Het medisch-ethisch
kabinetbeleid
Kerk
diensten
Lege
Begroting
2008:
Het weer van volgende week...
EIIAtlDEII-IIIEUWS
Licht
en uitzicht
Bingomiddag
SWO
Cursus
SMS-sen voor
50-plussers
Zondag een vleugje nazomer
EIIIVI1DB1.I1IEUW5
Abortus
Seksuele vorming
Embryo onderzoek
Besluit
Weer een overheid
die zich met de
samenleving bemoeit
Zondag 23 september 2007
OUDDORP - Hersteld Herv.
Herfstgedachten
PAGINA 2
VRIJDAG 21 SEPTEMBER 2007
Ethiek
Prof. dr. H. Jochemsen, directeur Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut
Twee weken geleden bracht
de staatssecretaris van Volks
gezondheid, mevrouw J. Bus-
semaker, namens het kabinet
haar beleidsbrief uit over
medisch-ethische kwesties.
Een spannende vraag was of de
afspraken van het coalitieak
koord op dit gebied in beleid
worden omgezet. We kunnen
constateren dat inderdaad het
afgesproken beleid onverkort
in dit beleidsstuk gehand
haafd wordt. Meer nog, er
wordt nadere uitwerking aan
gegeven. Tegelijkertijd heeft
de staatssecretaris het nodig
gevonden om in te gaan op
medisch-ethischeontwikkelin-
gen die in het coalitieakkoord
niet genoemd worden, om ook
daarop haar visie te geven.
Ethisch kader
Deze beleidsbrief begint met
het aangeven van het ethische
kader van waaruit de staats
secretaris, en we moeten aan
nemen het kabinet, wil wer
ken. Daarbij worden allereerst
drie waarden genoemd die bij
medisch-ethische vraagstuk
ken centraal staan in het kabi
netsbeleid. Dit zijn autono
mie, de beschermwaardigheid
van het leven, en goede zorg.
Deze waarden beschouwt het
kabinet als gelijkwaardig. Inte
ressant is dat de brief onver
bloemd aangeeft dat er tus
sen deze waarde spanningen
kunnen bestaan, afhankelijk
van hoe men daar aan invul
ling geeft. Tegelijkertijd wordt
erkend dat binnen de coalitie
partijen hierover verschillend
wordt gedacht. De politieke
realiteit wordt openlijk onder
ogen gezien. Vergeleken met
het beleid op medisch-ethisch
gebied van vorige kabinetten
kan zeker van een ombuiging
gesproken worden. Niet lan
ger is het de autonomie van
het individu dat de boven
toon voert. De autonomie van
de patiënt is een waarde die
men gelijkwaardig acht met
beschermwaardigheid van het
leven en met goede zorg.
Opvallend is verder dat
in het ethische kader met
nadruk wordt gewezen op
de mensenrechten zoals die
in internationale verdragen
zijn vastgelegd. Omdat in die
verdragen vaak het recht op
leven en de bescherming van
burgers expliciet genoemd
worden is dit voor het Neder
landse medisch-ethisch beleid
niet ongunstig. Hoe men the
ologisch ook tegen mensen
rechten zou willen aankijken,
geconstateerd kan worden dat
ze op het vlak van overheids
beleid in (inter)nationale ver
houdingen een positieve rol
kunnen vervullen.
Ethische kwesties
In het tweede deel van de
beleidsbrief wordt ingegaan
op een aantal actuele kwes
ties. Daarbij beperkt de staats
secretaris zich niet tot de drie
terreinen waarop in het coa
litieakkoord afspraken waren
gemaakt, namelijk de abortus
problematiek, de zorg rond het
levenseinde en euthanasie en
de vragen rond embryo-onder
zoek en stamcelonderzoek.
Het voert te ver alle kwesties te
bespreken maar ik ga in op de
belangrijkste.
Ten aanzien van abortus
provocatus wordt een nadere
uitwerking gegeven van de
afspraken om te proberen
het aantal abortussen terug
te dringen en om ongewenst
zwangere vrouwen werkelijk
de keuzemogelijkheid te geven
om ook in een moeilijke situatie
de zwangerschap uit te dragen.
Hierbij spelen de drie eerder
genoemde waarden van auto
nomie (van de vrouw), goede
zoi^ en beschermwaardigheid
van het leven een rol. Al moet
gezegd dat beschermwaardig
heid hier een afgeleide blijft
van de eerste twee waarden.
Vanuit het standpunt van de
Christenunie en (een deel van)
het CDA blijft hier een pijnpunt
liggen. Uiteraard had men
graag gezien dat de bescher
ming van het ongeboren kind
ook wettelijk sterker zou wor
den. Dat was niet afgesproken
en vindt ook niet plaats. Tege
lijkertijd kan uitvoering van de
hier geformuleerde voorne
mens met betrekking tot goe
de zorg het aantal abortussen
terugdringen. Jammer dat dit
doel niet met zo veel woorden
wordt genoemd. Abortus kan
toch nooit als moreel gelijk
waardig gezien worden aan
zorg voor moeder en kind?
Goede zorg en beschermwaar
digheid van het leven moeten
toch op het eerste gezicht voor
iedereen moreel de voorkeur
verdienen voor 'respect voor
de autonomie van de vrouw',
ook als men meent dat de wet
voor realisering van laatstge
noemde waarde (alle?) ruimte
moet geven? Over de autono
mie van het ongeboren kind
hebben we het dan nog niet
eens. Hier vind ik de ethische
afweging ook vanuit het eigen
kader te vlak.
De begeleiding van de onge
wenst zwangere vrouw wil men
verbeteren door te bevorderen
dat betrokken beroepsgroepen
een protocol ontwikkelen voor
het informeren en begeleiden
van ongewenst zwangere vrou
wen. In feite zijn abortusart
sen en andere hulpverleners
rond abortus reeds bezig met
de ontwikkeling van een der
gelijk protocol. Het kabinet wil
terecht ook de VBOK daar
bij betrekken. Samen met de
Minister voor Jeugd en Gezin,
Rouvoet, wil de staatssecretaris
de hulpverlening en opvang
van onbedoeld zwangere meis
jes en tienermoeders in het bij
zonder een extra impuls geven.
Daarbij moeten nadrukkelijker
alternatieven voor een abortus
aan de orde komen en dient
dan ook voor een ongewenst
zwangere vrouw die haar kind
je geboren laat worden, opvang
en praktische hulp beschikbaar
te zijn.
Voor genoemde maatre
gelen was door diverse orga
nisaties, waaronder het Prof.
Lindeboom Instituut reeds
eerder gepleit. Uit onderzoek
bleek namelijk dat toch niet
altijd de zorgvuldigheidseisen
van de wet adequaat worden
nageleefd. Wat ik wel betreur is
dat bij deze protocolontwikke
ling de huisartsen niet worden
betrokken - althans niet wor
den genoemd. Ongeveer twee
derde van alle vrouwen die bij
een abortuskliniek komen, zijn
eerst bij de huisarts geweest.
Huisartsen vervullen dus in
dat hele traject een belang
rijke rol. Mijns inziens moet
met name de begeleiding door
huisartsen verbeterd en ver
sterkt worden.
In het kader van de preven
tie van abortus wil het kabinet
sterk inzetten op preventie van
ongewenste zwangerschap.
Onder meer door voorlichting
over seksualiteit, anticonceptie
en dergelijke. Speciale aan
dacht wil men daarbij geven
aan bepaalde groepen alloch
tone Nederlanders. Vormende
voorlichting op het gebied van
seksualiteit en relatievorming
kunnen heel terecht en nuttig
zijn. Maar veel is daarbij afhan
kelijk van de wijze waarop dat
gebeurt. Dat de staatssecre
taris in dit verband de Rut-
gers-Nisso groep en SOA-Aids
Nederland wil subsidiëren om
lespakketten seksuele vorming
te ontwikkelen, stemt mij niet
geheel gerust. De technische
informatie zal ongetwijfeld
correct zijn. Maar de expliciete
of impliciete seksuele moraal
die in dergelijke lesmateriaal
naar voren zullen komen, zul
len vanuit christelijk standpunt
naar alle waarschijnlijkheid de
nodige vragen oproepen - ik
zeg het voorzichtig. Ik zou het
dan ook terecht vinden als de
overheid ook organisaties gaat
subsidiëren die een lespak
ket seksuele vorming kunnen
ontwikkelen voor christelijke
(inclusief reformatorische,
gereformeerde en evangeli
sche) scholen.
Zoals afgesproken in het
coalitieakkoord zal het verbod
op het tot stand brengen van
menselijke embryo's speciaal
voor onderzoek verboden blij
ven. Dit lag bij de PvdA en bij
een groot deel van de overige
fracties in de Tweede Kamer
heel gevoelig. Ook vanuit krin
gen van wetenschap is druk
uitgeoefend op het kabinet om
dat verbod op te heffen. Dat
het kabinet hierin vasthoudt
aan de afspraken uit het coali
tieakkoord is dan ook verheu
gend.
Embryo-onderzoek hangt
nauw samen met onderzoek
naar embryonale stamcellen en
ook met het zogenaamde 'the
rapeutische kloneren'. Dit
laatste betekent kortweg het
door kloneren maken van een
embryo dat een eeneiige twee
ling is van een patiënt, om dan
die patiënt met behulp van
cellen van dat kloonembryo
te kunnen behandelen. Daar
bij gaat het embryo te gronde.
Hierin ligt het principiële ethi
sche bezwaar tegen deze han
delwijze. Het verbod op het
maken van embryo's treft ook
het therapeutisch kloneren.
Terecht. De gedachte achter
het therapeutisch kloneren
moge medisch gezien interes
sant lijken. Maar nog afge
zien van de ethische bezwaren
moeten we vaststellen dat er
in medisch opzicht voorlopig
weinig van te verwachten valt.
Onderzoek in andere landen
toont dat aan.
Terecht stelt daarom het
kabinet in deze beleidsbrief dat
men onderzoek naar mogelijk
heden van lichaamsstamcellen bij
de behandeling van patiënten
wil blijven bevorderen. Daarbij
legt men sterk de nadruk op
de noodzakelijke zorgvuldig
heid voordat daarmee (expe
rimentele) behandelingen bij
patiënten worden toegepast.
Nu is zorgvuldigheid natuur
lijk altijd goed. Tegelijkertijd is
het de vraag of men hier niet te
terughoudend is. In sommige
andere landen worden reeds
jaren patiënten met lichaams
stamcellen behandeld, niet
zelden met goed resultaat. Ik
denk bijvoorbeeld aan een
kliniek in Düsseldorf waar de
afgelopen jaren al 300 patiën
ten met hartfalen zijn behan
deld met lichaamsstamcellen
van henzelf Het positieve effect
van die behandeling loopt uit
een maar is in veruit de meeste
gevallen toch significant. En
een belangrijke bevinding is
verder dat er geen negatieve
neveneffecten geconstateerd
worden. Het lijkt mij goed
als toch zo spoedig mogelijk
getracht wordt een dergelijke
behandeling ook in Nederland
toe te passen. Zo nodig en zo
mogelijk gebruikmakend van
de ervaring en kennis die in
Düsseldorf en andere landen
inmiddels is opgedaan.
Zorg bij levenseinde
Voor wat betreft de zorg in
de laatste levensfase en levens
beëindigend handelen houdt
het kabinet vast aan de plannen
tot versterking van de palliatie-
ve zorg (verlichtende zorg die
pijn, ongemak en andere klach
ten op alle levensterreinen zo
goed mogelijk behandelt). Dat
is verheugend. Dergelijke zorg
blijkt in de praktijk een even
tueel euthanasieverzoek in ver
uit de meeste gevallen weg te
nemen. Ook verheugend is dat
men geen vedergaande ont
wikkelingen zal toelaten op het
gebied van hulp bij zelfdoding
bij 'lijden aan het leven' (de
zgn. pil van Drion).
Terecht merkt de staatsse
cretaris op dat euthanasie ook
bij de huidige Nederlandse
wetgeving geen recht is van
de patiënt - al lijken velen dat
te denken - en dat uitvoering
ervan ook geen plicht is voor
de arts.
Wat me wel verbaast is dat
er niets gezegd wordt over de
zogenaamde palliatieve seda-
tie, ook wel terminale seda-
tie of continue diepe sedatie
genoemd. Palliatieve sedatie
betekent dat in de allerlaatste
levensfase (hooguit 14 dagen)
een patiënt met lijden dat niet
anders behandeld kan worden,
in diepe slaap wordt gebracht
zodat het lijden niet meer
ervaren wordt. De patiënt zal
dan als regel na een aantal
dagen in die slaap overlijden.
De behandeling veroorzaakt
niet de dood, maar accepteert
die. Onderzoek uit het evalu
atierapport van de euthana
siepraktijk geeft aan dat zulke
sedatie soms gebruikt wordt als
een verkapte vorm van eutha
nasie. Dat is niet goed. Het lijkt
me wenselijk de praktijk op dit
punt duidelijker te krijgen en
zo nodig, in overleg met de
betrokken beroepsgroepen,
hier maatregelen te nemen.
Gezien de politieke realiteit,
kunnen we met het hier voorge
stelde beleid relatief tevreden
zijn. Relatief tevreden, want
ten aanzien van de bescher
ming van het leven van mensen
zou op zijn minst aanscherping
van abortus- en euthanasiewet
wenselijk zijn. Het besef dat
het hierbij om heel wezenlijke
zaken gaat voor onze rechts
staat, lijkt tanende. En het feit
dat een kabinet met Christen-
Unie en CDA toch de wet niet
verandert, kan de gedachte
doen postvatten dat zij dat ook
niet meer zo belangrijk vin
den. Het lijkt me zaak dat men
duidelijk maakt dat dit toch
anders ligt. Tegelijkertijd, de
maatregelen die worden voor
gesteld kunnen de zorg aan
mensen in een moeilijke situ
atie waarin levensbeëindiging
een 'oplossing' lijkt, verbete
ren waardoor ook het aantal
gevallen waarin dat gebeurt,
teruggedrongen kan worden.
Dat is op zich weer winst.
Heet van de naald een oordeel
geven over een ingewikkeld
document als de Rijksbegroting
nu eenmaal is, is een hachelijke
zaak. Toch moet het wel gebeu
ren. Om lekken te voorkomen
wordt de embargoregeling strak
gehandhaafd. Het dwingt de
Kamerleden, maar ook de media
te reageren op hoofdlijnen. Het
gevaar is dan weer dat een paar
van de uitspraken op hoofdlij
nen blijven hangen en de toon
voor de meningsvorming zetten.
In dat verband moet bijvoorbeeld
een opmerking deze week van
Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag
Uitgave: uitgeversmij. Eilanden Nieuws b.v.
Verschijning: dinsdag huis-aan-huis
vrijdag abonnementen uitgave
Tel. (0187) 471020. Fax (0187) 485736
Postbus 8, 3240 AA Middelharnis. Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINSTRATIE
Tel. (0187)471020
E-mail:algemeen@gebr-dewaal.com
Tarief per mm 0,35. Contraottarieven op aanvraag
Siuitingstermijn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
Sluitingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 7.30 uur
Voor foutief geplaatste advertenties als gevolg van onduidelijke
advertentieopdrachten kan de uitgeverij niet aansprakelijk
worden gesteld.
Advertentie-acquisitie: A.J. van der Velden, 06-50448359
REDACTIE
hoofdredacteur: J.Villerius, tel. (0187)471022
e-mail: j.villerius@g6br-dewaal .com
Plaatsing van ingezonden berichten kan zonder opgaaf
van redenen worden geweigerd.
ABONNEMENTEN:
Abonnementen (vrijdageditie) zijn bij vooruitbetaling en worden
automatisch verlengd. Opzeggingen schriftelijk vöör 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
Postbank 167930
Rabobank Goeree-Overflakkee 3420.01.108
Lid NNP
Van toepassing zijn de Regelen voor het Adverlentiewezen (ROTA).
WD-er Rutte gezien worden: Het
tweede kabinet Den Uyl is er nu
toch, maar onder een CDA-pre
mier. Zo'n zin doet het wellicht
goed, maar is niet terecht.
Duidelijk is dat dit Kabinet slim
opereert. Het gaat goed met de
economie. Er is werk. Het heeft
de regeringsploeg niet verleid tot
optimistische uitspraken gedu
rende de afgelopen maanden.
Het heeft hen ook niet verleid
tot een politiek van terug naar
de burger wat van de burger is.
Integendeel, na een oriëntatie
van 100 dagen werd de balans
opgemaakt en daarna de begro
ting. Er is gekozen voor een kwa
liteitsimpuls. En dat kost geld.
Die begroting moest natuurlijk
wel afwijken van zijn 'voorgan
gers' van de voorgaande kabinet
ten. Immers, het CDA regeert nu
met de Partij van de Arbeid en
de ChristenUnie, die op sociaal
gebied eerder in de lijn van de
PvdA denkt dan in die van het
CDA. Algauw denk je dan: dat
wordt overheidsbemoeienis in
plaats van het vrije marktden
ken van de WD. Het CDA zit
daar tussen met zijn wens voor
een solide begroting, waarbij het
een groot vertrouwen heeft in de
eigen slagkracht van het maat
schappelijk middenveld. Overi
gens is datzelfde middenveld met
name door de paarse regeringen
zoveel mogelijk weggesaneerd.
Wat dat betreft is het wel te
begrijpen dat de overheid nu de
taak een beetje crver moet nemen.
En kan de PvdA tevreden zijn.
Er is echter meer aan de hand.
De kiezer heeft duidelijk aange
geven zich wat af te keren van
het ïk-denken en meer oog te
krijgen voor de sociale rechten
en plichten die nu eenmaal in
een samenleving het cement zijn.
Sociale cohesie, sociale samen
hang staat weer duidelijk op de
agenda. Dat werd tijd. Indivi
duen redden het uiteindelijk niet
in een samenleving van indivi
duen. Zo'n samenleving gaat
ten onder aan egoïsme.
In feite heeft premier Balkenende
dit thema al jaren aangesneden.
Hij kon het met dit kabinet
anders invullen, met de PvdA
als regeringspartner. En die par
tij heeft weer de hete adem van
de SP in de nek. Dat betekende
dus een ruk naar links. Of is er
sprake van nieuwe politiek?
Maargoed: er wordt geïnvesteerd
in de samenleving. Daarvoor is
geld nodig. Dat wendt nu voor
een deel bij de burger gehaald
en voor de burger uitgegeven.
Een investering in onderwijs is
natuurlijk hard nodig en komt
ons allen te goede. Gratis leerboe
ken komt in ieder geval naar de
gezinnen van de middeninko
mens toe. Dat er wat voor en aan
de probleemwijken wordt gedaan,
is dat potverteren Eén van de
kritiekpunten op dit kabinet was
dat het milieu was vergeten. Dat
is nu anders. Het benodigde geld
wordt voor een deel bij de burger
gehaald. Is het onredelijk als
daarbij gekeken wordt naar wie
de breedste schouders heeft? Van
de discussie over de topinkomens
hebben we geleerd dat solidariteit
niet altijd recht evenredig toe
neemt met bezit. Verder is het toch
lo^ch dat gekeken wordt naar
de niet primaire levensbehoeften
(bijvoorbeeld genotmiddelen) om
te belasten.
De redenering: je moet het dak
repareren als het mooi weer is,
is solide. Toch zit er een adder
onder het gras: de betaling van
de reparatie is niet eenmalig,
maar structureel. Docenten
trekje bijvoorbeeld aan voor
jaren. Zij moeten door die tijd
heen hun salaris ontvangen,
bij 'regen en zonneschijnWat
nu met enig morren opgebracht
kan worden, kan dus met de
tijd een zware last blijken. Wat
dat betreft is het goed dat met
een overschot gesloten wordt en
dat gehoopt wordt op nog een
paar 'vette'jaren. Maar het
blijft in zekere zin een waagstuk
en de kritiek van de overheid
als vadertje albedil, die maar
uitgeeft, kan al te makkelijk
waarheid worden. Alleen, de
criticasters vergeten maar al te
makkelijk dat onder hun medebe
wind een kbof tussen 'hebbenen
'niet hebbendreigde te ontstaan.
Natuurlijk is er een en ander af
te dingen op deze begroting, al
was het maar dat de visie op het
gezin tweeslachtig is. Enerzijds
wordt steeds meer erkend dat er
xuat mis is met een ik-gerichte
samenleving en dat het gezin en
school momenteel de rekening
krijgen gepresenteerd van de
doorgeslagen individualisering.
Anderzijds is het beleid gericht
ffp maximale arbeidsdeelname
yan zowel mannen ah vrouwen.
Dat bevordert het gezinsverband
niet en verzwaart de taken van
Gem. Dorpskerk: 9.30 uur ds.
H. Lassche en 18.30 uur ds.
G. Meuleman. Ehen-Haé'zer:
9.30 uur ds. G. Meuleman
en 18.30 uur ds. H. Lassche
- Herv. Gem. Locatie mfg
Dorpstienden: 9.45 uur ds. R.
W. van Mourik en 18.00 uur
ds. A. A. W. Boon, Kvabben-
dijke - Geref. Kerk 10.00
uur ds. T. Meijer en 18.30
uur ds. C. G. Kant - Ger.
Gem. 9.30 en 18.30 uur
leesdienst - Doopsgezinde
Gem. 9.30 uur ds. J. Smink
en 18.30 uur ds. J. W. van
Otterloo.
GOEDEREEDE - Herv. Gem.
10.00 uur ds. M. Messema
ker, Monster en 18.30 uur
ds. E. de Mots - Hersteld
Herv. Gem. 8.45, 10.45,
17.00 en 18.45 uur ds. J.W.
van Estrik, v.m. bediening
Heilig Avondmaal en nam.
nabetrachting/dankzegging
Heilig Avondmaal.
STELLENDAM - Herv. Gem.
10.00 uur ds. M. J. van der
Poel, Cillaarshoek en 17.00
uur ds. L. Wüllschleger,
Vlissingen - Hersteld Herv.
Gem. 10.00 uur ds. C. Oor
schot, Stellendam, bedie
ning Heilig Avondmaal en
18.00 uur kand. R. v. d.
Kamp, Scherpenzeel, dank
zegging Heilig Avondmaal
- Geref. Kerk 10.00 uur ds.
C. G. Kanten 18.30 uur ds.
L. Krijger.
MELISSANT - Hersteld
Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uur ds. P. Korteweg, v.m.
bediening Heilig Avond
maal en nam. dankzegging
Heilig Avondmaal - Geref.
Kerk 9.30 uur da. M. Maan
- Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur leesdienst - Ger. Gem.
in Ned. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem.
10.00 uur ds. M. C. Baten
burg, Waddinxveen en
18.00 uur dr. M. J. Paul,
Ede - Ger. Gem. 10.00 en
18.00 uur ds. J. Schipper
- Ziekenhuis: 14.30 uur ds.
J. W. van Estrik.
HERKINGEN - Herv. Gem.
10.00 en 18.00 uu rds. J.
Maas, v.m. bediening Heilig
Avondmaal en nam. dank
zegging Heilig Avondmaal
- Hersteld Herv. Gem. 9.00
uur ds. K. ten Klooster, Rid
derkerk en 18.00 uur ds. A.
van Wijk - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDIJK-Herv.Gem.
10.00 uur ds. E. M. Bak
ker, Bodegraven en 18.00
uur ds. R. W. van Mourik
- Lukaskapel HDG 10.30
uur ds. Th. W. H. van der
Heijden - Hersteld Herv.
Gem. 9.30 en 17.00 uur
ds. R C. Hoek, Sint Anna-
land, v.m. bediening Heilig
Avondmaal en nam. dank
zegging Heilig Avondmaal
- Exodus 10.00 uur ds. T.
Verduijn - Remonstrantse
Gem. 10.00 uur samen
komst - CAMA Gem. 10.00
uur dienst.
MIDDELHARNIS - Herv.
Gem. lO.OOuurds.L.W.den
Boer, Sint Philipsland en
18.00 uur ds. A. Goedvree,
Arnemuiden - Geref. Kerk
9.30 uur ds. R J. Bakker en
17.00 uur da. C. Flim - Ger.
Gem. 9.30 en 18.00 uur ds.
G. van Manen - Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 18.00 uur ds.
E den Butter - Geref. Kerk
(Vrijgemaakt) 9.30 uur ds.
D. J. van Diggele en 17.00
uur leesdienst.
NIEUWE TONGE - Herv.
Gem. 9.30 uur kand. W.
P. Vermeulen, Gouda en
18.00 uur kand. T. R. Riet
veld, Ridderkerk - Her
steld Herv. Gem. 9.00 en
18.30 uur ds. J. C. den
Ouden, Rijssen, v.m. bedie
ning Heilige Doop - Ger.
het onderwijs. Je kunt daarbij
wachten op een volgende ronde
als het gaat over de vrijheid van
het onderwijs, want waar houdt
het belang van de overheid op
Waar ook niet over gesproken
wordt is de integratieproblema-
tiek, met daarmee annex de toe
nemende invloed van de Islam.
Dat is niet handig. Men hoeft
een probleem niet te verdoezelen
als anderen er te sterk aandacht
aan geven. Dat speelt militante
groepen in de kaart en onder
schat de problematiek.
Bovenal heeft het ook te maken
met het voor ons blijvende gege
ven dat de overheid een christelij
ke overheid dient te zijn. Wat dat
betreft schiet ook deze begroting
finaal te kart. Daardoor worden
zegenrijke oplossingen voor onze
samenleving niet benut. Dat is
jammer.
We zagen tussen 't groen wat geel
en rood,
en langzaam aan veranderden de
kleuren.
De herfst, die ons een prachtig
schouwspel bood,
bracht echter ook wel dagen om te
treuren.
De gure wind die door de bomen
floot,
die rukte aan de ramen en
de deuren,
trok blaad'ren af en wierp ze in
de goot.
De schoonheid was voorbij van 't
herfstgebeuren.
We zien dit als een beeld van 't
mens'lijk leven:
zo langzaam aan gOat ons de
kracht begeven,
ofplots'ling snijdt de dood ons
leven af.
"O God, vergeef wat wij zo snood
misdreven,
wil ons om Christus' wil genade
geven
voordat ons zielloos stof daalt in
het graf."
Onbegrepen wegen
Ook heaen gaat de Heere met de
Zijnen
vaak door een weg die zij niet
willen gaan.
De weg naar Kanaan gaat door
woestijnen.
Daar wil het eigenlievend vlees
niet aan.
En toch, ook in die onbezaaide
landen
zijn 's Meeren kinderen in goede
handen.
Wat is het groot wanneer ze
mogen bukken...
Wanneer ze in die bange
worstelstrijd
de sporen van hun Leidsman
mogen drukken.
Die hen door 't Mesech der ellende
leidt.
Wanneer 't geloofsoog maar op
Hem mag staren,
dan gaan ze achter Hem door
storm en baren.
Uit: Christien de Priester, Licht
en uitzicht. Uitgeverij Den
Hertog, Houten. Geïllu
streerd. Gebonden. 62 pag.
ISBN 90-331-2059-6.
Prijs 9,50.
J.M.J. Kieviet
Gem. 10.00 en 18.00 uur
ds. R Blok.
OUDE TONGE - Herv. Gem.
10.00 en IS.OOuurds. L. de
Wit, v.m. bediening Heilig
Avondmaal en nam. dank
zegging Heilig Avondmaal
- Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur leesdienst - Beréa Gem.
10.00 uur de heer Simons.
STAD a/h HARINGVLIET -
Herv. Gem. 10.00 en 18.00
uu rds. H. J. Catsburg, v.m.
viering Heihg Avondmaal
en nam. dankzegging Hei
lig Avondmaal - Geref.
Kerk 10.00 uur ds. N. J.
A. van Exel en 18.00 uur
ds. G. den Hartogh - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
DEN BOMMEL - Herv. Gem.
10.00 en 18.00 uur ds. C,
Doorneweerd - Geref. Kerk
9.30 uur dienst in Geref.
Kerk Ooltgensplaat en
IS.OOuurds. l.J. Bijlsma.
OOLTGENSPLAAT - Herv.
Gem. 9.30 en 18.00 uur
ds. H. G. van der Ziel, v.in.
bediening Heilige Doop -
Hersteld Herv. Gem. 9.30
uur leesdienst en 15.30 uur
ds. H. Lassche, Ouddorp -
Geef. Kerk 9.30 uur (gecom
bineerde dienst met Geref. Kerk
Den Bommel) ds. Fraanjer en
18.00 uur ds. A. W. Estié
- Ger. Gem. 9.30 en 18.00
uur leesdienst.
LANGSTRAAT - Herv. Gem.
10.00 uur kand. mr. J. E de
Man, Rosmalen.
OOLTGENSPLAAT-De Plaat
selijke Commissie van de Stich
ting Welzijnswerk Oostflakkee
te Ooltgensplaat organiseert
op woensdag 26 september
a.s. een grote bingo voor alle
55-plussers van de gemeente
Oostflakkee in gebouw 't Cen
trum, van Weelstraat 10 te
Ooltgensplaat. De bingomid
dag begint om 13.30 uur, de
zaal is open vanaf 13.00 uur.
Deelname kost 3,50 p.p.
OUDE-TONGE - Wegens gro
te belangstelling organiseert
de Stichting Welzijnswerk
Oostflakkeeop dinsdagavond
25 september en 2 oktober
nogmaals een cursus voor 50-
plussers hoe u kunt leren sms-
berichten te versturen via uw
mobiele telefoon. De avonden
zijn van 19.00 tot 20.00 uur in
het Infocentrum, Bernhard-
straat 27 te Oude-Tonge. Deel
name aan de cursus kost 7,50
voor beide avonden. Wilt u uw
mobiele telefoon en oplader
meebrengen? Aanmelden kan
bijdeSWO, tel. 641344.
Wisselvalligheid troef was - zoals zo vaak de afgelopen
maanden - ook het credo voor de inmiddels voorbije
week. De tamelijk schaarse betere weermomenten duur
den niet al te lang en de onbestendigheid voerde toch wel
boventoon, zeker richting dinsdag (en donderdag), toen
er een behoorlijke plas buienwater naar beneden kwam in
Zuidwest-Nederland. Flakkee ontsprong de (regen)dans
goeddeels, maar ten zuiden van de eilanden viel in Zee
land soms 35-40 millimeter water in korte tijd.
Hele schone, zuivere en ook koude lucht van vrij noorde
lijke breedten kregen we vervolgens even in huis, na dat
nachtelijke buiengespuis. We merkten het koudere interval
vooral aan de dagtemperatuur die dinsdagmiddag amper
15 graden haalde in de regio en in een bui terugliep naar
een bedroevende 12 graden. Woensdag later op de dag en
donderdag regende het van tijd tot tijd, hoewel de hoe
veelheden niet bijster groot waren, maar nat werd men
er wel van en de zuidwester was ook nadrukkelijk van de
partij, zeker richting stranden.
Tijdelijk dus even een voorproefje van de herfst, die ove
rigens a.s. zondag 23 september officieel begint, even voor
het middaguur. Dus niet op de 21e, zoals veel mensen nog
denken.
Vanaf vandaag moet het weer wel geleidelijk gaan opknap
pen onder invloed van een uitstralend hogedrukgebiedje
dat al enkele dagen consequent in de weerkaarten zit.
Zaterdag zou nog een beetje kunnen tegenvallen met wat
restbewolking en mogelijk nog een buitje.
Het weekeinde wordt al met al toch weer wel vrij goed
en verloopt goeddeels droog; zeker op zondag zou het
kwik vleugeltjes kunnen krijgen en zal het waarschijnlijk
uitstromen tot 22 graden op een enkele plaats. De matige
zuidzuidwestenwind en de nodige zon bewerkstelligen dit,
dus het eerste herfstweekeinde kan zelfs een beetje nazo-
mers verlopen.
Zou dit dan direct een trendbreuk kunnen zijn en is de start
van de astronomische herfst misschien wel het moment bij
uitstek voor een langduriger fase met stabiel najaarsweer?
Volgende week weten we veel meer, maar de allerlaatste
weerkaarten gexen toch alweer reden tot de nodige scep
sis. De Amerikaanse optie blijft zinspelen op een overgang
naar prima najaarsweer later, terwijl de Europese variant
ons in een gematigde en onderkoelde noordstroming wil
onderdompelen op termijn.
Weerman Mare Putto
