Het orgel uit de Rotterdamse Pauluskerk siert nu als 'monument uit de neobarok' de Sommelsdijkse Rehobothkerk Aanleg springschans op Brouwersdam begint later Avond- Open stelling Toren- museum Rode Kruis Oostflakkee vierde jubileum met gezellige middagen Geen voorrang: auto's op elkaar Ei»finQi,mEu^s Uitslag Kerstmarkt verloting ApoUo Hooggespannen verwachting Vol overgave Nationaal erfgoed Plastic bloemen Akoestiek Dispositie Neobarok Intoneren Klankbeeld Slagader Spectaculaire duik PAGINA 12 VRIJDAG 21 DECEMBER 2007 SOMMEI.SOIJK - Het heelt heel wat voorberei- dinj; f^evraagd, maar na de voltooiiiij^ van het kerkj^e- bouw van de Hersteld Her vormde gemeente van Mid del ham is/Som mei sd ijk, eerder dit jaar, is nu ook liet laatste jfrote element dat tot de kerkbouw behoorde, al'};erond: bet kerkorj^el. Vorige week heelt orgel bouwer Sieeo Steendam de laatste band gelegd aan het opnieuw tol klinken bren gen van dit landelijk beken de orgel - in ÜXil gebouwd door orgelbouwer Van Vul pen voor <le Pauluskerk Ie Rotterdam - en /alertlag- avond jl. werd bel instru ment tijdens een /.ang- en orgelavoiul oHleieel in gebruik genomen. Mede werking verleenden iwvc organisten \iu\ de eigen kerkelijke gemeente. Ah Vroegindeweij en Sander van den Houten, alsmede twee koren die onder hun mu/ikale leiding staan: hel Christelijk t)uddorps man nenkoor o.l.v. \'roegiude- weij en het kinderkoor "rol Zijn eer' o.l.v. \'an den Hou ten. De eigen predikant, ds. L.M. Jongejan, leidde de bijeenkomst en spnik een meditatie uit over 'loofden HEERE, mijn ziel', n.ii.v. Psalm 103:2a. Tekst en foto: Hans Villerius Dat deze kerkelijke genicen- le een warm hart voor lia.ii nieuwe kerkoigel heefi, moge wel blijken uil het feit (hu cle Rehoholhkei k afgeladen vol zat, zalerdagavond tijdens de ingehruikname avond. Hel aan cle kerkzaal grenzende zaaltje moest er zelis bij wor den toetrokken én er moesten "liög .stoelen worden bijgezet. Zo'n 900 aanwezigen waren dan ook getuige van de inge bruikname. Blije gezichten toonden de naar het orgel opgeheven hoofden van de vele honder den bezoekers. 'Hoe zou 't nu gaan klinken?' was duidelijk de vraag die de spanning erin hield. Want de verwachtingen waren hoog gespannen. En dat niet voor niets. Het orgel van de Pauluskerk te Rotter dam genoot immers landelijke bekendheid. Het was zelfs hét oigel waar Rotterdam voor orgelconcerten op aangewezen was in de (ijd dal het orgel van de l.auienskerk aldaar, na de wederopbouw van deze kerk na de tweede wereldoorlog, nog niet voltooid was. Boven dien had hel l'auluskerkorgel naam gemaakt als toonbeeld van neobarokke orgelboiiw- kunsl. jarenlang hebben hfcr- (tp ook vele lienlallen beroeps- organislen hun orgelstudie aan het (onservalorium gehad, 't Was dan ook met heel veel |)ijn in het ban dat de Pauluskerk dit orgel al nujesl slaan i.v.m. de bouw van een nieuwe kerk, omdat hun kerkorgel daarvoor veel Ie groot zou zijn. En nu werd dfl instrumeni voor hel Sommelsdijk.se kerkgebouw heslemdl lloe zou dat hier gaan klinken? Voor vele geïnteresseerden was hel zaterdagavond dan ook een bijzonder inomenl. En lang hoefde men niet in span ning te blijven, want al aan het begin van de zang- en orgel avond overhandigde voorzit ter dr I). Vroegindeweij van de kerkvoogdij de orgelsleiitels en een slemijzer aan genoem de organisten, die vervolgens rap aan 't spelen werden gezet om twee couplenen van 'Komt allen lezamen' als samenj'ang Ie begeleiden. Hel eerste cou plet nog begeleid op hel elek- Ironische Johannus-orgel dal hier geruime lijd dienst heeft gedaan, maai- het tweede cou plet begeleid op hel 'herbo ren' orgel uit de Pauluskerk. En dal nu een echt kerkorgel 'aan hel woord' kwam, was ook meteen Ie horen aan de samen zang, die onmiddellijk mei nóg meer overgave gepaard ging dan normaal al hel geval was in deze keikelijke gemeenle. Een gelijktijdige, eenparige en massale inzet van honderden mannen-, vrouwen- en kinder- stemuu'ii. Nborwaar, dat maak (e elders wel eens anders mee, als een luie, ongeïnleiesseerde geuieenlezang, zo hel lijkl, pas achterin de eersie ifgel van «-n z,mg\'ers op gang begint te komen, alsof geuieentezang eigenlijk niemand aangaat of luHiguit \'oor .indeien bestemd lijkl te zijn... \'eixler sprak kerkvoogdijvoor- zillei N'roegindeweij cle lK)op uit "dal (lil instrument in al z'ii (iuellen zal worden gebruikt en zal mogen dienen in de ere dienst". En levens riep hij de organisten op, waartoe ook de heren 'leun Bakker en jan van der Made behoren, "om al hun talenten te gebiuiken voor de eredienst". Het was via één van de leden van (Ie Rehobothkerk dal in de Hersteld Hervormde gemeen te van Middelharni.s/.Sommels- dijk bekend werd dat het Van Vulpenorgel van de Pauluskerk aangekocht kon worden. De interesse was al gauw gewekt, contaclen werden gelegd én er werd onderhandeld. Niet in de laatste plaats over hoe met dit orgel zou worden omge gaan bij overplaatsing naar een andere kerk. In de Rotter damse orgelcommissie was het vooral de heer Jan Blankets - die jarenlang organist op het Van Vulpenorgel was en die ook belangrijk heeft bijgedra gen aan hel klankontwerp toen het orgel werd vervaardigd - die tijdens de onderhandelin gen met 'Sommelsdijk' erop hamerde dat aan het orgel niets mocht worden veranderd in pijpwerk, dispositie en into natie. Dat benadrukte hij ook nog eens in een toespraak tij dens de ingebruikname avond afgelopen zaterdag. "Het i's en blijft een Van Vulpen-orgel, een inslrumenl uit de neobarok, dat moetje respecteren, daar moet je van afblijven. Dit instrument is nationaal erfgoed en behoort lol de naoorlogse monumen ten". Blankers zei het zelfs niet ondenkbaar te achten als het inslrumenl te zijner tijd op de montmientenlijst zal worden geplaatst. Heel blij was hij er in ieder geval mee dat de disposi tie en de intonatie ongewijzigd zijn gebleven. "Dat is uniek'in Nederland!" En over het gele verde werk van orgelbouwer Steendam was hij ook zeer tevreden. "Ik hoor er volledig het orgel van de Pauluskerk in, en toch is het is alsof het instru meni voor déze ruimte, hier, is gemaakt. Een compliment aan Steendam!" Ook spiak Blankers er zijn waardering voor uit dal de Hersteld Hervormde gemeen te niet heelt gekozen voor een eleklroni.sch orgel om de gemeentezang mee te begelei den. "Vfjor de eredienst is het beste niet goed genoeg. En daar past geen 'elektronicuni' in. Dal is surrogaat, nog min der dan dat ene talent uit de gelijkenis. Je neemt toch ook geen bos plastic bloemen inee als je bij een zieke op bezoek gaal?" Verder gaf Blankers aan dat het orgel in de Reh(}bolhkerk "compacter" klinkt dan in de Pauluskerk. Maar dal kan ook niet anders omdat de ruimte in de Rotterdamse kerkzaal vanaf het orgel bezien wijd uitliep en in Sommelsdijk juist niet. Bovendien heeft men in de Rehobothkerk voor de zeer ongelukkige wijze gekozen om de oorspronkelijke akoes tiek van de kerkzaal drastisch te reduceren door op de wand achter de preekstoel een laag piepschuim aan te brengen, als oplossing van het probleem dat het gesproken woord door de aanwezige nagalm in de kerk te onduidelijk overkwam. Op ditzelfde probleem stuitte enkele jaren geleden ook een kerkelijke gemeente in een naburige plaats in hun nieu we kerkgebouw. Ook daar hing, evenals nu in de Reho bothkerk, aan de zijwanden voorin de kerkzaal slechts één luidsprekerzuil, en dat bleek - alle berekeningen ten spijt - in de praktijk toch onvoldoende. Door aan de zijwanden meer naar achteren in de kerkzaal een extra luidsprekerzuil aan te brengen en e.e.a. nader af te stemmen, bleek het pro bleem eenvoudig verholpen mét behoud van een prachtige akoestiek. En daarin klinkt ook een kerkorgel vele malen beter dan er anders uit te halen valt. Dit laatste is in de Reho bothkerk zeker ook te horen aan de 16' registers van het nieuwe orgel, die zich thans in onvoldoende mate verstaan baar weten te maken, terwijl het instrument in zijn klank juist aan deze registers - zeker in het pedaal - zijn grond zou moeten ondenen. De Bour don 16' van het pedaal en de Quintadeen 16' van het hoofd- Hoofdwerk Quintadeen 16' Prestanl 8' Roerlluit 8' Octaaf 4' Spitslluit 4' Octaaf 2' Mixtuur V-VI Trompet 8' Rugwerk Holpijp 8' Piestant 4' Roerfluit 4' (iemshoorn 2' Nasard 1 1/3' Sexquialter II Scherp IV Dulciaan 8' Tremulant Borstwerk Gedekt 8' Gedekte iluit 4' Prestant 2' Octaaf 1' Cymbel II Regaal 8' Tremulant Pedaal Bourdon 16' Prestant 8' Octaaf 4' Mixtuur V Fagot 16' Trompet 8' Schalmei 4' Koppels Hoofdw.-Rugw. Hoofdw.-Borstw. Ped.-Hoofdw. Ped.-Rugw. werk zijn nu echter nauwelijks te horen in het geheel, zodat de orgelklank ook nauwelijks 'groiid onder de voeten' heeft, wat in een akoestisch gezon dere ruimte - wat de kerkzaal van de Rehobothkerk van ori gine zeker in zich heeft - beslist anders had uitgepakt, en dat is jammen Bovendien klinken in een akoestisch mooie kerkzaal ook de overige orgelregisters beduidend fraaier en liefelijker Een gemiste kans, die overigens zeer wel te herstellen zou zijn. Deze kritische noot doet overi gens niets af van de klankkwa liteiten van het Van Vulpen orgel, dat nu in Sommelsdijk schittert. Integendeel. Goed, het is en blijft een neo- barok-orgel- en of dat mooi is of niet, daarover valt te discus siëren. Voor de één is - hoe wel in de orgelbouw inmiddels achterhaald - de neobarok nog steeds het summum, voor de ander is het anno 2007 niet anders meer dan een noodza kelijk kwaad om de orgelbouw weer uit het slop te halen van de orgelbouwstijl daarvóór, de vervalperiode. Feit is in ieder geval dat de orgelbouwers uit de neobarok het gebruik van minder duurzame technieken en inferieure materialen loshe- ten en weer teruggrepen op de historische orgelbouwtraditie en bijbehorend vakmanschap. Maar (jok wat orgelklank betreft keerde de neobarok zich tegen de veelal doffe en weinig ards- tieke orgelklank van instrumen ten uit de vervalperiode. Alleen werd nu doorgeslagen naar het andere uiterste: het kon niet strak en scherp genoeg. Legen darisch zijn de woorden die orgelbouwadviseur Lanibert Erné sprak ter gelegenheid van de vierde verjaardag van het - nog steeds - befaamde orgel van de Deense orgelbouwer Marcussen in de Nicola'ikerk te Utrecht: 'Hier staat nu 't orgel van de Deen. Zo scherp als dit, ge vindt er geen! Al gaat het ons door merg en been. Voor ons toch blijft het nummer één!' Gurieus is dat Erné deze uitspraak deed in hetzelfde jaar als waarin Van Vulpen het orgel voor de Pauluskerk bouwde. Dat was toen het credo... 'En krijgt nu de Rehobothkerk zó'n orgel...?', zo vroeg menig orgelliefhebber zich daarom toch wel af Niet in het laatst ook vanwege Blankers' beding dat bij de overplaatsing niets aan de intonatie van het instru ment mocht worden veran derd. Een merkwaardig beding trou wens, daar een kerkorgel in klank dient te worden afge stemd geïntoneerd - op de ruimte waarin het zal functi oneren. Het is dan ook onbe staanbaar dat een orgel wordt overgeplaatst en de orgelpijpen daarbij één op één dezelfde intonatie dienen te behouden Of bedoelde Blankers vooral dat 'zijn' orgel in de Sommels dijkse kerk hetzelfde klankbeeld diende te behouden als in Rot terdam. In dat geval zou dit juist een vereiste betekenen om het pijpwerk van het Van Vul pen-orgel toch bij te intoneren, opdat het instrument in Som melsdijk hetzelfde klankbeeld zou hebben als in de Paulus kerk. We vroegen er Blankers zelf naar en die bevestigde inderdaad het laatste. Niet de intonatie van het pijpwerk, maar het klankbeeld van het orgel diende behouden te blij ven. En daar heeft, naast een grondige schoonmaakbeurt en wat herstelwerk, orgelbouwer Sicco Steendam uitstekend op aangewerkt. Het totaalbeeld geeft een orgel te beluisteren dat open, helder, vriendelijk, en soms ook wat puntig van klank is, met milde Prestan ten en Octaven, speelse soepele Fluiten, heldere tong- werken, en vulstemmen die onmiskenbaar de neobarokke bouwperiode van het instru ment verklappen, alleen zon der al te scherpe excessen. Je zou kunnen zeggen; juist waar het scherp dreigde te worden, is de intonatie gestopt. Met zijn 29 stemmen, verdeeld over drie manualen en vrij pedaal, biedt dit mechanische pijporgel een fraai palet aan registratiemo- gelijkheden en klankkleuren - zoals Blankers het zaterdag avond verwoordde: "zowel in kracht als in diepte, in helder heid als in schittering, in lieflijk heid als in ingetogenheid". In het volle werk is het orgel geen neobarokke 'schreeuwlelijk', maar zingt eri straalt het vanbo ven de kansel vandaan. Hier aan dragen zeker de goed ver tegenwoordigde vulstemmen en tongwerken - ook op het pedaal - bij. Markante orgelre gisters vormen o.a. de Quinta deen 16' op het hoofdwerk, de Sexquialter II en Nasard 1 1/3' op het rugwerk, de Regaal 8' op het borstwerk en de Schal mei 4' op het pedaal. En niet te vergeten: de deurtjes voor het borstwerk, die open- en dicht- gezet kunnen worden en die zo als een handmatig te bedienen zwelkast kunnen fungeren. Toch nog even teruggeko men op de neobarok. Eigen schap van deze orgelbouwstijl is ondermeer gebruikmaking van enge pijpmensuren. Dit betekent dat de orgelpijpen een nauwe doorsnede kennen. Gevolg daarvan is dat de klank wel helder en fris is, maar aan draagkracht inlevert zodra het orgel gaat klinken in een goed gevulde kerkzaal. En dat hoor je ook in de Rehobothkerk. Ms de kerkzaal leeg is, vult het orgel de ruimte goed, maar als het de samenzang in een volle kerk moet begeleiden, blijft er veel volume achter. Niettemin is de kerkelijke gemeente met dit Van \'ul- pgn-orgel een fraai en bijzon der kerkorgel rijk en is een waarde\ol instrument aan het Flakkeese orgelbestand toege voegd. W;tar tot nu toe het Fro- benius-orgel in de Hervormde kerk te Oude-Tonge als hoog tepunt van neobarokke orgel- bouwkunst op het eiland gold, staat daar sinds jl. zaterdag het \'an \'ulpen-orgel van de Rehobothkerk in Sommelsdijk - hoewel anders \an karak ter - onmiskenbaar op gelijke hoogte naast OUDDORP - De nieuwste attractie op de Brouwers- dam, een springschans voor watersporters, wordt dit jaar niet meer aangelegd. De bouw ervan is zeker een hal^aar uitgesteld. De zoge heten waterjump komt naast het zeil- en surfcentrum Brouwersdam te staan en is de tweede in Nederland. Uwe Jendrusch, directeur van het surfcentrum, ver wacht dat de waterjump in het volgend voorjaar gebruiksklaar is. Door Gert van Engelen Planmatige en 'bureauti- sche' beslommeringen zijn de belangrijkste redenen voor de vertraging, zegt Trudy Leer- schoon, voorlichtster van het natuur- en recreatieschap de Grevelingen. "We hebben ons wat verkeken op de tijd die het kost om alle organisatorische regelingen en de bouwver gunningen rond te krijgen", vertelt zij het Eilanden-Nieuws desgevraagd. "Er komt immers heel wat voor kijken om zoiets opgezet te krijgen. Er moeten tekeningen worden gemaakt, een aanne- iTier gezocht. Dat is in dit geval niet eenvoudig, want van dit bouwsel bestaat er maar één in Nederland. Daarnaast moet er een vergunning komen om te bouwen in het openbaar gebied, moet er subsidie wor den aangevraagd en overleg gepleegd met overheden en toekomstige exploitanten. Helaas gaat dat niet zo vlot als we zouden willen." Recreatieondernemers en de regionale VVV signaleren dat de Brouwersdam m eco nomisch en recreadef opzicht de 'slagader van de regio is geworden. Fienduizenden badgasten, festivalgangers, zeilers en sporters, afkomstig uit Nederland en de direct omringende landen, weten steeds beter de stranden, evenementen en toerisd- sche attracdes te vinden. Met de springschans zal de dam alleen maar aantrekkelijker worden en uitgroeien tot een trendsettend, sportief strand en watersportcentrum, is de verwachting. De plannen ervoor zijn al zeker eenjaar oud. Het project werd gelanceerd door het natuur en recreatieschap de Grevelin gen, dat hoopt er den procent méér toeristen mee naar de Brouwersdam en omgeving te lokken. Eerder in 2007 besloot de provincie Zuid-Holland de waterjump financieel te steunen. Zij zegde toe om 75 procent te subsidiëren van de bouw, die ruim honderddui zend euro kost. De gemeente Goedereede keurde de komst van de schans al goed. Die toestemming was nodig omdat volgens het gel dende bestemmingsplan speel toestellen op de Brouwersdam niet hoger dan drie meter mogen zijn. De schans komt daar minstens dubbel boven uit. De coördinatie van het opmerkelijke project berust bij de Groen Service Zuid-Hol land (GZH), de instantie die is belast met het dagelijks beheer van de Grevelingen. Een waterjump is een soort skihelling, maar dan voor watersporters. Tot nog toe is er maar één zo'n schans in Nederland, in het natuurbad De IJzeren Man in Eindhoven. Deze schans, ook de eerste in'~ Europa, is multifunctioneel en van hout. Skiërs maken er gebruik van, maar ook snow- boarders, BMX'ers, kanoërs en inlineskaters. Al deze out- doorsporters zijn erop uit om aan het eind van de afdaling met een spectaculaire sprong in het water te belanden. De waterjump in Eindhoven, een idee van mogulskiër Jef frey Bignell, is van de Vereni ging Freestyle, en ging open in juni 2006. De schans is 6,5 meter hoog, vijf meter breed en heeft een aanloop van 25 meter en een helling van der tig graden. De waterjump die verrijst op de Brouwersdam, op de Kabbelaarsbank, wordt enigszins vergelijkbaar: 8,5 'meter hoog, vijf tot zes meter breed en wordt opgebouwd uit een combinatie van staal en hout. Verschil is er vooral in het gebruik, zegt Uwe Jendrusch, die de schans gaat exploite ren. De Eindhovense water jump is volgens hem hoofd zakelijk bedoeld voor free- styleleden en bezoekers van bedrijfsfeesten. Jendrusch wil op zijn schans "iedereen" toe laten, dus niet alleen profes sionele springers, maar ook recreanten en hun kinderen. Zo'n bredere opzet is naar zijn mening recreatief alleen maar gunstiger. GOEDEREEDE - Tra ditiegetrouw is op don derdag 27 december, van 19.00-21.00 uur, de toren van Goedereede geopend voor bezoekers. Beiaardier Jan Bezuijen zal die avond het carillon bespelen. U kunt hem in actie zien, zelf proberen te spelen, genieten van het museum en van het uitzicht. Vooral voor kinderen blijkt dit elk jaar weer een spannende beleve nis fe zijn: de geheim zinnige toren, de wen teltrap en het nachtelijk uitzicht met vuurtoren- lichten en de lampen van wachtende schepen in de Eurogeul maken dit uitstapje voor velen onvergetelijk. De Sdch- ting Goereese Gemeen schap zorgt voor warme chocolademelk. OOSTFLAKKEE - Het Neder landse Rode Kruis bestaat 140 jaar en de afdeling Oostflak kee heeft dit met de ouderen van de gemeente Oostflakkee gevierd. In september heeft de afdeling in elke dorpskern een gezellige middag georgani seerd. In een PowerPoint pre sentatie is het ontstaan van het Nederlandse Rode Kruis en de ontwikkehngen in die 140 jaar belicht. Ook de activiteiten van de afdeling werden toegelicht. Na de pauze name de heer Hans den Braber de aanwe zigen mee in zijn levensver haal naar de geschiedenis van Ooitgensplaat rond de Tweede Wereld oorlog en de waters noodramp van 1953. Hierna nam Corrie Hihjer-den Bra ber de gasten mee naar haar jeugdjaren. Door haar verba- len kwamen bij velen weer veel herkenbare momenten naar boven. De heer Vervloed ver hoogde de sfeer met accorde- onmuziek tijdens het klaarzet ten van de maaltijd, waarmee de middagen werden afgeslo ten. Clezellige middagen waren het en het afdelingsbestuur is Hans den Braber en Corrie Huijer-den Braber, maar ook de beheerders van de gebou wen waarin de middagen wer den gehouden heel erkentelijk voor hun medewerking. Ook bakkerij Van Harberclen fo"5r hel speciaal gemaakte gebak en Catering van der Baan voor de diverse leveringen en de Rabobank voor htm bijdrage uit het Stimuleringsfonds. Hel bestuur ziet terug op geslaagde middagen door de aanwezig heid van vele ouderen. Was u er niet bij? Ze gaan door met hun activiteiten, dus kunt u daar alsnog aan deelnemen. Wie meer wil weten of mis schien zelfs vrijwilliger wil worden, kan bellen naar Lian Jacobs, tel. 611661. NIEUWE-TONGE - De uitslag van de kerstmarktverloting van zangvereniging Apollo luidt als volgt: Nr. 81, 117, 220, 242, 281, 288 en 290. De prijzen zijn op te halen bij mevr. R. Don kersloot, Kon. Julianastraat 24 te Nieuwe-Tonge, tel. 651900. OUDE-TONGE - De brand weer van Oude-Tonge werd jl. vrijdaga\ond tegen kwart voor tien gealarmeerd voor een onge\al met beknelling in de bebouwde kom van Oude-Tonge. Op de kruising Stat ions weg/Eisenbowerlaan waren ten gevolge van een voorrangskwestie twee auto's zodanig op elkaar gebotst dat van één auto een inzittende er niet uitkon omdat het portier niet meer te openen was. De brandweer loste dit probleem op, zodat deze passagier het \oertuig uil Kuu. De bestuur ders van beide auto's bleven ongedeerd, ambulanceperso neel ontfermde zich over de bevrijde passagier De auto's raakten flink beschadigd. Foto: Persburo Flakkee

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 2007 | | pagina 12