Beëindiging van met de hand Stellendamse garnalen pellen
w
1
M
1^
r-
Opnieuw verdwijnt traditie:
mm
EIIAnD^-niEUW5
STELLENDAM - Eén week voor de Kerst is het doek
definitief gevallen. Wat zeven vaste garnalenpellers
en -pelsters in Stellendam al geruime tijd wisten,
maar toch nauwelijks konden of wilden geloofden,
werd realiteit. Hun knusse lokaaltje aan de Molenka
de bij de oude haven, getoetst aan de meest strenge
hygiënische eisen, is nu gesloten. Hier kwamen zij
jarenlang enkele keren per week bijeen. In keurige
witte jas en met muts. Van 's morgens zeven uur tot
één uur in de middag pelden zij het paradepaardje
onder de garnalen, de verse Stellendamse garnaal.
Een product dat niet alleen door het gerenommeerde
bedrijf Schmidt Zeevis in Rotterdam met grote waar
dering wordt ingekocht, maar dat ook op het menu
staat van de restaurants met Michelinsterren in bin
nen- en buitenland. Bij gebrek aan opvolging binnen
Vishandel Matthij sjansen, opgericht in 1894, kwam
er ook een eind aan de activiteit van het pellen van
de aangevoerde garnalen. Niet alleen voor de pel
lers, ook voor bedrijfsleider Piet Sperling was het
vorige week even slikken. Een traditie - van genera
tie op generatie op de Kop van Goeree doorgegeven
- is verdwenen. Landelijk was deze ambacht al eer
der stopgezet. De pellers en pelsters in Stellendam
waren dus met recht de spreekwoordelijke 'laatsten
der Monikanen' in deze bedrijfstak.
Tekst: Jaap Ruizeveld/Foto's: Wim van Vossen Fotografie
1
PAGINA 19
DINSDAG 29 DECEMBER 2009
op de foto's de pellen tijdens hun laahlr werkdag. De brede tafel in het lokaaltje, mei daarop de laatste kilo's ongepelde verse Stellendamse garnalen.
Vijf'vrouwen en twee inan-
tipn, in leeCtiid variërend
van 6;i tot 79 jaar, verlo
ren méér dan alleen een
stukje anihachteliik werk.
Zij vormden jarenlang een
lièchle gioep. y\rie Seivaas
van den Hoek en zijn echt
genote Adriaantje, Kaatje
Koese-van der Wal, Annie
Nieuwendijk-Van Es en
Aat van Soest, om er vijl'
van de zeven te noemen.
Hun resterende twee col
lega's waien niet minder
belangrijk, maar gaven er
de voorKem' aan Om niet
in de schijnwerper van
de publiciteit te treden.
"Met ons weik vullen we
een belangrijk deel van de
dag in. Vooral als je o|p wat
oudere leeftijd allt-en komt
te staan, is liet prettig om,
in groepsverband, ïioem
het een sociaal treilen met
anderen, nog actief bezig
te zijn. Dat valt nu weg. Je
staal voor een leegte.^ Dat
zal zeker in het begin niet
gemakkelijk zijn. Omscho
len zit er - op onze leeftijd
- niet in. Die tijd heb je
gehad".
Natuurlijk pel je om er
een centje aan over te hou
den. Voor een dagje uit,
vakantie en niet te^ verge
ten voor de kleinkinderen.
Het is daarnaast altijd leuk
om aan het eind van de
maand een hrielje in de
bus te krijgen", vertellen
ze. De pelsters en pellers
zullen hini werk dus mis
sen. 'Ja, heimwee is echt
geen te zwaar woord. Kijk
naar Pietje en Anne, twee
vroegere f;pl'e.ga's die nu
in de Vliedberg wonen en
waarvan we weten dat die
er nog dolgraag dagelijks
bij hadden willen zijn. We
hadden plezier en er was
gezelligheid. We praat
ten tussen het pellen door
over allerlei onderwerpen
en dorpsnieuwtjes. Soms
was het ook even stil."
Kampioene
Alhankelijk van de grootte
van de garnalen werkten
de pellers tussen de 60 en
soms ruim 100 kilo weg.
En ja, dan heb je natuinlijK
altijd iemand che er als kam-
pi()ene boven uit steekt. De
79-jarige Adriaantje van
den Hoek bijvoorbeeld
kon haar productie opvoe
ren tot 8 en soms wel 10
ons. "Misschien kwam dat
doordat zij meer luisterde
naar de gesprekken dan
zelf praatte", zegt Aat van
Soest lachend. Met haar 63
jaren was ze de jongste pel-
ster in de groep.
In rap tempo is de berg
garnalen inmiddels alweer
van tafel gepeld en komt
er nieuwe aanvoer. Zijn
ze trots op hun product?
Reken maan "De Stel
lendamse garnaal en niks
.V
garr
anders!", Hinkt het. "Dat
sommige mensen hen een
beetje voor mal verklaar
den^ deert niet. 'Op jullie
leeftijd nog een paar keer
in de week garnalen pel
len. Hoe kom je er bij?'.
hoorde je wel eens. Neen,
wij vinden het juist jam
mer dat we met onze acti
viteit moeten stoppen. Wij
hadden nog graag een
poosje doorgegaan. Weer
verdwijnt een traditie. Het
was al zo stil rond de oude
haven van Stellendam,
nadat de vissersboten naar
de Delta verdwenen. Nu
dit weer. De oude Molen
kade is straks ook weg. Je
houdt het niet tegen, al
die veranderingen. Nostal-
fisch gezien is het echter
est jainmer".
Begrip
Bedrijfsleider Piet Sper
ling kan zich de teleurstel
ling van zijn medewerkers,
de pellers, goed begrijpen.
"Daar staat tegenover dat
je deze ontwikkeling al
enige tijd voorzag. Vishan
del Matthijs Jansen moest
een knoop doorhakken.
Een opvolger ontbrak. Dus
moetje een besluit nemen
wat jè met je bedrijf wilt
doen. Verkopen is dan
de optie, omdat je anders
geen mogelijkheden meer
hebt om het gewenste ren
dement te kunnen verwer
ven. Kijkend naar de leef
tijd van onze pelsters en
pellers dan weetje dat ook
deze activiteit niet lang kan
worden gecontinueerd. Er
zijn geen jongeren die dit
werk ainbiëren. Men kiest
voor een andere werk
kring. En eerlijk gezegd,
jongeren kunnen cut werk
w
,,..^--—
H
m
Piel Sperling.
ook niet uit
voeren, want
met af en toe
een dagdeel
pellen, red je
net niet. Je
krijgt pas vaar
digheid als je
het regelmatig
doet".
"Dat het slui
ten van de pel-
lerii als teleur
stellend wordt
ervaren, is
duidelijk.
Ook dat een
traditionele
ambacht weg
valt, gaat niet
zonder emotie
aan je voorbij.
Vroeger pel
de men thuis.
Niet alleen de
ouders maar
ook de kinde
ren moesten
helpen. Uit
school of zelfs
nog daarvoor,
eerst pellen
en dan pas
spelen. Daar
kwam het op
neer. Het was
toen voor een
groot aantal
gezinnen bit
tere noodzaak
oiii op deze
wijze extra inkomsten te
krijgen. Niet alleen thuis
maar ook in loodsen in
Ouddorp (De Stove nabij
de haven) en in Stellen
dam werd in groepsver
band gepeld".
Verbod
"In 1990 kwam er
een landelijk ver
bod om thuis te pel
len. Er ontstond een
nieuwe situatie. Aan
de Molenkade in
Stellendam begon
nen we toen inet
een groep van 20
tot 2z pelsters en
pellers. Dat aantal
is dus in de loop de
'laren flink gedaald".
Is er geprobeerd
om ook machines
in te zetten bij het
pellen? "Ja zeker,
zegt Sperling. Bijna
twee jaar is er naast
het nandpellen, op
proef, ook machi
naal gepeld. De klei
ne garnalen gingen
naar de machine en
de grotere exem
plaren kwamen op
tafel bij^de handpel-
sters. Op zich leek
dat aantrekkelijk. Maar
het rendement van de
machines voldeed niet.
Het beoogde netto per
centage liep steeds verder
terug. Bovendien waren
er regelmatig storin-
f en. voeg cïaar nog
ij dat bi] machinaal
pellen er meer water
wordt gebruikt en
dat dit de smaak
beïnvloedt, dan is de
optelsom van nega
tieve punten snel
gemaakt. Het bleef
dus bij het handpel-
len van de garna
len."
Afbouwen
Piet Sperling is van
af 1962 bij Vishan
del Matthns Jansen
als bedrijfsleider in
dienst. Voor hem
breekt binnenkort
ook een andere
levensfase aan. Hij
kan gaan afbouwen.
Maar vooralsnog
koopt hij in op de
visafslag, coördi
neert activiteiten op
kantoor, in de Gar
nalen- en Visspeci-
aliteitenwinkel 'De
Molen', en zal hij zich rich
ten op de ontmanteling
van de pellerij.
Een drukkejob. Daar kwam
uiteraard deze maand nog
bij dat hij veel tijd moest
vrij maken voor het beant
woorden van vragen van
journalisten. Actualitei
tenrubrieken van radio en
televisie stuurden hun ver
slaggevers naar de Stellen
damse Molenkade. Ook
een aantal dagbladen en
regionale kranten meld
de zich op de stoep. "Dat
hoort er nu eenmaal bij",
stelt Sperling. Op termijn
vallen voor de bedrijfslei
der geleidelijk verschillen
de peilers weg. De pandjes
aan de Molenkade zijn
inmiddels eigendom van
een projectontwikkelaar;
hier staat sloop en nieuw
bouw gepland. Viswinkel
De Molen zal vermoede
lijk in april of mei 2010
haar deuren sluiten. Dat
gebeurt op het moment
dat aan deDeltahaven een
nieuwe ondernemer zijn
nieuwe verkooppunt start.
Personeelsleden kunnen
dan overstappen. Tot die
tijd draagt Sperling zijn
kennis over en begeleidt
hij de nieuwe ondernemer
bijvoorbeeld op de visaf
slag.
Terugkijken
Even terugkijken? Vishan
del (Kees) Jansen begon
in 1894. Elet product was
toen gericht op de export
van ongepelde zoute gar
nalen naar Engeland. Mat-
thijsjansen zette het bedrijf
later voort en zorgde voor
een grote expansie. Het
betrof de export van gepel
de garnalen naar een groot
aantal Europese landen.
Naar de steden Brussel en
Parijs. In het bedrijf van
Vishandel Jansen was en is
de fainilie "Sperling - nu al
47 jaar met bedrijfsleider
Piet - steeds een belang
rijke schakel. Ook hier zie
jè dat generatie na gene
ratie het ambacht is trouw
febleven. "Einde van een
ewogen tijdvak, maar de
Stellendamse garnaal ver
dwijnt hiermee niet", zegt
Piet relativerend. "Laat
daar geen misverstand
over zijn. Wel inaken velen
zich zorgen over toekom
stige ontwikkelingen. Dat
komt dan weer door de nu
nog onzekere invloed die
de aanleg van de Tweede
Maasvlakte voor de gar
nalenvisserij met zich kan
brengen".
Terug naar de huidige
stand van zaken. Ook vol
gend jaar brengen de vis
sers de Stellendamse gar
nalen naar de afslag. Pel
len, dat wordt dan elders
gedaan, landelijk in een
beperkt aantal pelmachi-
nes en vooral via een lang
logistiek transport naar
en in Marokko. Daarna
komen de garnalen terug
en liggen ze in de schap
pen van de winkels. Met
toch nog een labeltje erop
'Gepelde Stellendamse
garnalen'? "Dat kan, maar
men weet dan dat de gar
nalen niet meer bij ons zijn
gepeld. Dat is voorbij",
besluit Piet Sperling.
