^s^^ssia^^m^^ss^
Kind met een
kater!
Ophalen
oud papier
Opbrengst
collecte
GrootNieuws-
Radio
EIIAtlDEtl-niElJWS
Onlangs kreeg ik van een vriend een naslagwerk
onder ogen, getiteld 'Scheepsrampen in oorlogs
tijd', geschreven in 1947. Al eerder hebben we
geschreven in het Eilanden Nieuws over het varen
in oorlogstijd en over de vele verliezen die de
Hollandse rederijen hebben geleden aan beman
ningen en scheepsruimten. Bij het lezen van dit
boek werden mijn gedachten weer teruggeleid
naar de drie delen van 'De Nederlandse Koopvaar
dij en de Tweede Wereldoorlog', geschreven door
KWL Bezemen Vrachtschepen en een groot aantal
beroemde passagiersschepen, werden ingezet als
'troepenschip' en vervoerden materieel en militai
ren naar de 'overkant'. Hoeveel van deze mensen
het leven hebben gegeven voor 'ons' Vaderland,
durf ik in dit artikel bijna niet te schrijven. Ik zou
er te kort aan doen. Wel weet ik dat zij onder bizar
re omstandigheden gevochten hebben om te over
leven en dat de vijand meedogenloos de schepen
bombardeerden vanuit de lucht en torpedeerden
vanuit onderwater. Onnoemelijk veel scheeps
ruimten (schepen) zijn op de Atlantische Oceaan
en andere zeeën met man en muis vergaan. Kaste
len van schepen zoals de Nieuw Amsterdam, De
Oranje, de Willem Ruys en de Johan van Oldebar-
neveld, waar we al eerder over geschreven hebben,
waren verbouwd en ingezet als 'troepentransport-
schip' maar ook de Marnix van Sint Aldegonde,
die we nu aan u willen voorstellen, viel dit lot ten
deel.
Foto
verantwoording
A
Oude-Tonge
Herkingen
PAGINA 6
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 2009
De 'Marnix van Sint Aldegonde'
We schreven al eerder dat de
Tweede Wereldoorlog niet in
1940 begon, maar in 1939. In
september 1939, nu alweer
zeventig jaar geleden, werden
immers de eerste Hollandse
schepen door de Duitsers tot
zinken gebracht. Nog steeds
vind ik het bewonderens
waardig hoe een klein land
als Nederland, zulke enorme
prestaties heeft geleverd op
zee, zowel de Nederlandse
Zeesleepvaart als de Neder
landse Koopvaardij hebben
onze achting verdiend voor
wat zij hebben gedaan in de
Tweede Wereldoorlog. Zo
vind ik het een tekortkoming
dat, wanneer er op 4 mei
dodenherdenking is, er maar
heel weinig wordt stil gestaan
bij hoe de opvarenden van
de zeesleepvaart en de koop
vaardij het leven lieten op zee,
voor onze vrijheid, terwijl daar
soms harder werd gevochten
dan aan de wal. Dit had volle
dig als oorzaak dat men op zee
geen contact had met het vaste
land, terwijl men aan vaste wal
al snel hoorde hoe de oorlogs
handelingen er voorstonden.
De verliezen op zee werden
pas maanden later bekend.
Ook de spanning aan boord
en het ronddrijven op zee en
de gedachten, elk moment
tot zinken gebracht te kun
nen worden, en niet wetend
uit welke hoek de vijand kon
naderen, speelde de beman
ningen parten. Met behulp
van bovengenoemde boeken
doe ik hier het verhaal van het
troepenschip: de Marnix van
St. Aldegonde.
Het m.s. Marnix van St. Alde
gonde (in het naslagwerk ver
der genoemd Marnix), behoor
de toe aan de N.V. Stooravaart
Maatschappij Nederland te
Amsterdam, en vertrok op 27
oktober 1943 uit Liverpool.
Buiten de bemanning van 311
koppen, onder bevel van kapi
tein J. Lassche, waren er nog
2800 man troepen aan boord.
Op 6 november, toen het kon
vooi zich bevond op ongeveer
17 mijl van Cape Bougaroni,
niet ver van Algiers in de Mid
dellandse Zee, werd de for
matie van het konvooivaren
gewijzigd en gebracht op drie
hnies. De achterste plaats werd
door de Marnix ingenomen,
zijnde nr. 9. De beide andere
linies bestonden uit 7 schepen.
Om 18.05 uur van deze dag
werd door de commodore per
radiotelefoon alarm gegeven
voor naderende vliegtuigen.
Onmiddellijk werd aan boord
het alarmsein gegeven en
de machines op volle-kracht
gezet, teneinde de positie in
het konvooi te verbeteren.
Direct daaropvolgend werd de
Marnix aangevallen, eerst van
BB- en vervolgens van SB-
kant. Het afweergeschut aan
boord verrichtte goed werk,
doch kon niet verhinderen
dat een vliegtuig, komende
van SB-achter, een bom af te
vuren die het .schip om 18.17
uur trof in de machinekamer
en in ruim 5. Na onderzoek
bleek dat de machinekamer
snel vol water stond en ook
ruim 5 bleef niet droog. Via
de tunnels bleek ook dat ruim
4 water maakte, vermoedelijk
door een breuk in het water
dichte schot. Met de verplaats
bare brandbluspompen en de
grote brandbluspomp werd op
de middenwei gepompt, doch
zonder resultaat omdat er een
te grote zuighoogte was. De
dynamo's voor de verlichting
waren inmiddels buiten wer
king. De nooddynamo kon
worden bijgezet en voorzag
in de verlichting. De merkels,
de luiken en pressennings van
ruim 5 waren weggeslagen en
sfoep no. 11 was onbruikbaar
geworden omdat de SB-zijde
van die boot totaal weggebla
zen was.
Om 18.30 uur, toen geen
vliegtuigen meer waargeno
men werden en het afwcer-
vuur gestaakt was, werden de
troepen en andere passagiers
naar het Boatstation geroe
pen om op alles voorbereid
te zijn. De marconist trachtte
per radiótelefoon de commo
dore te bereiken, wat hem niet
gelukte, waarop hem door de
gezagvoerder opdracht werd
gegeven op de 600 M-golf
hulp te vragen. Hierop werd
antwoord ontvangen en hulp
zou worden gezonden. Voor
het geval dat het schip ver
der scheef zou vallen, werd
besloten de reddingboten te
bemannen en te water te vie
ren met de opdracht om nabij
het schip te blijven. Het was
ongeveer 19.30 uur toen er
een aantal 'Destroyers' en ook
het m.s. Ruys dicht bij de Mar
nix kwamen Hggen. Zo werd er
begonnen met het overnemen
van de passagiers en beman
ningsleden uit de reddingbo
ten. Aan de Destroyers werd
verzocht om de reddingboten
met de 'bemanning' terug
te zenden. Alleen door één
Engelse Destroyer werd hier
aan voldaan; twee reddingbo
ten met bemanning werden
teruggebracht! De overige
'Destroyers' namen de men
sen uit de reddingboten over
en lieten deze drijven. Het
m.s. Ruvs liet zijn redding
boten ogenblikkelijk te water
en haalde zo'n 1100 man van
boord! Deze operatie verliep
kalm en rustig, mede dankzij
het beheerste optreden van de
bemanning van het motorpas-
sagiersschip Ruys. Zij brachten
een geruststellende invloed
over op de passagiers, die door
hun kordate optreden, de
minste paniek veroorzaakte.
De kapitein van de Ruys bood
aan om de Marnix te slepen,
maar om 22.00 uur kwam een
havensleepboot van Philip-
peville langzij, welke door de
kapitein van de Marnix ver
zocht werd vast te maken en
sleepdienst te verrichten. De
leidende 'Destroyer' gaf order
dat de sleepboot gebruikt
zou worden voor ontsche-
ping van de resterende 500
opvarenden, maar de kapi
tein wilde daarmee wachten,
om zo spoedig mogelijk met
slepen te beginnen. De men
sen aan boord konden wor
den gebruikt voor de diverse
werkzaamheden. Te midder
nacht werd de sleepboot vast
gemaakt en de Ruys kreeg
opdracht om te vertrekken,
met achterlating van al haar
reddingboten!
Het m.s. Ruys voer in dienst
van de KJCPL (Koninklijke
Java-China-Paketvaart Lij
nen) en werd met subsidie
van de regering verbouwd en
verzwaard. Dekverstijvingen
werden aangebracht alsook
munitiebergplaatsen wer
den gemaakt. Ook werd er
'geschut' aan boord gezet en
vervolgens in 1942 gecharterd
door Engeland voor de dienst
als troepentransportschip en
ingezet bij verschillende inva
sies in Noord-Afrika, Sicilië en
Italië. Samen met nog twee
passagiersschepen van de zelf
de rederij, te weten de Boisse-
vain en de Tegelberg, waren ze
vanaf 1945 tot 1947 in dienst
van de Nederlandse regering,
waarna dit trio weer werd
Gegevens van de Marnix
van Sint Aldegonde
Bouwjaar: 1930
Bouwnummer: 195
Scheepswerf: NV Nederlarid-
sche scheepsbouw Mij. Amster
dam
BRT: 19.129
NRT: 11.404
Lengte: 176,79 meter
Breedte: 22,70 meter
Type: passagiersschip
Bijzonderheden:
In de Tweede Wereldoorlog
150.000 mijl gevaren voor
hei Britisch Ministry of War
Transport. In 1941 in Sin
gapore verbouwd tot troepen
transportschip met een accom
modatie voor 3700 man.
Dit schip werd ingedeeld in
categorie 1; aanvalstroepen
werden met de aan boord
zijnde landingsvaartuigen
direct naar de landingszones
gebracht.
In 1942 deelgenomen aan
Operatie Torch, de geallieerde
troepenlandingen in Noord
Afrika. In 1943 deelgenomen
aan Operatie Husky, de geal
lieerde troepenlandingen op
Sicilië. Op 27 oktober van dat
jaar vertrokken van Liverpool
in konvooi met 3135 man aan
boord, met bestemming Saler
no. Op 6 november bij Cape
Bougaroni door Duitse tor
pedovliegtuigen getorpedeerd.
In zinkende toestand konden
alle opvarenden van de Mar
nix worden gered omdat de
sloepen van de Ruys bij de
Marnix tuaren achtergelaten.
Een poging om het schip naar
Philippevüle te slepen mis
lukte en het schip zonk op 7
november 1943.
overgedragen aan de KJCPL.
Alle deze drie schepen zijn in
1968 te Kaohsiung (Taiwan)
gesloopt. Dit even als aanvul
ling op de geschiedenis van de
Marnix van Sint Aldegonde.
Het weer werd slechter, er ont
stond een harde Noordweste
lijke bries en de deining en
golfslag namen zienderogen
toe. De sleepboot bleek niet
sterk genoeg te zijn om het
gevaarte studdy te houden en
de snelheid bedroeg ter plaat
se nog geen 3 mijl per uur
Op 7 november om 04.00
uur kwam een ander schip
in zicht, wat later het Ame
rikaanse troepenschip Santa
Elena bleek te zijn, het schip
dat ook getorpedeerd was en
hulpeloos onmanoeuvreer-
baar ronddreef De kleine,
sleepboot was niet bij machte
de Marnix vrij te houden van
dit schip, zodat een aanvaring,
volgde en schade ontstond aan
bakboord zijde op het boven-
dek. Inmiddels was de slagzij
over stuurboord verdwenen,
maar na een poos recht gele
gen te hebben kreeg de Mar
nix wederom slagzij, maar nu
over de bakboord zijde, die
in alle hevigheid toenam. Om
08.00 uur brak de sleeptros
en de slagzij was gevaarlijk
toegenomen. Om 09.00 uur
besloot de kapitein de nog aan
boord zijnde troepen te ont-
schepen. Om 11.00 uur was
de ontscheping volbracht met
eigen sloepen en motorboten
van de Amerikaanse Marine.
Met de overgebleven beinan-
ning werd opnieuw getracht
verbinding te krijgen met de
sleepboot. Omdat de sleepboot
een 'breakdown' had, werd
verbinding gezocht en verkre
gen met de Engelse Destroyer
(de L 96), doch deze bleek niet
in staat te zijn de Marnix op
sleeptouw te nemen. Om 13.00
uur kwam een 'Salvage Party'
aan boord met twee kleine
benzine pompen en 12 slan
gen. Men begon te pompen in
het Javanenverblijf en in de
4 Sectie. Het water bleef echter
stijgen en het schip viel steeds
verder over bakboord. Ook
het E-dek kwam onderwater
en vele patrijspoorten heten
water door. Bij het achterschip
spoelde het water al over het
D-dek. Inmiddels zakte ook
het voorschip vrij snel totdat
de Marnix gelijklastig lag. Om
15.00 uur was de slagzij toe
genomen tot zo'n 15 graden
en zware trilhngen werden in
het schip gevoeld. Om 16.00
uur werd besloten het schip te
verlaten, omdat er niets meer
gedaan kon worden om het
schip nog te behouden. Van
de begeleidende Destroyer
af werd waargenomen dat de
Marnix om 18.00 uur kapseis
de en daarna zonk, ongeveer 5
mijl uit de kust.
Door het juiste inzicht van de
gezagvoerder J. Lassche om
niemand van de opvarenden
te water te laten springen of
op vlotten te doen gaan, is
het mogelijk gebleken om de
3255 opvarenden praktisch
met droge voeten te ontsche-
pen. Voor een groot deel werd
dit mogelijk gemaakt door de
onzelfzuchtige houding van
de bemanning van het motor-
schip Ruys, dat, hoewel zij zelf
omringd door gevaren en met
2800 man troepen aan boord,
alle boten afstond om de opva
renden te redden.
Dat kapitein Lassche een erva
ren gezagvoerder is geweest,
mag wel blijken uit het feit dat
hij op bijzondere wijze ook de
'Madoera' wist te behouden
van de ondergang. In 2005
hebben we daar een artikel
over geschreven. Toen hij de
Madoera veilig in de haven
van New York had afgemeerd,
werd Lassche overgeplaatst als
gezagvoerder op de Marnix
van Sint Aldegonde, een passa
giersschip van dezelfde rederij
en dat ook werd omgebouwd
tot troepenschip, totdat ook
dit schip door de vijand ten
onder ging.
De Stoomvaart Maatschap
pij Nederland had meerdere
van deze schepen in de vaart,
zoals de Johan van Oldebar-
neveld, de Oranje, de Christi-
aan Huygens en de PC. Hooft;
allemaal schepen met een zeer
rijke historie en daarom zeker
de moeite waart om ook eens
beschreven te worden.
Schiedam, Maarten Bezuijen
De foto's komen uit de col
lectie van de heer R. Zwama
en uit het boek 'De eeuw van
de Nederland' van A.J.J.
Mulder, waarvan de origi
nele foto's afkomstig zijn uit
de collectie van de heer J.G.
Nierop.
iTsr?"
MIDDELHARNIS - "Ach, laat
die kinderen toch... wij dron
ken vroeger toch ook weleens
een pilsje?" Voor mij, aan
de kraam die ik samen met
een andere Moedige Moeder
beman, staan een man en zijn
vrouw. Ze kijken naar de fol
ders die uitgespreid voor hen
liggen.
"Zo erg is het hier toch niet?"
gaat de man verder, "Ik merk
er nooit wat van, en een pilsje
in het weekend kan toch hele
maal geen kwaad". Ik stop
hem een folder in de hand met
informatie over de verwoes
tende werking van alcohol op
het brein van jonge kinderen.
"Lees dit maar eens meneer
dan denkt u er vast anders
over..."
"Weet u dat elk weekend kin
deren in coma naar het zieken
huis worden gebracht vanwege
alcoholmisbruik?" Hij kijkt me
ongelovig aan en gaat, met een
stapel andere folders, richting
de patatkraam. Die heeft voor
lopig genoeg om over na te
denken, dacht ik zo. Een klein
stukje relaas van preventie
werker les van den Hoek van
Stichting De Hoop.
Willen we eigenlijk wel weten
wat er met onze jongeren aan
de hand is, of steken we met z'n
allen de kop in het zand? Wilt
u de ogen open doen en echt
weten wat er speelt op Goe-
ree-Overflakkee? Dan bent u
maandagavond 28 september
welkom in het Dienstencen
trum, Doetinchemsestraat 27
te Middelharnis. Preventiewer
ker les van den Hoek bij St. de
Hoop uit Dordrecht is dan te
gast bij Moedige Moeders GO,
en doet verslag van de laatste
cijfers op Goeree-Overflakkee.
Een jonge ervaringsdeskundi
ge zal op deze avond vertellen
over zijnleven. Hij is bereid om
uw vragen te beantwoorden en
advies te geven hoe je om moet
gaan met deze problemen. De
avond begint om 20.00 uur, de
zaal gaat open om 19,30 uur.
De toegang is gratis en de kof
fie staat klaar Zie ook website
moedigemoedersgo@gmaiI.
Morgen, zaterdag 26 septem
ber, zal in heel Oude-Tonge
het oud papier weer worden
opgehaald. Wilt u het papier
vóór 9.00 uur duidelijk zicht
baar langs de weg zetten. De
opbrengst is bestemd voor het
restauratiefonds van de Her
vormde gemeente.
HERKINGEN - Morgen,
zaterdag 26 september, wordt
het oud papier weer opgehaald
voor de Hervormde Gemeente
van Herkingen. Het ophalen
begint om 9.00 uur. Graag het
papier goed gebundeld aan de
kant van de weg zetten. Geen
plastic, drankkartons, e.d.
STELLENDAM - De collecfe
voor de kankerbestrijding
heeft in Stellendam 2.556,80
en in Dirksland 4.719,18
opgebracht. Alle gevers en col
lecten worden bedankt. Wie
de collectant heeft gemist kan
alsnog een gift overmaken op
giro 26000 ten name van KWF
Kankerbestrijding in Amster
dam. En lijkt het u/jou leuk
om coördinator van de col
lecte voor kankerbestrijding in
Stellendam te worden, bel dan
naar Marjolein Démoed, tel.
0187 492722.
Dagelijks luisteren veel mensen
naar de radio: thuis, onderweg
of in de auto. Misschien heeft
u wel eens gehoord van Groot-
NieuwsRadio. Dit is een chris
telijke radio-omroep die 24 uur
per dag uitzendt. De zender is
te vinden op AM 1008. Er wor
den gevarieerde programma's
gepresenteerd, zoals: 'Wens',
waar u verzoekplaten kunt
aanvragen voor zieken of een
jubilaris, 's Ochtends is er elk
uur een meditatie. Verder zijn
er gespreksprogramma's met
gastsprekers, 's Avonds zijn
er Bijbelstudieprogramma's.
GrootNieuwsRadio heeft steun
nodig om het Woord te kun
nen blijven verkondigen. Deze
steun kan verleend worden
door naar de zender te luis
teren of door een gift over te
maken op rek.nr. 31.900.1008,
t.n.v. Stichting Groot Nieuws
te Veenendaal. Zie voor meer
informatie website www.groot-
nieuwsradio.nl.
