' van Bo Holten
een bijzondere plaats krijgen
in liet concert. Bo Holten is
naast dirigent van enkele top-
koren, bekend als componist,
waarin hij vaak extravert is.
Uilersten kunt u in zijn muziek
beluisteien. Niet zozeer in
samenklanken, die redelijk tra
ditioneel kunnen zijn, maar in
stemgebruik: passages waarin
het koor nasaal en 'mechanico'
moet zingen. Snelle klankop
stapelingen in 12 stemmigheid
ge\en het gevoel van muzikale
tsunami's, welke plotseling
worden afgewisseld met serene
passages. Verder zingt er een
solislenterzet over de koorpar
tij heen, en daarover heen nog
eens de sopraanpartij, vertolkt
door Elisabeth van Duijn. Zij is
professioneel musicus, bekend
als diligent van het koor van
de Rooseveldt Academie, afge
studeerd voor de hoofdvakken
zang en koordireclie.
Sietse van Wijgerden heeft
orgel (docerend en uitvoerend
musicus) gestudeerd aan het
Rotterdams conser\atorium bij
Bernard Winsemius. Tevens is
hij afgestudeerd als kerkmu
sicus (bij Barend Schuurman,
Rotterdam), en als muziekwe-
tensehapper (Rijksuniversiteit
Utrecht). Hij volgde tevens
piano en clavecimbellessen aan
hel conservatorium. Hij nam
bij verschillende nuisici lessen
koordirectie.
107
P.t. de Rover
Een dokter is ook maar een mens, en als
hij met dat ene oog wat vluchtig keek...
Enfm. toen het uitkwam, kreeg vrouw
Schaap prompt de bijnaam 'grintschuit'
en het hele dorp maakte zich vrolijk over
haar. Tot in de kroeg an De Grok werd
het geval verhandelcl en Joost Schaap, die
flaar ook vaker kwam dan wenselijk was,
vond het daarom nodig op een zaterdag
avond de patrijspoorten van een andere
stamgast dicht te timmeren. Mooi van
die man dat hij zijn \rouw verdedigde.
Man en vrouw zijn tenslotte één en een
man, die voor zijn eclitvriendin opkomt,
heeft iets rechtschapens over zich.
Joost de Scheefnek nu en Jana de grint
schuit gewonnen een zoon-met-de-
lielm, een klein vliesje op zijn hoofd; en
die zoon noemden ze Bart. Zijn hals was
recht en grintsclitiitstreken heeft hij nog
niet uitgehaald.
Erg kerks waren Joost en Jana niet en
dus was er bij Bart in 't opgroeien niet
veel kerkelijk besef zoals men dat wel
noemt.
Hoe deze Bart aan de bijnaam Roefel
gekomen is. vermeldt de historie niet.
Misschien heeft hij het woord een keer
onder zijn kornuiten gebruikt en von
den die het zo merkwaardig dat ze het
maar achter zijn naam plakten. Nu had
Bart ook een bijnaam. Die behoorde je te
hebben op het dorp. .Anders was je een
vreemde eend in de bijt. Het was dus
Bart de Roefel. om hem te onderschei
den van Bart de Hazenlip. Bart de Bult
en dergelijke.
Deze Bart de Roefel nu groeide voor
spoedig op. Hij kwam in de leer bij Klaas
de Zoete, de schilder van het dorp. Hij
boegseerde met verfpot en kwast langs
de dijk, totdat hij op een kwade dag van
een ladder, stijl achterover viel en ver
lamd bleef liggen. Hij was toen zestien
jaar en de enige kostwinner thuis. Hij
werkte dertien uur per dag voor vier
harde guldens in de week. Zijn val was
een ramp voor het gezin. Zijn moeder
smeerde hel stroopjesvel, een meng
sel van stroop en reuzel, zo hevig op cle
boterhammen dat de kruimels tegen de
zolder bleven kleven en zijn vader kon
zijn borrel op de lat laten schrijven. Toen
De Grok daar genoeg van kreeg, gooide
hij de Scheefnek de kroeg uit. Een schop
onder zijn achterste en de woorden: ".As
je weer es wat heb om te betalen, kom
je maar terug." Toen klapte de deur
dicht. Joost wier wee van sjagrijn. Want
het kwartje, dat Klaas de Zoete een keer
in Bart z'n hand stopte bij een bezoek,
daarvan bleef Joost koud. Jana was er
ook nog! Deze klopte bij de kerkvoog
den aan, een paar broertjes en zusjes
verdienden wal met boodschappen
doen. \'ader Joost viste hier en daar als
daggelder ook een paar stuivers op en zo
"scheurde het gezin er zich door".
Het duurde lang eer Bart weer op de
been was. Hij had tijd gehad om na te
denken. In zijn jonge ziel werd opstan
digheid geboren. Hij kreeg een nummer
in handen van 'Recht voor .AJlen" a twee
cent en gaandeweg werd hij een trouw
Ic/er van dit blad der proletariërs. Recht
voor allen, daarnaar dorstte zijn jonge
hart. "Waarom moest de een in weelde
gaan op aarde en de ander honger lij
den? Hadden allen niet evenveel recht
op een menswaardig bestaan? Waarom
moest Jan Boezeroen geknauwd en
geknecht worden door de rijke stin
kerds
Bart de Roefel voelde zijn hart van hevig
strijdvuur blaken. .Als er een optocht
gehouden werd door de arme geknech-
ten, dan strompelde hij mee, clan zong
hij mee het Vrijheidslied op de w ijze der
Marseillaise, het lied vol opstandigheid;
of hij zong met een brok in de keel: ,,0
(iod, verlaat de werkman niet". Hij gooi
de mee hier en daar een ruit m, balde
cle vuist tegen de huizen der rijken, zoals
zijn kameraden deden, en las gredg de
taal der opstandigen in 'Recht voor
.Vllen', in brochures en losse blaadjes.
Zijn ziel was bezeten van leeshonger. Hij
las de kranten, die op de muur geplakt
\\crden, voordat het behangselpapier er
over heen ging; hij las spektakelromans;
hij las de zedenlessen van Jonathan, een
wijsgeer in de hanenbalken, een boek
\oor de vrijmagons; hij haakte naar
revolutionaire lectuur, zond een post-
issel naar Den Haag om brochures, die
in 'Recht voor .\llen' aangeboden wer
den en - kreeg voor een deel waardeloze
rommel toegezonden.
tie kennismaking met de socialistische
beweging was hem een wedergeboorte.
Hij kreeg zijn socialistische vrienden.
Hij kocht een Weieldgeschiedenis voor
35 cent en 'verzwolg de inhoud'. Hij
las 'Klacht en Stof' van Büchner en de
werken van Darwin en Hiickel. Hij las
de 'Ideeën' van Multaluli. En de woor
den van Louise in 'Vorstenschool': "Het
Volk is laag gezonken, moederl Ziel en
hart gaan onder, bij aanhoudend stof
felijk lijden. De gloed van hoger geest
drift wordl gedoofd, als niet te sterven 's
levens enig doel is en uitgesteld bezwij
ken hoogste prijs. V\'at is den arme 't
schoon der lente? Nietsl" waren hem uit
het hart gegrepen.
Hij las de brochures van Domela Nieu-
wenhuis: de Petrus-type, de Pilatus-t\pe,
de Nicüdemus-type.
Hij voelde dat hij, wilde hij met succes
kunnen debatteren, kennis moest ver
garen. Die kennis overviel hem als een
verrassing. Toen hij eens bij het schilde
ren van een kamer bij een paar gegoe
de burgerjuffrouwen, de deur van een
bedslee opende en op de beddenplank,
waar anders de nachtspiegel behoorde
te staan, de volledige Winkler Prins ont
dekte, liet hij verfpot en kwast voor wat
ze waren en begon te lezen. Hij kwam
niet verder dan "een nuchtere beschou
wing over de aardappel", want een
bejaarde, potige dienstmeid stapte biiiii
en zei hem dal het lezen van boeken niet
voor hem was. Wal moest een werkman-
sjong met boeken?! Maar hij wilde lezen,
Bart, lezen. Kwam dat van die helm mis
schien?
Hij werd lid van de Sociaal Democrati
sche Bond en het portret van Domela
Nieuwenhuis kwam naast dat van Mul-
tatuli op de: schoorsteenmantel te staan.
Hij leerde vechten voor een menswaar
dig bestaan. En hij en zijn kameraden
hadden de wind in de zeilen. Want in
cle jaren rond 1880 was de werkloos
heid groot. Dus wies de ontevredenheid,
't Valt ook niet mee tevreden te blijven,
wanneer je de aardappels in gekookte
raapolie moet dompelen, alvorens ze
te eten. Was het niet een geleerde, die
in deze jaren schreef: 'Aardappels en
jenever vormen het gewone Europese
lioiigerdieel? Waren de kinderen der
proletariërs niet bleek en dikbuikig?
Waren die proletariërs zelf niet mager
en hologig? Zagen zij er op veertigjarige
leeftijd niet uit of ze zestig waren? Waren
zij het niet, die bij een aanval van cholera
of tyfus in de voorste rijen stonden en
bij troepen werden weggemaaid? Wer
den vrouwen en kinderen niet als goed
kope werkkrachten gebruikt om stenen
te bikken en te sjouwen? En werkten
zij niet 84 uren per week? Waren hun
woningen, merendeels van één kamer,
niet slecht en koud en tochtig? En heers
te er niet volkomen willekeur bij het
uitbetalen der schamele lonen? Was er
enige bescherming voor cle vrouw, die
een kind onder 't hart droeg, en moest
ook zij niet, evenals de man, nachtarbeid
verrichten? Enige bescherming voor de
proletariërs bestond in het kinderwetje
van Van Houten.
(Wordl vervolgd)
