Kritische gemeenteraad
van Oostflalcicee
beliandelde Voorjaarsnota
en Jaarrelcening
Jillis van den Doel, eerste sluiswachter
van het Dirkslandse Sas
Tweede Visserijdag zeer geslaagd
Communicatie met de burgers heel belangrijk
OUDE TONGE - Vorige week
behandelde de gemeenteraad van
Oostflakkee de Voorjaarsnota en de
Jaarrekening. In de Voorjaarsnota,
ongeveer halvervi^ege het boekjaar,
geeft het college van B en W verant
woording van zijn gevoerde beleid.
De Jaarrekening over 2004 sloot met
een positief saldo van ruim 9.000
euro. Dit bedrag werd aan de alge
mene reserve toegevoegd. De raads
fracties gaven ter gelegenheid van
de presentatie van deze stukken hun
'algemene beschouwingen', waarvan
hieronder een samenvatting volgt.
Subsidies
VLO
SGP
WD
CDA
Christenunie
De gerestaureerde schutsluis
Sas van Dirksland is vandaag
ofïïcieel in gebruili geno
men door een rechtstreekse
afstammeling van de in 1791
aangetreden eerste sluiswach
ter. De eerste sluiswachter
van het Dirkslandse Sas was
Jillis Cornelisz van den Doel.
Hij werd in 1755 te Herkin
gen geboren en stamde uit
een familie van schippers.
Jillis Cornelisz van den Doel
Sluiswachter
Feestelijke eerste schutting
Veerman
Nazaten
door Adri van der Laan
De raadsfractie van de PvdA keek - evenals
een aantal andere partijen - bij monde van
de heer Daalmeijer aan het begin van hun
beschouwingen terug op het landelijk gehou
den referendum. In de gemeente Oostflakkee
stemde een groot aantal kiezers - boven de
landelijke uitslag - tegen de Europese grond
wet. "Waar komen de 72,2% van de tegen
stemmers in Oostflakkee vandaan?" zo vroeg
de PvdA zich af. De landelijke klacht van de
burgers was dat ze "niet gehoord worden"
en dit bleek de PvdA ook ten gehore te zijn
gekomen met betrekking tot het gemeente
beleid. Op de onlangs gehouden braderie in
Den Bommel kwamen de PvdA-ers ook de
zorgen van de burgers ter ore, waarbij bleek
dat de burgers zich zorgen maken over jeugd-
overlast, milieu, parkeerproblemen en -over
last, gestegen kosten van de gemeentelijke
lasten en (het gebrek aan) werkgelegenheid
en woningbouw voor ouderen èn jongeren.
Ook bij die burgers was er het gevoel "niet
gehoord te worden", aldus Daalmeijer. Naar
aanleiding van deze signalen uit de bevol
king moesten de Oostflakkeese socialisten
constateren dat "zaken worden beslist zon
der de burgers erbij te betrekken, het bestuur
maakt zich sterk voor zaken die de 'gewone'
burger niet raakt, alles kost meer geld maar
voorzieningen worden er niet beter op. Ook
op burgeravonden horen we deze geluiden!"
De FVdA vroeg zich af of de gemeente wel
voldoende gebruik maakt van subsidies en
dan wees de fractie voornamelijk op het
gebruik van Europese subsidies. Een doom
in het oog was het voor de fractie dat de ver
strekte subsidie voor de leefbaarheid van de
kleine kernen terug moest naar de Provincie
omdat er twee weken te laat was begonnen
met de aanvang van verschillende projec
ten. Dat de gemeente landelijk hoog scoort
met haar website vond de PvdA wel mooi,
maar ze vroeg zich af of het geïnvesteerde
geld hiervoor wel nodig is. Graag zou zij wil
len weten of de burgers wel zoveel gebruik
maken van deze website.
Het bedrag dat jaarlijks wordt uitgetrokken
voor de vrijwillige brandweer vond de PvdA
wel in ieders belang, maar wel vond zij de
21.000 euro die is uitgetrokken voor het uit-
gaanstenue voor de brandweerlieden aan de
hoge kant "aangezien het gaat om tijdloze
uniformen die maar enkele malen per jaar
worden gedragen".
Verder pleitten de PvdA-ers voor een betere
verlichting in het plan Crispijn en vroeg ze
aandacht voor het parkeer- en verkeerscircu
latieplan dat rondom het nog te ontwikkelen
koopplein dient te worden opgesteld. Hen
was ter ore gekomen dat ook hierover onder
de burgerij nogal wat ongerustheid heerst.
Zorgen maakt de PvdA zich over de toekomst
van de multifunctionele gebouwen. Zij kijkt
met belangstelling uit naar de beleidsnota
die met betrekking tot deze gebouwen wordt
opgesteld. Ook slaat de fractie de ontwik
kelingen rondom het Binnenhof en Webego
met zorg gade. Zij waarschuwde ervoor dat
de gemeente zich bij een verzelfstandiging
van het bedrijf zich niet zonder meer terug
kan trekken: "Het Binnenhof zal nooit een
conmiercieel bedrijf worden, ongeacht wat
de landelijk politiek op dit gebied probeert
te bewerkstelligen. Als deze mensen hier niet
meer terecht zouden kunnen, komen we ze
aan de balie van een andere afdeling van de
gemeente tegen".
Voor wat betreft de woningbouw verlangt de
ïVdA van de gemeente een actievere rol voor
de bouw van betaalbare starterswoningen in
de kernen Den Bommel en Achthuizen.
De Vrije Lijst Oostflakkee, de VLO begon
haar beschouwingen met een licht optimisme
voor wat betreft de financiële situatie van de
gemeente. Mevrouw Campfens liet weten dat
de VLO bezorgd is over het functioneren van
zowel het politieapparaat als het ambulan
cevervoer in de gemeente. De aanrijdtijden
zijn volgens de partij te lang en de telefoni
sche bereikbaarheid van de politie laat veel
te wensen over. Graag zag de VLO meer
politie op straat. "Want er wordt te weinig
ingegrepen bij het dealen van drugs". Ook
de overlast van hangjeugd en het vandalisme
zal, volgens de VLO, minder worden als de
politie meer zichtbaar aanwezig zou zijn.
In haar beschouwingen roept de VLO op om
matigheid te betrachten bij het uitvoeren van
werken en om niet te veel gebruik te maken
van externe adviseurs.
De VLO pleit ervoor dat in elke kern van de
gemeente een redelijke locatie beschikbaar
moet zijn voor de plaatselijke verenigingen,
zodat deze goed kunnen functioneren. De
partij drong verder aan op meer aandacht
voor de kernen Achthuizen en Den Bommel
voor wat betreft de bouw van Woonzorgcom
plexen.
Tevreden is-de ptftij overde snelle verkoop
van de woningen op het Crispijnterrein,
maar ze tekent hierbij wel aan dat een groot
gedeelte van de woning verkocht is aan men
sen van buiten de gemeente. De VLO vraagt
daarom meer aandacht voor woningbouw in
de sociale sector.
De heer Van Gurp van de SGP begon de
algemene beschouwing van zijn partij met
stil te staan bij de tijdgeest. De partij consta
teert ontwikkelingen in het volksleven "die
van ingrijpende fundamentele betekenis zijn
voor de samenleving in het algemeen en in
het bijzonder voor het volksdeel dat overeen
komstig Gods Woord wenst te leven".
De SGP verweet de overheid zich schuldig
te maken aan 'gelijkheidsdwang'. De partij
doelde hiermee op de wet gelijke behande
ling. "Leven overeenkomstig de norm van
de Bijbel wordt door deze wet een hoogstens
nog getolereerde uitzonderingstoestand. Dat
is niets minder dan een fundamentele omke
ring van normen en waarden", aldus de SGP.
Verder constateerde de partij dat ook nu 'de
broekriem moet worden aangetrokken'. Ver
der was de partij benieuwd naar de uitkomst
van de landelijke evaluatie over de bestuur
lijke vernieuwing waarmee volgens de SGP
drie jaar is geworsteld. Ze vraagt zich af of
de politiek herkenbaarder en transparante is
OUDDüRP - Na een 'try-out' vorig jaar,
toen in Ouddorp voor de eerste maal de Vis
serijdag werd gehouden, volgde afgelopen
zaterdag de tweede aflevering van dit evene
ment. En was het vorig jaar al een geslaagde
dag, ook wat betreft de publieke belangstel
ling, ditmaal was die, belangstelling vele
malen groter.
"Enorm druk is het geweest", zegt VW
directeur Jurgen Klapwijk, als hij op de twee
de Visserijdag terugblikt. En hij somt op wat
er zoal te doen is geweest. Er waren diverse
demonstraties op visserijgebied, een touw-
slagerij, met de hand(!) werden er garnalen
gepeld, er was een duiktank van Smit Tak
waarin onderwater lassen werd gedemon
streerd, het Ouddorps Museum kon worden
bezocht, de kerktoren - waaraan grote fuiken
naar beneden hingen - kon worden beklom
men, er was een filmruimte waarin getoond
werd hoe het leven op zee eraan toe gaat, er
waren optredens van shantykoren en overal
lachten de bezoekers diverse lekkernijen en
visgerechten tegemoet. Twee wedstrijdele
menten waren ook in het Visserijdagpro
gramma gelast: een wedstrijd nettenboeten
en een wedstrijd palingroken, waaraan zelfs
deelnemers uit Urk meededen. De Visserij
dag werd geopend door wethouder T. Bake-
laar van de gemeente Goedereede, die de vis
serij ook in zijn portefeuille heeft. Als ope-
ningsact bestuurde hij vanaf de rand van een
groot bassin een radiografisch bedienbare
modelkotter - een prachtexemplaar, vervaar
digd door de familie Zandburg uit Ouddorp.
(Foto: Persburo Flakkee)
geworden. De SGP had wat bedenkingen
bij de steeds weer nieuwe eisen die aan de
brandweer worden gesteld. "Wij krijgen het
idee dat wat in de stad wordt uitgebroed,
op het platteland ten uitvoer moet worden
gebracht".
Naast een aantal vragen over verschillende
verkeersverbeteringen die in Oude-Tonge
moeten worden uitgevoerd, had de SGP ook
een compliment voor de buitendienst van de
gemeente die alert de gladheidbestrijding in
de afgelopen winter heeft uitgevoerd.
De situatie van alleenstaande ouders die
steeds meer in de knel komen tussen zorg
taken en werktaken, drong de SGP om een
voorstel te doen. Graag zou de partij een
proef nemen met een combinatie van inkom
sten uit bijstand en betaald werk. "Wij den
ken hierbij aan een contract van vier dagen
van zes uur werken. De overige twaalf uur
zou iemand voor 1/3 deel aanspraak moeten
kunnen maken op bijstand".
De SGP maande evenals andere partijen het
college om meer snelheid te maken met de
bouw van levensloopbestendige woningen.
Naar aanleiding van de uitslag van het kort
geleden gehouden referendum constateerde
de heer Van de Ree van de WD in zijn alge
mene beschouwingen dat de communicatie
tussen overheid en burger nog erg slecht
is. Hij paste dit ook toe op de gemeente
Oostflakkee en haar burgers. Als voorbeeld
noemde hij een burgeravond, die gehouden
is in Den Bommel. Er is volgens hem nooit
een terugkoppeUng geweest naar de burgers
toe. "De enige actie die men in Den Bom
mel merkt omtrent de ontsluitingsweg van
het Bosland is een foto van een tevreden
wethouder in de krant, maar waar blijft nu
de communicatie met de burger?" Ook op de
burgeravond in Den Borrmiel vonden, vol
gens de VVD, de burgers dat zij niet serieus
werden genomen. "Het is voor de gemeen
teraad 2 voor 12 om duidelijk te maken
dat de burger serieus genomen wordt".
Hij vroeg aandacht van het college voor het
ondernemingsklimaat bij het leefbaar houden
van de kleine kernen. Van de Ree pleitte voor
een even grote slagvaardige aanpak van de
gemeente, zoals ook ondernemers gewend
zijn.
Het CDA verklaarde bij monde van mevrouw
Van Rossum eveneens dat er een tegenstelling
is tussen de bewoners en de gemeenteraad.
"Er heerst een nee-mentaüteit, die vooral
voortkomt uit een gebrek aan vertrouwen. Ze
erkende de taak van de raad om het politieke
bestuur opener, duidelijker en inzichteUj-
ker te maken. "Ik moet u bekennen dat dit
geen gemakkelijke klus is". Het CDA drong
erop aan dat de aandacht van de gemeente
niet alleen uit moet gaan naar Oude-Tonge,
maar verdeeld dient te worden over de vier
kernen.
Het CDA pleit ervoor om de Kaai in Ooltgens-
plaat autovrij te maken, "zet er een bankje en
een paar bloembakken neer", zo adviseerde
Van Rossum. De Mestkaai zou dan ingericht
dienen te worden als parkeerterrein. Zij wees
hierbij op de parkeeroverlast die er is in de
Voorstraat, die regelmatig aan beide zijden
vol staat met auto's.
Het CDA zou graag zien dat het Bolbaeken
en De Bommelstee in Den Bommel een meer
functionele bestemming gaan krijgen. Het
standpunt van de partij dat het Bolbaeken
zeer geschikt is voor een appartementenge
bouw, bracht zij nog eens voor het voetlicht.
Duidelijkheid werd ook gevraagd over het
vooronderzoek voor de bouw van een Zorg
centrum in Ooltgensplaat. "Wat wordt er
gedaan en wie neemt het initiatief?"
Het is het CDA een doom in het oog dat de
woonomgeving in meerdere mate wordt ont
sierd door afval en hondenpoep. Het CDA
plein ervoor om hondenuitlaatplaatsen te cre
ëren en het uitlaten van honden op de open
bare weg of stoep fors te beboeten.
Ook de Christenunie het bij monde van de
heer Van der Welle in haar beschouwingen
weten dat er een grote kloof bestaat tussen
burgers en politici. "Mensen hebben niet
meer het gevoel dat de overheid er ook voor
hen is". Van der Welle riep de raad op om
deze kloof te dichten. De partij liet weten de
eilandelijke samenwerking op verschillende
terreinen toe te juichen, maar ze voegde er
wel aan toe dat dit niet ten koste moet gaan
van de eigen identiteit. Naar aanleiding van
de toestand van de straten in de diverse
woonkernen pleit de partij ervoor om een
wegbeheerprogramma op te stellen.
Naar aanleiding van een ingezonden stuk in
een weekblad stelde de ChristenUrüe voor
om de verhouding tussen het gemeentebe
stuur en de ontwikkeling van Suijssenwaerde
en het Bedrijventenein nog eens in de pers
uit te leggen.
De partij betreurt het feit dat de verbeteringen
van de wandelroutes rond de woonkemen
nog niet is gestart, ze doelt dan op de situ
atie bij de Spuidijk in Ooltgensplaat. Door
de toename van het zware verkeer is ook de
onveiligheid toegenomen. De ChristenUnie
verzocht daarom het college om dmk uit te
oefenen bij het waterschap en de provincie
voor de aanleg van fietsbmggen. Verder pleit
de partij voor boombehoud en meer groen
binnen de dorpskernen.
De ChristenUnie eindigde haar algemene
beschouwingen met een uitspraak van de
bekende schaatser Eric Hulzebosch toen
hem gevraagd werd wat hij in de Nederland
se maatschappij zou willen veranderen: "in
vergelijking tot twintig jaar geleden hebben
we het allemaal zo slecht niet. We zijn ech
ter verwend en als we temg moeten, begint
iedereen te sputteren. Ik denk dat dit één van
de grootste problemen is. Kop op, schouders
eronder, niet te veel vergaderen, maar samen
aan het werk". Volgens de ChristenUnie kan
dit antwoord door zowel de raad, het college
als de organisatie ter harte worden genomen.
"Maar daarbij kutmen we niet zonder de
zegen van God".
Nadat het grote aantal vragen dat bij de
behandeUng van de algemene beschou
wingen werd gesteld door het college werd
beantwoord, gaf de raad voor de komende
tijd nog een aantal opdrachten mee aan de
collegeleden, waar ze biimen afzienbare tijd
gehoor aan dienen te geven.
Tekening sluis.
Namen als Van den Doel, Van Beek, Van
Bouchouten, Van Brussel, Van Brugge of
Verbmgge, Van Gent, Van Hulst, Van Kame-
rick. Van Laken, Van Leuven, Van Loo, Van
Oostende, Van Santvliet en Verbiest komen
in de Dirkslandse geschiedenis veelvuldig
voor. Ze duiden op een Vlaamse herkomst.
Vermoedelijk zijn de Van den Doelen in
de zestiende of zeventiende eeuw vanuit
Vlaanderen naar Dirksland gekomen.
Ze waren niet onbemiddeld, deden het goed
in Dirksland en behoorden tot het beter
gesitueerde deel van de lokale samenleving.
De vader van de eerste sluiswachter van het
Sas, Comelis van den Doel, slaagde er niet
in de opgaande lijn van zijn voorgeslacht
door te zetten. Waarom dat zo was, is niet
duidelijk. Comelis van den Doel werd mos
sel- en oestervisser in Herkingen. Het zat
hem niet mee en hij eindigde "in onvermo
gen". Hij liet een huis in Herkingen en een
hengstvaartuig na, beide zwaar belast met
hypotheken en leningen. Jillis van den Doel,
voogd over zijn minderjarige broers en zus
ters, kocht bij de verkoop van de boedel het
huis. Voor zijn broer Johannes kocht hij de
hengst.
Jillis trouwde in 1778 in Herkingen met
Maria Kool(e), dochter van schoolmeester
Huibrecht Kool. Het echtpaar had zes kin
deren toen het begin 1791 Herkingen verüet
om zijn intrek te nemen in de sluiswachters-
woning van het Dirkslandse Sas. Daar werd
het gezin met drie kinderen uitgebreid.
Het leven van Jillis van den Doel speelde
zich af op en aan het water. Bij de bouw
van het Dirkslandse Sas werkten hij en
zijn broer Johannes als baggeraar. Jillis
had goede papieren bij de schout, baljuw
en dijkgraaf Comelis van der Valk, de
initiatiefnemer en directievoerder van het
Sas. Op voorspraak van Comelis van der
Valk werd Jillis van den Doel op 17 maart
1791 door het waterschap De Gemeene
Uitwatering van Dirksland officieel aan
gesteld als sluiswachter of 'sassenier'. Bij
zijn aanstelling verklaarden dijkgraaf en
gezworenen: ..en ons betrouwende op
zijn naarstigheijd hebben denselven op zijn
verzoek gecommitteert en aangesteld geUjk
wij denselven committeren en aanstellen bij
dezen tot sluiswachter van de schutsluis in
de haven van Dirksland mits zig stiptelijk
gedragende...".
De sluiswachter moest zorgen voor de
bediening en een goed gebruik van de sluis.
Hij kreeg een traktement van tweehonderd
gulden per jaar, plus tien procent van het
Het wapenbord boven de deur van 'Dirkslands Welvaren
sluisgeld dat hij op zou halen en een derde
deel van de boetes die hij zou inimen. Hij
kreeg vrij gebmik van het huis en de schuur
bij de sluis.
Jillis van den Doel legde tegenover het
bestuur de "Solemneele belofte en eed van
Getrouwigheid" af en verklaarde zich over
eenkomstig de regels getrouw en eerlijk te
gedragen. Op dezelfde dag legde zijn broer
Johannes de eed op het sluiswachtertegle-
ment af als bediende van de sluiswachter.
De familie Van den Doel betrok het huis bij
de sluis, dat officieel de naam 'Dirkslands
Welvaren' kreeg maar bekend werd als 'Het
Sashuis'.
Het eerste schutten had plaats op 12 januari
1791. Dat gebeurde onder het toeziend oog
van de architect van het Sascomplex, Teunis
Blanken, en de grote man achter het geheel,
Comelis van der Valk. De rekening van de
bouw van het Dirkslandse Sas vermeldt dat
Teunis Blanken op last van Comelis van
der Valk voor deze feestelijke gelegenheid
muzikanten huurde. Dat kostte toen 7 gul
den en 16 stuivers.
Het huis bij de sluis was toen vermoedelijk
nog niet helemaal klaar. Teunis Blanken
was tot en met 31 januari 1791 bezig met
"opzicht houden over het sluijswagtershuijs
en schuur". Er was sprake van verlet. De
eindafrekening over het huis is van 11 febru
ari 1791. De bouw van het hele Dirkslandse
Sas was duideUjk een spannend karwei dat
onder grote tijdsdmk tot stand moest komen.
Niet voor niets werd de hulp van het leger
ingeroepen, toen in de zomer van 1790 de
bouw van de sluis door staking van de grote
ploeg dijkwerkers emstig dreigde te stagne
ren. Alles was er natuurUjk op gericht om het
complex voor de winter klaar te krijgen.
Gezien de afkomst van Jillis van den Doel
en de ligging van het Sas, lag een nieuwe
veerverbinding met Hellevoetsluis voor de
hand. In het sluiswachterreglement stond
dat de sluiswachter zich
met het overzetveer en andere zaken niet in
mocht laten, tenzij met speciale toestem
ming van het waterschapsbestuur. Die
toestemming werd door Comelis van der
Valk grif gegeven. Het veermanschap was
snel geregeld. Al op 30 mei 1791 stelde
Jillis van den Doel onderhield het veer mei een zogenoemde hengst.
de ambachtsheer van Dirksland "gehoord
hebbende van de bekwaamheid van den
persoon van Gillis Cornelisz van den Doel"
hem aan tot "veerman van Den Dorpe en
vanuit de haven van Dirksland". De belan
gen van de ambachtsheer in Dirksland wer
den behartigd door Comelis van der Valk. In
de praktijk werden veel zaken door Van der
Valk geregeld en stemde de ambachtsheer
daarmee in.
Tarieven en voorwaarden voor het veer
werden vastgelegd in het reglement op het
veer. Het veer moest onderhouden worden
met een bepaald scheepstype: "een groote
Hengst en een kleindere Dito". Er moest
een "bekwame kloeke knegt" aan boord zijn
die het veer mede waar kon nemen. Voor de
veerman en zijn knecht gold dat zij "altoos
nugteren" moesten zijn en in staat passa
giers en vracht goed te bedienen.
De klandizie voor de veerman werd gewaar
borgd door de clausule dat de marktschip
pers op Rotterdam en Dordrecht de veerman
geen passagiers of vracht mochten afnemen.
De exploitatie van het veer op Hellevoet
sluis en andere plaatsen aan de overkant van
het Haringvliet vormde voor de sluiswachter
een aardige bron van inkomsten. Het veer
betekende ook dat het Sashuis een pleister
plaats werd voor reizigers en een knooppunt
in het postverkeer.
Mogelijk had Comelis van der Valk met
de uitbreiding van het sluiswachterbedrijf
al rekening gehouden bij het bestek en de
voorwaarden voor de bouw van het Sashuis.
Het huis van de sluiswachter was voor die
tijd erg ruim. Het zomerhuis bij het Sashuis
was ook relatief groot. De schuur was qua
constructie niet bedoeld voor agrarische
doeleinden, maar vooral voor de stalling van
paarden en wagens.
Jilüs van den Doel, die in 1791 als pionier
neerstreek in de toen nog jonge polder
Kraaijenisse, maakte op 29 mei 1809 zijn
testament voor schout en schepenen van
Kraaijenisse. Hij deed dat tegelijk met zijn
vrouw Maria Kool. Ze lagen beiden ziek te
bed. Jillis en Maria verklaarden beneden de
5000 gulden gegoed te zijn. Ze benoemden
elkaar tot universeel erfgenaam met inacht
neming van het legitieme erfdeel van de
kinderen. Voogden werden Johannes van
den Doel te Herkingen en Servaas van den
Doel te Dirksland. "Alle Heeren Weesmees
teren" werden van enige bemoeienis met
de boedel uitgesloten. Maria overleefde het
ziekbed, haar man niet. Hij werd begraven
in Dirksland.
Toen Jillis op 6 juni 1809 overleed, waren
er volgens de successiebelasting negen
"nagelaten kinderen". Zoon Comelis ver
ving zijn vader als sluiswachter, maar was
nog niet meerderjarig. Maria Kool werd
op haar verzoek door het gemeentebestuur
van Dirksland aangesteld als veervrouw. Zo
bleef het veermanschap officieel in de fami-
üe. Met het sluiswachterschap gebeurde dat
stilzwijgend.
Generaties lang, tot 1924, bleven nazaten
van Jillis van den Doel sluismeesters van
het Dirkslandse Sas.
Cathy Westdorp,
Genealogisch Centrum Goeree-Overflakkee
Bronnen:
- GA Dirksland, diverse archieven
- Genealogisch Centrum
Goeree-Overflakkee, diverse archieven
- Streekarchief Goeree-Overflakkee,
Waterschapsarchief
- 'Dirksland Sas in genealogisch
perspectief', uitgave gemeente Dirksland
