50 Jaar Fotoclub De Rarekiek (3) Predikanten en voorgangers in Stad aan 't Haringvliet (1593-1945) (1) Dames 2 Les Deux Intermezzo Themamiddag voor senioren Berggorilla's bij Vrouwen van Nu Inleveren rommel marktspullen Paashaas en kip in Ouddorp EIIIVI1DEt1.niElJW5 Het woord dominee is nauw verbonden met het dage lijks leven in ons land. Een predikant is herder en leraar, geestelijk leidsman en tegelijk knecht van de kerkelijke gemeente. Ook Stad aan 't Haringvliet maakt deel uit van domineesland. Na de bedijking in 1528 kwam het al spoedig tot de bouw van een kerk voor de bewoners van de gorzen 'die Stat'. In 1534 werd het gebouw in gebruik genomen en priesters uit Middelharnis dien den er de mis. De Kerkhervorming leidde na 1575 tot een protestants kerkelijk leven. Tot 1795 was er één kerk op het dorp, de gereformeerde (staats)kerk. Ande re kerkelijke stromingen zoals doopsgezinden, luthera nen of dissidenten zijn in het dorp alleen door indivi duele belijders bekend. Tot 1798 had de ambachtsheer het recht van collatie, d.i. het recht om een predikant aan te stellen. In de negentiende eeuw zien we ook op Stad de Afscheiding en de Doleantie. De naoorlogse geschiedenis van de drie kerken wordt in vogelvlucht beschreven. De kerk van de Reformatie Negentiende eeuw Twintigste eeuw Dit jaar hoopt Fotoclub De Rarekiek het 50-jarig jubi leum te vieren. In 1957 werd de club in Sommels- dijk opgericht door enkele enthousiaste fotografen. In de loop der jaren groei de De Rarekiek uit tot een zeer actieve en een van de toonaangevende fotoclubs in Nederland. Door de jaren heen waren er veel successen voor de club en veel van haar individuele leden. In deze derde afle vering over de jubilerende vereniging een terugblik op de periode 1977-1987. PAGINA 6 VRIJDAG 6 APRIL 2007 Kerkepad Door Harry J. Goosens De laat-golische kerk van het dorp werd in 1534 gebouwd. Het kerkgebouw had een torentje op de nok van het dak, een zogenaamde dakruiter. De kerk was oost-west gebouwd en ingericht voor de rooms- katholieke eredienst. Priesters uit Middelharnis dienden hier de mis. Na de Beeldenstorm (1566) werd het gebouw ver waarloosd. De gevolgen van de Kerkhervorming vonden plaats omstreeks 1575. In 1586 werd het gebouw opge knapt en ingericht voor de protestantse eredienst, maar er was geen eigen predikant. Tot 1593 behoorde Stad ker kelijk gezien tot Nieuwe-Ton- ge. In 1584 werd de uit Bel- sele (Vlaanderen) afkomstige Arnoldus Ciillesz. Timmerman predikant in Nieuwe-Tonge. Arent Timmerman preekte in Stad, 'uit liefde', d.w.z. dat hij daar geen vast inkomen had. Hij bediende er ook de sacramenten. In het voorjaar van 1593 werd Balthasar van Doorne, de zojuist bevestigde predikant van Middelharnis, gevraagd ook te komen preken in Stad. Omdat de gemeente van Stad al in onderhandeling was met Philippus Lowyck werd dit niet toegestaan. Van Doorne werd in Middelhar nis in juni 1600 geschorst en nog hetzelfde jaar ontslagen. In juli 1593 werd Philippus Lowyck bevestigd tot predi kant van Stad aan 't Haring vliet. Na drie pogingen was hij toegelaten tot het ambt van predikant. Lowyck was schoolmeester in Dirksland, hij sloeg zich manmoedig door verschillende examens en proefpredikaties heen en werd op 16 juli 1593 toegela ten tot de bediening van het goddelijk Woord. Tijdens de examens waren er aanmerkin gen over zijn gehaaste manier van spreken, zijn gebaren en het niet correct citeren uit de bijbel. Een en ander had te maken met het feit dat in die tijd door een gebrek aan voor gangers relatief veel school meesters zich aandienden voor het ambt van predikant. Lowyck werd gewoon predi kant met de kanttekening dat hij zich niet mocht bemoeien met zaken buiten zijn ambt. Philippus Lowyck werd beves tigd door Arent Timmerman. Hiermee kwam een einde aan de 'combinatie' tussen Nieu we-Tonge en Stad. De eer ste predikant van Stad aan 't Haringvliet legde in 1601 het ambt neer, hij overleed vóór 6 april 1604. Met de komst van dominee jan Jorisz. de Vries geraakte de gemeente in woelig vaarwater. Hij kwam in 1614 naar Stad, maar werd in december 1618 geschorst en in augustus 1619 door de Synode van Dordrecht vanwege zijn remonstrantse gezindheid van het ambt ont heven. Tijdens een preek had hij de leer van de dubbele pre destinatie, verkiezing én ver werping, onomwonden afge wezen. 'Een duivelse leer' zou De Vries gezegd hebben. Veel kerkgangers hadden terstond het kerkgebouw verlaten en zich geschaard onder de slijk- geuzen die naar Den Bommel liepen om 'gezonde spijs' voor hun ziel te zoeken. Alle remon strants gezinde predikanten werden door de Synode van Dordrecht (1618/19) afgezet. De Vries werd in gelegenheid gesteld zijn leven te beteren en behield voorlopig zijn trak tement. Er kwam niets van terecht. De predikant ging in Leiden wonen en bezocht met zijn vrouw doopsgezinde diensten; waarmee hij bewees dat de gereformeerde leer van Gomarus hem niet welgevallig was. Dominee De Vries werd chirurgijn in Nieuwkoop en leek voorgoed afstand te heb ben genomen van zijn roeping tot predikant. Echter, niets was minder waar. Van 1624 tot 1663 was hij (doopsge zind) predikant in Kalshagen. Dominee De Vries overleed in 1665. In Stad was van Armi- niaanse opvattingen op de kansel geen sprake meer. Na de remonstrantse voorgan ger dienden, op een enkeling na, veelal onbekend gebleven predikanten de Hervormde gemeente van Stad aan 't Haringvhet. Van het overgrote deel van de predikanten zijn geen nade re bijzonderheden bekend. Van enkele voorgangers valt iets meer te vertellen. Domi nee Gualtherus van Boshuy- sen was gedurende een jaar (1667/68) ambassadepredikant in Madrid. In 1670 was hij pre dikant in Hamburg; in 1672 Ij>ge alniig van de kronen (inzet de armat'nen). iSijB-» De Nederlandse Hervormde Kerk werd hij beroepen in Schenke- schans, maar door het ramp jaar moest hij vluchten. Na een kort verblijf elders werd hij in 1673 op Stad beroepen. Ook van dominee Haverkamp is meer bekend dan enkele persoonsgegevens. Sigibertus Haverkamp werd in 1684 in Leeuwarden geboren. Hij was niet alleen theoloog, maar ook letterkundige. In 1710 werd hij predikant in Stad. In 1711 werd zoon Everhardus Swarts geboren, hij trad in de voet sporen van zijn vader en werd ook predikant. Een broer van Sigibertus, Gerardus, was ook predikant. In 1717 verscheen van ds. S. Haverkamp een ver taling van een handschrift van de vroeg-christelijke apolo geet TertuUianus. Hij schreef in 1718 een Latijns lofdicht ter nagedachtenis van Ds. Nico- laas Magerus die de Hervorm de gemeente van Middelhar nis vierenvijftig jaar diende. Dit bord en het bord met de Nederlandse vertaling gin gen verloren bij de kerkbrand in 1904. Nadat hij tien jaar de gemeente van Stad aan 't Haringvliet had gediend werd de zevenendertigjarige Haver kamp, die geen doctor was en over wiens werk traditionele lofdichters niet enthousiast waren, benoemd tot lector in de Griekse taal aan de uni versiteit van Leiden. Een jaar later, in I72I, werd hij hoog leraar geschiedenis in Leiden en gaf hij les in welsprekend heid, de retorica. Sigibertus Haverkamp genoot faam als kenner van oude munten en penningen. De geleerde pre dikant overleed in 1742. Bijhetberoepdatop I7decem- ber 1776 werd uitgebracht op de proponent Albertus Schol ten ontstonden ernstige ver schillen van mening tussen de kerkenraad en de ambachts heer. Hierbij kwam het in het dorp tot ernstige ongeregeld heden. De predikant kwam in augustus 1777, maar vertrok in juli 1779 naar Helmond. Na hem werd Pieter Hendrik van Lis predikant op Stad. Adrianus Schotsman (1778- 1851) werd geboren in politiek rumoerige tijden. Zijn vader, Nicolaas Schotsman, was aan vankelijk apotheker en was als predikant een vurig aanhan ger van het Oranjehuis. Op 14 april 1796 werd ds. Nicolaas Schotsman wegens zijn partij kiezen voor de Oranjes uit het ambt gezet. Het herstel van de Oranjes heeft de predikant nog beleefd. In 1819 herdacht hij in twee tijdredes de Synode van Dordrecht. De predikant overleed op 10 januari 1822. Zijn zoon diende de gemeente van Stad ruim twee jaar. De in Harlingen geboren Oede Spoelstra van Goch was van 1826 tot 1828 predikant op Stad. Hij overleed tengevolge van een pokkenepidemie. In de akte van overlijden, die als tijdstip van overlijden 's morgens half vier vermeldt, wordt hij 'leraar der hervorm den' genoemd. Een steen aan de buitenkant van het kerk gebouw herinnert aan de op vijfentwintigjarige leeftijd overleden predikant en zijn eveneens jong gestorven zus ter Maike. In 1826 telde het dorp 689 inwoners, 656 waren hervormd en 33 rooms-katho liek. Na dominee Spoelstra van Goch kwam Petrus Gerardus Jongbloed. Hij kwam van Zun- dert en diende de gemeente van 1828 tot zijn emeritaat in 1845. Hij overleed in 1848. Deze predikant schonk de gemeente als aandenken een kanselbijbel met voorin het geschreven verzoek om de Bij- ra 1899). bel na elke godsdienstoefening te sluiten. Op I januari 1843 was het inwonertal 929. Hier van waren 889 Hervormd en 40 Rooms-kathoHek. Na dominee Jongbloed diende Johannes Gerardus Wanrooy van 1845 tot 1874 de gemeen te van Stad. Zijn vader, Jacob Wanrooy, werd in 1803 beves tigd als predikant in Bruinisse; de geboorteplaats van Johan nes Gerardus. Hij overleed in februari 1839. Johannes Wan rooy kwam van Herkingen, waar drie kinderen werden geboren. Ook deze dominee werd emeritus verklaard. Een broer van Johannes, Wolter Adriaan, was van 1848 tot aan zijn emeritaat in 1884, predikant in Den Bommel. De schoonvader van Johan nes Wanrooy, ds. F. Was uit Sint-Maartensdijk, deed uit waardering voor de hartelijk heid die de mensen te Stad het predikantsgezin betoonden de gemeente een orgel cadeau. De schoolmeester was zo welwil lend om het door de Vlissingse orgelmaker C. van Sprang gebouwde instrument gratis te bespelen. Op die manier had de gemeente weer een zorg minder. Dominee Wanrooy overleed in 1883. Van 1875 tot 1879 was Cor nells Jacobus Boers predikant in Stad; hij werd op 5 janu ari 1843 in Middelharnis gebo ren. Hij was een zoon van de bekende dominee/schoolopzie ner Benjamin Boers die van 1830 tot 1871 de gemeente van Middelharnis diende. Cornells Boers kwam van Nieuwleusen (Ov.) en vertrok in 1879 naar Nieuw-Amsterdam. Hij was gehuwd met Marian Justiena Uhlenbrock. In Stad werden twee kinderen geboren, waar mee het gezin vijf kinderen telde. In 1871 werd te Nieuw leusen zoon Benjamin gebo ren. Deze Benjamin Boers was een omstreden predikant. Hij was communist, sprak op par tijvergaderingen, bad niet in de kerk maar liet er de Inter nationale zingen. Boers werd verschillende malen door de synode geschorst, maar ging door met het uitdragen van de communistische beginselen. Deze 'rode dominee' overleed in 1952. VanI880totI884diendeRM.J. Noordink uit het Friese Warns de Hervormde gemeente van Stad aan 't Haringvliet. Hij vertrok naar Sint-Annaland. In 1890 had het dorp 1008 inwoners, hiervan waren er 821 Hervormd, 156 Gerefor meerd, 23 Rooms-katholiek, 5 Remonstrants, 2 Christelijk Gereformeerd en 1 Luthers. Na een vacatu reperiode van tien jaar nam kandidaat Jan Polhuijs (Strij- en-Sas, 1870) in decem ber 1897 het beroep naar Stad aan. Hij studeerde in Utrecht en werd op 12 december 1897 door zijn zwa ger ds. B. Kle- ijwegt beves tigd. Dominee Polhuijs was gehuwd met Alida Buenk. In 1900 en 1904 werden zoon Christi- aan Marinus (Chris) en dochter Elisa beth (Betsy) geboren. Betsy Polhuijs trouw de met schip- Bus voor bet oude perszoon Leen Goumare; hij verloor één van zijn voeten bij een ongeval op zijn schip de Cornelia'. Alida Buenk over leed in januari 1914. In 1916 hertrouwde de predikant met Helena Hagers (Rotterdam, 1882), die als onderwijzeres was verbonden aan de open bare school op Stad. In 1921 werd dochter Anna Helena en m 1924 zoon Willy Christian geboren. Hij werd net als zijn \ader predikant in de Neder landse Hervormde kerk. In 1898 brandde het kerkge bouw af Nadat een metselaar i-en wespennest had uitge brand onder het torentje in de hemel van de kerk bleef het hout nasmeulen. Het orgel en de preekstoel gingen verloren, maar de door dominee Jong bloed geschonken kanselbijbel werd in veiligheid gesteld. De gemeente en de zondagsschool namen tijdelijk intrek in de openbare school. Op 30 april 1899 werd het nieuwe kerkge bouw, dat werd opgetrokken in de stijl van het oude gebouw, in gebruik genomen. De kerk kreeg een nieuw orgel. In 1923 werd door de burgerlijke gemeente een aparte toren gebouwd. Op ds. Polhuijs werd nooit een beroep uitgebracht, vandaar de uitspraak: 'Hij heeft zijn spa meegebracht'. Ter gelegenheid van zijn veer tigjarig ambtsjubileum schonk ds. Polhuijs de gemeente een zilveren doopvont. Op Eerste Paasdag, 9 april 1939, preekte ds. Polhuijs afscheid. Hij over leed op 4 mei 1945. Op 1 oktober 1939 deed ds. J. Vink intree. Een kentering was dat deze predikant niet, zoals zijn voorganger, in elke dienst een gezang liet zingen. Inte gendeel. J.L. Braber schrijft treffend dat de gezangen op de index (lijst van verboden geschriften) kwamen te staan. Sindsdien heeft de gemeen te een 'bondskarakter'. In 1948 nam dominee Vink een beroep aan naar Zuid-Beijer- land. Hierna was de gemeente vacant tot 1955. Na dominee Vink dienden tot op heden de predikanten P. van Wakeren (hij was zen dingspredikant in Makassar), H. Jongebreur van Rotter- dam-Heyplaat, J. Willemsen van Eethen en Drongelen, de kandidaten G. Klok en J. de Rijke. Na enkele jaren vacant te zijn geweest kwam kandi daat L.D. Burger van de evan gelisatie in Berkenwoude naar Stad. Hij werd op 17 april 1994 (zijn zestigste verjaar dag) bevestigd. In 2000 nam ds. H.A. Samsom uit Voort- huizen het beroep aan naar de Hervormde gemeente van Stad. In het voorjaar van 2004 kreeg Samen-op-Weg landelijk z'n beslag. Stad aan 't Haring vliet werd een zgn. P.K.N.- gemeente en maakte gebruik van een regeling waarbij de gemeente haar Hervormde karakter behield. Dominee Samsom moest om gezond heidsredenen eerder zijn taak neerleggen. Sinds 2004 was de gemeente vacant. In het voorjaar van 2006 nam domi nee H.J. Catsburg, woonach tig in Goes, het beroep aan naar Stad. In mei preekte hij intree en werd de eerste deel tijdpredikant van de Her vormde Gemeente. Voor de braderie van 1981 vroeg de middrti-.iamhvfreniging van Middelharnis aan De Rarekiek om een tentoonstelling in te richten in de voormalige toonzaal van de Emgo aan het eind van het Zandpad. De Rarekiek exposeerde 150 foto's en kreeg duizenden bezoekers, een enorm succes. Begin 1977 nam Theo Masten broek het voorzitterschap over van Marga Jessurun, een func tie die hij twaalf jaar lang zou vervullen. Ondanks een pro gramma met aantrekkelijke gastsprekers zakte het leden tal naar 26 - een bedenkelijke ontwikkeling. Marga Jessurun exposeerde in die tijd regelma tig, zoals in de galerie van de Fotobond in Den Haag, Kas teel Hoensbroek en de LTS te Middelharnis. Het zelf afdrukken van kleu renfoto's begon langzaam maar zeker beschikbaar te komen voor de amateur Fotograaf Wouter van der Klip het dat zien op de club, eerst met foto's en later kwam hij de nieuwe Philips kleurvergroter demon streren, niet in een donkere kamer maar met het apparaat in een lichtdichte kast midden in het clubhuis. De Rarekiek kon zo'n vergroter drie maan den lenen en de eerste zelfge- drukte kleurenfoto's werden gepresenteerd. Een vierde clublid behaalde de bondsmeesterklasse titel bij de Fotobond: Henk Roelf- sema. Hij leerde de club later de technische kneepjes van de zwartwitfotografie. Er wer den werkgroepen in het leven geroepen om de fotografische activiteit te stimuleren Die had den een positieve uitwerking en zetten meer leden aan tot fotografen. De groep 'vlak en lijn' was geïnspireerd geraakt door wat andere leden aan foto's mee terugbrachten uit het moderne Parijs. In de jaren '80 maakten leden van de club diverse trips naar die stad om het nieuwe maar ook het oude Parijs te fotograferen. De fotografie die bedreven werd in die periode kan in diverse categorieën worden onderverdeeld. Heel directe en ontroerende mensenfotografie zag men vooral van Marga Jes surun, Natuur, architectuur, muren, schuurtjes en meer abstracte beelden waren de onderwerpen waarvan leden van de club zich bedienden. De Rarekiek zag niets in onderlinge competities maar toch werd er eind 1980 een wedstrijd ingesteld voor de verkiezing van de beste foto en dia van het afgelopen jaar. Schoenmaker Mei Dale uit Stad aan 't Haringvliet, die iii zijn vrije tijd beelden maakte, bleek bereid daar twee beeld jes van fotograferende mensen voor te maken, die als wissel trofee werden ingezet. Robert Broere was de eerste jury en Joep Luijckx en Henk Peter waren de eerste winnaars. Daarna werd afwisselend door een fotograaf of beeldend kun stenaar (de laatste meestal van Goeree-Overflakkee) geju reerd. Deze wedstrijd is een groot succes geworden en werd enkele maanden geleden voor de 27e keer gehouden. Het ledental begon aan het eind van deze periode weer op te lopen. Ook van buiten Goeree-Overllakkee nam de belangstelling toe om lid te worden toe. Het fotografen echtpaar Bob en Ciaty Pater uit Dordrecht werd een enorme aanwinst voor de club. Joep Luijckx opende naast zijn huis in april 1986 een galerie "Man dala Ei". Hierin exposeerden o.a. De Rarekiek en ook club lid Marga Jessurun. In dat jaar overleed Robert Broere, die voor De Rarekiek van onschat bare waarde is geweest.' De club had een grote tentoonstel ling in Het Diekhuus en expo seerde een jaar later met de AFV Rotterdam in de knusse galerie Het Oude Raadhuis in Spijkenisse. OUDDORP - De Stichdngen Welzijnswerk Oostflakkee en Companen organiseren op woensdag 11 april a.s. een the mamiddag voor senioren van de gemeente Goedereede. Deze middag zal dhr. C. Besuijen van Alzheimer Nederland afdeling Goeree-Overflakkee een en ander te vertellen over Alzhei mer. De middag, die gehouden wordt in m.f g. Dorpsdenden, duurt van 14.00-15.00 uur en is gratis toegankelijk. De zaal is open vanaf 13.30 uur. OUDE-TONGE - Woens dag Il april is er weer een avond van 'Vrouwen van Nu'. Mevrouw Lageweg zal vertel len en laten zien wat berggoril la's zoal doen. De avond wordt gehouden in het gebouw van de SWO aan de Bernhard- straat te Oude-Tonge. De aan vang is 20.00 uur, de zaal gaat open om 19.30. Ook introdu ces zijn welkom, zij betalen 4 entree. rhoud van het kerkgebouw. SOMMELSDIJK - Volleybal vereniging Les Deux Inter mezzo speelde jongstleden zaterdag haar thuiswedstrij den in De Staver. Er stond een zware wedstrijd voor dames 2 op het programma. Volley Voorne 2000 2. In deze wed strijd kwam maar weer eens naar voren dat ervaring veel doet in het volleybalspel, de meest gekke ballen werden bij Volley Voorne van de grond gehouden en kwamen dan ook nog eens op de meest wonder baarlijke wijze terug het veld in. Ballen die loodrecht naar beneden werden afgeblokt hielden zij nog van de grond. Het team van coach Van Os, geassisteerd door Pamela Domselaar won uiteindelijk, maar het was het geen gemak kelijke overwinning. Voor elk punt moest gevochten worden. De meiden hadden veel pro blemen met een aantal dames aan de overkant, die een heel goede service hadden. Dit kostte Les Deux Intermezzo veel onnodige punten. De tegenstander liep dan ook elke set weer behoorlijk uit naar een comfortabele voorsprong, maar zij hadden buiten de vechdust van Dames 2 gere kend, want die gaven zich niet zo snel gewonnen. Door geloof in eigen kunnen en een klein beetje door de aanwijzingen van de coaches stegen enkele meiden boven hun kunnen uit en won Les Deux Inter mezzo elke keer nipt. Alleen de eerste set was er een ver schil van 3 punten, de rest met maar 2 punten verschil (25- 22, 28-26, 25-23 en 28-26...). Door deze goede overwinning is dames 2 weer terug op de 3e plaats en met nog 3 wedstrij den te gaan, is dit het hoogst haalbare. Als het mee zit, zijn de volgende wedstrijden de blessures ook weer een beetje achter de rug, want Jolein van den Brink en Marise van Has- sent zijn nog steeds niet hele maal de oude. Maar dames 2 heeft een hele goede inval ster in Carolien Mijs, deze A- speelster doet het goed bij de dames. Volgende wedstrijd is thuis in Dirksland tegen MVC. Uitsla gen en programma van aan staande zaterdag in de Gooye te Dirksland zijn te zien op website www.lesdeuxintermez- zo.nl NIEUWE-TONGE - Op zater dag 30 juni a.s. hoopt de Her vormde gemeente van Nieuwe Tonge voor de 24e keer haar jaarlijkse rommelmarkt/verko ping te houden in en rondom verenigingsgebouw 'Elim'. Wie nog bruikbare spullen heeft, zoals salontafels, klein- meubels, boeken, elektri sche apparatuur, speelgoed, gereedschap.computers, fiet sen, spulletjes uit grootmoe derstijd of antiek kan ze inle veren op de zaterdagen 7 april, 5 mei en 2 juni a.s. van 9.00 tot 12.00 uur. .Alles wat u niet meer kunt gebruiken en wat nog heel is, kan op de rommel markt nog worden verkocht. De eerste inleverdag is dus zaterdag 7 april a.s. U kunt uw spulletjes inleveren bij de familie Van Kempen, Oudelandsedijk 4A (de dijk volgen langs graanhandel Van Schelven), of bij Hervormd Centrum 'Elim', Zuiddijk 19 te Nieuwe-Tonge. Wie zijn spullen zelf niet kan brengen, kan bellen naar de familie Lugtenburg, tel. 652184. Op zaterdag 7 april a.s. lopen in het centrum van Ouddorp een hele vrolijke paashaas en een lieve kip rond die lekkere choco-eitjes uitdelen aan kin deren. Tussen 10.30 en 12.30 uur en vanaf 13.00 tot 14.30 zijn ze altijd wel ergens in de ring ot daarbuiten te vinden. Niet de eieren zelf zoeken deze keer, maar wel de paashaas en de kip. En als je ze tegenkomt, zit er altijd wel een eitje voor je in de mandl Dat is nog eens gezellig winkelen!

Krantenbank Zeeland

Eilanden-nieuws. Christelijk streekblad op gereformeerde grondslag | 2007 | | pagina 6