De kloonkoning ontkroond en een
Nederlands pleidooi voor klonen
PREDIKBEURTEN
Bosman Kalis
Verkoping in Elim
Vitrinekast
EIIAilI0l-tilEUliifS
EIIAIIDEtl-tllEUWS
Exposanten gevraagd
Kloonembryo's als 'medicijn'
Kloonwedloop
Ontmaskering
Fraude
Nederland: Toch kloneren?
Betere weg
Zondag 19 maart 2006
Ijw aulo in vertrouwde
handen^
Nu ook caravanherstel
'Samen zingen' in de
Doopsgezinde gemeente
Groen van Prinstererschool
te Middelharnis: 1931-2006
VRIJDAG 17 MAART 2006
Wie hoog staat kan diep vallen. De
juistheid van dit gezegde bleek een
paar maanden geleden toen de Kore
aanse wetenschapper Woo-Suk Hwang
van meest gevierde tot meest verguis
de wetenschapper werd. Dat was het
gevolg van fraude in wetenschappelijk
werk. Wat was er gebeurd?
Kloontechniek
In 1997 werd de kloning van het schaap
Dolly bekendgemaakt. Klonen betekent
meerdere exemplaren of individuen tol stand
doen komen die genetisch identiek zijn. Dol
ly was een kloon, dus genetisch gezien een
eeneiige tweelingzus van een ander, ouder
schaap.
Kort nadat de kloning van Dolly bekend
werd, begon internationaal een discussie over
het toepassen van deze techniek bij mensen.
De meeste landen ter wereld waren het er
spoedig over eens dat het klonen met het
oog op geboorte van kloonbaby's niet toe
laatbaar is. In enkele internationale verdra
gen en afspraken is dit vastgelegd. Maar al
spoedig kwamen stemmen op die vonden dat
deze kloontechniek wel bij mensen toegepast
moest kunnen worden om kloonembryo's tot
stand te brengen. De techniek hiervoor is
dezelfde als voor het tot stand brengen van
kloonbaby's en als toegepast is bij Dolly.
Maar die tot stand gebrachte kloonembryo's
zouden dan niet in de baarmoeder van een
vrouw ingebracht worden met als bedoeld
gevolg de geboorte van een kloonbaby. Nee,
die kloonembryo's zouden gebruikt kun
nen worden voor medisch-wetenschappelijk
onderzoek. Om wat voor onderzoek gaat het
dan? In de literatuur is vooral gewezen op de
mogelijkheid die kloonembryo's te gebruiken
als bron van levende cellen ter behandeling
van patiënten. Hierbij gaat het om wat wel
genoemd wordt 'therapeutisch kloneren'.
Dit gaat als volgt in zijn werk: van een
vrouw wordt een onbevruchte eicel 'geoogst'
(op zichzelf al een hele ingreep). Uit deze
eicel wordt de kern gehaald, zodat er geen
erfelijk materiaal (DNA) meer in zit. Vervol
gens wordt van een patiënt een cel afgeno
men en wordt de kern van deze cel, waar dus
alle erfelijke materiaal van die patiënt in zit,
in die ontkernde eicel gestopt. Via speciale
technieken wordt de aldus behandelde eicel
gestimuleerd zich te gaan ontwikkelen als
menselijk embryo. Dit is in feite het tot stand
brengen van een kloonembryo van die patiënt.
Dat embryo is genetisch gelijk aan die patiënt
en in zekere zin een eeneiige tweelingbroer
of zus van die patiënt, maar dan zoveel jaren
jonger. Dat embryo kan vervolgens gebruikt
worden als bron van stamcellen. Stamcellen
zijn cellen die zich nog kunnen ontwikkelen
tot de ruim 200 verschillende soorten weefsel
waaruit het menselijk lichaam is opgebouwd,
althans in principe. Welnu, die stamcellen
kunnen dan zo 'gestuurd' worden dat ze zich
ontwikkelen tot dat type cellen waaraan die
patiënt behoefte heeft en met die cellen zou
die patiënt dan behandeld kunnen worden.
Een soort van weefseltransplantatie, maar
dan van cellen die zich hebben ontwikkeld
op basis van een kloonembryo. In theorie
zouden dan van patiënten kloonembryo's
gemaakt kunnen worden die als een soort
geneesmiddel ter behandeling van die patiën
ten gebruikt zouden worden. Voor het zover
zou zijn, zouden nog wel vele wetenschap
pelijke, misschien wel onneembare, hobbels
genomen moeten worden.
Deze techniek is internationaal erg omstre
den. In verscheidene landen waaronder
Duitsland. Frankrijk, Canada, Australië is de
kloontechniek bij mensen, dus ook het zoge
naamd therapeutisch kloneren bij wet verbo
den. Maar in andere landen is deze techniek
wel toegestaan, onder andere Engeland en de
Verenigde Staten, al mogen in de Verenigde
Staten hier geen overheidsgelden voor besteed
worden. Ook in Korea is deze kloontechniek
toegestaan. De vraag was nu: in welk land gaat
het wetenschappers voor het eerst lukken om
deze kloontechniek bij mensen toe te passen
en cellen van kloonembryo's in het laborato
rium te laten uitgroeien waarmee in principe
patiënten behandeld zouden kunnen worden?
Welnu, die wedstrijd leek te zijn gewonnen
door de Koreaanse onderzoeker Hwang met
zijn medewerkers. Hij publiceerde een arti
kel in het gerenommeerde wetenschappelijke
tijdschrift Science, waarin hij beschreef dat
hij die techniek bij mensen succesvol had toe
gepast. En hij leek 242 eicellen nodig te heb
ben om van één embryo stamcellen te kunnen
kweken. In maart 2005 rapporteerde hij in een
ander artikel dat hij opnieuw stamcellen van
menselijke kloonembryo's had gekweekt met
vele eicellen minder, namelijk 17 per cellijn.
Dit waren veel minder eicellen dan men had
verwacht op grond van de kloonexperimenten
met dieren. Dat betekende niet alleen gewel
dig wetenschappelijk prestige maar ook enorm
financieel voordeel omdat aan die technieken
octrooien zijn verbonden die potentieel heel
veel geld waard zijn. Hwang werd de kloon
koning.
Maar in de loop van november begon de
kroon doffer te worden. Zoals we zagen,
zijn voor het toepassen van deze kloontech
niek eicellen nodig. Die moeten bij vrouwen
afgenomen v.'orden en dat vergt een bepaal
de operatie. Dat kan natuurlijk niet zomaar,
maar alleen wanneer die vrouwen daarvoor
toestemming geven en dat geheel vrijwil
lig doen. Het bleek dat Hwang vrouwelijke
medewerkers onder druk gezet had en som
migen had betaald om zich beschikbaar te
stellen als donor van eicellen. Een dergelijke
donatie vergt stimulering van de ovulatie en
punctie waarbij eicellen geoogst kunnen wor
den. Deze ingreep is niet geheel zonder risico.
Mensen onder druk zetten om dit toe te staan,
is in strijd met de ethische regels dat een der
gelijke donatie volledig vrijwillig dient plaats
te vinden. Vervolgens bleek ook dat hij toch
veel en veel meer eicellen nodig had om men
selijke kloonembryo's tot stand te brengen en
daarvan stamcellen in kweek te brengen dan
aanvankelijk beweerd. En even later beweer
de een ex-medewerker van Hwang dat hij in
feite helemaal geen menselijke kloonembryo's
tot stand gebracht had, zoals hij in Science had
gepubliceerd, maar dat de stamcellen die hij
in kweek had gebracht afkomstig waren van
'gewone' menselijke embryo's die via een
bevruchting tot stand gekomen waren.
Er werd nader onderzoek ingesteld en
inderdaad bleek dat er sprake was van fraude.
Het was gewoon niet gebeurd. Alle opgeklop
te verhalen over genezing van vele ziekten die
nog slechts een kwestie van tijd en geld zou
zijn, door wetenschappers - vooral ook in de
VS - die geld willen voor onderzoek, heel de
mediahype spatte als een zeepbel uit elkaar.
Sic transit gloria mundi - aldus vergaat de glo
rie van de wereld.
Dit veroorzaakte een geweldige schok in de
wetenschappelijke wereld. Als in een gerenom
meerd tijdschrift waar je alleen kunt publiceren
als collega-wetenschappers het artikel hebben
goedgekeurd, een dergelijke fraude kan plaats
vinden, wat kun je dan nog vertrouwen? Boven
dien was het niet alleen de Koreaanse onder
zoeksgroep die blijkbaar fraude had gepleegd,
ook vooraanstaande Amerikaanse onderzoe
kers die met Hwang hadden samengewerkt en
die hun naam als coauteur aan het Science arti
kel hadden verbonden, kwamen onder verden
king te staan. Wisten zij dat er helemaal geen
menselijke kloonembryo's gemaakt waren? En
zo niet, hoe kan het dan dat zij hun naam aan
het artikel verbonden en zo zich medeverant-
woordeüjk hadden gemaakt zonder te weten
wat er werkelijk gebeurd was? Het zal duidelijk
zijn dat deze gebeurtenis de wetenschappelijke
wereld, althans op dit gebied, behoorlijk in rep
en roer heeft gebracht. En dat de ge volgen ervan
nog niet geheel overzien kunnen worden.
Aan de ene kant is dit type onderzoek als
geheel in discredit geraakt. Aan de andere kant
zijn er in andere landen onderzoekers die nu
natuurlijk graag de echte eerste willen zijn die
menselijke kloonembryo's tot stand kunnen
brengen en daaruit cellen kweken.
Overigens toont deze gebeurtenis dat de
sterke verwevenheid tussen wetenschappelijk
onderzoek en de financiële belangen ook dui
delijk gevaren heeft. Een belangrijke vraag die
hier opnieuw naar voren komt, is ook of het
wel zo'n goed idee is om octrooien te verlenen
op bepaalde biologische processen zonder dat
die processen zelf al een specifieke medische
toepassing vormen.
In Nederland is vanaf 1 september 2002
een embryowet van kracht die het maken
van embryo's voor onderzoek verbiedt. Ook
kloonembryo's mogen niet 'gemaakt' worden.
Maar de wet vereist dat binnen vijfjaar deze
beperking opnieuw besproken en eventueel
opgeheven wordt, als wetenschappelijke ont
wikkelingen dat wenselijk en (internationale)
ethische verschuivingen dat toelaatbaar zou
den maken. Voor 1 september 2007 moet de
regering dus beslissen of de embryowet aan
gepast moet worden. Met het oog op die besüs-
sing heeft de regering die wet laten evalueren
en op 9 maart jl. heeft de onderzoeksinstantie
ZonMw haar evaluatierapport uitgebracht.
Daarin wordt ondermeer gepleit voor ophef
fing van dat verbod op tot stand brengen van
embryo's, mede met het oog op het maken van
kloonbaby's. Onderzoekers menen dat hierin
veelbelovende mogelijkheden schuilen. Men
gelooft niet langer in de mogelijkheid van
'therapeutisch kloneren' (klonen om cellen
te krijgen voor transplantatie naar patiënten,
zie boven), maar er wordt nu beweerd dat het
bestuderen van kloonembryo's van patiënten
inzicht geeft in hoe de ziekte zich ontwikkelt.
En dat zou nieuwe mogelijkheden opleveren
voor het ontwikkelen van behandelingen.
Toch blijft het gaan om kloneren van
embryo's. In diverse landen in de wereld is
dat expliciet verboden. Vorig jaar nam de Ver
enigde Naties een motie aan waarin alle landen
worden opgeroepen het kloneren van mensen
in elke vorm te verbieden. Omdat daarbij pril
menselijk leven volledig als biologisch mate
riaal wordt gebruikt.
Zelf heb rk min of meer 'toevallig' een
bespreking van politici (die er weinig waren),
wetenschappers en ethici meegemaakt in het
kader van die evaluatie. Het programma weer
spiegelde duidelijk de wens dat de evaluatie
zou uitmonden in een pleidooi voor opheffing
van het verbod om embryo's te maken voor
onderzoek - wat er dan ook uitgekomen is.
Wat mij in de bijeenkomst opviel, is dat ver
scheidene Nederlandse onderzoekers die ik
sprak eigenlijk niet zo'n behoefte hebben aan
de mogelijkheid om embryo's voor onderzoek
tot stand te brengen. Men zit op een andere
onderzoekslijn, namelijk het werken met
Uchaamsstamcellen. Hierover tot slot nog een
enkele opmerking.
De laatste jaren heeft naast het onder
zoek met (menselijke) embryo's ook veel
onderzoek plaatsgevonden met zogenaamd
lichaamsstamcellen (met een anglicisme ook
wel adulte stamcellen genoemd). Dit heeft een
grote vlucht genomen. Lichaamsstamcellen
zijn gespecialiseerde stamcellen die in ieder
weefsel voorkomen en die zorgen voor het nor
male proces van vernieuwing van het weefsel,
bijvoorbeeld na verwonding. Die lichaams
stamcellen blijken veel flexibeler dan vroeger
gedacht. Ze blijken (meestal) niet zo weefsel-
specifiek te zijn als gedacht. Vooral stamcel
len uit beenmerg (die al jaren worden gebruikt
bij behandelingen) en uit navelstrengbloed
blijken zich in een groot aantal verschillende
typen cellen te kunnen ontwikkelen. Been-
mergstamcellen blijken zich te kunnen ont
wikkelen in skeletspier, verschillende soorten
hersencellen en levercellen. Er is enkele jaren
geleden zelfs een celtype geïsoleerd uit been
merg dat zich in (vrijwel) elk celtype dat in het
lichaam voorkomt, lijkt te kunnen ontwikke
len. Ook stamcellen uit andere weefsels, bij
voorbeeld uit een bepaald weefsel in de neus
en uit hersenen, blijken zich tot diverse celty
pen te kunnen specialiseren. Momenteel wor
den in diverse landen in de wereld op expe
rimentele basis patiënten mef verschillende
ziekten behandeld met lichaamsstamcellen.
Resultaten verschillen, er is nog geen sprake
van een wetenschappelijk bewezen betrouw
bare behandeling, behalve bij beenmerg, maar
de ontwikkelingen zijn veelbelovend. Hierin
zou de overheid moeten investeren en niet in
ethisch problematisch en wetenschappelijk
onzeker embryo-onderzoek.
Prof. dr. ir. H. Jochemsen
OUDDORP - Hersteld Herv. Gem.
Dorpskerk: 9.30 uur dr W. J. op 't Hof,
chr. streekblad op gereformeerde grondslag
voor de zuid-hollandse en Zeeuwse eilanden
is een uitgave van Uitgeversmaatschappij
Eilanden Nieuws BV
Verschijning: dinsdag- en vrijdagavond
Tel. (0187)471020
Fax (0187)485736
Postbus 8. 3240 AA Middelharnis
Langeweg 13. Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINISTRATIE;
tel.(0187)47 1020
e-mail: AlgemeenCg)gebr-dewaal.com
(onder vermelding van 'adv' of 'adm')
tarief per mm 0,30;
contracttarieven op aanvraag
sluitingstermijn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
sluitingstermijn overlijdensberichten:
dinsdag en vrijdag 8.30 uur
voor foutief geplaatste advertenties als
gevolg van onduidelijke advertentie
opdrachten of telefonisch opgegeven
advertenties kan de uitgeverij niet
aansprakelijk worden gesteld.
Advertentie-acquisitie;
A. J. van der Velden,
06-50448359
REDACTIE:
hoofdredacteur: J. VlUerius,
tel. (0187)47 1022.
e-mail: J.Villeriuscffgebr-dewaal.com
Plaatsing van ingezonden berichten kan
zonder opgaaf van redenen
worden geweigerd.
ABONNEMENTEN:
Per kwartaal 10,00
Per halfjaar €19,50
Per jaar 38.00
Abonnementen zijn bij vooruitbetaling
en worden automatisch verlengd.
Opze^ingen schriftelijk
vóór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor deze
ingaan doorgeven.
REKENINGNUMMERS:
postbank 167930
rabobank Middelharnis 342001108
Nederhemert en 18.30 uur ds. H. Lassche.
Eben-Haëzer: 9.30 uur ds. H. Lassche en
18.30 uur dr. W. J. op 't Hof, Nederhemert.
Woensdag 22 maart, Dorpskerk: 19.30
uur ds. L. Groenenberg, Oud-Beijerland
- Herv. Gem. Locatie mfg Dorpstien-
den: 9.45 uur ds. D. J. van Eckeveld, Kat
wijk aan Zee en 18.00 uur ds. A. Belder
- Geref. Kerk (PKN) 10.00 uur ds. J.
A. R Vlasblom en 18.30 uur ds. J. Koster
- Ger. Gem. 9.30 en 18.30 uur ds. R Blok
- Doopsgezinde Gem. 9.30 uur (H.A.) en
18.30uurds. J. Smink.
GOEDEREEDE - Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur kand. F. C. Zorge, Ouderkerk aa/d IJs-
sel en 18.30 uur ds. M. B. van den Akker,
Nieuwerkerk a/d IJssel - Hersteld Herv.
Gem. 9.00 en 10.45 uur ds. M. B. van der
Palm, Middelburg en 17.00 en 18.45 uur
ds. J. W. van Estrik.
STELLEND AM - Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur ds. W. C. Zuijderduijn, Nederlang-
broek, bediening Heilig Avondmaal en
17.00 uur ds. T. W. van Bennekom, dank
zegging Heilig Avondmaal - Geref. Kerk
(PKN) 10.00 uur ds. J. Koster en 18.30
uur mevr D. Vissia-Noordzij - Hersteld
Herv. Gem. 1115 uur ds. C. Gielen, Mid
delharnis, voorbereiding Heilig Avond
maal en 18.15 uur ds. C. Oorschot, Stel-
lendam, bediening Heilige Doop.
MELISSANT - Hersteld Herv. Gem. 10.00
en 18.00 uur ds. P. Korteweg, v.m. voorbe
reiding Heilig Avondmaal - Geref. Kerk
(PKN) 9.30 uur da. H. Siebert - Ger.
Gem. 10.00 uur leesdienst en 15.00 uur
(bediening Heilige Doop) ds. A. A. Brug
ge - Ger. Gem. in Ned. 10.00 en 18.00
uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur ds. G. van Meijeren en 18.00 uur ds.
R. de Reuver, Boskoop - Ger. Gem. 10.00
en 18.00 uur ds. A. A. Brugge, v.m. bedie
ning Heilig Avondmaal - Ziekenhuis:
14.30 uur ds. T. E. van Spanje.
HERKINGEN - Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur nog niet bekend en 18.00 uur ds. E.
F. Vergunst, Ridderkerk - Hersteld Herv.
Gem. 9.00 uur ds. A. van Wijk en 17.00
uur ds. IJ. R. Bijl, Gouda - Ger. Gem.
10.00 en 18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDUK - Herv. Gem. (PKN)
10.00 en 18.00 uur ds. R. W. van Mourik,
v.m. bediening Heilig Avondmaal en nam.
dankzegging Heilig Avondmaal - Luk-
askapel HDG 10.30 uur ds. T. W. van
Bennekom, bediening Heilig Avondmaal
- Exodus (PKN) 10.00 uur mevr M. Kei
zerwaard - Remonstrantse Gem. geen
opgave - CAMA Gemeente 10.00 uur de
heer K. van Holten.
MIDDELHARNIS - Herv. Gem. (PKN)
10.00 uur kand. L. J. Walhout, Kapelle
en 18.00 uur ds. M. M. van Campen, Rot
terdam - Geref. Kerk (PKN) 10.00 uur
ds. L. J. Lingen en 17.00 uur drs. H. v. d.
Wilt - Ger. Gem. 9.30 en 18.00 uur ds.
G. van Manen - Chr. Geref. Kerk 9.30
en 18.00 uur ds. C. Bos - Geref. Kerk
(Vrijgemaakt) 9.30 uur ds. M. de Vries en
17.00 uur ds. A. J. Balk - Hersteld Herv.
Gem. 9.30 uur ds. C. Gielen en 17.00 uur
ds. L. W. Ch. Ruijgrok, Monster
NIEUWE TONGE - Herv. Gem. (PKN)
9.30 uur ds. J. P J. Voets, Wijk en 18.00
uur ds. G. C. Kunz, Dordrecht - Hersteld
Herv. Gem. 9.30 uur ds. C. Oorschot,
Stellendam en 18.45 uur ds. IJ. R. Bijl,
Gouda - Ger. Gem. 10.00 uur leesdienst
en 14.30 uur ds. G. van Manen.
OUDE TONGE - Herv. Gem. (PKN) 10.00
en 18.00 uur ds. L. de Wit, v.m. bediening
Heilig Avondmaal en nam. dankzegging
Heilig Avondmaal - Ger. Gem. 10.00 en
18.00 uur leesdienst - Beréa Gem. geen
opgave.
STAD aan 't HARINGVLIET - Herv. Gem.
(PKN) 10.00 uur ds. Th. W H. van der
Heijden, bediening Heilig Avondmaal en
18.00 uur kand. J. Reijm, Nieuwerkerk
a7d IJssel, dankzegging Heilig Avondmaal
- Geref. Kerk (PKN) 10.00 uur ds. N. J.
A. van Exel en 18.00 uur ds. D. A. J. Son
ne veld - Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur
leesdienst.
AUTOSCHADEHERSTEL
ZemikeweglO
3241 MG Middelharnis
Tel. (0187) 48 72 19 - Fax (0187) 48 24 88
info@bosmanenkalis.nl - wvww.bosmanenkalis.nl
DEN BOMMEL- Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur ds. F. Kolijn, Krimpen a/d IJssel en
18.00 uur ds. A. Vos, Wijk en Aalburg
- Geref. Kerk (PKN) 10.00 uur ds. M. R
Fetter en 18.00 uur ds. L. J. Lingen.
OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. (PKN)
9.30 uur dr T. E. van Spanje en 18.00 uur
kand. J, C. Breugem, Delft - Geref. Kerk
(PKN) 9.30 uur de heer R A. de Jongh en
18.00 uur ds. J. Schep - Ger. Gem. 9.30
en 18.00 uur leesdienst - Hersteld Herv.
Gem. 11.00 uur ds. A. van Wijk, Herkin
gen, voorbereiding Heilig Avondmaal en
16.15 uur ds. J. Kot, Borssele.
LANGSTRAAT-Herv. Gem. (PKN) 10.00
uur kand. J. C. Breugem, Delft.
OUDDORF - Morgen, zaterdagavond 19
maart van 19.30 tot 20.30 uur, is er weer
'Samen zingen' in de Doopsgezinde Kerk
aan de Dorpstienden te Ouddorp. Iedereen is
hartelijk welkom.
BROUWERESHAVEN - De Stichting Grote
of St. Nicolaaskerk te Brouwershaven nodigt
alle hobbyisten uit die quilten, kantklossen of
borduren om haar/zijn werkstukken tentoon
te stellen op de 'Naald en draad expositie'
die van 23 juni t/m 14 juli zal worden gehou
den in de Grote of St. Nicolaaskerk te Brou
wershaven. Voor inlichtingen kan met terecht
bij Nel van Dongen, tel.: 0111-691476, e-
mail: pswvandongenstout@hotmail.com.
NIEUWE TONGE - De Hervormde vrou
wenvereniging te Nieuwe Tonge hoopt mor
gen, zaterdag 18 maart, haar jaarlijkse verko
ping te houden in verenigingsgebouw 'Elim'.
Er zijn verschillende kramen waar weer van
alles te koop zal zijn. Dit jaar is er o.a. een
kraam met sieraden, een leuk bloemenstalle-
tje en een originele crea-hoek.Ook worden er
diverse handwerken, kaarten, tweedehands
boeken, 'home made' koekjes, wafels, cake,
e.d. verkocht. Voor de jeugd is er een grab
belton, een snoephoek en ook is er een warm
hapje voor de lekkere trek en kan er, naast het
drinken van een kopje koffie met iets lekkers
erbij, patat met toebehoren worden gegeten,
een broodje kroket, of een warm stukje har
tige taart. Iedereen is hartelijk welkom.
"Hiermede meen ik als secretaris het voor
naamste te hebben meegedeeld van wat door
het Bestuur is verricht en ik wil eindigen met
de bede dat Gods zegen ook op onze verdere
pogingen moge rusten, opdat binnen niet al
te lange tijd vele kinderen onzer Gemeente
den zegen van het Christelijk onderwijs voor
verstand en hart mogen en'aren.
Op de avond van vrijdag 19 april 1929 was
een groepje van minder dan 25 mensen aan
wezig in de consistorie van de Hervormde
kerk te Middelharnis. Met elkaar besloten ze
een vereniging op te richten, een vereniging
die ten doel had het stichten van een chris
telijke hervormde school voor gewoon lager
onderwijs. Honderd uitnodigingen waren er
voor die vergadering de deur uitgegaan. Nog
geen kwart had dus gehoor gegeven aan de
oproep. Maar de vereniging was die avond
een feit. Voorzitter van het bestuur werd de
heer R. Sterk, burgemeester van Nieuwe Ton
ge, maai' wonend in Middelharnis. Secretaris
werd de heer F. Wielhouwer Een klein jaar
later schreef deze zijn eerste jaai'verslag van
de vereniging. Hij besloot dat verslag met de
woorden waarmee ik zojuist begon.
De school kwam er Weliswaar niet zonder
tegenstand van allerlei kanten. Maar op 5
oktober 1931 werd het fraaie schoolgebouw
aan de Juliana van Stolberglaan officieel
in gebruik genomen. Het gebouw kreeg de
naam Groen van Prinstererschool. En nog
steeds kent Middelharnis zijn Groen van
Prinstererschool. De school die het geven
van "protestants-christelijk primair onder
wijs op gereformeerde grondslag" ten doel
heeft, aldus de huidige statuten. Maar dat is
niet anders dan de initiatiefnemers van toen
voor ogen heeft gestaan.
Een Meine rekensom maakt duidelijk dat de
school dit jaar 75 jaar hoopt te bestaan. Dat
feit was voor het schoolbestuur aanleiding
om een gedenkboek samen te stellen. Het
boek is nog niet helemaal gereed, maar de
drukproef die ik onder ogen kreeg, geeft me
voldoende aanleiding om er enkele enthou
siaste woorden aan te wijden. De lay-out is
aantrekkelijk, de opzet is goed doordacht, de
vele foto's geven een herkenbaar beeld en de
kroniek van die 75 jaren geeft veel leesbare
informatie.
Na het voorwoord (beter zou zijn: Woord
vooraf) en een verantwoording volgt een kor
te schets van het onderwijs door de eeuwen
heen, geschreven door de heer G. Slootweg,
niet alleen wethouder van de gemeente maar
ook groot kenner van de geschiedenis. En
een prima verteller! Ik ben blij met zijn aan
dacht voor mn Guillaume Groen van Prinste-
rer Wat mij betreft had aan deze 19e-eeuwse
pleitbezorger van het onderwijs met de Bij
bel, naar wie de school immers is genoemd,
een apart hoofdstuk besteed mogen worden.
Een beetje een gemiste kans noem ik het
wel. Overigens, wat de heer Slootweg in kort
bestek te berde brengt, is heel lezenswaard.
De periode van 1931 tot 1981 is min of meer
chronologisch beschreven door de heer C.
den Braber, vele jaren ijverig secretaris
van het schoolbestuur. Oud-schoolhoofd J.
van Alphen beschi'eef de laatste vijfentwin
tig jaren. Hij deed dat door middel \an een
beschrijving naar thema. Tussen deze twee
hoofdstukken in is nog een ander stukje
geschiedschrijving geplaatst, namelijk van
de kleuterschool Prinses Marijke. Deze
school, die in 1946 begon, is in het jaar
1980 geïntegreerd in het basisonderwijs en
opgenomen binnen de Groen van Prinsterer
school. Dit hoofdstuk werd geschrexen door
de heer H.R. de Kreij, die heel wat jaren
bestuursvoorzitter van de school was. Twee
andere onderdelen van het boek zijn het \er-
melden nog extra waard. Allereerst een zestal
gesprekken met betrokkenen bij de school uit
verleden en heden. Ik noem van hen speci
aal mevr J. Edewaard-Kool. weduwe \'an
het vroegere hoofd van de school de heer M.
Edewaard, met de oud-leerkrachten me\'r .A.
de Korte en mevr J.A. Beversluis en met de
al genoemde heer J. van Alphen, \erder zijn
door heel het boek heen felicitaties opgeno
men van de betrokken kerkenraden uit Mid
delharnis. Een sympathiek initiatiefI
In de krant van vorige week werd dit gedenk
boek al "een historisch document" genoemd.
Daar sluit ik me helemaal bij aan. De drie
samenstellers hebben, ieder op eigen manier,
een goed verhaal geschreven dat bij elkaar
een prima beeld geeft van 75 jaar Groen an
Prinstererschool. De vele foto's en cit.ilen
dragen daaraan nog eens het hunne bij.
Voor degenen die ooit op de Gnx-n zaten,
zullen veel bekende namen de re\ue pas
seren. Ik denk aan de vroegere hoofdonder
wijzers C.F. Kijkuit en M. Êdewaard. \i\'>r.il
aan de laatstgenoemde heeft de schix-»! \ccl
te danken. Onder zijn leiding onl\ing üc
Groen een periode van groei en bloei, /o laat
dit boek weten. Trouwens, niet alleen ti.'>en
maar ook daarna, had de school een pnma
naam bij het voortgezet onderw ijs. IV Gix'icn
spande nogal eens de kroon als hot ging om
de best voorbereide leerlingen. Vi.» de l^Sn-
ses Marijkeschool betreft zij niet a-st'KVi (.k^
naam van juffrouw Beversluis geuivmd. Fn
meester Van Alphen was wel 25 jaar achter
een de actieve en stuwende kracht van ».Vf
Groen. Sinds kort is hij opgevolgd door het
nieuwe hoofd, de heer B.J. Boot.
Wie de verscheidenheid van het kerkelijk
leven in Middelharnis kent, zal het misschien
merkwaardig vinden dat de Groen van Prin
stererschool als een hervormde school gestart
is en dat ook veel jaren is gebleven. Toch is
er altijd ruimte geweest voor bestuursin-
vloed vanuit de andere kerken. Wel is er bij
de benoeming van het personeel en zeker ten
aanzien van het hoofd van de school vooral
naar hervormde leerkrachten uitgezien. Rond
1960 wilde het bestuur op dit punt wat meer
vrijheid ontvangen. Maar de ledenvergade
ring verieende die grotere armslag niet. Het
voorste! werd afgestemd. De school moest
een hervormde school blijven. Pas bij de fusie
per 1 januari 1980 verviel die aanduiding.
Boeiend zijn de gesprekken die gevoerd zijn
met de families Buth. Van Dieren en Van
Wageningen. In elk van de interviews, afge
nomen door Helma Boot en Betty den Braber,
komen drie generaties aan het woord. Veel
waardering wordt verwoord. Af en toe ook
een brokje weemoed naar de oude tijd. Ver
trouwen is er in de toekomst van de school,
maar ook niet geheel zonder enige zorg.
Respect en ontzag staan in onze tijd immers
onder druk. De tijdgeest zoekt ook invloed te
hebben binnen de christelijke school. Ik voeg
me bij de raad die in een van de gesprekken
werd verwoord, namelijk "om de christelijke
identiteit vast te houden en in al haar diep
gang over te brengen naar de leerlingen. Het
is belangrijk om als ouders en leerkrachten
met elkaar voor goed onderwijs te gaan en
te staan!" Het huidige bestuur, de directie en
het personeel zullen overigens, zo neem ik
graag aan, niet anders willen dan dat. Moge
het spoor dat in het verleden is uitgezet onder
Gods zegen zo ook worden doorgetrokken.
"Opdat", om het nog één keer met die eer
ste bestuurssecretaris te zeggen: "opdat
vele kinderen onzer Gemeente den zegen van
het Christelijk onderv.>ijs voor verstand en
hart mogen ervaren.
N.a.v.: 75 jaar Groen van Prinstererschool
te Middelharnis (1931- 2006). Circa
100pag. Prijs €24,95. CD-rom met
500 foto 's €5,-. Te bestellen via web
site www.cbs-groen.nl.
J.M.J. Kieviet
Vorig jaar stond hier iets over stadscultuur.
Dat was bij nader inzien te beperkt. En
eenzijdig, maar dat is een ander verhaal.
Er is natuurlijk meer dan de cultuur van
de afzonderlijke dorpen, waaronder Stad.
Op Flakkee is er zoiets als eilandcultuur,
maar wat cultuur is ligt nogal gevoelig op
Flakkee. Cultuur is alles wat door mensen
is gemaakt of bedacht en dat dienst doet
in het dagelijkse leven. In engere zin is cul
tuur beeldende kunst en literatuur, maar
ook architectuur en wetenschap in allerlei
vormen en uitingen. Cultuur roept gevoe
lens van verbazing en emotie op. Dat geldt
natuurlijk ook voor eilandcultuur. Of het
vitrineproject van Stichting Podium dat
in november 2005 van start ging hieraan
voldoet is de vraag. Natuurlijk is het niet
eenvoudig om op Flakkee meer dan tien
glazen kijkdozen te vullen met interessante
kunst en eigen cultuur, maar de opsom
ming in de media, aangevuld met eigen
waarneming van een aantal vitrinekasten,
is ronduit teleurstellend. De inhoud varieeri:
van land-rover-in-het-zand tot postzegels,
van jongflakkeese kunst tot Oranje-boven
spulletjes. Het Trammuseum, kunstenaars
met eigen werk, dat door de opstelling
soms met moeite te zien is en foto's
van schilderijen zijn het crème de la crème
dat Flakkee op cultureel gebied te bieden
heeft. Een selectieve expeditie langs enkele
uitstalkasten leverde geen verrassingen op.
Wel culturele waarnemingen. Af en toe een
experiment is prima, maar ir) de huidige
opzet wordt voor hobbyisme en andere vor
men van verzamelwoede onevenredig veel
plaats ingeruimd. Ik ontwaarde her en der
een overdaad aan commercie. Eén visite
kaartje lijkt mij meer dan genoeg. Er is
ook overdaad en eenzijdigheid te ontdek
ken, maar daarover zal ik wijselijk genoeg
zwijgen. Sommige exposanten zijn redelijk
bekend, fnte/e kijkkasten zorgden voor
een aangename verrassing, zoals Rakkee-
sche kippen en kooiieden-in-klei. Anderen
komen niet verder dan redan>e voor eigen
naam of een workshop. Het zo'n veertien
uitstalkvsten zitten (*e tot minimaal eind
dit jaar vast aan deze Podiumformuk. De
Rakkeese kunst en cuttuur is ortderbebcht
Is er wei goed gezocht? fen suggestie
voor een vozende ronde is; minder kas
ten en voond meer authentieke spuiten die
g&dtiktzijn vooreen eatposrtJe in een gla
zen tost. Goed zkhtboor en ieesboir voor
de passant Imer te k^ dan omvoL
Tev9el (^vtrinudtngsgmijs te grote objec-
ten moinn een wpos^ ongeniettoiK Eén
mix <«n twtc lMft«* testen dlie de voortnj-
gongmbo^ is tmr ém een hek mm
de wcmdtkMT «R> vooi«9 goot Selectie en
scritn^ von dt ilaMMciW^c» ran d^
Mwud ts nodl^. De VuNm' moeten kri-
lis^ ^aan tegmom hun inhm^ en des-
9«w«nse «eftidijito w»fond>wi>^(wi m de
co»K(k emt tt bieiisen. Atken de gepas-
^omenk *n ttfi^ itykrmsthe kunsie-
nm^\t^^^tSQtr km nwnjwtdl dben cp
^f" Mt^j* i)» tast fris nu
=^".>-<*»*wirdie raoreen
^«^fenNwrieoer
>««^- *«t we««f^ 4tv«e-.
