Kleurrijk herfstblad De ffeschiedenis van het stoomschip 'Cornells'
Vrachtwagen met chemicaliën in de sloot
Het weer van volgende week...
Vrij koud en rustig
weekeinde
Thema-avond
over Meniere
EIUVt1DEI1.t1IEUW5
Heesters
Verzorging
Tuintips voor oktober
full copy-service
PAGINA 7
VRIJDAG 19 OKTOBER 2007
Als blad verkleurt, wor
den er kleuren zichtbaar
die er altijd al zaten, maar
onder het bladgroen 'ver
borgen'. Dat laatste wordt
door de plant teruggetrok
ken als voorbereiding op
het afstoten van het blad,
In de bladsteel wordt een
kurklaagje gevormd. Door
weer en wind breekt dat
door en het blad dwar
relt naar beneden. Op de
grond wordt het langzaam
afgebroken en verrijkt de
bodem met alle stoffen die
erin zitten. Een perfecte
kringloop die nu de mooi
ste 'color show on earth'
veroorzaakt.
De kleuren van herfstblad kun
nen fantaslisth /ijn. liij enkele
soorten bladverliezende bomen
en heesters zells buitengewoon
mooi. liijvoorbeeld Japanse
esdoorns kinuien een symfo
nie aan tinten tentoonsprei
den. Ken van de mooiste is de
scharlakenrode Acer jmlvialum
'Osakazuki', maar er zijn veel
meer prathtig verkleurende
e.sdoorns. Cu ze nu bekijken
en kiezen. Cercidiphilliim's
kleuren geel, roze en paars.
Sehitteiend is de (helaas voor
veel tuinen te grote) amber-
bt)om {IJipiiflambar slymciflua)
met kleuren die aan een en
dezelfde boom van oranje tot
diep paarsrood verschillen.
I'>n adembenemend gezicht!
Sprankelend getint zijn ook
het oranjerode herislblad van
de fluweelbootji (R/ii/s lypkina),
de oranje en lode tinten van
het krentenboompje {Amelan-
chier lamanhii), het geel, oranje
en roodpaai s van Parrotia per-
sica, het scharlakenrood van de
Chinese lupelo {Nyssa sinensis)
en vele, vele andere. De Japan
se tempeiboom {Cuikgo hiloha)
kleinl |)rachtig geel.
Eén van de mooiste is een kar
dinaalshoed (/üiim.fm/is alal/is)
mei werkelijk verpletterend
mooie, slerkroze tot f<;lrode
bladlinten. Fothtigilla gardenii
(tot 1 m hoog) verkleint oran
je, rood en paais door elkaar.
Zuurbessen {lii'ibnis), kornoel-
Di' Japanse esdooni geeft in oktober
'een symptnie van tinten'.
jes {Cumus), de blauwe bes
(Vaccinium corymbosum) en de
eveneens van zure grond hou
dende Disanlhus cercidifotius zijn
in de herfst ook magnifiek van
kleur. Hetzelfde geldt voor een
aantal klimmers, bijv, de wilde
wingerd (Parlhenoeissus) met
paarse, rode en gele tinten,
en de sierdruif' Vitis cuigneüae
die rood en paars kleurt. Bij
voorbeeld bij hemelse bamboe
(Nandimi domeslica, verkleurt
rood) en Leucothoe wallen. Bij
de laatste verkleurt het blad
van groen naar bont roomwit
met gele en roze tekening.
l5omen en heesters moeien
goed verzorgd de winter in.
Blad wordt vaak weggeharkt.
Cleel in plaats daarvan organi
sche mest ol een mulchlaag van
compost. Controleer booinban-
den. Snoei beschadigde takken
weg.
Het is nu de ideale tijd om
heide en bladverliezende hees-
teis en bomen te planten. Niet-
wiuterhaide bollen en knollen
rooien, laten diogen en vorst-
vrij, maar koel opslaan. Voor-
jaar.sbollen polen en tweejari
gen planten. Zet de compost-
hoop ol' -container om voor
een betere vertering. Haal
al'stervend materiaal van vaste
planten nu alleen weg waar het
groenblijvers zou kunnen hin
deren en verslikken, fiet kan
in de winter prachtig zijn.
Gebr. de Waal BV Drukkerij
Langeweg 13
J245 KE Sommelstlijk
Posthus 27
3240 AA MiiWelhamis
Tel: (0187) 47 10 20
Fax: (0187)48 57 36
algemeen
www.drukkerijdewaal.nl
In de volksweerkunde hebben we een groot aantal weer
spreuken waarvan driekwart zo'n beetje onzin is. 'Is
oktober warm en fijn, het zal een strenge winter zijn...'
Evenwel is het niet helemaal uit de lucht gegrepen. Er is
namelijk een enigszins positief verband aangetoond lussen
een milde, droge oktober en de daaropvolgende winter,
die wat vaker neigde naar de koude kant in cfe afgelopen
halve eeuw.
Zo'n ontwikkeling is uiteraard geen wetmatigheid, maar
misschien kiest de winter straks eindelijk eens voor een wal
koudere variant, na elf'jaar zonder fatsoenlijk schaatsijs.
Hel vorige weekeinde gaf' weer l'oriTiidabol weer en de
beloofde 18 graden rolde zondagmiddag inderdaad uit de
bus.
De eerste oktoberheltt verliep overigens gemiddeld alweer
iets te warm in hel zuidwesten van het land.
Donderdag zaten we, na de woensdagse regens, echt volop
in de kouclere lucht met 12 graden.
Wel knapte het weer zienderogen op (naast die bui nog)
en opvallend was de steike opmars van de luchtdruk
(door hel snel naderen van een hogedrukzone) die voor
de oplettende waarnemer goed te volgen was op de hiiis-
barometer.
Dit weekeinde (het derde droge en kalme op rij) is het weer
vertrouwde hogedruk die de dienst uitmaakt, maar geen
superlatieven meer wat de temperaturen betreft, want die
laat een behoorlijke veer.
Mogelijk wordt het niet zo o\ertuigend stralend als de
twee voorbije weekeinden. Lage wolken en eventueel wat
mist, die wat langer zouden kunnen blijven hangen, kun
nen wel eens een beetje roet in het eten gooien en dan
wordt het als we pech hebben opeens niet veel warmer dan
10 graden overdag. Maar waarschijnlijk wint uiteindelijk
de najaarszon het tocli, hoewel het dan ook niet echt warm
wordt met slechts 12-13 graden. Al met al scheelt het een
jas met de voorgaande dagen.
In de van («igine koude lucht uit noordelijke richtingen,
die gedurende de tamelijk heldere nachten tot rust komt
en sterk kan afkoelen, zou hel trouwens tot nachtvorst
kunnen komen. Op ooghoogte kan het vooral zaterdag
ochtend ronduit koud zijn op Flakkee, met een waarde
van amper 2 graden boven nul, terwijl het boven de wei
landen richting zuidoostkant van de eilanden enkele gra
den vriest. In de nacht naar zondag wordt het tijdelijk iels
minder koud.
In de nieuwe week blijft het voorlopig aan de koude kant
en o\erwegend droog, waarbij solide
hogedruk de dienst blijft uitmaken.
Weerman Mare Putto
Als scheepvaartliefhebber las ik in de 'Scheepvaart
nieuwsbrief' van P. Sinke uit Hoek van Holland over
de ondergang van het stoomschip 'Cornelis' op 16 okto
ber 1922, ter hoogte van het Zweedse Öregrund. Het
trof mij ten zeerste dat daar een monument ter nage
dachtenis aan de opvarenden van dit schip, na vijfen
tachtig jaren, nog werd gevonden en door de plaatse
lijke bevolking aldaar nog steeds wordt onderhouden.
Een collega roeier uit Terneuzen, Adri van der Wege,
heeft een onderzoek gedaan naar het ongeluk met de
'Cornelis' van de rederij A.C. Lensen uit Terneuzen en
dit gaf mij aanleiding om deze gebeurtenis te beschrij
ven in het Eilanden-Nieuws. Bij het onderzoek naar de
geschiedenis van het stoomschip 'Cornelis' heb ik met
toestemming gebruik gemaakt van het boek 'Scheeps
rampen' van Arne Zuidhoek en van het boekje 'Lief en
Leed' van Joh. 'Van de Ree uit Terneuzen.
Het is vrijdag, 13 oktober
1922. Bij de slyterij haalt ze
twee flessen bier, één voor de
zaterdag en één voor de zon
dag. Vijf sigaren en een zakje
shag - haar van de weduwe',
zo wordt dit in de volksmond
wel genoemd - en wat lekkers
voor bij de chocolademelk.
Zaterdag, vroeg in de mor
gen kan hij 'thuis' varen en
heel Ter Neuzen maakt zich
op voor een feestelijk ont
haal. Dat is altijd de gewoonte
in deze Zeeuwse havenplaals
Ter Neuzen, wanneer er een
schip van de Zuid Nederland-
sche Stoomvaart Maatschap
pij binnenkomt.
Maar nu zit de vrouw zwij
gend bij hel bier en de geslo
ten zak met shag voor zich uil
te staren. Haar dorpsgenoten
lopen heen en weer van en
naar de haven, met liet hoofd
naar beneden. Hel zal toch
niet waar zijn, het kan toch
niet dat zo'n schip... versla
gen denkt ze na.
In het bureau van de 'Ter
Neuzensche Courant' in
de Noordstraat, hangen
vier berichten aan de muur
geplakt; die vermelden in
sobere taal over een noodlot
tige gebeurtenis heel ver weg.
Het eerste bericht luidt; "Het
SS 'C^ornelis' aan de grond bij
de Alandseilanden". En het
tweede geeft te lezen: "Het
SS 'Cornelis' vast op de rotsen
van Öregrund". Het derde
bericht vermeldt: "Bergings
vaartuig 'Diana' uit Stock
holm bij hel SS 'Cornelis', de
bemanning blijft aan boord".
f-'" spelen bedachten door
"aar hoofd clat scliepeii \aak
'itig op eigen kracht viijko-
nien, maar de onzekerheid
'*'nt het van haar gevoelens
'»er hoe het in hel gunstigste
pfcval zou kunnen "zijn. Wat
an er niet misgaan, ondanks
Op de foto van het monument op de
begraafplaals van Öregnmd staan
de volgende zes namen:
M. Veerduin uit Amsterdam, Ie
macliinht, 42 jaar (met foto)
A. Visser uü Delfzijl, 2e machinist.
24 jaar
L. Oppeneer uit Ter Neuzen,
lichtmalroos, 27 jaar
A. van de Klooster uit. Ter Neuzen,
matroos, SOjaar
G. van de Vrede uil Ter Neuzen,
matroos, 29 jaar
J. Maas uit Hoek, messroom
bediende, 16 jaar
s.s. 'Cornelis' 16 October 1922
En het laatste bericht ver
meldt dat de reddingboot uil
Singoe langszij de 'Cornelis'
is geweest en niemand meer
op hel scliip aantrof. Na dit
bericht wordt er niets meer
vernomen van deze 'meldka-
k
dat het goede zeelui zijn. De
kapitein is een eilander, de
Hollandse bemanning is niet
•JHervaien en de 'Cornelis' is
een sterk en betrekkelijk jong
schip. Het werd gebouwd in
1.914, was ruim 2400 BRT en
tigendom van A.C. Lensen's
Stoomvaart Maatschappij uit
Ier Neuzen.
De 'Cornelis' zou deze keer
'laar laatste reis maken in ver
band met de komende ijsgang
en vertrok vanuit UleaboVg in
Finland, hoog in het Noor-
flen van de Bi^tnische Golf,
'liet een parlij inijnhoul dal
bestemd was voor Wallonië.
Daarna zou het schip een dok
beurt krijgen in Tees. (Eng).
Op zonclag 15 oktober 1922
pa.sseert het s.s. '(>)rnelis'
liet lichtschip 'Grundkallen'
en de kapilem vraagt: "Is dit
Storbroltens Vuurscliip?"
"Nee" luidt hel antwoord,
"hier Grundkallen 'Vuur-
schip". Kapitein Teensma
bevestigt dit antwoord niet
maar wendt de steven zuid-
westelijker dan haar op dat
moment voorliggende koers.
Als reactie daarop lost het
vuurschip waarschuwings
schoten af, waarop de 'Cor
nelis' zou moeten reageren.
(Waarschuwingsschoten
werden in die lijd gebruikt
om de aandactit te trekken,
wanneer men een verkeerde
koers voorlag of als er gevaar
voor aanvaring bestond.) Een
reactie bleef uit en liet .schip
koerste ricliling de rotsach
tige kust van Öregrund.
Hel lichtsein van hel Zweedse
vuurschip 'Grundkallen' was
juist gewijzigd en kort daar
voor veranderd van karakter,
bijna gelijk aan het vuurschip
'Storbrotten', dat in de Finse
wateren lag. Hel karakter
van dit liclitsein werd als
zodanig niet herkend door
de kapitein van de 'Cornelis'.
Waarschijnlijk was kapitein
Teensma daarvan nog niet op
de hoogte gebracht toen hij
Een fraaie lekening'van het s.s. 'Cornelis'.
Adri x>an der Wege bij de .scheepsbel van de 'Conielis' in Öregrund.
van de Botnische Golf rich
ting de Oostzee voer.
De opvarenden horen dooi
de sterk aanwakkerende wind
ook de waarschuwingsscho
ten van het vuurscliip niet en
de 'Cornelis' stevent met een
flinke vaart recht op de rot
sen van Grunkallen af. Het
onvermijdelijke gebeurt dan
ook en het schip vaart op de
Zweedse rotsen. Bij de stran
ding was er geen reden tot
paniek, het weer was belrek-
Kelijk rustig en dezelfde dag
kwam er nog een reddingboot
uit Singoe langszij. De kapi
tein deelde hen mee dat de
bemanning aan boord van de
'Cornelis' bleef, waarschijn
lijk omdat hij dacht toch nog
op eigen kracht los te kunnen
komen. De reddingboot voer
toen naar de liaven terug. Ze
waren immers niet nodig.
In de nacht van 16 op 17
oktober, tijdens een woeste
noordwester, seint de 'Cor
nells': "We hebben de boten
verloren", waarop de red
dingboot oninidciellijk naar
het schip terugvoer.
Bij aankomst blijkt dat de
'Cornelis' al zo goed als
onderwater verdwenen is.
Een gehavend stuurhuis, zon
der schoorsteen met alleen
nog wal luchlkokers en mas
ten, steken nog boven water
uit. Niemand van de tweeën
twintig opvarenden werden
meer levend gevonden. De
reddingboten werden, kapot
geslagen, gevonden op de
rotsen. Volgens liet bericht
van de bergingsmaatschappij
te Slockholni is het Neder
landse stoomschip op maan
dag gebroken en daarna
gezonken.
In Ter Neuzen wachten de
zeemansvrouwen na deze
berichten van de krant nog
steeds met grote spanning af.
Zouden ze nog in leven zijn?
Zouden ze nog in de redding
sloepen zijn? Vragen zijn er
honderduit, maar er is nie
mand die ze kan beantwoor
den. Het zijn ook deze vrou
wen die nog lioop koesteren
op een goecle afloop van deze
tragedie. De gemeenteraad
van Ter Neuzen heeft een
spoedvergadering belegd om
cle vermiste opvarencfen te
herdenken, maar ook om een
comité op te richten om de
nabestaanden van de opva
renden van de 'Cornelis' in
hun levenstiehoefte te doen
voorzien.
In totaal komen dertien van
de tweeëntwintig opvaren
den uit Ter Neuzen en steeds
wordt men gewaar dat nie
mand deze ramp heeft ovei-
leefd. Men wordt geconfron
teerd met het ernstige feit
dat er iels verschrikkelijks
gebeurd moet zijn omdat er
inmiddels al zes lichamen zijn
aangespoeld bij Öregrund,
deels onherkenbaar maar
toch..., hel zijn cle opvaren
den van de 'Cornelis Naar
mate de tijd verstrijkt en er
lichamen aanspoelen aan de
Zweedse kust, kan er niet
meei' aan woiden getwijfeld
dat het hier om de opvaren
den van de 'Cornelis' gaat.
Ook spoelen er wrakstukken
aan van de reddingboten. En
zo wordt definitief vastgesteld
dat het om de bemanning van
de 'Cornelis' gaal.
Vele Ter Neuzenaren zijn in
rouw gedompeld. De beman
ning van de bergingsstoom
boot 'f-Ierakles' verrichten
duikonderzoeken en moeien
melding maken dat niemand
van de opvarenden deze tra
gedie heeft overleefd. Aan de
Nederlandse rederij wordt
gemeld dat bij Singoe een
lichaam is aangespoeld dat
geen herkenningsteken had,
zoals een tatoeage of iets van
dien aard. Ook geen papie
ren waaruil men zou kunnen
afleiden dal hel om een van
de opvarende van de 'Cor
nelis' zou gaan. De daarop
volgende dagen worden nog
meer lichamen gevonden,
die in de omliggende plaat
sen worden begraven.
Op 5 november 1922 werd
in de 'Ter Neuzensche Cou
rant' het volgende vermeid:
"Onder builengewime deelne-
miiigyoiid vrijdag op hel kerkhof
van Öregrtmct de leraarde bestel
ling j)l(itds van de omgekomenen
hij de ramp van het s.s 'Cornelis'.
Een grote stoet, waaronder de
bemanning van een twintigtal
.schepen die in de haven lagen,
volgden de zes kisten grqfiuaarls.
Dominee, Sahlherg uit Öregrund
hield een treffende rede en onder
hel zingen van een psalm door
hel plaatselijke koor, vond de ter
SP^-S^ö
(Kirdebeslelling van de zes beman
ningsleden plaats
"Volgens het strandingsrap-
porl betreffende hel vergaan
van de 'Cornelis' is de oor
zaak van hel aan de grond
raken van het stoomschip te
wijten aan de vergissing van
de kapitein die het Grund-
kallens en Storbottens vuur
schip met elkaar verwisselde
wegens grote overeenkomst
van de seinlichten. De kapi
tein had dit zelf verklaard
aan de stuurman van de red
dingboot, toen hij weigerde
niet zijn bemanning het schip
te verlaten. Het rapport ver
meld verder dal de hele
bemanning is omgekomen.
Tenslotte: mijn vriend en col
lega Adri van der Wege reis
de vorig jaar naar Zweden en
bezocht Öregrund, waar hij in
het plaatselijke museum oog
in oog stoncl met de scheeps
bel van de 'Cornelis'. Ook de
begraafplaats die hij bezocht,
wekte bij hem een emotie op
die niet te beschrijven is. Als
hobbyist kan ik deze emo
tie goed begrijpen. Een drie
meter hoge geclenksleen met
daarin de namen gebeiteld
van de zes opvarenden van
de 'C;ornelis' cliebij Öregrund
gevonden en begraven zijn,
wordt nog steeds keurig
onderhouden door de plaat
selijke bevolking. Nog steeds
worden er geregeld moenien
bij het monument gelegd en
dat dwingt respect af.
De geschiedenis van de 'Cor
nelis' voltrok zich nu vijfent
achtig jaar geleden en mede
vanwege dat feit heeft Adri
een verzoek in gediend bij het
stadsbestuur van Terneuzen
om ook hier een monument
te plaatsen als herinnering
aan deze ramp, waarbij der
tien plaatsgenoten omkwa
men. Hel is ontegenzeggelijk
dat de geschiedenis van de
rederij A.C.Lensen met zes
schepen in hel begin van de
twintigste eeuw, één van de
belangrijkste werkgevers was
van liet bescheiden haven-
plaatsje Terneuzen.
Met dank aan Adri van der
Wege
Schiedam, Maarten Bezuijen
Draaiduizeligheid, ge-
hoorverlies en oorsuizen?
Herkent U deze verschijn
selen? Misschien bent U
wel één van de ca. 20.000
Nederlanders die lijden
aan de ziekte van Méniè-
De Nederlandse Vereniging
voor Slechthorenden (NWS),
afdeling Rotterdam, orga
niseert op 8 november een
thema-avond over deze aan
doening voor leden, patiënten
en belangstellenden. Mevr
Marianne Hoge-van Hassel,
erxaringsdeskundigen lid \an
de NWS commissie Meniere,
houdt een inleiding over hoe
we deze aandoening kunnen
herkennen en hoe we ermee
kunnen leven. Na de pauze is
gelegenheid tot vragenstellen.
De avond wordt van 19.30-
21.30 uur gehouden in Het
Diekhuus, Beneden Zandpad
7 te Middelharnis. Ringlei
ding en schrijftolk zijn aanwe
zig. De entree is gratis. Opge
ven voor deze avond kan bij
mevr R. Jongerius-Kommers.
tel. 0184-661318, e-mail Rot-
lerdam@nvvs.nl, of bij dhr. A.
den Toom, tel. 0184-682045,
e-mail ariedentoom@helnel.
nl.
DIRKSLAND - Aan de
Korteweg, de verbindings
weg tussen de Zuiddijk
en de 'Wellestrijpsedijk,
tussen Dirksland en Her
kingen, is woensdag aan
het eind van de morgen
een vrachtwagen van Van
Gansewinkel in de sloot
terecht gekomen.
Doordat de chauffeur uil moest
wijken, kwam hij in de modde
rige berm terecht, waarin zijn
wagen wegzakte en waardoor
de berm vervolgens afbrak. De
vrachtwagen xiel daardoor in
de sloot.
De chauffeur kwam met de
schrik vrij, maar slelde - om
uit de cabine te kunnen komen
- enkele helpende handen van
te hulp geroepen tjraiidweer-
niensen wel op prijs.
In de laadruimte van de
vrachtwagen werden o.a.
vaten chemisch afval vervoerd.
Door het ongeval leken enkele
vaten ammoniak te zijn gaan
lekken.
De brandweer giritj daarom
met de nodige voorzichligheKl
- o.a. met gasmaskers op - de
laadruimte binnen.
(Foto: Hans Vitlerimi
