Tweeëntwintig jaar Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut Fietstocht en barbecue Kerk diensten Lege Hobbyhok De Schuur laat zien wat een feestje is Een terugblik en vooruitblik EIIAI1DEI1-I1IEUW5 Calvijn en anderen Kerkdiensten Ger. Gem. EIIAnDEI1.niElJWS Inzet en uitkomst Euthanasie en palliatieve zorg Spirituele zorg Praktijkbegrip en verpleegkundige ethiek Lindeboomleerstoel Vooruitblik Zondag 24 mei 2009 NIEUWE-TONGE - Op zaterdag 30 mei opent Anseline Tijl van Hobby- hok 'De Schuur' in Nieu- we-Tonge weer haar deu ren. Kinderen maken de mooiste dingen en kunnen soms uren zoet zijn met verven, plakken, zagen, slingers maken, potjes beschilderen of kraal^es rijgen. Knutselen is niet alleen leuk maar ook goed voor de fijne motoriek. PAGINA 2 VRIJDAG 22 MEI 2009 Ethiek Ontwikkelingen rond abortus, euthanasie en embryo-onderzoek leid den twintig jaar geleden tot de oprichting van het Lindeboom Instituut. Momenteel worden wetten op die terreinen geëva lueerd. Wat bereikte het christelijk centrum voor medische ethiek.-' Naar mijn overtuiging heeft ons geluid enige invloed gehad. Toen ruim twintig jaar geleden het Prof.dr. G.A. Lin deboom Instituut werd opge richt - om precies te zijn op 30 maart 1987 - hadden we niet te klagen over belang stelling voor medische ethiek. De euthanasiediscussie was in volle gang, daarnaast kwam de discussie rond erfelijkheids- onderzoek en gentherapie op. Ook patiëntenrechten ston den sterk in de belangstelling, wetgeving op dat gebied was in voorbereiding. In de jaren negentig is heel veel wetge ving gerealiseerd, waarna de belangstelling voor medische ethiek wegzakte. Nu zitten we in een periode van de evalu aties van de wetgeving. Dat geeft weer een opleving van de interesse, maar breed in de samenleving spitst de medische ethiek zich toe op de kwaliteit en de financiering van de zorg en is er minder aandacht voor de ethiek van de biomedische ontwikkelingen. Dat heeft ook te maken met het geven dat de klassieke pro life kwesties wettelijk geregeld zijn en dat terugdraaien daar van op korte termijn politiek gezien niet haalbaar is. Spre kend in dit verband is het gege ven dat in de coalitiebesprekin gen de Christenunie de poli tieke realiteit van bestaande wetgeving heeft moeten accep teren en daarom heeft ingezet op verbetering van de praktijk - mijn inziens terecht. Daar mee is de blikrichting van dit kabinet wel een andere, maar terugdraaien van de wetgeving is menselijk gesproken onhaal baar. De afname van de belang stelling voor medische ethiek wordt versterkt door het feit dat de onderwerpen die nu aandacht vragen, verder van de doorsnee burger af staan. Abortus en euthanasie behoe ven geen uitleg, maar dat ligt heel anders bij palliatieve seda- tie, gentherapie, stamcelon derzoek. Deze ontwikkelingen vereisen uitleg voordat men sen het belang ervan inzien. Op welke punten heeft het Prof Lindeboom Instituut ingezet en wat kan gezegd wor den over het resultaat ervan? Ik schets een paar hoofdlijnen, in het diepe besef dat waar ons werk een positieve invloed gehad heeft dat uiteindelijk aan de zegen van God is te danken. Abortus provocatus Met de discussies over abor tus hield het Lindeboom Insti tuut zich lange tijd niet bezig. omdat andere pro life organi saties op dat gebied al belang rijk werk verrichtten, zowel in de sfeer van hulpverlening als van lobbyen. Wel hebben we een paar jaar geleden, met steun van genoemde organisa ties, door middel van een lite ratuurstudie en van interviews van huisartsen onderzoek ver richt naar de psychische gevol gen van abortus. In de politie ke discussie rond de evaluatie van de abortuswet werden de resultaten ingebracht. Ande re rapporten neigen ertoe de omvang en ernst van die gevolgen lager in te schatten. Onderzoek is minder objec tief dan vaak wordt gedacht. De conclusies en zeker de interpretatie ervan worden in belangrijke mate bepaald door het levensbeschouwelijke uitgangspunt van de onder zoeker. Voor de evaluatie van wetgeving met een medisch- ethisch karakter vraagt men mensen uit de hoofdstroom van de medische ethiekbeoefe- ning. Die staan niet onverschil lig tegenover abortus, maar ze hebben er geen principiële pro blemen mee. Wel wordt steeds breder de impact van abortus erkend. Typerend vond ik de uitspraak van de voorzitter van het Nederlands Genootschap van Abortusartsen op een sym posium in februari 2007 dat mede door ons was georgani seerd. Die gaf aan dat hij in zijn opvattingen een ontwik keling had doorgemaakt. Eerst was voor hem alleen de keuze van de vrouw van belang. Nu stelt hij dat abortus zo mogelijk moet worden voorkomen, o.a. wegens de psychische gevolgen voor de vrouw. Dat symposium was trouwens bewijs van ande re verhoudingen omdat daar voor het eerst in vele jaren zowel pro life als pro-abortus organisaties in de sprekerslijst vertegenwoordigd waren. Dat symposium was mede naar aanleiding van bovengenoemd rapport van ons en heeft via het coalitieakkoord van het huidige Kabinet een ontwik keling bevorderd waarin de hulpverlening rond ongewenst zwangerschap sterker gepro tocolleerd wordt op een wijze waarbij, naar we hopen, alter natieven voor abortus nadruk kelijker onder de aandacht worden gebracht. Embryo- en stamcel onderzoek Het Lindeboom Instituut heeft mijns inziens ook enige invloed gehad op de Embryo wet uit 2002. Toen die wet werd voorbereidzijn er op het minis terie hoorzittingen geweest, waar ik als woordvoerder van de pro life-organisaties het woord heb gevoerd. Ik denk dat mede door onze inbreng het maken van embryo's voor onderzoek niet direct is toege staan. Er is een embargo van vijfjaar op gekomen, omdat de regering tot de conclusie kwam dat de discussie erover onder de bevolking nog niet was afge rond. Door deelname van de Christenunie in het kabinet is dat embargo nu verlengd voor deze kabinetsperiode. Op die hoorzitting en in diverse andere publieke uitin gen hebben we duidelijk Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag Uitgave: uitgeversmij. Eilanden Nieuws b.v. Verschijning: dinsdag huis-aan-huis vrijdag abonnementen uitgave Tel. (0187) 471020. Fax (0187) 485736 Postbus 8, 3240 AA MIddelharnis. Langeweg 13, Sommelsdijk www.ellandennleuws.nl ADVERTENTIES EN ADMINSTRATIE Tel. (0187)471020 E-mail: info@eilandennleuws.nl Tarief per mm 0,42. Contracttarieven op aanvraag Sluitingstermijn zakelijke advertenties: maandag en donderdag 14.00 uur Slultingstermljn overlijdensberichten: maandag 17.00 uur en vrijdag 7.30 uur. Voor foutief geplaatste advertenties als gevolg van onduidelijke advertentieopdrachten kan de uitgeverij niet aansprakelijk worden gesteld. Bladmanager: Gert Verweij, tel. (06) 50448359 Advertentie-verkoop: e-mail: gertverweii@eilandennieuws.nl REDACTIE hoofdredacteur: J. Villerius, tel. (0187) 471022 e-mail: redactie@eilandennieuws.nl Plaatsing van ingezonden berichten kan zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. ABONNEMENTEN: Jaarabonnement 33,-. Abonnementen (vrijdageditie) zijn bij vooruitbetaling en worden automatisch verlengd. Opzeggingen schriftelijk vóór 30 november. Wijzigingen graag twee weken voor ingaan doorgeven. REKENINGNUMMERS: Postbank 167930 Rabobank Goeree-Overflakkee 3420.01.108 Lid NNP Van toepassing zijn de Regelen voor het Advertentiewezen (ROTA). Henk Jochemsen Directeur Prof.dr. G. A. Lindeboom Instituut van 30 maart 1987 tot 31 december 2008 gemaakt dat we moeite heb ben met embryo-onderzoek, omdat we een embryo niet als een klompje cellen zien, maar als een mens-in-wording. Bovendien is niet duidelijk of embryo-onderzoek medisch wel zinvol was. Wetenschap pers wilden embryo's maken voor 'therapeutisch klonen'. Uit de stamcellen van embryo's kunnen gespecialiseerde cel len worden gekweekt, die de patiënt naar verwachting niet zal afstoten. Wetenschappers hopen op termijn mensen die aan ongeneeslijke ziekten als Alzheimer, Parkinson en dia betes lijden te behandelen met stamcellen van hun gekloonde embryo's. Onze toenmalige voorzitter, de patholoog prof dr. Oosterhuis, en ik hebben toen al naar voren gebracht dat men beter kan inzetten op stamcellen van volwassen lichaamscellen. Onderzoeker werden nogal eens boos als ik dat zei. Dat kun je niet zeggen, dat moet je eerst proberen, zeiden ze. Maar wetenschap pelijke gelden kun je maar één keer uitgeven, dat moetje wel verantwoord doen. Inmiddels horen we vaker het argument dat er van therapeutisch klo neren niets terechtkomt. Het is wetenschappelijk wel inte ressant, maar medisch gezien kun je er niet veel mee. Gewo ne lichaamscellen kan men nu 'transformeren' tot op embryo nale stamcellen gelijkende cel len. Ik denk dat de noodzaak tot het creëren van embryo's voor stamcellen niet meer aan wezig is. Onze inbreng heeft hier meegewerkt aan deze beperking van een verkeerde ontwikkeling. Dat geldt ook voor de- discussie over embryo selectie van zomer 2008. Met betrekking tot eutha nasie hebben we als christe lijke en pro life organisaties de verkeerde ontwikkeling niet kunnen tegenhouden. Opmer kelijk is wel dat het overgrote deel van de artsen zegt geen principiële bezwaren tegen euthanasie te hebben, maar bijna de helft past die nooit of vrijwel nooit toe. Met euthana sie zijn ze terughoudender dan met abortus. Dat heeft volgens mij te maken met het feit dat ze voor abortus kunnen verwij zen naar een ander, euthanasie moeten ze zelf uitvoeren. In samenwerking met de NPV en anderen heeft het Lindeboom Instituut zich vanaf het begin van de eutha nasiediscussie sterk gemaakt voor palliatieve zorg, als een christelijke verantwoordelijk heid voor mensen in de laatste levensfase en tevens als een alternatief voor euthanasie. Aanvankelijk overheerste in het geheel van de samenleving de scepsis, in de tweede helft van de jaren negentig veranderde dat. De overheid stelde in toe nemende mate gelden beschik baar voor palliatieve zorg, in het hele land werden hospices geopend. Een aantal instellin gen voor palliatieve zorg heeft nog niet de gewenste kwaUteit, maar er is een grote stap in de goede richting gemaakt. Opgemerkt moet worden dat in Nederland de discus sie in de verkeerde volgorde is verlopen. Eerst is uitvoerig gesproken over regeling van euthanasie en pas toen dat min of meer klaar was kwam er een echte discussie op gang over palliatieve zorg en begon men te erkennen dat ook in Neder land die palliatieve zorg nog aanzienlijk verbeterd kan wor den. Iets dat het medische en politieke establishment begin jaren 90 eenvoudigweg niet wilde horen. Het Lindeboom Instituut heeft als één van de eersten wetenschappelijk onderzoek gedaan naar 'spirituele zorg' in Nederland. Dat is zorg waarin aandacht is voor geloofsvra gen, zinervaring en levens beschouwelijke vragen, zoals 'waarom-vragen' van zieke mensen. In de kerken is dat de pastorale zorg, maar in onze ontkerkelijkte wereld bereikt dat pastoraat maar een deel van de mensen. Onze definitie van spiritualiteit en spirituele zorg is breder in de palliatieve zorg overgenomen. In de aan dacht voor deze zorg is de afge lopen jaren vooral in de medi sche palliatieve zorg een door braak gekomen. Ook daaraan heeft ons werk een bijdrage geleverd. Zo ben ik voorzitter geweest van een werkgroep die een officiële richtlijn spirituele zorg voor zorgverleners in de palliatieve zorg heeft opge steld. Professionaliteit Het onderzoek dat het Insti tuut begin jaren negentig van vorige eeuw heeft verricht naar 'professionele autonomie', is ook betekenisvol geweest. Die studie werd uitgevoerd door gezondheidseconoom Johan Polder en de reformatorisch wijsgeren Jan Hoogland en Sytse Strijbos en mijzelf Het onderzoek ging over het 'eige ne van het medische beroep'. Het risico in onze tijd is dat hulpverleningspraktijken puur een instrument worden voor overheidsbeleid. Dat ze pri mair als economische activiteit worden gezien, terwijl de kern de hulpverlening is. Hierdoor kan de autonomie van artsen, verpleegkundigen en verzor genden onder druk komen te staan. Die autonomie betekent niet dat ze maar kunnen doen wat ze willen. Maar zorgprofes sionals moeten handelingsvrij heid hebben om te doen wat in het gezondheidsbelang is van de patiënt en niet wat in het financieel belang is van arts, ziekenhuis of verzekeraar. Ik kan me niet aan de indruk ont trekken dat dergelijke overwe gingen de laatste jaren belang rijker zijn geworden. Niet dat ik tegen het streven'naar opti male doelmatigheid ben, inte gendeel. En concurrentie op kwaliteit van zorg kan prima zijn. Maar aan de definitie van zorg als economische activiteit en aan concurrentie op prijs zitten grote risico's. Op de resultaten van ons onderzoek naar professionele autonomie en naar een norma tieve opvatting van de medi-' sche praktijk is voortgebor duurd door anderen. Zo heeft ook de Raad voor de Volksge zondheid stukken uit ons rap port gebruikt. En het door ons uitgewerkte praktijkbegrip is door collega's van de reforma torische wijsbegeerte opgepakt en voor andere situaties nader uitgewerkt. Zo heeft Bart Cus- veller, die 16 jaar als onderzoe ker aan het Lindeboom Insti tuut verbonden is geweest, in zijn proefschrift dat praktijkbe grip op eigen wijze uitgewerkt voor cle verpleegkundige zorg. Zijn werk op het terrein van de filosofie en ethiek van de ver pleegkundige zorg is voor de (christelijke) beroepsgroep en ook breder, van aanzienlijke betekenis. Zeker in een tijd van bezuiniging en verschraling van de (verpleegkundige) zorg. Wat het effect van die bijdrage is (geweest) blijft nog moeilij ker vast te stellen dan bij eer dergenoemde onderwerpen, omdat het hier om geleidelijke verschuivingen gaat zonder een duidelijk beslismoment. Heel kort vermeld ik nog het onderwijs dat vanwege de Lindeboomleerstoel aan de VU vanaf 1994 is verzorgd - tot 1 januariI998 door prof.dr. J. Douma, daarna (naar ver wachting tot 1 juli 2009) door ondergetekende. Vele studen ten volgden in de loop van jaren de colleges. Het effect ervan is niet meetbaar, maar zal er ongetwijfeld zijn in het leven van de afgestudeerde studenten geneeskunde. Tot slot nog twee onder werpen die mijns inziens de komende tijd veel aandacht /uilen vragen. 'Klaar met leven' Een ethisch vraagstuk in de komende tijd is de toenemen de kloof tussen de vraag naar zorg en de beschikbaarheid van mensen en middelen, als gevolg van de vergrijzing. Bij ongewijzigd beleid wordt dat een gigantisch probleem. Via Vitavaïley (opgericht vanuit de 'Noaber Foundation') zijn we betrokken bij een onder zoek naar technologische mogelijkheden om de kwa liteit van zorg in de latere levensfase te handhaven. Men kan dan denken aan allerlei elektronica, keukens waarin je vanuit één zitposi- tie alles kunt doen, bewaKing op afstand, telezorg, e.d. Aan welke ethische voorwaarden moet die nieuwe technologie voldoen om de zorg goed én goedkoper te houden. Dit onderwerp hangt nauw samen met de huidige discus sie rond euthanasie en hulp bij zelfdoding. Het front van de euthanasiediscussie is niet meer 'ondraaglijk lijden', maar de 'klaar-met-leven problema tiek'. Wat doe je met mensen die zeggen: 'Mijn familieleden en vrienden zijn overleden, ik word steeds afhankelijker en eenzamer, mijn leven heeft geen zin meer, ik heb het wel gehad'. De moderne tech nologie biedt in deze situatie kansen. Door e-mail en chat- boxen kunnen ouderen weer communiceren met anderen en participeren in allerlei ver banden. Dat kan helpen de eenzaamheid te doorbreken. Door telezorg kan zorg beter realiseerbaar blijven, al blijft direct contact wezenlijk. Het Lindeboom Instituut ziet veel positieve kanten aan de tech nologische innovatie, maar deze moet wel gepaard gaan met sociale vernieuwing en het behoud van de menselijkheid en de menselijke maat in de zorgverlening. Verbetering Een tweede speerpunt in de ethische bezinning is de zoge naamde 'enhancement-discus- sie'. Er bestaan steeds meer mogelijkheden om de mense lijke capaciteiten te verbeteren, met name door psychofarmaca. Heb je een depri gevoel, dan neem je Prozac. Vind je je kind te druk, dan geef je het Ritalin. Een volgende stap is het slikken van middelen om je geheugen te verbeteren, stressbestendig heid te vergroten, ervoor te zorgen dat je ook infrarood kunt zien of dat je een beter gehoor krijgt. Daar zijn veel vragen bij te stellen. Neem het verbeten van het geheugen. Het menselijk leven is moge lijk bij de gratie van vergeten. AJs je alles onthoudt, word je gek.cWe verstoren zomaar een normaal menselijk leven als we de menselijke vermogens zoge naamd verbeteren. Dat wordt onvoldoende beseft. Inmiddels hebben we het over 'technological conver gence', het samenvloeien van neurowetenschappen, biotechnologie en genetica, nanotechnologie en iet. Bij de combinatie van nanotech nologie en iet moetje denken aan minirobotjes en allerlei chips die je in het lichaam kunt implanteren om zaken te controleren, te repareren ofte verbeteren. Daaraan kle ven heel veel ethische dilem ma's, die de komende jaren de aandacht zullen vragen. Ik hoop dat het Lindeboom Instituut daaraan een zinvol le en invloedrijke bijdrage zal mogen blijven geven. DIRKSLAND - Maandag 1 juni, 2e pinksterdag, is er weer de jaarlijkse fietspuz- zeltocht van de Gerefor meerde Gemeente te Dirks- land, met aansluitend een barbecue. Fietsers kunnen zich inschrij ven tussen 13.30 en 14.30 uur bij het kerkgebouw aan de Mozartsingel, De tocht is ongeveer 22 km. lang, er is onderweg één stop ingelast, met leuke activiteiten voor de kinderen en koffie/fris voor alle deelnemers. De tocht ein digt weer bij het kerkgebouw, waar aansluitend vanaf 16.30 uur genoten kan worden van een smakelijke barbecue. Men kan deelnemen aan de fiets tocht en de barbecue, maar ook aan één van deze activiteiten. S.v.p. wel zo spoedig mogelijk aanmelden, uiterlijk tot 23 mei. Inschrijven kan via het inschrijfformulier in 'Kerkelijk Nieuws', telefonisch via de nrs. 602310 of 602143, of via e-mail l.markwat@markwat-services. nl of tijsknops@kpnplanet.nl. Deelname aan de fietspuzzel- tocht kost 2 p.p. en maxi maal 6 per gezin. De bar becue kost 7,50 per portie vlees. De opbrengst is bestemd voor de aflossing van het kerk gebouw. OUDDORP - Hersteld Herv. Gem. Dorpsherk: 9.30 uur dr. W.J. op 't Hof, Urken 18.30 uur ds. H. Juffer, Arnemui- den. Eben-Haëzer: 9.30 uur ds. H. Juffer, Arnemuiden en 18.30 uur dr. W. J. op 't Hof, Urk. Woensdag 27 mei, Dorpskerk: 19.30 uur ds. L. Groenenberg, Schoonre- woerd - Herv. Gem. 9.45 uur ds. T W. van Benne- kom en 18.00 uur kand. B. van Leeuwen, Scherpenzeel - Geref. Kerk 9.00 en 10.30 uur ds. C. G. Kant en 18.30 uur de heer K. Baas - Gen Gem. 9.30 uur leesdienst en 14.30 uur ds. J. Schipper - Doopsgezinde Gem. 9.30 uur de heer G. J. Kroon en 18.30 uur ds. T.J. Smink. GOEDEREEDE - Herv. Gem. 10.00 uur ds. M. Maas, Has selt en 18.30 uur ds. H. Harkema - Hersteld Herv. Gem. 9.30 uur ds. W. M. van der Linden, Stellendam en 18.00 uur ds. R C. Hoek, Hoevelaken. STELLENDAM - Herv. Gem. 10.00 uur ds. W. Meijer, Yerseke en 17.00 uur ds. D. Hoolwerf - Hersteld Herv. Gem. 10.00 uur kand. M. Diepeveen en 18.00 uur ds. A. van Wijk, Herkingen - Geref. Kerk 10.00 uur de heer K. Baas en 18.30 uur ds. C. G. Kant. MELISSANT - Hersteld Herv. Gem. 10.00 uur ds. A. Vliet- stra. Katwijk aan Zee en 18.00 uur ds. W M. van der Linden, Stellendam - Geref. Kerk 9.30 uur ds. L. J. Lin- gen - Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst - Gen Gem.inNed. 10.00 en 18.00 uur leesdienst. DIRKSLAND - Herv. Gem. lO.OOuurds. Th. W. H. van der Heijden en 18.00 uur ds. C. G. Visser, Zwijndrecht -Gen Gem. 10.00 en 18.00 uur ds. J. Schipper - Zie kenhuis 14.30 uur de heer A. Dubbeld. HERKINGEN - Herv. Gem. 10.00 en 18.00 uur ds. W. Arkeraats, Hardinxveld - Hersteld Herv. Gem. 9.30 uur ds. C. Gielen, Poortvliet en 18.00 uur kand. M. Die peveen, Stellendam - Ger. Gem. 10.00 uur (H.A.) en 18.00 uur ds. A.J. Gunst. SOMMELSDIJK - Herv. Gem. lO.OOuurds. PC. van Keu len, Hoogblokland en 18.00 imr ds. R. W van Mourik - Lukaskapel HDG 10.30 uur ds. H. G. van der Ziel - Her steld Herv. Gem. 9.30 uur ds. L. M. Jongejan, Belijde- nisdienst en 17.00 uur ds. C. Gielen, Poortvliet - Exodus 10.00 uur ds. T. Verduijn - Remonstrantse Gem. 10.00 uur samenkomst - CAMA Gem. 10.00 uur de heer K. van Holten. MIDDELHARNIS - Herv. Gem. 10.00 uur ds. J. C. Scheurwater, Oud-Vosse- meer en 18.00 uur ds. J. Vroegindeweij, Amersfoort - Geref. Kerk 9.30 uur da. S. van Meggelen en 17.00 uur ds. B. de Ridder - Gen Gem. 9.30 en 18.00uur ds. R Blok - Chn Geref. Kerk 9.30 en 18.00 uur ds. K. Hoefnagel - Geref. Kerk (Vrijgemaakt) 9.30 uur leesdienst en 14.30 uur ds. Van Groos. NIEUWE TONGE - Herv. Gem. 9.30 en 18.00 uur ds. J. Maas, v.m. bediening Heilig Avondmaal en nam. dankzegging Heilig Avond maal - Hersteld Herv. Gem. 9.30 uur ds. J. W. van Estrik, Goedereede, bediening Hei lig Avondmaal en 18.00 uur ds. J. L. Schreuders, Aalst, dankzegging Heilig Avond maal - Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst. OUDE TONGE - Herv. Gem. 10.00 uur ds. A. Belder en 18.00 uur ds. P J. Teeuw, Papendrecht - Ger. Gem. 10.00 uur leesdienst en 15.00 uur student G. Bre- deweg - Evangelie Gem. Flakkee 10.00 uur de heer F. Girma. STAD a/h HARINGVLIET - Herv. Gem. 10.00 uur kand. A. L. van Kralingen, Rid derkerk en 18.00 uur ds. L. D. Burger, Waddinxveen - Geref. Kerk 10.00 uur ds. R C. Koster en 18.00 uur ds. A. W. Esüé - Gen Gem. 10.00 en 18.00 uur student G. Bredeweg. DEN BOMMEL - Herv. Gem. 10.00 uur kand. A. L. de Kwaadsteniet, Rotterdam en 18.00 uur ds. J. A. C. Olie, Zuilichem - Geref. Kerk 10.00 uur ds. B. J. Oldenhuis en 18.00 uur ds. J.H. Becker. OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. 9.30 uur ds. J. Wil- lemsen en 18.00 uur kand. P. de Groot, Oud-Beijerland - Hersteld Herv. Gem. Dat het in 2009 vijfhonderd jaar geleden is dat in Noyon Johaii- nes Calvijn werd geboren, is langzamerhand wel bekend. In Dordrecht bijvoorbeeld zijn in bijna elke straat billboards opgehangen met een verwij zing naar de tentoonstelling in de Grote kerk, gewijd aan het thema Calvijn en wij. Ook in de twee andere Dordtse musea zijn exposities aan dezelfde Calvijn gewijd. Veel tijdschrif ten, kranten en kerkbladen wilden er dit jaar niet omheen: aandacht voor de reformator van Geneve in dit Calvijnjaar. Dat is mooi. Ik hoop vooral dat door middel van al deze acti viteiten de boodschap van Cal vijn zal doorklinken. Beter en in breder kring dan tot heden het geval is. Hij had iets te zeg gen, deze man over wie zoveel karikaturen bestaan. De uitgevers doen ook hun best. Door middel van prachtige, luxe uitgevoerde boekwerken, met fraaie foto's en facsimiles. Ook middels kleine, beschei den werkjes. Eén daarvan is een klein boekje, uitgegeven in de serie Graankorrels. In klein formaat, nog geen honderd pagina's tellend. Het gulden boekske, zo heet het. Het had van mij ook gewoon Het gouden boelije mogen heten. Maar dat daar gelaten. Voor een paar euro's is het uw bezit. Het is ook werkelijk een juweeltje, wat de inhoud betreft. Calvijn geeft daarin iets weer hoe hij tegen het leven van de chris ten aankijkt. Hoe komt het in de praktijk tot uitdrukking dat je een christen bent? Libellum aureum de vita Christiana vera, heet het oorspronkelijk. Een gouden boekje over het echte chris telijke leven. Wat de uitgever nalaat om te vertellen is dat het gewoon enkele hoofdstuk ken uit Calvijns hoofdwerk, de Institutie, bevat. Het betreft de hoofdstukken 6 tot en met 10 uit deel III van dat werk. Daar gaat hij breedvoerig in op de praktijk van het christen-zijn. De titels van de desbetref fende hoofdstukken zijn ken merkend: De noodzaak van een werkelijk christelijke levenswandel. De zelfverloochening. Geduld in tegenspoed en kruis. Het verlangen naar het toekomende leven. Het gebruik van de aardse goederen. Er is veel van Calvijns woorden aangaande zijn levensbesef te leren. Vooral in onze tijd van genot en vermaak. De goede ren die we in dit leven ontvan gen, zijn gaven van God. We kunnen de Heere daarvoor niet genoeg dankbaar zijn, aldus Calvijn. We hoeven echt niet op water en brood alleen te leven; we mogen genieten van het leven, zolang we dat alles maar als gaven van onze Schepper erkennen. Maar een christen bezit als niet-bezit- tende. Hij weet dat hij slechts onderweg is. Hij is burger van een ander land. Zijn vaderland is hierboven. Hij trekt door de woestijn van het leven heen, om dat andere land te mogen ontvangen. Zijn hart trekt er al heen. Want Zijn Heere en Koning woont er al. En de goe deren die we hier en nu ont vangen? Wel, die zijn aan ons toevertrouwd als rentmeesters. Ze zijn er voor onszelf We dienen ze ook met anderen te delen. En we dienen ze - zoals trouwens heel ons leven - aan de Heere toe te wijden. Dit zijn zo enkele gedachten van Calvijn, met mijn eigen woor den aangeduid. Neem en lees. (Uitgeverij De Banier, Apeldoorn. Circa 96pag. Prijs 7,90). Wie zich dagelijks met de erfe nis van Calvijn wenst bezig te houden, kan dat goed doen aan de hand van het dagboek dat onlangs verscheen: Een woord voor elke dag. De inhoud ervan is ontleend aan de eerste editie van Calvijns Institutie uit 1536, aan de commentaren op enkele Bijbelboeken en aan een aantal preken. Jammer dat de exacte vindplaatsen niet zijn weerge geven. Wel is er een handig tekstregister achter in het boek opgenomen. Voor elke dag is er een afgerond stukje tekst. Deze kenmerken zich door uit leg van een Schriftgedeelte met praküsche toepassing. (Uilgeve- rij Den Hertog, Houten. 380 pag. Prijs 19,90). In dezelfde serie Graankorrels die ik al noemde, komen meer kleine geschriftjes van oude schrijvers uit. Zo van Thomas Watson (Oprecht als de duiven), Coenraad Mei (Gedenk aan uw Schepper), Maarten Luther (De gouden huwelijksregels). Abra ham Hellenbroek (De zonde van de onwil) en Thomas Manton (Het gebed des Heeren). Boek jes om weg te geven of om in je binnenzak of handtas paraat te hebben voor een stil ogen blik van meditatie. (Uitgeverij De Banier, Apeldoorn. Per deeltje circa 100pag. Prijs 7,90). Tot slot noem ik nog twee boeken uit de Angelsaksische wereld. Van de Londense opwekkingsprediker Ch.H. Spurgeon kwam uit Werken in de wijngaard. Over het werk in Gods Koninkrijk, op Spur- geons eigen vertellende wijze uitgelegd in vijftien hoofdstuk jes. (Uitgeverij De Banier, Apel doorn. 105 pag. Prijs 8,90). En (opnieuw) een dagboek, ontleend aan de praktische Bijbelverklaring van de Engel se prediker Matthew Henry. De doorgaande lijn in dit boek is de aandacht voor (en dat is dan ook de titel) Vrouwen in de Bijbel. Er is tevens rekening gehouden met de orde van het kerkelijk jaar. (Uitgeverij De Banier, Apeldoorn. 380 pas. Priis €15,90) J.M.J. Kieviet Geen zin in weer een kin derfeestje? Hobbyhok 'De Schuur' neemt het met gemak van u over. U bent een gewel dige vader of moeder, maar elk jaar weer zelf een feestje organiseren voor uw zoon of dochter? Dat vergt vaak veel voorbereiding en u kunt er zo zelf weinig van genieten. Bij Hobbyhok De Schuur kunt u het uit handen geven en uw- kinderen laten genieten van een compleet verzorgde mid dag. Hobbyhok De Schuur organiseert verjaardags- en kinderfeestjes speciaal voor uw kind en de vriendjes en vrien dinnetjes. Ouders mogen mee, maar dat hoeft niet. Op zaterdag 30 mei van 10.00- 17.00 iiur laat De Schuur alle mogelijkheden zien en kan er een kijkje worden genomen op de miniboerderij van de fami lie Tijl. Er worden handwerk- demonstraties gegeven en voor de kinderen is er veel te knut selen. Zijn uw kinderen dol op dieren? De dikbilstieren zijn van dichtbij te bewonderen en te voeren. Bij droog weer kun nen kinderen ook een stukje rijden op pony Donka. U vindt Hobbyhok De Schuur aan Korteweegje 52 te Nieuwe Tonge, tel. 0187 652709 of 06 43745129, e-mail atijKShccnet. nl. 10.00 uur ds. J. Kot, Bors- sele en 15.45 uur ds. F. C. Hoek, Hoevelaken - Geref. Kerk 9.30 uur de heer W. G. van Geest en 18.00 uur ds. G. den Hartogh - Gen Gein. 9.30 en 18.00 uur leesdienst LANGSTRAAT - Herv. Gem. 10.00 uur ds. F. J. M. van Veldhuizen, Dinteloord. OUDDORP - Dinsdag 26 mei, 19.30uur, ds. E. Bakker. NIEUWE-TONGE - Dinsdag 26 mei, 19.30 uur, ds. E. Hakvoort.

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 2009 | | pagina 2