Aan de goden
overgeleverd f
Kerk
diensten
Lege
Schepping,
evolutie en ID
EIIIVIIDEtl-IIIEUWS
Israël door de
bril van het
westen
Voorlichting
nier
transplantatie
EIIAI1DQ1.I1IEUW5
Kan humaniteit omslaan
in bestialiteit?
Bijbel en
natuurwetenschap
Intelligent Design
De beweging van
Intelligent Design in
stroomversnelling
Kritiek op Intelligent
Design
Zondag 18 mei 2008
PAGINA 2
Ethiek
Een oproep
Hoort u, hoor jij door de
radio wel eens klinken een
oproep van het Humanistisch
Verbond? Steeds luider klinkt
de stem van de religie. Het
humanisme gelooft in de kracht
van de mens. Steun het Ver
bond. Want ZONDER uw hulp
zijn we aan de goden overgele
verd! En dat mag, volgens een
onlangs gedane rechterlijke uit
spraak, ook gezegd worden. Er
is vrijheid van meningsuiting
en deze oproep werd niet ver
oordeeld als beledigend voor
wie ook maèr.
Ook een 'isme'
Ik kan mij goed voorstellen
dat een lezer van deze bijdrage
denkt of zegt 'ik houd niet van
'ismen'. Er zijn er genoeg. Denk
maar aan aanduidingen of ter
men: als 'socialisme, liberalisme,
communisme, kerkisme, katho
licisme, kapitalisme', en we
kunnen zo nog wel even door
gaan. Ook het Humanisme is
een 'isme'. Klip en klaar wordt
daarbij vermeld: 'het humanis
me gelooft in de kracht van de
mens'.
Maar hebben al die 'ismen',
buiten maar ook binnen de kerk
niet geleid tot afgodendienst?
Want elke levensbeschouwing,
die gefundeerd is op menin
gen of idealen van mensen met
een daarbij behorend systeem,
leidt tot vereerde idolen en
dwang. Ook het humanisme
is daarvan niet vrij. Ook deze
levensbeschouwing dringt een
beeld van de mens op, waar
bij verondersteld en geleerd
wordt dat de mens in de kern
goed is. En die goecje mens
wordt als ideaal afgeschilderd
en als afgod gediend.
Een vader van het
Humanisme
We kunnen zeggen dat in de
late Middeleeuwen een nieuwe
soort levensvorm werd ont
wikkeld waarbij de mens werd
gezien als de maat van alle din
gen, die geen gezag boven zich
heeft en duidt. Als uitvloeisel
van de renaissance ontwikkelde
zich deze vorm van leven op de
terreinen van de kunst, de poli
tiek, de wetenschap en de litte
ratuur. Vooral op de twee laatste
gebieden werd de te" 'Huma-
nisme'ingevoerd. Daarbij ging
het om de menselijkheid, de
beschaving, die door en vanuit
de cultuur van de Grieken en de
Romeinen in de eiqen waarde
werd ontdekt. De beroemdste
humanist in die djd was Eras
mus, een Nederlander. Ons land
speelde een heel belangrijke rol
in de humanistische beweging,
die toen beslist niet anti-kerkelijk
was. Erasmus heeft gepoogd een
vereniging tot stand te brengen
tussen de oude Grieks-Romein-
se en de pas ontdekte Evange
lische waarden. Sommigen heb
ben Erasmus ook wel de vader
van het vrijzinnige christendom
genoemd. Maar bij zijn sterven
wilde hij aan zijn doodsbed geen
priester maar ook geen domi
nee hebben. Iemand heeft eens
gezegd: hij is gestorven 'sine
cruce et sine luce', zonder het
kruis of de ouwel van Rome en
zonder het licht van het Woord
der Reformatie.
Aan de goden
overgeleverd
Moeten we geloven dat we
zonder het Humanisme aan
de goden zijn overgeleverd,
of zijn we juist niet ermee aan
de goden overgeleverd? Want
het humanisme streeft na,
uitgaande van het goede in
de mens, een bepaald mens
beeld en wil (laten) bereiken
wensen, verlangens, idealen
die de mens zelf ontwerpt.
Eigenlijk worden en zijn dat
door de mens zelf geschapen
goden die worden verheerlijkt
en aanbeden. En die goden
zijn niet aan te roepen, die
zijn ook op niets aanspreek
baar, en die kunnen gevaar
lijk zijn wanneer ze dwingen
tot handelingen die het leven
bedreigen van die deze goden
niet erkennen. Juist MET het
Humanistisch Verbond zijn
we overgeleverd aan hun
goden, zo schreef Dr. G. W.
Marchal in 'Confessioneel
'van 17 april j.L.
Velen van de oudere lezers
zullen op zijn minst wel
gehoord hebben van de theo
loog Herman Bavinck, tijdge
noot van en verbonden met
een andere bekende theoloog
Abraham Kuyper, hoewel ik de
eerste warmer vindt, liefdevol,
met een diep doorleefd geloof
Welnu Bavinck heeft eens de
volgende, diep ontdekkende
en veelzeggende zin neerge
schreven: 'De humaniteit zon
der diviniteit leidt tot en staat
om in bestialiteit'. Wordt dus
menselijkheid losgemaakt van
verbondenheid met en erken
ning van God dan gedraagt
zich een mens beestachtig. En
misschien is die uitspraak nog
een belediging voor de bees
ten. Wij kunnen alleen voor
onze medemens werkelijk iets
zijn en doen, wanneer we zelf
als zondaren door God bege
nadigd worden in Christus, en
als de Heilige Geest ons ver
licht en vernieuwt en naar de
Schrift ons de grenzen aanwijst
voor ons denken en handelen.
Erasmus niet, Luther wel
In het begin van dit artikel
noemde ik de naam van 'de
vader van het Humanisme' in
Nederland. Hij had een heel
optimistische kijk op en mening
over de mens. ik houd het veel
liever bij Luther, die eens heel
Drs. W. Chr. Hovius
Schriftgelovig en ootmoedig
over de gelovige mens sprak en
hem aanduidde als 'simul ius-
tus ac peccator', dat wil zeggen
'tegelijk (ge)rechtvaardig(cligd)
en zondaar'.
Op God aangewezen
Neen, aan de goden zijn
we gelukkig niet overgeleverd
maar we zijn wel op God aange
wezen. Hij heeft als onze Schep
per alleen recht van spreken en
Hij wijst ons onze plaats in de
gemeente en in de samenleving.
En wie is er gelukkiger dan die
deze God mag kennen als een
verzoend Vader, Die voor Zijn
kinderen zorgt en over hen'
waakt? Nooit hebben we ook
maar een reden om ons boven
een ander te verheffen. We zijn
niet beter dan anderen al doen
we, en dat is nog genade van
God, soms wel beter. Maar we
zijn en blijven ons leven lang
bedelaar aan de troon van de
genade van God. Men kan
ook zeggen met Prof. Dr. A.
de Reuver: 'We bedelen bij de
Bron'. En die is altijd goed en
ruim voorzien van het water
des levens. Laten we de goden
maar loslaten en wegdoen en
ons op God richten, dan zijn we
heel wat beter af dan met wat
het Humanisme ons voorstelt
en aanpraat, toch?
Volgens een commissie van
de Raad van Europa is het
geloof in de schepping, in
de vorm van een letterlijke
interpretatie van Genesis 1
of in een moderne variant,
een 'totale verwerping van
de wetenschap' en daarmee
beslist een van de meest ern
stige bedreigingen voor de
mensheid. Duidelijk is dat de
bewuste commissie elke vorm
van afwijzing van de evolutie
leer hoog opneemt. De evo
lutieleer is volgens haar een
wetenschappelijk model dat
boven alle twijfel is verheven;
een model dat kennelijk ook
levensbeschouwelijke elemen
ten heeft gezien de gedachte
dat afwijzing ervan een grote
bedreiging is. Uit de reactie
van de commissie van de Raad
van Europa wordt duidelijk
dat het hier om meer gaat dan
wetenschap alleen. Dat laatste
is ongetwijfeld het geval. Het
brengt ons bij de vraag naar
de verhouding tussen geloof
en wetenschap en dan toege
spitst op het ontstaan van deze
werkelijkheid en wel in het
bijzonder het leven.
De Bijbel en de natuurweten
schap hebben elk een eigen
insteek en benadering. De
Bijbel is het boek waarin God
Zichzelf aan de mens open
baart met het oog op Zijn eer
en de zaligheid van de mens.
De Bijbel is gegeven als gids om
God te leren kennen en Hem te
verheerlijken. De natuurweten
schap onderzoekt de natuur. Zij
geeft verklaringen voor allerlei
verschijnselen. Zij maakt dui
delijk hoe de natuur functio
neert. Betekent dit dat (natuur)
wetenschap en de Bijbel elkaar
volstrekt niet raken. Meerde
ren beantwoorden die vraag
positief Het is wel zo gezegd:
In de Bijbel gaat het om de
Rock of ages (Rots der eeuwen)
en in de natuurwetenschap om
de age of the rocks (de ouder
dom van de rotsen/gesteenten).
Natuurwetenschap richt zich in
deze visie op de werkelijkheid/
feiten en godsdienst leert ons
hoe wij in deze werkelijkheid
moeten staan. De betekeriis
van godsdienst ligt op het ter
rein van normen en waarden.
Toch is deze benadering onbe
vredigend en wel in het bijzon
der voor het christelijke geloof.
Ongetwijfeld heeft godsdienst
alles te maken met normen en
waarden, maar in het christe
lijke geloof zijn die normen en
waarden verbonden met dat
gene wat God met en in deze
werkelijkheid gedaan heeft en
doet. De Bijbel geeft ons niet
alleen aan hoe wij in deze wer
kelijkheid moeten staan, maar
bevat ook historische informa
tie over die werkelijkheid zelf
Dat geldt voor de geschiedenis
van Israël, voor het optreden
van Jezus op aarde en voor
het begin van de geschiedenis
van de christelijke kerk. Wat
de Bijbel ons zegt, overlapt
hier datgene wat een historicus
wenst te onderzoeken. Datzelf
de geldt voor het ontstaan van
het helaal en van het leven met
betrekking tot natuurweten
schap en biologie.
Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag
Uitgave: uitgeversmij. Eiianden Nieuws b.v.
Verschijning: dinsdag huis-aan-huis
vrijdag abonnementen uitgave
Tel. (0187) 471020. Fax (0187) 485736
Postbus 8, 3240 AA Ivliddeitiarnis. Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINSTRATIE
Tei. (0187)471020
E-mail: algemeen@gebr-dewaal.com
Tarief per mm 0,36. Contracttarieven op aanvraag
Sluitingstermijn zai<eliji<B advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
Siuitingstermijn overiijdensberictiten: dinsdag en vrijdag 7.30 uur
Voor foutief geplaatste advertenties als gevolg van onduidelijke
advertentieopdrachten kan de uitgeverij niet aansprakelijk
worden gesteld.
Advertentie-verl<oop: Gert Verweij, tel. (06) 50448359
e-mail: g.verweij@gebr-dewaal.com
REDACTIE
hoofdredacteur: J.VIIIerius, tel. (0187)471022
e-mail: j.villerius@gebr-dewaal.com
Plaatsing van ingezonden berichten kan zonder opgaaf
van redenen worden geweigerd.
ABONNEMENTEN:
Abonnementen (vrijdageditie) zijn bij vooruitbetaling en worden
automatisch verlengd. Opzeggingen schriftelijk vöör 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor Ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
Postbank 167930
Rabobank Goeree-Overflakkee 3420.01.108
Lid NNP
Van toepassing zijn de Regelen voor het Advertentiewezen (ROTA).
Betekent dit dan dat de eerste
taak van een christenweten-
schapperisomdeovereenkomst
tussen natuurwetenschappe
lijke en bijbelse gegevens aan
te tonen? Ongetwijfeld moet
naar de relatie tussen die twee
onderzoek worden gedaan en
moet gepoogd worden om ant
woorden te geven. Dat moet
echter niet vroegtijdig gebeu
ren. Is dat wel het geval, dan is
het gevaar groot dan noch aan
de bijbelse noch aan de natuur
wetenschappelijke gegevens
recht wordt gedaan. De Bijbel
deelt ons historische gegevens
mee in een theologisch kader.
Doel van bijbelse geschiede
nissen is om ons middels de
geboden informatie een ven
ster te geven op de werkelijk
heid. Het gaat erom dat wij ons
eigen leven leren zien binnen
de grenzen van wat de Schrift
ons meedeelt over schepping,
zondeval, verlossing en volein
ding. De natuurwetenschap
onderzoekt het functioneren
van deze werkelijkheid.
Op tal van terreinen doen zich
tussen geloof en wetenschap
geen problemen voor. Dat
geldt met name voor verschijn
selen die zich telkens herhalen.
Anders ligt het als de natuur
wetenschap naar verklaringen
zoekt van eenmalige verschijn
selen. Dan denken we aan het
ontstaan van het helaal zelf
- en niet naar verklaring van
verschijnselen daarbinnen -
en naar het ontstaan van het
leven. Die verklaringen dragen
veel sterker een hypothetisch
karakter en zijn gebaseerd op
allerlei met elkaar samenhan
gende vooronderstellingen
waarvan we niet zonder meer
mogen uitgaan dat die levens
beschouwelijk neutraal zijn.
Veel sterker dan in Europa
speelt onder Amerikaanse
christenen de vraag hoe geloof
en wetenschap met elkaar ver
bonden moeten worden. In
Amerika kwam het creatio
nisme tot bloei. Lofwaardig en
navolgingwaardig is de over
tuiging dat de Bijbel volstrekt
betrouwbaar is en informatie
biedt over de werkelijkheid
en het ontstaan ervan. Zwakte
van menig creationist is dat hij
allereerst erop gericht is bijbel
se en natuurwetenschappelijke
gegevens met elkaar te verzoe
nen en vaak te weinig vraagt
naar de vooronderstellingen
van wetenschap als zodanig.
Dat is naar mijn overtuiging
het winstpunt van het model
van Intelligent Design; een
model dat niet zonder meer
verbonden behoeft te zijn met
erkenning van de relevantie
van bijbelse gegevens voor het
ontstaan van deze werkelijk
heid, maar wel in dat kader
kan worden geplaatst. Intelli
gent Design staat nadrukkelijk
in de context van de vragen:
hoe komt kennis tot stand en
wat is de status van weten
schappelijke kennis?
Van een wetenschappelijk
model mag worden verwacht
dat het een adequate en geloof
waardige beschrijving van de
verschijnselen biedt. Daarbij
moet een wetenschapper open
staan voor de mogelijkheid
dat er een ander model wordt
gevonden dat beter voldoet.
Juist hier kunnen we zowel op
grond van wetenschapsfilosofie
als op grond van de verschijn
selen zelf vragen stellen bij de
evolutieleer. Als het gaat om
het laatste denk ik met name
aan de moleculaire biologie.
De natuur blijkt dan veel meer
discontinuïteit te vertonen
dan de evolutieleer voor waar
houdt. Ook fossielen bevesti
gen niet de in de evolutieleer.,
gepropageerde gedachte van
een geleidelijke overgang van
soorten. De eerste op deze
wijze de evolutieleer ter discus
sie stelde was de Australische
geleerde Michael Denton met
zijn boek Evolution: A Theory in
Crisis (1985).
Het was de Amerikaanse jurist
Phillip Johnson als hoogleraar
verbonden aan de prestigi
euze universiteit van Berkely,
Californië die in 1991 met zijn
pubhcatieDanumon Tna/weten
schappelijke kritiek op de evo
lutieleer in een stroomversnel
ling bracht. Johnson betoogde
vanuit zijn professie als jurist
dat het bewijsmateriaal voor
evolutie volstrekt ontoerei
kend was en de theorie niet op
feiten maar op de lege ruimten
tussen de feiten was gebaseerd.
Zijn grootste bezwaar tegen de
evolutieleer is dat het model
levensbeschouwelijk is geladen
en verbonden is met de over
tuiging dat deze werkelijkheid
volledig uit zichzelf kan wor
den verklaard. Men spreekt
dan van methodisch natura
lisme. DezC' insteek betekent
dat bepaalde verklaringen per
definitie van de hand wor
den gewezen waaronder naar
Johnsons vaste overtuiging
ook de juiste verklaring name
lijk dat deze werkelijkheid en
het leven niet als een product
van bhnd toeval en natuurlijke
selectie gezien kunnen worden.
Johson stelt dat evolutie juist
omdat elke kritiek erop onge
oorloofd wordt geacht feitelijk
geen wetenschappelijk model
is, maar een levensbeschouwe
lijk postulaat waarbinnen fei
ten worden verklaard.
Johnson werd zo de katalysa
tor van de beweging van Intel
ligent Design; een beweging
die stelt dat deze werkelijkheid
alleen maar juist kan worden
begrepen als wij aanvaarden
dat zij boven zichzelf uitwijst.
Deze werkelijkheid is dermate
complex dat een Intelligent
Design eraan ten grondslag
moet liggen. Mensen als de
moleculair bioloog Michael
Behe en de wiskundig William
Dembski werkten het inodel
van Intelligent Design verder
uit. Intelligent Design is niet
automatisch met het christelij
ke geloof en het serieus nemen
van de bijbelse gegevens over
de oorsprong van het leven
verbonden. Zo is Michael Den
ton geen christen. Hij kan als
een eigentijds platonist wor
den getypeerd die ervan uit
gaat dat achter en in deze wer
kelijk sprake is van intelligente
informatie.
Hoewel hij zich wel eens kri
tisch (en naar mijn overtuiging
niet altijd terecht) heeft uitge
laten over zogenaamde fun
damentalisten, is Johnson een
orthodox christen. Zijn grote
bezwaar'tegen evolutie is dat
het niet alleen als wetenschap
pelijk model niet toereikend
is, maar ook onder de mantel
van wetenschap een bepaalde
levensbeschouwing propa
geert. Aan de evolutieleer is
onlosmakelijk de gedachte ver
bonden dat er geen vaste nor
men en waarden zijn. Normen
en waarden zijn puur te her
leiden tot instinctieve driften
om als soort te overleven. Het
postmoderne relativisme vindt
haar rechtvaardiging in de evo
lutieleer Tegen dit relativisme
keert Johnson zich nadrukke
lijk. Hij bestrijdt dat wij hier te
maken hebben met onbevoor
oordeelde wetenschap. Hier is
sprake van een welomschreven
levensbeschouwing die haaks
staat op het christelijke geloof.
Johnson keert zich tegen een
wetenschapsopvatting die
ontkent dat de werkelijkheid
boven zichzelf uit wijst. Hij
staat een zogenaamde realisti
sche kennisleer voor die ruimte
overlaat dat er kennis mogelijk
heid is die verder reikt dan de
dingen die zintuiglijk kunnen
worden waargenomen. Zo wil
hij een wetenschapfilosofisch
onderbouwing geven voor het
geloof in het bestaan van God;
een bestaan dat bij voorbaat
mag worden uitgesloten door
een naturalistische benadering.
In Johsons optiek is er dan ook
ruimte om theologie als ken
nis van God een wetenschap
te noemen en bij wetenschap
pelijke theologie niet slechts
te denken aan het analyseren
van geloofsvoorstellingen van
mensen over God.
Op de beweging van Intelligent
Design is felle kritiek geko
men. In dat kader moet ook
de reactie van de commissie
van de Raad van Europa wor
den geplaatst. De kritiek komt
niet in de laatste plaats van
hen die alle godsdienst als een
bedreiging voor de mens en
zijn vrijheid zien. Hier moet in
het bijzonder de wetenschap
per Richard Dawkins worden
genoemd. Elke gedachte dat
de werkelijkheid niet slechts
vanuit zichzelf kan worden
verstaan, wijst hij van de hand.
Daarmee laat deze op zijn vak
terrein overigens zeer begaaf
de moleculaire bioloog zien dat
hij de beperkte betekenis van
wetenschap niet verstaat en
daarnaast niet wil ingaan op de
vraag dat een naturalistische
visie op de werkelijkheid geen
wetenschappelijke maar een
levensbeschouwelijke keuze is,
al bevinden we ons hier wel op
grensgebied van wetenschap
en levensbeschouwing.
(wordt vervolgd)
Dr. P. de Vries
OUDDORP - Hersteld Herv.
Gem. Dorpskerk: 9.30 uur ds.
H. Lassche, voorbereiding
Heilig Avondmaal en 18.30
uur dr. W. J. op 't Hof, Urk.
Eben-Haëzer: 9.30 uur dr. W.
J. op 't Hof, Urk en 18.30
uur ds. H. Lassche, voorbe
reiding Heilig Avondmaal -
Herv. Gem. 9.45 uur ds. E.
Versluis, Sint Annaland en
18.00 uur ds. G. C. Kunz,
Dordrecht - Geref. Kerk
10.00 uur ds. W. A. Boer -
Gen Gem. 9.30 en 18.30 uur
ds. P. Blok - Doopsgezinde
Gem. 9.30 uur ds. J. Smink
(Doop en Belijdenis) en
18.30 uur ds. J. Smink.
GOEDEREEDE - Herv. Gem.
9.45 en 18.30 uur ds. F.
Hoek, IJsselmuiden-Graf-
horst - Hersteld Herv. Gem.
9.30 en 18.00 uur ds. Joh.
Post, Putten.
STELLENDAM - Herv. Gem.
10.00 uur ds. R. W. van
Mourik, belijdenisdienst en
17.00 uur kand. G. Lugt-
hart - Hersteld Herv. Gem.
11.00 uur ds. A. van Wijk,
Herkingen en 18.00 uur
ds. W. M. van der Linden -
Geref. Kerk 10.00 uur ds.
C. G. Kant (bediening Hei
lig Avondmaal) en 18.30 uur
spreker Open Doors.
MELISSANT - Hersteld
Herv. Gem. 9.00 uur ds.
A. van Wijk, Herkingen en
18.30 uur ds. A. de Groot,
Numansdorp - Geref. Kerk
9.30 uur de heer J. Seele -
Ger. Gem. 10.00 uur lees-
dienst en 15.00 uur ds. C.
Harinck - Ger. Gem. in
Ned. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem.
10.00 uur kand. G. Lug-
tharten 18.00 uur ds. J. W.
Scheurwater, Oud-Vosse-
meer. Vrijdag 23 mei: 15.30
uur ds. G. van Meijeren,
huwelijksdienst Janco Nag-
tegaal en Adriënne West
hoeve - Ger. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. J. Schipper -
Ziekenhuis: 14.30 uur ds.
C. Doorneweerd.
HERKINGEN - Herv. Gem.
10.00 uur ds. J. Maas en
18.00 uur ds. C. Doorne
weerd - Hersteld Herv.
Gem. 9.30 uur ds. R C.
Hoek, Sint Annaland en
18.30 uur ds. A. van Wijk
- Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur ds. C. Harinck.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem.
10.00 uur ds. Th. W. H. van
der Heijden en 18.00 uur
ds. M. F. van Binnendijk,
Capelle a/d IJssel - Lukas-
kapel HDG 10.30 uur ds.
T W. van Bennekom - Her
steld Herv. Gem. 9.30 uur
ds. L. M. Jongejan, openba
re geloofsbelijdenis en 16.00
uur ds. W. M. van der Lin
den, Stellendam - Exodus
10.00 uur ds. T. Verduijn -
Remonstrantse Gem. geen
dienst - CAMA Gem. de
heer H. ten Voorde.
MIDDELHARNIS - Herv.
Gem. 10.00 uur ds. R J.
Droogers, Werkendam en
18.00 uur ds. J. N. Viergever,
Onstwedde - Geref. Kerk
9.30 en 17.00 uur ds. L. J.
Lingen (Avondmaal) - Ger.
Gem. 9.30 en 18.00 uur ds.
G. van Manen - Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 18.00 uur ds.
A. A. Egas - Geref. Kerk
(Vrijgemaakt) 9.30 uur ds.
Van Diggele en 17.00 uur
leesdienst.
NIEUWE TONGE - Herv.
Gem. 9.30 uur ds. A. van
Lingen, Kinderdijken 18.00
uur ds. J. Maas - Hersteld
Herv. Gem. 9.30 uur onbe
kend, voorbereiding Heilig
Avondmaal en 16.00 uur ds.
H. Lassche, Ouddorp - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
OUDE TONGE - Herv. Gem.
10.00 uur ds. L. de Wit,
bevestiging ambtsdrager
en 18.00 uur ds. W. H. van
Boeijen, Rockanje - Ger.
Gem. 10.00 uur leesdienst
en 14.30 uur ds. G. van
Manen - Beréa Gem. 10.00
uur dienst.
STAD a/h HARINGVLIET -
Herv. Gem. 10.00 uur ds. J.
N. Viergever, Onstwedde en
18.00 uur ds. H. J. Catsburg
- Geref. Kerk 10.00 uur ds.
A. V. d. Zwaag en 18.00 uur
ds. A. W. Estié - Ger. Gem.
10.00 uur leesdienst en
15.00 uur ds. G. Pater.
DEN BOMMEL - Herv. Gem.
10.00 uur ds. C. Doorne
weerd, voorbereiding Hei
lig Avondmaal en 18.00 uur
ds. J. den Hoed, Sliedrecht
- Geref. Kerk 10.00 uur de
heer K. Baas en 18.00 uur
ds. P A. Broere.
OOLTGENSPLAAT - Herv.
Gem. 9.30 uur ds. J. E. ten
Hove, Katwijk aan Zee en
18.00 uur ds. H. G. van der
Ziel - Hersteld Herv. Gem.
10.00 uur ds. J. Kot, Bors-
sele en 15.30 uur ds. J. Kop-
Zestig jaar geleden werd de
staat Israël gesticht. De nieuws
media hebben ons er de laatste
weken meermalen aan herin
nerd. Het was op vrijdag 5
lyyar 5608, ofwel 14 mei 1948,
dat David Ben Gurion voor de
leden van de Volksraad stond,
die zich verzameld hadden
voor het Museum te Tel Aviv.
Daar las hij op ceremoniële
toon de onafhankelijkheids
verklaring van de nieuwe
staat voor. Na afloop tekenden
zij het document, het orkest
speelde 'Hatikvah' en de staat
Israël was een feit.
Sindsdien is Israël vrijwel
niet meer uit het dagelijkse
nieuws geweest. De rede van
Ben Gurion bevatte een bood
schap aan de buiirlanden: "Wij
strekken de vredeshand en een
goed nabuurschap uit naar alle
staten rondom ons en naar
hun volkeren." Het antwoord
echter was: oorlog. Sedert
1948 heeft Israël zeven oor
logen moeten voeren om zijn
onafliankelijkheid te behou
den, de twee intifada's daarbij
inbegrepen. Een van de orga
nisaties die zich daarbij heb
ben laten gelden is de Hamas.
Deze Islamitische Verzetsbe
weging streeft niet zozeer naar
de vestiging van een Palestijns-
Arabische staat als wel naar
de vernietiging van de Joodse
staat. Dat daarbij massamoord
op de Joden als onvermijdelijk
nevendoel behoort, wordt niet
geheim gehouden.
Op 25 januari 2006 verkreeg
Hamas een meerderheid in de
Palestijnse parlement. Inmid
dels is deze beweging heer
en meester in de Gazastrook.
Vandaar uit wordt het grens
gebied met Israël bestookt met
rakketen. In zijn strijd tegen
Israël bedient Hamas zich van
theologische anti-Joodse argu
menten die met name aan de
Koran zijn ontleend, maar
eveneens aan allerlei uit Euro
pa afkomstige antisemitische
denkbeelden.
Wie meer over deze Hamas-
beweging wil weten, kan goed
terecht in een vorig jaar ver
schenen studie van Wim Kor-
tenoeven, specialist in politieke
vraagstukken over jodendom
en het Midden-Oosten. Het
boek 'Hamas - portret en ach
tergronden' laat iets zien van
de achterliggende ideologie
van deze beweging. De schrij
ver geeft in dit boek ook aan
dat de toegenomen invloed
van Hamas mede te wijten is
aan het falende beleid van de
Europese Unie.
Een heel ander boek over
Israël is dat van dr. Bert Engel
friet. Hij schrijft niet over de
staat maar over het volk Israël.
Het Joodse volk dat eeuwen
lang in de diaspora leefde. Het
volk van het oude verbond dat
temidden van de volken van
Europa woonde. Dr. Engelfriet
heeft een antwoord gezocht op
de vraag hoe in de achterlig
gende eeuwen westerse schrij
vers Israël hebben gezien. Hoe
is de beeldvorming geweest?
'Abraham zien', zo heet het
boek. Het wil in een tiental
portretten een westers beeld
schetsen van een oosters volk.
Dat beeld is helaas lang niet
altijd positief geweest. Ja, we
moeten zelfs zeggen dat de
dominerende visie eeuwen
lang vooringenomen en uiterst
vijandig was. Een enkel voor
beeld, door Engelfriet aange
haald: De inquisitie vervolgde in
Spanje na 1480 in schijn bekeerde
Joden die voorschriften uit de Tora
in ere hielden. Het verbranden van
deze ketters werd als geloofsdaad
beschouwd. Deze maatregelen von
den plaats met toestemming van
paus Sixtus IV [12]. De Europe
se overheden wensten in vroe
ger eeuwen doorgaans geen
vermenging tussen Joden en
christenen. Vanuit die gedach
te leefden de Joden in Europa
gewoonlijk in aparte wijken. In
tegenstelling tot in de omrin
gende landen hoefden echter
de Nederlandse Joden in de
zeventiende eeuw geen lijftol
te betalen, geen merktekens
te dragen en niet in getto's
pelaar, Abbenbroek - Geref.
Kerk 9.30 uur de heer De
Jongh en 18.00 uur de heer
Van Geest - Ger. Gem. 9.30
uur (bed. H.A.) en 18.00
uur ds. G. Pater.
LANGSTRAAT - Herv. Gem.
10.00 uur kand. mr. J. R de
Man, Rosmalen.
VRIJDAG 16 MEI 2008
te wonen. Dat is ongetwijfeld
vooral te danken geweest aan
de toonaangevende calvinis
tische religie die de Joodse
godsdienst wel bestreed maar
in hun richting geen zendings
ijver aan de dag legde.
Dr. Engelfriet gaat niet voorbij
aan de beruchte houding van
de reformator Luther jegens
de Joden. Onmiskenbaar, hij
beoogde het behoud van de
Joden, maar de weg die hij
daartoe propageerde, is ver
werpelijk. Overigens, Luthers
tijdgenoot de humanist Eras
mus deed in anti-judaïsme
voor Luther niet onder. Hij
minachtte de Joden en prees
Frankrijk gelukkig als haar
christenen niet geïnfecteerd
werden door de Joden.
Er komt in dit informatieve
boek heel veel aan de orde.
Het is overigens niet op alle
bladzijden zo vlot te lezen. De
structuur is niet altijd even
helder. Ik noem enkele namen
van denkers en dichters wier
beeld van de Joden hier wordt
besproken: Jacob Revius (van:
En zijn de Joden niet Heerjesu
die u kruisten, en Immanuel
Kant die de Joden betitelde
als "een volk van bedriegers").
Maar ook Isaac da Costa, de
tot het christendom bekeerde
Jood, krijgt aandacht. Verder:
Frederik van Eeden, Martin
Buber, Frank de Graaft'en Karl
Barth. Een heel divers gezel
schap dus. Jammer genoeg mis
ik in dit boek de hele stroming
van de piëtistische schrijvers,
inclusief de predikers van de
Nederlandse Nadere Reforma
tie en het Schotse en Engelse
Puritanisme. Zij hebben in hun
en in later dagen grote invloed
uitgeoefend op de prediking
en de theologie van het wes
ten. Zoals bekend hadden zij
gro'te verwachting aangaande
Gods weg met Israël. Hun visie
op Israël en op de Joden was
gevormd door wat zij lazen in
Gods eigen Woord. De namen
van Wilh. a Brakel en Theod.
van der Groe, noch die \an
Jon. Edwards en Robert M.
McCheyne, zijn in dit boek te
vinden.
Ik eindig met de kleine anek
dote die te vinden is op pagina
100. Daar gaat het over de
dichter en denker Willem Bil-
derdijk, die leefde van 1756 tot
1831. Bilderdijhs houding tegen
over de Joden komt overeen met die
van de hofprediker van Frederik
de Grote. Toen Frederik de Grote
zijn hofprediker vroeg, of er in het
heden nog wonderen gebeurden,
antwoordde hij: "Sire. de Joden'."
Hij zag in het voortbestaan van de
Joden als getuigenis van de leven
de God een wonder
N.a.v. Wim Kortenoeven,
Hamas, portret en ach
tergronden. Uitgeverij
Aspekt, Den Haag. ISBX
90-5911-294-6. Paper-
hack. 256 pag. Prijs
€17,95.
Bert Engelfriet, Abraham
zien. Israël gezien door
schrijvers in het westen.
Uitgeverij Aspekt, Den
Haag. ISBN 90-5911-
353-5. Paperback. 294
pag. Prijs €22,95.
J.M.J. Kieviet
ROTTERDAM - Tijdens
Nierdialoog op donderdag
22 mei aanstaande kunnen
nierpatiënten, familie en
vrienden voorlichting krij
gen over niertransplanta
tie.
Niertransplantatie is voor veel
patiënten debeste behandeling.
Dr. Van den Dorpel van het
Medisch Centrum Rijnmond-
Zuid informeert u tijdens deze
avond in samenwerking met
een forum van deskundigen
over de mogelijkheden die er
zijn op het gebied van nier
transplantatie. Verder zullen
zij met u over dit onderwerp
van gedachten wisselen en uw
vragen beantwoorden.
De bijeenkomst duurt van
19.30 tot 21.15 uur en vindt
fjlaats bij het MCRZ, aula loca
tie Clara, Olympiaweg 350 te
Rotterdam. Geïnteresseerden
zijn van harte welkom en kun
nen zich aanmelden bij sec-
diaCgmcrz.nl of (010) 291 30
60. De entree is gratis.
Nierdialoog is een bijeen
komst voor nierpatiënten en
hun familieleden. Omdat het
MCRZ kennis op het gebied
van nierziekten en dialyse wil
bevorderen, zijn ook huisart
sen, medewerkers van thuis
zorgorganisaties, mantelzorg
steunpunten, maatschappelijk
werkers en overige hulpverle
ners die interesse hebben, van
harte welkom. Nierdialoog
vindt vijf keer per jaar plaats.