^Straffen en belonen'
bij regionale verkeers-
veiligheidsactie
Op zun Oudurps èschreeve:
De boerelieenbank
Orgels in schuren en kerkjes
in Noord-Holland
EIIAtlDEri-niEUWS
John Bunyan:
zijn betekenis
voor vandaag (2)
l'
PAGINA 4
VRIJDAG 1 JUNI 2007
GOEREE-OVERFLAKKEE - Vorige week woensdag
waren er twee korte verkeersveiligheidsacties op het
eiland. De acties hadden tot doel om de bestuurders
zich bewust te maken van het feit dat een veilige deel
name aan het verkeer best wel lonend kan zijn want de
veilige rijders kregen een verrassing. Voor de onveilige
verkeersdeelnemers was er een 'preek en een prent'.
Door Adri van der Laan
De gehouden verkeersveilig
heidsacties maken deel uit van
de gedragscanipagne 'Straffen
en belonen'. De bedoeling is dat
de verkeersdeelnemers bewust
worden van hun weggedrag,
of dit nu goed is of slecht. De
acties werden in de namiddag
gehouden op de Vissersweg
tussen (ioedereede en Stellen-
dam en 's avonds op de N215
bij Sommelsdijk, ter hoogte
van Clraka. Op enige afstand
voor de controles werd de
snelheid van de verkeersdeel
nemers gemeten met behulp
van een lasergun. Vervolgens
werden de voertuigen aange
houden en al naar gelang van
de gemeten snelheid, doorver
wezen naar een 'groene zone'
of een 'rode zone'.
Beloning
De bestuurders die in de
groene zone terechtkwamen,
kregen na het afnemen van
een blaastest en controle van
de autopapieren een attentie
aangeboden, zoals een veilig-
heidshesje, foldermateriaal en
een roos. Mensen van de afde
ling van Veilig Verkeer Neder
land hielden ook een praatje
met deze automobilisten en de
geschenken werden door een
speciaal ingehuurde clown
uitgedeeld. Voor hen die wer
den doorverwezen naar de
rode zone was de controle
minder prettig. Zij hadden in
ieder geval te hard gereden en
kregen hiervoor een bekeu
ring en een reprimande van
de politie.
Bij de actie op de Vissersweg
bij Goedereede werden in een
uur tijd 28 bestuurders aange
houden. Eén van de eersten die
gecontroleerd werd was een
motorrijder en die had pech:
hij reed 154 km per uur, met
als gevolg dat zijn rijbewijs ter
plaatse werd ingevorderd; op
de Vissersweg is slechts 80 km
per uur toegestaan. In totaal
reden hier acht bestuurders te
hard.
Bij de controle bij Sommelsdijk
reed van de 23 gecontroleerde
bestuurders er maar één te
hard en werd hiervoor ook
bekeurd.
Projectgroep
Het idee voor de veiligheids-
actie is afkomstig van de Regi
onale Projectgroep Verkeers
veiligheid Goeree-Overflakkee
(RPVGO). In deze project
groep zijn naast de politie
ook de vier gemeenten en de
provincie vertegenwoordigd,
evenals de verschillende weg
beheerders.
In de komende maanden zul
len nog meer van deze acties
worden gehouden, waarbij
naast het controleren van de
snelheid er ook aandacht zal
zijn voor het gebruik van alco
hol en drugs in het verkeer, het
voeren van goede verlichting,
het dragen van gordels en het
gebruik van de mobiele tele
foon in de auto. De organisa
toren hopen dat deze acties bij
zullen dragen aan een veiliger
verkeersgedrag op de eilande-
lijke wegen.
De provincie Noord-Hol
land is waarschijnlijk de
landstreek met de groot
ste 'orgeldichtheid' ter
wereld. Daar vinden ^ve
orgels van elk formaat en
type, uit elke stijlperiode
en met vrijwel elk denkbaar
klankkarakter. Die rijkdom
aan orgels hangt samen
met de grote hoeveelheid
kerkgebouwen in deze pro
vincie. Uit de geschiedenis
blijkt dat juist in Noord-
Holland eeuwenlang vele
kerkgenootschappen naast
elkaar hebben bestaan.
Mede daardoor vinden we
er een overvloed aan ker
ken en kerkjes. Tot in de
kleinste dorpjes toe zijn er
soms meerdere kerkgebou
wen te vinden. De ontstane
kerkgenootschappen had
den ieder een eigen (klein)
kerkgebouw. Daarbij kwam
natuurlijk de vraag of men
wel of niet een orgel wens
te. De financiële moge
lijkheden en de muzikale
praktijk speelden bij het
beantwoorden van deze
vraag een doorslaggeven
de rol.
De dubbel-cd "Orgels in schu
ren en kerkjes in Noord-Hol
land" geeft de mogelijkheid
om kennis te maken met acht
orgels in kerkjes en schuren.
Vier orgels per cd. Dit geeft
ruim twee uren luisterplezier
Het geheel bestaat uit een
boekje op cd-formaat met een
hard kartonnen kaft. Voor- en
achterin het boekje is een cd
geplaatst. Deze uitgave is goed
gedocumenteerd. Het bevat
een uitgebreide inleiding over
de orgels in Noord-Holland,
ge meentezangbe geleiding,
orgelmakers, orgelonderwijs
en orgelrepertoire. Het boek
je, dat ruim 60 pagina's telt,
is voorzien van vele kleuren
foto's, een beschrijving van
het bespeelde instrument, de
dispositie en het gebouw. Ook
is een uitgebreide curriculae
vitae van de organisten opge
nomen.
Spelen alsof ze
improviseren.
De opnamen leiden de luis
teraar rond in een tot nu toe
minder bekend, maar niette
min boeiend orgellandschap.
Bespeeld worden het Duy-
schot-orgel in de Schuurkerk
in Krommenie, het kabinet
orgel in Egmond-Binnen en
het Flaes-orgel in de 'Schuil-
schuur' te Noordbeemster.
Verder instrumenten die te
vinden zijn in Westzaan, Zuid-
schermer, Krabbendam, Alk
maar en Volendam. De instru
menten worden bespeeld door
organisten die een uitgebreide
muzikale praktijk hebben,
internationaal en cultureel
georiënteerd zijn. Die ori
ëntatie kan in het orgelspel,
registratie- en literatuurkeuze
direct worden opgemerkt.
Bekende namen treffen we hier
aan: Ghrista Hijink, Cionny van
der Maten en Clerrie Meijers.
Ze spelen alsof ze improvise
ren. Ontspannen en muzikaal.
Dat boeit. Ook op een klein
orgel met weinig registers en
mogelijkheden kun je muziek
maken. Muziek maken is met
aandacht luisteren naar wat je
speelt, met een passende arti
culatie en registratie. De noten
komen hierdoor a.h.w. op een
tweede plaats.
De muzikanten hebben hun
muziekrepertoire afgestemd
op het instrument. Ze spelen
werken van onder andere:
Soler, Graap, Stanley, Scarlat
ti, Brima, Cabanilles, Haydn
en Boëllmann. Doordat de
gebruikte registraties bij de
stukken vermeld staan, is het
mogelijk om te luisteren naar
hoe een register klinkt bij een
gespeeld werk. In de kerk
klinkt een register immers
anders dan datje dit als orga
nist achter de speeltafel hoort.
Misschien is dit een aspect
waarmee organisten in de
registratie- en speelpraktijk
nog meer rekening kunnen
houden.
Heldere klank
De cd-opnames zijn helder
en direct. Alsof je in de ruim
te zelf zit te luisteren. Een
natuurgetrouwe opname geeft
orgelmuziek weer zoals ze echt
bedoeld is. Dit kan ook bijna
niet anders met Okke Dijkhui
zen als verantwoordelijke voor
de redactie en de samenstel
ling. Kortom, het gaat op deze
dubbel-cd oin orgels die het
verdienen om in de aandacht
te staan en te blijven, of ze nu
groot zijn of klein!
Wellicht volgen er ook uitga
ven van de andere provincies.
Daar staan ook orgels in kerk
jes en schuren, in een ander
aantal, maar zeker interessant
om te beluisteren en te bespe
len. Veel luister- en leesplezier
toegewenst!
N.a.v.: Orgels in schuren en kerk
jes in Noord-Holland,
Uitgeverij De Banier
Utrecht, ISBN 97 89 033
607 110, prijs €18,75
Middelharnis, Jaap Hollaar
J>/tf/C'^ Jy^yi^/\^y^^4*^y^^
Na deze weergave van Buny-
ans levensloop dan nu een paar
thema's uit zijn geschriften. Als
eerste zou ik willen noemen het
besef of beter nog de weten
schap dat de mens op reis is naar
de eeuwigheid. Denk aan de vol
ledige titel van zijn bekendste
werk: The Pilgrim's Progress from
this Wwld to tliat which is to Come
(Eens Christenreize rumr de Eeu
wigheid). De hoofdpersoon van
de 'Christenreis' verlaat de stad
Verdei f Wanneer zijn vrienden
en familieleden hem daarvan af
proberen te houden, stopt hij de
vingers in de oren en roept uit:
"Life, life, eternal life!" ("Leven,
leven, eeuwig leven!"). Bun
yan heeft ergens van de Bijbel
geschreven: 'All its doctrines,
counsels, encouragement, threaten-
ings and judgments have a look one
way or other upon with respect to the
next luorld". ("Alle (bijbelse) dog-
rrui's, raadgevingen, bemoediging,
bedreigingen en oordelen werpen op
de een of andere wijze een blik op liet
hiernamaals.Als ergens het ver
schil tussen het klimaat dat nu
de kerken beheerst en de pre
diking en theologie van Bun
yan duidelijk wordt is het wel
op dit punt. Juist hier komt ook
de betekenis van Bunyan voor
vandaag naar voren. De eerste
taak van de kerk is om mensen
op grond van de Bijbel duide
lijk te maken dat zij er niet voor
zichzelf zijn maar voor God, dat
ze niet voor de tijd maar voor
de eeuwigheid geschapen zijn
en dat daarom verzoening met
(Jod door Christus' bloed nodig
is. Onomwonden sprak Bunyan
over de realiteit van de eeuwige
rampzaligheid. Ik geef u een
citaat: "Be willing to seetlie worst of
thy condition. It is better to see it here
than in hell, for thou must see thy mis
ery here or there". ("Wees bereid het
ergste van uw toestand onder ogen te
zien. Het is beter hel hier te zien dan
in de liel, want u moet uw ellende óf
hier óf daar aanschomwen:") Daar
naast sprak hij over Christus
als de Zaliginaker die redt van
de toekomende toorn. Ook ter
illustratie daarvan geef ik een
citaat: "For when men come to see
the things of another world, what a
God, what a Christ and what a hea
ven is to be enjoyed; also when they
see tliat it is possible for them to have
a share in it, I tell you it will make
't Oovergroeote dieel van de Nederlanders hao op hut
ende van de negentiende ieeuw eigeluk nog noeojt een
bank van binnen èzieje. Banken waere voor meansen
mit geld, in niejt voor geweune meansen die harde
moste wearke om dur broeod te kunne vurdienen. Mar
tussen 1900 in 1910 begon dêêr toch van lievurlee
vueranderieng in te kommen. Want in dien tied wiere
dur toch hier in dêêr in hut land handelsbanken op
èricht. In op hut platteland ontstonge dur coöperatieve
banken naer hut voorbeeld van de Duitse Raiffeisen-
banken, vurnoemd naer de Duitse plattelandsburgemi-
eester Friedrich Wilhelm Raiffeisen, die halfvurweege
de negentiende ieeuw hut iniatief ènome hao tot un
kredietinstelling wêêran de zelfwearkzaemheid in zelf
voorziening van de lokaole gemieenschap ten grond
slag lag.
Al in 1898 vurmden lokaole
boerelieenbanken twiee lande-
lukkeorganisaosies. In Utrecht
vestugde de Coöperatieve
Centrale Raiffeisen—Bank zun
eige in in Eindhoven de Coö
peratieve Centrale Boerenli-
eenbank. Hut vurschil was dat
die in Utrecht neutraal was in
die in Eindhoven van Roams-
katholieke signatuur uutging.
Trouwens, hut zouw nog wel
toet 1972 duure ieer ur un
ende an deeze situaosie kwam
in de boerelieenbanken saeme
voarder zouwe góó as de Rabo
bank. In 1998 waere dur 730
Rabobanken in Nederland.
Leeden konne hie hut bestuur
van de plaetselukke bank un
vooVschot anvraege voor noeo-
dzaekelukke bedriefsankoa-
pen. In 't begin ging hut nog
niejt om earg hoage bedraegen.
De ieene boer vroeg om fl. 25
voor de anschaf van un antal
biggen,dun volgenden hao fl.
20 noeodug om un hoenderkot
te bouwen, wêêr un aor hao fl.
250 noeodug om zun schuure
uut te breien. De taek van hut
bestuur was om te kieken of de
uutgaeven wel vurantwoord
waere en de tied vast te stellen
om hut gelieende geld mit rente
vromme te laete betaelen.
't ledee om op Oudurp oak
un boerelieenbank in dien
tied op te richten kwam bie
de toemaelege notaores de
hieer Van Schouwen uut Goe-
ree vandaen. In op 6 juli 1912
was hut dan zoeovoarde. Op
initiatief van de hieeren jac.
Brieen Pzn, Jan Taenis JWzn.
in boovengenoemde notaores
wier in hotel Akkershoek de
ieerste vurgaedering om un
Boerelieenbank opterichten
èhouwe.' Al op 17 ouguslus
1912 vong de ieerst algemiee-
ne leedenvurgaedering plaats
in wier hut bestuur èkooze.
Dat bestong uut de hieeren
C. Taenis Komzn., J. Taenis
JWzn., C. Taenis Jzn. in jan
Mastenbroek. De raed \an
toezicht bestong uut de hiee
ren M. Witte, J. Griirnewis in
KI. Westhoeve. De ieerste kas
sier was Jac. Brieen Pzn. Zun
salaores was fl. 50 per jaer.
Hiervoor most de beste man
hut kantoor bie zun eige in
huus vestege in ieen kêêr in
de 14 daegen zitting houwe,
van twiee toet vier uure. Mar
hut liep in 't wier steeds druk
ker zoeodat de kassier dan oak
mêêr weark kreeg, wierdeur 't
bestuur besloote om zun salao
res te vurdubbelen naer fl.lOO
per jaer. Om dat hut toch
almar drukker wier, konje dan
oak iedere weeke un kêêr op
de bank terechte.
Mar in 1915 nam de hieer Jac.
Brieen toch zun ontslag as
kassier in wier ur un nieuwe
kassier anèsteld in de persoon
van Gomert van Ooestenbrug-
ge uut Stellendam. In de vuu-
fundertug jaer dat hie de bank
èdiend heid, was un eigeluk
dêêr niejt mêêr weig te dien-
ken. Mit Gomert van Ooes-
tenbrugge ging de bank mee
naer de Haevenwegt, wêêr hie
in trok op de stee van Cees
Haemeeteman. In 1924 kocht
Gomert un huus an de Broek-
wegt, wêêr dan oak de bank
èvestugd wier. Omdat hut
huus niejt al te groeot was, was
ur dan oak mar ieene kaemer
beschikbaer voor hut bankkan
toor. Soms was hut zoeo druk
dat de meansen mekaore klem
liepe in de gank. Mar hiervoor
wier un ofdoende oplossing
bedocht: dur wier ieenrich-
tings verkieer in èsteld. Wan
néér je naer binnen ging, most
je voor de voordeure je klom
pen uut doewe in in je haon
houwe. Wannéér je dan je zae-
ken èdae hao, ging je deur de
achterdeure dur wéér uut.
Toet in 1950 Gomert van
Ooestenbrugge ooverleed,
wier Leen Dorsman as kassier
anèsteld. De boerelieenbank
verhuuzende toe naer hut
huus van Kaotje Crezee an de
Boainpjes.
Wijlen Klaos Westhoeve van
Noorden (die van 1912 toet
1954 in hut bestuur zat) was
degeenen die dun anzet
ègeeve heid toet den bouw
van un nieuw bankgebouw an
dun Hofdiekswegt (toe nog
Nieuwewegt) mit un weun-
huus voor de kassier, wat in
1953 in gebruuk ènome kon
woore.Toch viel de opening
van hut nieuwe bankgebouw
letterluk in hut waeter, want
In 1962 bestong 't bestuur uut de volgende hieeren, vd.n.r.: Piejt van Klaos van Noorden Westhoeve, Piejt vanjaop
Brieen, Klaos van Job Padmos, kassier Leen Dorsman, Kommer Witte in Bram van Dimmen Hoek.
mit de ramp kwam hut nieuwe
gebouw ongerwaeter te stóón
in most zoedoende de ope
ning naer un laetere daotum
verschoove woore.
Omdat de wearkzaeemheeden
almar toenamme in Leen Dors
man hut niejt meer ofkon alli-
eene, wier Janny van Jan van
Dam de kapper, die net van
de ULO ofkwam, anènome.
Mar om dat hut begrip bank
steeds méér inèburgert raekte
bie de meansen, oak wat hut
spaeren betrof- want in 1959
wier deur Pouw van de Cen
tra Grinnewis de fl. 6.000000
an spaergeld volèstort - wier
hut almar drukker. Want de
Oudurpers wiste oak de wegt
naer de Boerelieenbank te
vinden wannéér ze un eige
huus wouwe koape vooe im
hiepeteek. Zoeodat 't bestuur
besloote om ur nog mar un
meisje bie an te nemen. Dat
was Klaar van Wulluni Aole-
man, die dan oak zoeo van de
ULO op de Boerelieenbank
kon beginne. Nog wéér laeter
kwam Jan van Arjoan van Piejt
Meiyer bie de bank wearke.
Mar in 1962,toedeBoerelieen-
bank op Oudurp vuuftug jaer
bestong, wiere alle 560 leeden
mit dur vrouwen uutènoeo-
dugd voor un fieestaevund
in hut verieenegingsgebouw,
die dan oak in twiee aeven-
den èhouwe wier weeguns de
enorme belangsteling, 't Fieest
wier as un groeote femielie op
un gepaste wieze èvierd. Dur
wier inkele intresante films
vertoond in un uutieenzetting
oover het wel in wiee van de
bank ègeeve. De anweezegen
wiere onthaeld op koffie init
gebak, happies in drankjes,
vrie roake in toet slot un kom-
me soep in un sesiezebroeo-
dje.
Hieroover wier nog daegen
nae èpraet, meschien dat ze
dit oover vuuf jaer, in 2012,
nog us luchies ooverdoewe,
want as je un beetje kan reek
ene bestóót de Boerelieen
bank (Rabo) op durp van de
jaere vuufunnegentug jaer.
Wie weet?
Nog eeven voor alle dudeluk-
heid: dur wier altied oover
de Boerelieenbank op durp
èsprooke. Mar hut was de
Raiffeisenbank die zun hoofd
kantoor in Utrecht hao.
Hellevoewtsluus, maert 2007
De groewten van
Job van Klaos van
Job Gerda van
Koos van Gurp.
them run through thick and thin to
enjoy it". ("Want wanneer mensen
de dingen van een andere wereld
gmn zien, in wat voor een God, in
wat voor een Chnstus en in xoat voor
een hemel zij zich mogen verheugen;
ook als zij zien dat het mogelijk voor
hen is er deel aan te hebben, zeg ik u,
dat zij zich door dik en dun zouden
haasten om dit alles te genieten.
Het besef dat de mens op reis is
naar de eeuwigheid is niet spe
cifiek reformatorisch. Het is een
algemeen christelijke notie. Hoe
moet de predikingen godsvrucht
van Bunyan gezien worden? Is
die specifiek reformatorisch of
ligt ze meer in de lijn van de
middeleeuwse vroomheid? Dit
laatste is wel gesteld. Maar wie
Bunyans complete oeuvre door
werkt, moet wel concluderen dat
zo'n stelling aan de feiten geweld
doet. Op de vraag hoe een mens
kan bestaan voor God (en dat is
voor Bunyan de meest wezen
lijke vraag) geeft hij heUelfde
antwoord als de reformatoren.
Een mens kan alleen voor God
bestaan als hij bekleed is met de
gerechtigheid van Christus. We
krijgen deel aan Christus door
het geloof De natuur van het
geloof is te steunen op Christus
("to lay hold on Christ"). We
hebben Christus te omhelzen
zoals Hij ons in het Evangelie
verkondigd wordt ("take Christ
upon his'own terms"). Het ware
geloof eigent de gerechtigheid
van Christus toe. Niemand heeft
grond te zeggen dat Christus de
zijne is, als Hij niet kan zeggen
dat Christus zijn advocaat is.
Christus is niet allereerst voor
beeld maar Zaligmaker.
Bunyan heeft ertegen gewaar
schuwd om van Christus een
tweede Mozes te maken. Hoe
ziet Bunyan de verhouding tus
sen geloof en rechtvaardiging?
Hij heeft gesteld dat het geloof
de instrumentele oorzaak is van
de rechtvaardiging. De grond
van de rechtvaardiging is de bui
ten ons liggende gerechtigheid
van Christus. In zijn eerdere
werken laat Bunyan het geloof
aan de rechtvaardiging vooraf
gaan. Logisch gezien althans.
Een zondaar vlucht tot Chris
tus om deel te krijgen aan de
gerechtigheid van Christus. En
die gerechügheid van Christus
ligt als het ware gereed. Daar
over is Bunyan nimmer ondui
delijk geweest. In zijn latere
werken laat Bunyan het bekleed
worden met de gerechtigheid
van Christus heel uitdrukkelijk
aan het geloof voorafgaan. C5p
deze manier wilde hij duidelijk
maken dat het geloof op geen
enkele manier een verdienstelijk
karakter heeft. Nu is het een
onloochenbaar feit dat de visie
dat het geloof niet zozeer het
middel als wel het teken van de
rechtvaardiging is, zeer gemak
kelijk kan leiden tot wat genoemd
wordt hypercalvinisme. En in
Engeland is dat in de I8e eeuw
gebeurd.
De benaming hypercalvinisme
komen we pas tegen in de 19e
eeuw. Het verschijnsel als zoda
nig komt op in de 18e eeuw, ter
wijl de aanzetten al eerder zijn te
vinden. We verstaan er die vorm
van calvinisme onder die niet wil
weten van een bevel van geloof
en bekering gericht tot onbe
keerde zondaren. Afkeurend
sprak men in dat verband over
"duty-faith" (geloof als plicht).
Gave en plicht sluiten volgens
de hypercalvinisten elkaar uit.
Een zeer geliefd leerstuk van de
hypercalvinisten was de leer van
de rechtvaardiging van eeuwig
heid. Men zag het zo dat de uit
verkorenen door middel van de
geloofsoefeningen en werkin
gen zich ervan bewust worden
dat zij met de gerechtigheid van
C:hristus bekleed zijn.
Tendeerde Bunyan aan het
einde van zijn leven naar het
hvpercalvinisme? De reden
waarom hij het bekleed worden
met de gerechtigheid van Chris
tus aan het geloof vooraf liet
gaan, heeft hijzelf als volgt ver
woord: Again in tlie first acts of
)ii\' faith, when I come to Christ, do
not (wcept of him because I know I
am rigtheous, either with an inputed
righteousness, or with that which is
inherent: both these, as to my present
privilege in them, may be hidden
from mine eyes, and I only put upon
taking encouragement to close with
Christ for life and rightheousness,
as he is set forth to be a propitiation
before mine eyes, in the word of truth
of the gospel; to which word I adhere
as, or because I find, I want peace
of God in my soul, and because I am
convinced, that the means of peace is
not be found any where but in Jesus
Climt". ("Nogmaals, in de eerste
daden van mijn geloof wanneer ik
tot Christus kom, neem ik Hem niet
aan omdat ik weet dat ik rechtvaar
dig ben door rechtvaardigmaking of
door wat daarin besloten ligt: deze
beide zaken zowel als mijn huidige
voorrecht in deze kunnen voor mijn
ogen verborgen zijn, en ik vind
alleen bemoediging om mij voor liet
leven en gerechtigheid bij Christus
aan te sluiten daar hij wordt voor
gesteld als een verzoening voor mijn
ogen in het waarachtige Woord van
het evangelie; aan welk Woord ik me
houd, of omdat ik vind dat ik vrede
wil van God in mijn ziel en omdat ik
overtuigd ben dat het middel tot vre
de nergens te vinden is dan in Jezus
Christus.") Bunyan wilde dui
delijk maken dat de mens niet
verzekerd behoeft te zijn van de
echtheid van zijn eigen geloof
alvorens hij tot Cihristus vlucht.
Je kunt je afvragen of het Bijbels
gezien juist is om het bekleed
worden met de gerechügheid
van t^hristus aan het geloof te
laten vooraf gaan. De intentie
waarmee Bunyan dit deed, ver
dient echter onze bijval. Hij ver
bond daaraan een zeer krachtige
prediking van het aanbod van
genade. Daarin doet hij denken
aan de Schotse Marrowmen van
de 18e eeuw. lot aan het einde
van zijn leven sprak Bunyan
onbevangen over de plicht van
het gek)of Een citaat uil Jusliji-
cxdion by an Imputed Righteousness
(Verdediging van liet leerstuk der
rechtviuirdigmaking door het geloof
in Jezus Christus): "Make conscience
of tlie duty of believirjg, ami be as
afraid of falling .short here as in any
other command of God". ("Macik
een gewetenszaak van de plicht om
te geloven en wees er beducht voor
hierin te hort te schieten, zoals geldt
voor ieder ander gebod van God.
Met name boekjes als Tlie
Jerusalem Sinner Saved en Come
and Welcome to Jesus Christ laten
zien op wat voor een bewogen
en appellerende wijze Buny
an gesproken heeft over de
bereidwilligheid van Christus
om zondaren te redden. Ten
voorbeeld een citaat uit Ihe
Jerusalem Sinner Saved: "Yea, shall
Christ, tliat can be etemtdly liappy
without thee, be more afflicted at the
loss of thy soul tlian thyself?". ("Ja,
moet Christus, Die zonder u eeuwig
gelukkig kan zijn, meer bedroefd zijn
over de toestand van uw anru ziel
dan uzelfl") Die Christus Die vol
komen betaald heeft, bood Bun
yan aan al zijn hoorders aan met
bevel van geloof en bekering.
Heel uitdrukkelijk heeft hij zich
in zijn werk Reprobation A.s.ser-
ted (De Verwerping Aangetoond)
gekeerd tegen de gedachte dat
Christus alleen aan de uitverko
renen gepredikt mag worden.
Dit zou namelijk betekenen, zo
zegt hij, datje eerst moet weten
een verkorene te zijn alvorens
je tot Christus vlucht en dat
is onmogelijk. Alleen door in
Christus te geloven kun je weten
een uitverkorene te zijn. Boven
dien, zo voegde Bunyan er aan
toe, leidt dit er in de praktijk toe
dat mensen voor ze tot Chris
tus vluchten in zichzelf gaan
speuren naar vruchten van de
verkiezing. Als ze die gevonden
menen te hebben, is het feitelijk
niet meer zo urgent tot Christus
te vluchten. Men weet immers
reeds dat men behouden is. En
wie ontkent dat de verworpenen
opgeroepen mogen worden tot
geloof ziet ongeloof feitelijk als
lot en niet als schuld. Eigenlijk
kan mensen hun ongeloof niet
worden verweten. Het zal u dui
delijk zijn dat Bunyan de leer der
verkiezing en die van de oproep
tot geloof in Christus aan allen
nooit tegen elkaar heeft uitge
speeld of als met elkaar strijdig
heeft gezien.
Hoe ontstaat nu de behoefte om
tot Christus te vluchten? Een
mens vlucht niet als hij geen
gevaar ziet. De prediking van
de wet is naar Bunyans vaste
overtuiging nodig om de mens
het geestelijke gevaar te doen
beseffen waarin hij verkeert. In
Gr(u:e Abounding schrijft Bunyan
het volgende: "In my preaching
of the Word, I took special notice of
this one thing, namely tliat the Lord
did lead me to begin where his Word
begins with sinners; that is to con
demn all flesh". ("In mijn prediking
van het Woord nam ik vooral een
ding in acht, namelijk dat de Heere
me liet beginnen waar Zijn Woord
begint met zondaren; dat is alle vlees
te veroordelen.") Een mens die
de kracht van de wet niet heeft
gevoeld, kan op zijn best tot wat
Bunyan noemt een "notional
knowledge" ("begripskennis")
van het Evangelie komen. Door
middel van het besef van zonden
gewerkt door de wet, wordt ons
hart toebereid voor het ontvan
gen van de genade van God in
Christus. Pas als een mens gestor
ven is aan de wet, zal hij in waar
heid tot Christus vluchten.
Nadrukkelijk maakten de puri
teinen een onderscheid tussen
de zaligmakende en algemene
werkingen van Gods Geest. De
gedachtedataandewedergeboor-
te voorbereidende werkingen
van Gods Geest vooraf plegen
te gaan, was gemeengoed bin
nen de puriteinse theologie. We
vinden dit ook bij Bunyan. In
zijn boek The Doctrine of Law and
Grace UnfoUed gaat Bunyan erop
in hoe ver een mens kan komen,
terwijl hij zich hog bevindt
onder de vloek der wet. Met het
zien en voelen van zijn zonden is
een mens nog niet gered. Nodig
is dat de mens die van zonde
overtuigd is tot Christus vlucht.
Om de puriteinse terminologie
te gebruiken: "an awakened sin
ner" ("een ontwaakte zondaar")
is nog geen "saved sinner"
("geredde zondaar"). Ook in The
Pilgrim's Progress komen we het
onderscheid tussen 'awakening'
(ontwaking) en 'conversion'
(bekering, vernieuwing) tegen.
De hootHpersoon van dit boek
gaat niet direct na het verlaten
van de stad des verderfs door de
enge poort. (Wordt vervolgd)
Dr. P. de Vries
