De tijd zal 't leeren... Succesvolle wisselwerking tussen agrariër en Natuurmonumenten in het Volgerland Vriendelijke grazers fungeren prima als natuurbeheerders EIUVnDEi1.t1IELW5 Koeien Ganzen Blik in de toekomst PA(;iNA 15 DINSDAG 29 DECEMBER 2009 EaiKÜKjuvvvciciiigiiig 'Ons Bflaiig' te Melissaiil was een vereniging die zich ten dtjel stelde voor de leden be/ig te zijn om door ge/,amenlij- ke aankoop van materialen, die voor de bedrijfsvoering van de leden nodig waren, zo voordeli'g mogelijk in te kopen. En voor de ontvangst, verwerking en verkoop van de geoojjste ptodntten. Voor al in de jaren voor de tweede wereldoorlog, de zgn. crisis tijd, toen elk dnbbeltje moest worden omgekeerd, was hel belangrijk fiat dit alles zorg vuldig gebeurde. In die tijd lag ei langs de haven van DirkslaiKl een .schip op de kant. Wij vroegen ons al wat de bedoeling daarvan was. De meeste mensen die daar nog van zouden kunnen weten, leven niet meer, dus is het niet eenvoudig om de bijzon derheden daarvan te weten te komen. Waar nu hel nieuwe veebe drijf van dhr. Lekkerkei k is, aan Westhavendijk 4.5-1, was toen een viivei, afgescheiden van hel polderwaler, de slo ten liepen er omheen. Dit was een soort zoetwaterreservoir (of misschien een wel), waar in een droge tijd nogal wat boeren uil tie omgeving water gingen halen om te sproeien, of voor drinkwater voor hel vee. De Slelvaete heette dat. Tegenover de Stelvaat was een pad, dat is er nog, dal naar de haven voerde. Op die plaats was een verhard terrein en een weegbrug, en daar lag ook dal schip op de kant. L'it overlevering wisten wij dal hel eigendom was van bovengenoemde landboiiw- vereniging en dienst deed voor opslag van tarwe. Bij naspeuring, in hoofdzaak uil de nolulen van de vereni ging, maar ook nog wel uit ges|)iekken met oude nien- ,scn, hebben wij toch nog wal bijzonderheden kunnen vin den. In de jaren dertig drong dt jai rlar Nederlandse regering erf)j3- aan om meer tarwe te telen en (jm minder afliankelijk te zijn van iin|)ort tiit Amerika. Dal gebeurde ook, maar om de maalindustrie het hele jaar te kunnen voorzien, moest die tarwe wel worden opge slagen. Dat probleem deed zich ook in Melissant voor. Bij bewaring lot de volgende oogst was er een premie van f' 1,80 per 100 kg. Bij aflevering van een kwart per kv\artaal zou dat dus over de gehele te bewaren partij neerkomen op f 0,90 per lOÖ kg. Het bestuur ging zich daarop bezinnen. Er kon een (oud) schip gehuurd worden van een zaak in Rotterdam. De huurprijs zou f'0,49 per 100 kg. zijn. Dat zou dan elk jaar terug komen, zolang daarvan gebruik zou worden gemaakt. Er kon ook een schip worden gekocht voor dezelfde prijs als per jaar aan huur moest wor den betaald. Daar werd toen toe besloten. Een handelaar in Rotterdam, Van Houwelin- gen, verkocht een oud sleep- .schip dat in Antwerpen en omgeving had dienstgedaan, '520 ton, met de naam Sol- vrij 14, voor I' 1500. Dit schip werd in de haven van Dirks- land afgeleverd in hel najaar van 19.'51 (afmetingen; onge veer 40 meter langen 5 meter breed). Het was een schip van het type 'houten waal een schip cial wel kon zeilen, maar meest werd gelrokken, vanaf een jaagpad, zoals dat op de Belgisdie kanalen tot die lijd veel voorkwam. Het ging alles nogal snel in zijn werk, zodat de voorbe reiding niet optimaal was. Want waar moest dat schip 1111 liggen? De reglementen gaven aan dal een schip niet onbemand in de haven mocht liggen. En altijd een wacht- nian aan boorcl, dal kon toch niet? Dan maar op de kant gehaald, maar waar? Oi) Sas waren de kaden beschikbaar voor allerlei landbouwpro ducten en benodigdheden. hip op nel eis? maar met voor een schi de kant. Dan bij Mijn Hier zijn wel besprekingen (jver geweest, maar er waren vage plannen om een veiling te bouwen, dus daar was de grond veel te duur. Maar bij de Stehaele had de voorzitter een stuk land, dal hij wel beschikbaar wilde stel len. En daar was ook de (nog nauwelijks in gebruik zijnde) bieteiilaadplaals \an de Cen trale Suikermaalschappij. Hel terrein van de (ISM kon zelfs worden aangekocht met de aanwezige weegbrug, voor f 1600. Er werd een helling gemaakt en met lieren werd het schip op de kant getrok ken. Waarschijnlijk omdat er nogal wat vraagtekens waren over de haalbaarheid van deze onderneming besloot hel bestuur het schip een naam te geven en dal op een houten plank erop de schil deren: De tijd zal t leeren'. Dit alles vond plaats in sep tember 1931. Eerst vond een deel van de bestuursleden, die de zaak kwamen bezich tigen, dat de balken waarop hel .schip gelegd was, niet vol doende waren. Daarom wer den voor f 60 oude sluisdeu ren gekocht, die op Sas over bodig waren, om het beter te onderstoppen. Ook werden de luiken nog extra afgedekt met gegalvanisseerde golfpla ten, geleverd door de Melis- santse smid Van Immerzeel (kosten f340). Nu lag hel scliip dus op grond van voorzitter PD. Sie- ling. Dal was geen bevredi gende situatie. Sieling bood de grond aan de vereniging te koojj aan. Na wat moeilijke onderhandelingen werden zij hel eens voor f2800. Met een vertegenwo(jrdiger van de fa. Boeke en Huidenkoper, handel in landbouwmachi nes, werd onderhandeld over een machine voor het inbren gen en uithalen van de tar we. Overeenstemming werd bereikt over een zuig- en persinstallatie met stof- afscheiding, geplaatst op wielen, plaatsbaar in het schip, voor de prijs van f 1785. De capaci- tiet was 3000 kg. per uur, de spoorbreedte 1.50 m. Aangedreven door een motor van 10 pk. De waaier moest 1450 tfjeren maken. Tot aankoop werd besloten. Voorzitter Sieling bedong daarbij dat, als anderen van Elakkee bij ons kwa men kijken, en dan ook zo'n installatie kochten, wij daar dan van de leverancier een vergoe ding voor wilden ont vangen. Wij hadden er toch aandacht en geld ingestoken om dit uit te vinden. De agent ging hiermee accoord: 5% provisie per geval'. Met de EMGO, de leve rancier van electriciteit, werd een contract afge sloten over de prijs van de stroomlevering: Een vasl- recht van f 20 per maand en ■een kwh prijs van 4 et wordt overeengekomen. Direct daarna werd met inbrengen begonnen. De stofafsclieiding kon nog niet direct geleverd worden, maar dat was niet zo'n groot bezwaar, want de tarwe kwam toch uit de loods en was al geschoond. Langs de wan den werd eerst nog papier aangebracht. De boeren, die de tarwe leverden kregen een voorschot van 9 a 10 et, afhankelijk van de kwaliteit, tegen een renteberekeing van 5% per jaar. Als de tarwe in het schip geleverd was, deed de eigenaar afstand van zijn product en de eindafrekening werd gemaakt na aflevering. Het is niet geheel duidelijk hoe dat inbrengen gebeurde. Een man van 85 jaar vertelde, Hoe hel er vroeger was: 1 De Stelvniil. 2 liel n/imleriiig.skaniiiih'iin dr polder Nieuw Knuiijer 3 hel werghiüsje eu -I hel sehi/i 'üe lijd iid 'I leeren'. dal alles in zakken werd aan gevoerd, op de schouder via een trap naar boven gedra gen en boven gestort. Maar iemand die bij het slopen van hel .schip geholpen heeft, wist dat in de kop \an het schip deuren waren aangebracht. Maar het kan natuurlijk ook dat die deuren er pas later in gemaakt zijn om het werk te vergemakkelijken. Wij heb ben dat niet kunnen uitvin den. Of bij het afleveren een schip langszij kwam om over te laden, is ook geen duide lijkheid over. Er waren wat moeilijke onderhandelingen met de Gemeene Uilwatering van Dirksland (GUD), de eigenaar van de haven, over eventueel octrooi, te heffen bij het verladen. Wel weten wij, dat de GUD in die lijd besloten heeft de laadplaats Stelvaat te laten vervallen omdat daar toch geen bieten meer werden aaiiirevoerd. Er werd met verschillende plaatselijke schippers onder- handeki over de prijs van verder vervoer van de tarwe. Zij konden inschrijven. Hoe lang het schip voor dit doel in gebruik is geweest weten wij niet precies, maar duidelijk is wel dat in novem ber 1941 besloten werd om er een eind aan te maken. De straatkeien werden \erkocht voor f 1500, en het terrein Stelvaete werd verkocht voor f2525. Het bestuur stelde voor om het schip te laten slopen en het afbraakmateriaal aan de leden te koop aan te bieden tegen een door het bestuur vast te stellen prijs. Daarvoor werden o|3 cfe vergadering beslellijsten uitgedeeld. Toen op een x'olgende vergadering de beslellijsten werclen inge leverd bleek er zoveel belang stelling te zijn voor het mate riaal dal er wel 10 schepen zouden moeten zijn om aan de vraag te kunnen voldoen. Dit kon dus niet doorgaan en daarom werd besloten het schip in zijn geheel aan een sloper te verkopen. De hoog ste bieder was C:.A. van der Spaan. Hij mochl met slo pen beginnen als f 1730 was betaald. En dat gebeurde op 2 januari 1942. In het jaarverslag \an de landbouw vereniging over 1942 lezen wij: Verkoop van graanschip 'De tijd zal 't leer en' en terrein Stellevaat voor f 4252, getekend door j.H. Koppelaar. In maart 1942 schreef voor zitter Sieling aan de leden over de moeilijkheden mei leveringen \'an kunstmest. N'cevoer, brandstoffen en andere materialen vanwege de oorlogsomstandigheden. Er was echter geen tekort aan opslagruimte, helaas. C)ok wordt iir helzelfcle schrijven meegedeeld dat de Stellexaat met 'De lijd zal 't leeren' verkocht is. En dat de opbrengstprijs \an hel ter rein, het schip, de straalkcien niet is tegengevallen. De Stel levaat is steeds een winstge vend object geweest en nu. Dij hel afsclieid, is gebeleken dat de naam 'De lijd zal 'l leeren' juist is geweest. Iwee oude mannen beweren stellig, dat zij een foto heb ben gezien van het schip op de kant, maar zij welen niet meer xvaar. Veel speurwerk heeft tot nu toe niet gewens te resultaat opgeleverd. Is er misschien iemand van de lezers die weel waar die foto te vinden is? Dan willen wij dat graag weten. Melissaiü, F. van Ddiiimi' en J.P. van Rossiiiii (tel. 601631) OUDDORP - We hoeven er geen doekjes om te winden: het is algemeen bekend dat boeren en natuurbescher mers lang niet altijd eender denken over de aanleg en het beheer van Natuurgebieden. Voorbeelden van deze verschillen zijn er in de afgelopen jaren moeiteloos aan te wijzen op het eiland. Bij beheer van het Volgerland echter hebben Natuurmonumenten en veehouder Piet Breen uit Ouddorp elkaar gevonden en dit tot volle tevredenheid van beide partijen. Op de Smousenhoek, de boerderij van Piet Breen spraken we met de veehou der en Ted Sluijter van Natuurmonumenten. Door Adri van der Laan Hel Volgerland, een 90 ha groot iialuurgebied ten westen van de (Jroeiieweg en ten zui den \an de Vrijheidsweg bij de Ouddorpse Vuurtoren, werd 8 jaar geleden omgevormd van landbouwgrond naar natuur gebied. Begin dit jaar werd hel gebietl officieel door de La ndi n drie 11 tingscom missie overgedragen aan Natuurnio- numeiilen, nadat bel was inge richt als natiiuroiitwikkelings- gebied. In liet gebied werd een aantal voorzieningen getrof fen. Na hel dempen van sloten, het graven van waterpartijen en wandelpaden en hel ver wijderen van een deel van de bovengrond en door aangepast vsaleibeheer werd de verdere ontwikkeling grotendeels over gelaten aan de natuur. Maar hel gebied 'zomaar' overgeven aan de natuur zou een resul taat opleveren dat niemand zou willen. "Er zou verruigiiig optreden waarbij alles zou oxerwoekerd worden door riet eii ander struikgewas. Er zou geen plaats meer zijn voor bij zondere planten en ook de wei devogels zouden maar weinig ruimte in dit weidevogelgebicd meer hebben", legl led Sluijter uit. De Natuurorganisatie gebruikt in een natuurgebied natuur lijk geen bestrijdingsmiddelen en het machinaal bijhouden van de begroeiing is kostbaar. Daarom heefl men er\oor gekozen om het Volgerland te laten begrazen door koeien. De beglazing is een prima middel om het natuurdoel te berei ken. En dal kwam veehouder Piet Breen uil Ouddorp goed uit. Enerzijds is deze onder nemer al een aantal jaren op zoek naar uitbreidingsruimte voor zijn bedrijf en anderzijds spreekt hel beheer van natuur gebieden hem wel aan. Maar hij wijst er wel op dat hij aller eerst veehouder is, "want ik heb geen groen pakje aan". Natuurmonumenten is met Breen overeengekomen dat hij ze\'Cntig koeien vanaf hel eind van het broedscizoen tot I december in hel Volgerland laat grazen. Het zijn koeien van het ras Eleckvieh en zijn oor spronkelijk afkomstig uil Oos tenrijk. De dieren lenen zich uitstekend voor bet begrazen van natuurgebied. "Het zijn rustige dieren die gewend zijn aan arme gronden en ze zijn heel vriendelijk". De bezoekers \'an het gebied lopen dan ook vrijwel geen gevaar om een pijnlijke manier met de dieren geconfronteerd te worden. Bij Natuurmonumenten komen positieve reacties van de bezoekers \an hel Volger land binnen, aldus Ted Sluijter Hij legt uit dat de mensen hel een mooi gezicht vinden dat de koeien in alle vrij heid in het Volgerland kunnen grazen, en dit is heel belang rijk "want de koeien brengen toch weer een stukje leven in het gebied, waar zich wel veel Piel Breen {links} en Ted Sluijlervan NaUiurmonumenlen hij de Fleckviehruiideren die 's zomers in het Volgerland gra- -,.,, Folo: Adri van der Laan afspeelt maar wat niet altijd door de oppervlakkige voor bijganger te zien is". De bedoe ling van Natuurmonumenten is dat er in de toekomst ook nieuwe plantensoorten zullen gaan groeien en volgens Ted Sluijter moeten, als gevolg van zorgvuldige begrazing, straks orchideeën en andere bijzon dere planten alle ruimte in het gebied krijgen. Hij noemt het project dan ook een succesvoile wisselwerking lussen Natuur monumenten en de agrariër Ook Piet Breen krijgt posilic- ve reacties binnen van zowel omwonenden als bezoekers van hel gebied. "Soms word ik wel eens gebeld door omwo nenden als er een koe gekalfd heefl. Dit gebeurt 'gewoon' in hel wild. Sommigen denken dan dat de moeder het kallje kwaad wil doen als ze het aflikt. Ze bellen mij dan op en laten welen dat het toch maar een beetje vreemd is dal de koeien zomaar in alle vrijheid door het gebied lopen. Ze hebben niet in de gaten dat het aflikken \an hel kalfje heel belangrijk is om de bloedsomloop van het kalfje op gang te brengen", legt de Ouddorpse veehouder uil. Aan de andere kant wordt hij ook wel eens terecht gewaarschinid als er iets niet goed gaat in het gebied met zijn vee. Overigens maken zijn beesten het goed in het Volgerland en ook Piet zelf heeft er plezier van als hij de kalfjes samen met hun moeder in alle vrijheid door het gebied ziet trekken. Zowel Ted Sluijter als Piet Breen zijn zeer tevreden over het resultaat van het eerste graasséizoen in het Volger land. Het is gebleken dat" de koeien niet bijgevoederd hoe ven te worden omdat er in het Volgerland voedsel genoeg is- "De koeien zijn als ze niet bij- ge\oerd hoeven te worden ook veel rustiger. Ze komen dan niet gelijk naar me toe als ze mij bij het hek zien, maar ze blij\'en gewoon rustig door gra zen", aldus Piet Breen. Voorlopig heeft Natuurmonu menten ervoor gekozen om zeventig koeien te laten grazen in het gebied. Hoewel dit geen groot aantal is - minder dan één koe per ha - in vergelijk met de 90 ha bleek dit het afgelopen seizoen toch voldoende te zijn geweest en ligt het gebied er goed bij. Piet Breen hoopt dat het begrazen tol 1 december er ook toe zal leiden dat er geen ganzen zullen gaan broeden, omdat de boeren in de omge ving er zeker last van zullen hebben als deze dieren gaan fourageren. Maar 'Eed Sluijter verwacht niet dat er veel gan zen in het Volgerland zullen, gaan verblijven, omdat zij niet graag broeden in een gebied waar geen riet en hoog gras is. Overigens zijn beiden het erover eens dal de vergoeding die boeren krijgen in verband met ganzenschade lang niet toereikend is. In het geval van het Volger land laat Breen met alle plezier zijn \'iervoetige terreinbeheer ders aan liet werk. Ook weet hij zeker dat er een markt zal zijn als het vlees van de koeien die in het Volgerland grazen als echt Ouddorps Volgerlands vlees kan worden verkocht. De consumenten zullen dan zeker in het bezit komen van een stukje écht verantwoord vlees van eigen Ouddorpse bodem. "Dat is vlees dat nog echt bakt als je het in de pan doet", ver zekert Breen. Voorlopig is er echter nog geen sprake van uitbreiding van de veestapel in het Volgerland, dus zal die uitbreiding gezocht worden in andere gebieden, maar Ted Sluijter verzekert dat Natuur monumenten de ontwikkeling nauwlettend in de galen houdt; misschien zou dan al wel eer der in het seizoen een deel van de koeien in het prachtige natuurgebied kunnen worden toegelaten. Schaatsen in Volgerland Natuurmonumenten laat welen dat, wanneer het deze winter aanhoudend gaat vriezen, de organisa tie graag schaatsers uitno digt om op hel Volgerland te komen schaatsen. "We zullen dan met plezier de hekken openzetten en wat bankjes plaatsen bij het ijs", aldus Ted Sluijter. Plannen rondom De Smousenhoek - Boerderij midden in woonwijk is niet ideaal De familie f5reen is niet alleen ondernemend als het gaat over de samenwerking met Natuur monumenten, maar Breen heeft nog meer vergevorderde plannen. Al geruime lijd is hij bezig om toestemming te krijgen om zijn bedrijf te verplaatsen naar een locatie in de polder Wester- loo bij Goedereede. Hij heeft plannen gemaakt voor zijn huidige 'stee' De Smousenhoek aan de Hazersweg. Piet legt uit dat hij deze plannen heeft gemaakt omdat aan de oxerkant \an de weg, binnen afzienbare tijd, de 'Gronden Breen' (deze voormalige eigenaren zijn overigens geen familie van Piet) zullen worden ontwikkeld. "Het gevolg zal zijn dat mijn bedrijf midden in de bebouwing komt te liggen, met alle gevolgen van dien". Piet Breen vreest problemen want een veehouderij direct naast een woonwijk is geen ideale situatie. Ook gelet op de steeds grotere wordende landbouwmachines die het erf verlaten en oprijden, in combinatie met naar school fietsende kinderen, creëert een verkeersonveilige situatie die niemand wil. Het is zaak dat de boerderij verplaatst wordt voordat de nieu\ve huizen bew(jfjnd gaan worden. Hij is er verder zeker van dat hij beperkt za! worden in zijn bedrijfsuitvoering op de huidige locatie Voor de locatie op de hoek van het Smalle Einde en de Hazersweg zijn er andere plannen. Oni te zorgen dat deze locatie een goede invulling krijgt als de boerderij is verplaatst heeft Breen, in overleg met RBOI, een visie opgesteld om aansluitend aan de nieuwbouw op de gronden Breen woningbouw te laten plaats vinden en de monumentale boerderij af te breken en met dezelfde contouren terug te bouwen, maar dan als uitbreiding in de Bed&Breakfast sfeer. In elk geval zorgen dat op deze locatie een kwalitatief mooie en doeltreffend stukje Ouddorp wordt gebomvd 'Lange adem Piet Breen heeft de afgelopen jaren ervaren dat het zelf ontwikkelen van plannen en het aan vragen \an \ergunningen een zaak \'an lange adem is en veel kosten xergt. Breen gaat er dan ook vanuit dat de Gemeente zich positief zal opstellen en tejestemming zal verlenen om zijn bedrijf te verplaatsen en de nieuwe invulling van De Smousenhoek te kunnen realiseren. "Op de liuidige locatie de nieuwe stro/potstal realiseren is geen optie", aldus Piel. De uitplaatsing naar Westerloo is ook in het belang van het bedrijf van Breen, want om het rendabel te houden is extra ruimte en groei zeker nodig. Het oxergrote deel van de koeien die 's zomers in het Volgerland grazen, kunnen 's winters geen onderclak krijgen op De Smousen hoek. "Op dit moment huren we stalruimte in Melissant; ik zou ze liever zelf onder één dak hebben. De nieuwe stal die onderdak gaat bieden aan ons \ee zal gebouwd worden met de nieuwe dierenwelzijneisen". Toch \erwacht Breen dat hij komend jaar in de Westerloo polder de eerste fase van de nieuwe boerderij kan gaan opstarten. Zo snel mogelijk het vee onder een dak aldus Breen. En dan is het nog wachten op toestemming \an de gemeente voor de plannen rondom de boerderij aan de Hazersweg. Wat het nieuwe jaar ook zal brengen, er is in ieder geval genoeg werk voor de ondernemende familie Breen, zowel op agrarische als recreatief gebied...

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 2009 | | pagina 17