Scheppingsgeloof een gevaar
voor mensenrechten f
Nieuwe bladmuziek
voor orgel
Kerk
diensten
Lege
ZELFDE W
Mannenkoor
'Ons Koor'
naar Berlijn
Verzamelaars-
beurs De Staver
EIUnDBI-niEUWS
Het Bach-orgel
in de
Grote Kerk van
Dordrecht
EIIAt1D^,|1IEUWS
Prof. dr. H. Jochemsen
Recensie:
Bij muziekuitgeverij Can-
tique te Rijssen wordt
hard gewerkt. Vele inspan
ningen worden er verricht
om periodiek vele ahvisse-
lende nieuwe muziekuit-
gaven op de markt te laten
verschijnen. Ik bespreek
dit keer drie bundels.
Knevel
Zwaving
Bach bewerkt voor orgel.'
Zondag 21 oktober 2007
J.M.J. Kieviet
Als verplegende op vakantie?
Ga mee met de Zonnebloem!
(076) 564 65 65
www.zonnebloem.nl
de Zonnebloem*
PAGINA 2
Ethiek
Is het scheppingsgeloof een
gevaar voor de democratie en
voor de mensenrechten? Als
we de Parlementaire assemblee
van de Raad \an Europa moe
ten geloven, is dat het geval. U
hebt er wellicht al over gele
zen. Op 4 oktober jl. nam de
Parlementaire Assemblee van
de Raad van Europa een ver
klaring aan waarin de lidstaten
werden opgeroepen het onder
wijs in het creationisme tegen
te gaan. Dergelijk onderwijs
zou de leerlingen/studenten
in verwarring kunnen bren
gen omtrent de 'echte' weten
schappelijke stand van zaken
ten aanzien van de oorsprong
van alle biologische leven en
van de mens. Een geloofsvisie
- het scheppingsgeloof - zou
verward gaan worden met de
feitelijke stand van zaken zoals
de evolutietheorie die formu
leert. Misleiding, een duidelijk
voorbeeld van schending van
mensenrechten..., toch?
Een parlementaire assem
blee die zulke zaken met meer
derheid van stemmen beslist, is
bezig haar geloofwaardigheid
te verspelen.
Wat is eigenlijk de Raad van
Europa? Het is een organisa
tie bestaande uit 47 staten in
Europa die is opgezet ter bevor
dering van de democratie, de
rechtstaat en de handhaving
van de mensenrechten in Euro
pa. Deze Raad is opgericht in
1949 en reeds in 1950 werd in
Rome het eerste internationale
'Verdrag voor de bescherming
van de mensenrechten en de
fundamentele vrijheden' door
toenmalige lidstaten onderte
kend. Vrijwel alle landen van
Europa zijn lid, inclusief Rus
land en Turkije. Het is dan ook
onmiddellijk duidelijk dat het
onderwijs in het creationisme
in sommige Europese landen
als één van de ernstigste bedrei
gingen van de mensenrechten
gezien moet worden.
Alle gekheid op een stokje,
de RvE doet veel nuttig werk
en heeft ook goede verdragen
tot stand doen komen. Een
bekend verdrag op het gebied
van de geneeskunde is de Con
ventie over mensenrechten
en biogeneeskunde (Oviedo,
1997) waarin waardevolle din
gen staan en bijvoorbeeld over
embryo-onderzoek een rela
tief terughoudend standpunt
wordt ingenomen. Dat valt niet
weg door deze uitglijder.
Terug naar de uitspraak
over creationisme. Een paar
opmerkingen. In de eerste
plaats meen ik dat het verband
tussen het onderwijs over de
oorsprong van het leven en de
mensenrechten ver gezocht is.
Mijns inziens is juist vrijheid
van onderwijs een democrati
sche verworvenheid waar deze
uitspraak door heen fietst.
In de tweede plaats wor
den creationisme en evoluti-
onisme op een onhoudbare
manier tegenover elkaar gezet
als 'geloof' tegenover 'feit' en
'wetenschap'.
De evolutietheorie is een
theorie in de wetenschap die
allerlei waarnemingen op de
gebieden van vooral biologie,
geologie en astronomie in een
samenhangend verband brengt
en poogt daarvoor een ver
klaring te geven. De theorie is
voortdurend in ontwikkeling
en als verklaringsmodel van
de oorsprong van het leven en
van de mens schiet de theorie
op essentiële punten tekort. De
pretentie dat het hier om feiten
gaat en bewezen verklaringen
is wetenschappelijk onzin en
moet dan ook gezien worden
als een ideologie, of zo u wilt,
een geloof De evolutietheorie
is zelf ook gebaseerd op geloofs-
vooronderstellingen.
Het begrip creationisme is
niet geheel eenduidig, mis
schien ook wel niet onder haar
aanhangers. Mogelijk ligt hier
ook wel een beetje een aanlei
ding voor de uitspraak van de
Raad. Het woord creationisme
doelt in de eerste plaats op het
geloof dat de wereld en alles dat
er is, geschapen is door God.
Maar vervolgens wordt er in
de discussie 'schepping versus
evolutie' vaak ook een weten
schappelijke theorie of model
mee bedoeld waarin men op
basis van het scheppingsge
loof het ontstaan van de aarde
en van alle levende organis
men probeert te verklaren. En
het zoeken naar een dergelijk
model vind ik heel interes
sant en de moeite waard. Maar
men zal dan toch moeten blij
ven onderscheiden tussen het
scheppingsgeloof - dat is het
geloof dat God alles geschapen
heeft - en een wetenschappe
lijke theorie waarin men aller
lei waarnemingen probeert te
verklaren. Wetenschap is altijd
mensenwerk en feilbaar en we
moeten altijd voorzichtig zijn
onze theorieën te bekleden met
het gezag van Gods Woord. Wat
Gods Woord zegt over de oor
sprong en schepping van alles,
openbaart de diepste dingen die
daarover gezegd kunnen wor
den. Dingen die voor een goed
verstaan van onszelf als mens in
deze wereld en als mens tegen
over de Schepper, onmisbaar
zijn. Maar die waarheden zijn
niet zomaar te vertalen in een
wetenschappelijk model. Laat
ik een ander voorbeeld geven.
Wat de bijbel in allerlei teksten
zegt over de verhouding tussen
God en het onweer, openbaart
diepe waarheden over Gods
werk in natuur en geschiedenis.
Maar we kunnen daarvan niet
een wetenschappelijke theorie
over het onweer van afleiden.
Nu zal deze vergelijking op
bepaalde punten ook wel weer
mank gaan. Maar wat ik wil
benadrukken, zijn twee dingen.
In de eerste plaats dat iedere
theorievorming in de weten
schap uitgaat van geloofsvoor-
onderstellingen. Ten tweede
dat uitgaan van het geloof in de
schepping zoals de bijbel daar
over spreekt, nog niet hetzelfde
is als een wetenschappelijke
theorie. Dit laatste blijft men
senwerk. Daar komt bij dat het
scheppend werk van God zelf
een geheim blijft dat ontoegan
kelijk is voor wetenschappelijk
onderzoek omdat het een een
malige en unieke gebeurtenis is
geweest.
Hoe het met de verhou
ding van de Schrift tot weten
schap op dit punt wel ligt, is
ondermeer om die reden een
ingewikkeld probleem. Ik pre
tendeer niet daarop een slui
tend en afgerond antwoord
te hebben. Mede daarover is,
interessant genoeg een dag
voor de uitspraak van de RvE,
een boek uitgebracht waarin
een heel aantal christenweten
schappers schrijft. Het heet
'Omhoog kijken in platland',
onder redactie van C. Dekker,
G. van de Brink en R van Wou
denberg. Christenen schrijven
daarin hoe ze als gelovige bezig
zijn in hun vak en daarover
nadenken. Ondermeer wordt
ingegaan op de verhouding
tussen Schrift en wetenschap.
Het is blijkbaar mogelijk om
als christen, gelovend in God
als de Schepper van alle din
gen, zinnig bezig te zijn in de
wetenschapsbeoefening, onge
acht of men zich nu creationist
wil noemen of niet.
Naar mijn besef is de ver
warring in het evolutionistische
kamp over de verhouding tus
sen geloof en wetenschap groter
dan onder christenen. En wat
er in de biologieles aan de orde
moet komen over evolutiethe
orie en over de relatie tot het
geloof in de Schepper, laat dat
maar over aan de scholen en de
docenten die bewezen hebben
onderwijs van goede kwaliteit
te bieden. En laat de Raad van
Europa zich bezighouden met
haar core business, de mensen
rechten. Ook in Europa is er
dan nog genoeg te doen.
SOMMELSDIJK - Het
Mannenkoor Ons Koor
vertrekt volgende week
voor een vijfdaagse reis
naar Berlijn. In deze stad
zal het koor een bijdrage
leveren aan een koorfesti
val.
Meer dan een jaar geleden is
het koor al begonnen met de
voorbereidingen voor haar reis
naar Berlijn. Zelfs in de vakan
tie heeft het koor gerepeteerd.
Maar nu zijn de mannen er
klaar voor. Donderdag 25
o'ktober vertrekt het koor rich
ting Berlijn. Op de heenreis
wordt er voor de eerste keer
gezongen in de Andreaskirche
te Hildesheim.
Op vrijdag is er het Koorfes
tival in de festivalzaal van de
Philharmonie in Berlijn. Een
aantal koren uit Nederland
neemt hier aan deel. 's Avonds
verzorgt het koor een optre
den in de Komische Oper in
Berlijn. De zaterdag zal op
een ontspannen wijze worden
doorgebracht. Met een gids
zal Berlijn worden verkend en
's avonds is er een feestelijke
avond, samen met de andere
koren. Tijdens deze gelegen
heid zullen ook de oorkondes
worden uitgereikt.
Zondag geeft Ons Koor haar
medewerking aan een kerk
dienst in de Heilige Familiekir-
SOMMELSDIJK - Op
zaterdag 27 oktober 2007
wordt er weer een verza-
melaarsbeurs gehouden
in De Staver te Sommels-
dijk.
Bent u op zoek naar munten,
postzegels, curiosa, ansicht- en
3D kaarten, telefoonkaarten,
klein antiek of wat dan ook om
uw verzameling uit te breiden
of compleet te maken, dan
kunt u op deze beurs terecht.
Er zijn vele standhouders aan
wezig, die u graag van infor
matie voorzien en u mogelijk
met hun verzamelobjecten van
dienst kunnen zijn.
Ook kunt u er uw oude mun
ten, bankbiljetten en postze
gels verkopen of laten taxeren.
De beurs wordt gehouden van
10.00 tot 16.00 uur, de toegang
is gratis.
Wie meer wil weten of aan de
beurs wil deelnemen, kan bel
len naar 0187-651638.
che in Berlijn, waarna er een
rondleiding is door Potsdam
en omgeving. In de avond van
maandag 29 oktober hoopt het
gezelschap weer bij De Sta
ver te arriveren. De reis staat
onder leiding van voorzitter
Jaap Mackloet, die tevens reis
leider is bij Beter-uit Reizen.
Christelijk streefcb/ad op gereformeerde grondslag
uitgave: uitgeversmij. Eilanden Nieuws b.v.
Verschijning: dinsdag huis-aan-liuis
vrijdag abonnementen uitgave
Tel. (0187) 471020. Fax (0187) 485736
Postbus 8, 3240 AA Middelharnis. Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINSTRATIE
Tel. (0187)471020
E-mail:algemeen@gebr-dewaal.com
Tarief per mm 0,35. Contracttarieven op aanvraag
Sluitingstermijn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
Sluitingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 7.30 uur
Voor foutief geplaatste advertenties als gevolg van onduidelijke
advertentieopdrachten kan de uitgeverij niet aansprakelijk
worden gesteld.
REDACTIE
hoofdredacteur: J. Villerius, tel. (0187) 471022
e-mail: j.villerius@gebr-dewaal .oom
Plaatsing van ingezonden berichten kan zonder opgaaf
van redenen worden geweigerd.
ABONNEMENTEN:
Abonnementen (vrijdageditie) zijn bij vooruitbetaling en worden
automatisch verlengd. Opzeggingen schriftelijk vöór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor Ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
Postbank 167930
Rabobank Goeree-Overflakkee 3420.01.108
Lid NNP
Van toepassing zijn de Regelen voor het Advertentiewezen (ROTA).
Van de bekende organist André
Knevel verscheen zojuist de
bundel 'Koraalbewerkingen
voor orgel 2'. Deel I verscheen
overigens een korte tijd gele
den. De mooi verzorgde bun
del bevat 2 koraalbewerkingen:
één over het lied 'Alle roem is
uitgesloten' en één bewerking
over 'Ik wil zingen van mijn
Heiland.' Wie Knevel kent
kan zich het klankidioom wel
licht goed voorstellen: voluit
'romantisch'.
De bewerking van 'Alle roem
is uitgesloten' begint met een
eenvoudig koraal, daarna twee
pittige toccata's en sluit weer
af met een koraal met grote,
brede romantische akkoorden.
De toccata's klinken goed en
bevatten veel dezelfde muzi
kale bewegingen.
De bewerking over het gezang
'Ik wil zingen van mijn Hei
land' begint met een motief
dat is afgeleid van de eerste
koraalregel. Knevel maakt er
een meegaand melodietje van.
Motiefjes die aardig klinken
en die bij meerdere melodieën
kunnen worden toegepast. Het
motief wordt in de linkerhand
begeleid met repeterende
akkoorden in een 9/8e maat.
Motief en melodie worden
zo afgewisseld. Een wijze van
componeren waar nogal eens
gebruik van wordt gemaakt.
Het klinkt al snel 'goed'. Op
zich is daar niets mis mee. Als
we ook maar muziek spelen en
bestuderen die meer contra
punt bevat. Dat geeft afwisse
ling en veelzijdigheid. Stil staan
bij één stijl, welke dan ook, is
niet aan te bevelen. Variatie is
belangrijk voor de muzikale
vorming en de muzikale ont
wikkeling. Kortom dit is blad-'
muziek voor op een roman
tisch orgel en met een vleugje
akoestiek. Een toelichting op
de composities en registratie
aanwijzingen was op zijn plaats
geweest. Wellicht zal Knevel
zijn publiek met deze uitgave
een plezier doen.
De organist André Knevel
is geboren in Bussum. Toen
hij 8 jaar oud was, kreeg hij
zijn eerste orgel- en pianoles
sen. Zijn leraren waren o.a.
dr. J.A.M, van Stokkum, Rut-
ger van Mazijk en Willem
Hendrik Zwart. In 1975 emi
greerde André Knevel naar
Canada, waar hij in St. Catha
rines Ontario zijn onderkomen
heeft. Hij is daar verbonden
aan verschillende openbare
scholen als muziekdocent. Ook
is hij ter plaatse kerkorganist.
Als veel gevraagd organist is
hij jaarlijks op zomertournee
in Nederland en ook in Duits
land voor het geven van orgel
concerten.
Van de organist Folgert Gerard
Zwaving verscheen de bundel
'Kerkmuziek voor orgel'. Bij
het lezen van deze titel was ik
direct benieuwd of het dan ook
echt kerkmuziek is. Kunnen
we de bundel in de eredienst
gebruiken? Om deze vraag te
kunnen beantwoorden, heb
ik de bundel op de lessenaar
gezet en de muziek doorge
speeld. Het antwoord is: ja. De
bewerkingen van psalm 116
en van de twee gezangen zijn
geschikt voor muziek voor, tij
dens of na de eredienst. In de
kerkdienst literatuur spelen en
afgewisseld met eigen werk is
voor de luisteraar boeiend en
een verademing. De bundel
bevat variaties op de gekozen
melodieën. De gekozen vor
men zijn: canon, duo, trio en
diverse koraalzettingen. Een
prima bundel.
Op menig orgelstudie en/of
orgelles schiet registratieon-
derricht erbij in. Het lijkt wel
of dit bij muziekbundels ook
zo is. Het gaat niet alleen om
de noten. Ook de speelwijze en
de registratie maken gezamen
lijk hoe een compositie uit de
verf komt. Suggesties vanuit de
componist zijn op dit terrein
dan ook een waardevolle en
leerzame aanvulling. Het ver
hoogt de didactische waarde
van de bundel.
Zwaving (Groningen, 1931)
is een bekend componist. Hij
volgde de vakopleiding voor
orgel bij Simon C. Jansen en
Cor Kee in Amsterdam. In
1963 behaalde hij in Den Haag
het Staatsdiploma. Geduren
de 53 jaar was hij organist in
diverse plaatsen. Momenteel
nog steeds in Hellendoorn
en Nijverdal. Van zijn hand
verschenen ruim 20 bundels
met talloze bewerkingen voor
kerkelijk gebruik over Psal
men, Gezangen, Kerstmuziek
en variaties over 10 Engelse
Hymnen. Ook schrijft hij al
jaren voor de serie Orgelklan
ken. Vele van zijn composities
werden op CD's vastgelegd,
door Piet Wiersma gespeeld op
het Klais-orgel in de Dom van
Altenberg (Did).
De titel van deze bundel kan
bij de lezer vragen oproepen.
Bach bewerken voor orgel? Dat
is buiten de spelregels? Dat kan
niet? Dat is niet nodig. Dat...
Of bent u dit station al lang
gepasseerd en denkt u anders?
Dat is ook goed mogelijk. Hoe
het ook zij, niemand minder
dan de bekende organist en
componist Jaap Niewenhuijse
maakte een aantal transcripties
van Bachs composities. Waar
om heeft Nieuwenhuijse deze
keuze gemaakt? Hij duidt in
het voorwoord aan dat hij deze
muziek tijdens de kerkdien
sten in Moordrecht veelvuldig
heeft gespeeld. Ze hebben dan
ook een bijzondere plaats in
zijn hart. Vooral bij trouwdien-
sten werd het Air, uit de suite
in D, vaak gespeeld. Hij heeft
daar veel muzikaal genoegen
aan beleefd en wenst dit ook
de speler toe.
De Bachwerken die hij voor
orgel bewerkt heeft, zijn oor
spronkelijk bedoelt voor orkest
en koor of alleen voor orkest.
Tot de eerste categorie behoren
de bekende cantates: 'Schmüc-
ke dich, o liebe Seele' en 'Schafe
können sicher weiden'. Tot de
tweede categorie behoort het
Air uit de derde orkestsuite. De
muziek vergt wel enige studie
maar dat is dan ook de moeite
meer dan waard. Of dit tijdens
de kerkdienst moet? Persoon
lijk heb ik voldoende aan de
150 psalmen. Laten we overi
gens niet alleen bij de melodie
blijven steken. Laat we de tekst
van deze cantates eens over
denken. Bach onderstreepte
met de muziek de tekst. Zo
komt tekst en harmonisatie in
'goede harmonie'.
Jaap Niewenhuijse (1941, Mid
delburg) studeerde orgel bij
Feike Asma en voltooide zijn
studie bij Arie J. Keijzer. Aan
vankelijk componeerde hij in
de stijl van Jan Zwart en Feike
Asma. Later onderging hij
invloeden van voornamelijk
Adriaan C. Schuurman. Een
groot aantal composities is van
hem in druk verschenen.
Voor info over de muziekuit
geverij Cantique zie: www.can-
tique.nl. Deze site bevat van
alle besproken uitgaven een
aantal muziekvoorbeelden.
Ook is de bladmuziek via deze
site te bestellen. Veel speelple-
zier toegewenst!
Jaap Hollaar
OUDDORP - Hersteld Herv.
Gem. Dorpskerk: 9.30 uur ds.
P. Korteweg, Melissant en
18.30 uur ds. H. Lassche.
Eben-Haëzer: 9.30 uur ds. J.
W van Estrik, Goedereede
en 18.30 uur ds. P Korte
weg, Melissant - Herv. Gem.
Locatie mfg Dorpstienden: 9.45
uur ds. P H. van Harten,
Ridderkerk en 18.00 uur
ds. A. A. W. Boon, Krabben-
dijke- Geref. Kerk 10.00 uur
de heer K. Baas en 18.30 uur
ds. C. G. Kant - Ger. Gem
.9.30 en 18.30 uur ds. R
Blok - Doopsgezinde Gem.
9.30 uur de heer W. Tanis en
18.30 uur ds. J.Smink.
GOEDEREEDE - Herv. Gem.
10.00 uur ds. E. de Mots en
18.30 uur ds. M. Aangeen-
brug, Barneveld - Hersteld
Herv. Gem. 9.00 en 10.45
uur ds. H. Lassche, Oud-
dorp en 17.00 en 18.45 uur
de heer L. Stuurman, Rot
terdam.
STELLENDAM - Herv. Gem.
10.00 uur ds. R. W. van Mou-
rik, bediening Heilige Doop
en 17.00 uur ds. C. G. Vis
ser, Ziwijndrecht - Hersteld
Herv. Gem. 10.00 uur ds. R.
van Kooten, Soest, bediening
Heilige Doop en 16.30 uur
ds. H. Lassche, Ouddorp -
Geref. Kerk 10.00 uur de
heer C. B. van Beek en 18.30
uur ds. B. Trouwborst.
MELISSANT - Hersteld Herv.
Gem. 10.00 en 18.00 uur ds.
A. Vlietstra, Katwijk aan Zee
- Geref. Kerk 9.30 uur ds.
A. van der Wal - Ger. Gem.
10.00 en 18.00 uur leesdienst
- Ger. Gem. in Ned. 10.00 en
18.00 uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem.
10.00 uur kand. G. Lug-
thart en 18.00 uur ds. G. van
Meijeren - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur ds. J. Schipper
- Ziekenhuis 14.30 uur ds.
E. de Mots.
HERKINGEN - Herv. Gem.
10.00 uur ds. M. B. van den
Akker, Nieuwerkerk a/d IJssel
en 18.00 uur ds. E. Versluis,
Sint Annaland - Hersteld
Herv. Gem. 9.30 uur ds. A.
van Wijk, bediening Heilige
Doop en 18.00 uur nog niet
bekend - Ger. Gem. 10.00 en
18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem.
1().Q0 ,u!Hf ds. G, C. Kunz,
Dordrecht en 18.00 uur ds.
R. W. van Mourik - Lukas-
kapel HDG 10.30 uur ds.
Th. W. H. van der Heijden
- Hersteld Herv. Gem.
9.30 uur ds. J. v. d. Ketterij,
Zwartebroek en 15.00 uur
ds. A. Kot, Huizen - Exo
dus 10.00 uur ds. R. Steen
stra - Remonstrantse Gem.
10.00 uur ds. A. A. in 't Veld
- CAMA Gem. 10.00 uur de
heer H. Wulffraat.
MIDDELHARNIS - Herv.
Gem. 10.00 uur ds. H. Har-
kema en 18.00 uur ds. A. van
Vuuren, Amstelveen - Geref.
Kerk 10.00 uur ds. J. M.
Hartel en 17.00 uur ds. M.
I. J. de Winter - Gen Gem.
9.30 en 18.00 uur ds. G. van
Manen - Chr. Geref. Kerk
9.30 en 18.00 uur ds. M. C.
Tanis - Geref. Kerk (Vrijge
maakt) 9.30 uur leesdienst
en 17.00 uur ds. D. J. Van
Diggele.
NIEUWE TONGE - Herv.
Gem. 9.30 uur ds. J. Maas en
18.00 uur ds. W. R Emaus,
Lekkerkerk - Hersteld Herv.
Gem. 9.30 uur ds. H. J. Boer
en 16.00 uur ds. A. Vlietstra,
Katwijk aan Zee - Ger. Gem.
10.00 uur leesdienst en 14.30
uur ds. G. van Manen, bedie
ning Heilige Doop.
OUDE TONGE - Herv. Gem.
10.00 uur ds. R J. Teeuw,
Papendrecht en 18.00 uur
ds. R Vermaat, Veenendaal
- Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur leesdienst - Beréa Gem.
geen opgave.
STAD a/h HARINGVLIET -
Herv. Gem. 10.00 uur ds.
J. Willemsen en 18.00 uur
ds. F. Stevens, Hoogeveen -
Geref. Kerk 10.00 uur ds. N.
J. A. van Exel en 18.00 uur
ds. G. van den Dool - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
DEN BOMMEL - Herv. Gem.
10.00 uur ds. L. Quist, Groot-
Ammers en 18.00 uur ds. C.
Doorneweerd - Geref. Kerk
10.00 uur ds. W. A. Boer en
18.00 uur ds. A. S. Rienstra.
OOLTGENSPLAAT - Herv.
Gem. 9.30 uur ds. D. van
Vreeswijk, Poeldijk en 18.00
uur ds. J. C. Breugem,
Goudswaard - Hersteld
Herv. Gem. 10.00 uur ds.
J. Koppelaar, Abbenbroek
en 18.00 uur ds. H. Ver
heul, Woudenberg - Geref.
Kerk 9.30 uur ds. R C. Kos
ter en 18.00 uur ds. G. den
Hartogh - Ger. Gem. 9.30 en
18.00 uur leesdienst.
LANGSTRAAT - Herv. Gem.
10.00 uur kand. J. A. de
Kruijf, Oud-Alblas.
De Grote of Onze-Lieve-
Vrouwekerk van Dordrecht is
niet zomaar een kerk. Zonder
overdrijving is te zeggen dat
het een van de beroemdste en
indrukwekkendste kerkgebou
wen van Nederland is. Met een
lengte van 108 en een hoogte
van 24 meter is het een van de
grootste middeleeuwse ker
ken van ons land. Als enige in
Holland heeft het een stenen
gewelf Buitengewoon beziens
waardig zijn het monumentale
orgelfront (1671) en de barok
ke marmeren kansel (1756).
En niet te vergeten natuurlijk
de vroegrenaissance koorban
ken van rond 1540. In deze
kerkruimte nam Willem van
Oranje in 1574 deel aan het
Heiüg Avondmaal. In 1619
werden hier de zojuist vastge
stelde Dordtse Leerregels in
hun geheel voorgelezen. En
nu is er sinds kort een reden
temeer om de Dordtse 'Dom'
te bezoeken. Ik doel op het
gloednieuwe Bach-orgel dat
op woensdag 26 september
jongstleden in gebruik werd
genomen.
Ter gelegenheid hiervan werd
een CD uitgebracht, samen
met een DVD en een fraai
boekwerk. De CD zal bin
nenkort in Eilanden-Nieuws
besproken worden. Over de
DVD is te zeggen dat het een
audiovisueel verslag geeft van
de totstandkoming van het
Bach-orgel. Binnen een klein
halfuur wordt allereerst iets
getoond van de voorbereiding
tot dit orgel, daarna van het
gebeuren in de orgelbouw-
werkplaats en tenslotte van de
realisatie in het Mariakoor van
het kerkgebouw. Het geheel
wordt omlijst met (hoe kan
het anders) orgelmuziek van
Böhm en Bach.
Over het boek wil ik het vooral
hebben. Het.is. een- fraai lees-
en kijkboek dat de bouw en
de bedoeling van het Bach-
orgel beschrijft. Maar dat niet
alleen.Er komt nog meer aan
bod. Een keur van deskundige
spelers en schrijvers heeft er
zijn medewerking aan gege
ven.
Hoezo een Bach-orgel in Dor
drecht, naast de twee orgels die
al in de Grote Kerk te zien en
te horen zijn? Wat is overigens
een Bach-orgel? Op die laatste
vraag zoekt organist Peter van
Dijk in een van de hoofdstuk
ken een antwoord te geven.
Ik ga hier niet herhalen wat
hij schrijft. Mooi is dat hij zijn
eigen antwoord direct al nuan
ceert. In de loop van de tijd is
hier namelijk een heel verschil
lende invulling aan gegeven. In
ieder geval is voor Dordrecht
gekozen voor een instrument,
georiënteerd op het Midden-
duitse barokorgel, uit de tijd
van Johann Sebastian Bach
dus. Specifiek heeft men zich
gebaseerd op de Silbermann-
orgels van de Dom in Freiberg
en de Hofkirche in Dresden.
Niet dat die orgels domweg
gekopieerd zijn, maar ze zijn
voor zover mogelijk qua maat
en klank zo getrouw mogelijk
nagevolgd. Het nieuwe Dordt
se orgel telt 34 sprekende
stemmen, verdeeld over drie
klavieren en pedaal.
Met de totstandkoming van dit
orgel is een droom verwezen
lijkt. Een droom namelijk van
de Stichting Bach-orgel, waar
van de heer Kirpestein (ooit
geneesheer-directeur van het
VRIJDAG 19 OKTOBER 2007
Ikazia-ziekenhuis te Rotter
dam) de initiator en enthousi
aste stimulator was en is. Kent
Nederland dan geen barokor-
gels? Talloos vele. Met name
in de 17" en 18" eeuw werkten
in Nederland diverse Midden-
duitse orgelmakers. Hun pro
ducten zijn nog wel te bewon
deren. De belangrijkste functie
van die orgels was en is echter
het begeleiden en omlijsten
van de calvinistische gemeen
tezang. Een uiterst belangrijk
fenomeen! Maar dienten
gevolge zijn die Hollandse
barokorgels niet per definitie
geschikt voor het uitvoeren
van de orgelmuziek van Bach
en tijdgenoten. De droom van
Kirpestein en de zijnen was nu
om zo'n orgel in een Neder
lands historisch kerkgebouw
te verwezenlijken. Na vele
jaren van dromen, denken en
(dat vooral!) doen is het er van
gekomen. Met de financiële en
morele steun van velen, van
personen en van instanties.
De bouwer van het orgel is
Verschueren Orgelbouw B.V.
te Heythuysen (N.-Bn). Léon
Verschueren geeft in dit boek
inzicht in de feitelijke totstand
koming van het instrument. Hij
schrijft over de vormgeving,
over de technische opbouw, de
klaviatuur, de mechanieken,
het pijpwerk, de intonatie en
over de samenstelling van de
vulstemmen. Marco de Nood
geeft door middel van enkele
tientallen foto's het beeldver
haal van de bouw.
Een ongemeen boeiend hoofd
stuk is dat van Jan Luth over
de functie van de rhetorica in
Bachs orgelmuziek. Hij zet de
rhetorica, "de kunst van goed
en overtuigend te spreken", in
het kader van de ontwikkelin
gen van het onderwijs en de
kunsten gedurende vele eeu
wen. Ik citeer een enkele zin:
"Een musicus en een redenaar
hebben hetzelfde doel en daar
om is het belangrijk dat zij ken
nis van eikaars ambacht heb
ben." Wel, dat was zeker het
geval bij Bach. Niet voor niets
worden Bachs kerkmuziek en
koraalgebonden composities
wel getypeerd als muzikale
verkondiging.
Daarop sluit de al even boei
ende bijdrage van Ewald
Kooiman over Bachs vroom
heid aan. Zeer het kennisne
men waard. Mooi dat bij de
totstandkoming en presenta
tie van dit orgel niet volstaan
wordt met aandacht voor de
techniek van de orgelbouw
en het orgelspel. Kennelijk is
dit initiatief mede geboren uit
een grote betrokkenheid niet
alleen op de barokmuziek als
zodanig, maar met name op de
inspiratiebron van Bach en zijn
muziek, namelijk diens intentie
om God te loven en te dienen.
In de indrukwekkende toe
spraak van de heer Kirpestein
bij de ingebruikneming van
het orgel bleek dat ook. Zowel
Luth als Kooiman wijzen erop
dat Bach in zijn huisbijbel bij 2
Kronieken 5: 13 in de kantlijn
de volgende woorden schreef:
"Bey einer andachtigen Musique
ist allezeit Gott mit seiner Gnaden
Gegenwart." Als het bespelen
en beluisteren van dit nieuwe
orgel in die traditie zullen
staan, is er iets goeds van te
verwachten...
N.a.v.: Bach-Orgel Grote Kerk
Dordrecht. Uitgave van
Stichting Bach-Orgel
Grote Kerk Dordrecht.
ISBN 90-90222-1003.
175 pag. Geïllustreerd.
Prijs €49,95.
DVD Bach-Orgel Grote
Kerk Dordrecht. Opus
1100. Kroniek van een
barok-orgel.
Met muziekfragmenten.
Prijs €14,95.
Te bestellen via: secretariaat®
bachorgel.nl. Of via: Secreta
riaat Bach-orgel, p/a M. van
Driel, Nijenstein 19, 3328 ZJ
Dordrecht. Zie ook de website:
www.bachorgel.nl.
Gratis advertentie
