lÜIAtlDEtl-niEUliri
Goeree-Overflakkee is Petra Rouwendals favoriete locatie
Expositie op Neeltje Jans tot 1 december
Nog tot 1 december zijn bij Water
land Neeltje Jans de 33 fascinerende
kleurenfoto's te zien die de fotografe
Petra Rouwendal de afgelopen jaren
tijdens omzwervingen heeft gemaakt
van de natuur op de grens van land
en zee. De meeste wandelingen voer
den deze honkvaste Middelburgse
naar de Zeeuwse stranden, maar
tegenover Eilanden-Nieuws open
baart ze dat er op de expositie 'Zee
land-schap' óók foto's hangen die op
Goeree-Overflakkee tot stand zijn
gekomen. Het voormalige eiland is
zelfs haar "favoriet", omdat het land
schap er nog niet zo gerept is. De tel
ler loopt door: Petra Rouwendal
heeft intussen nieuw werk gemaakt
op Goeree-Overflakkee en is nu
enigszins vertwijfeld op zoek naar
een "galerie of overheidsgebouw"
waar zij deze foto's uitbundig kan
tonen. Een interview met een fotogra
fe die zich pas bij het intreden van de
schemer op de kust vertoont, met in
haar rugzak de camera. Het licht
verandert, een verkwikkende stilte
daalt neer. "Als er heel veel mensen
zijn, heb ik het slecht naar mijn zin."
(Foto's Petra Rouwendal)
Herinneringen
Dynamiek
Hoge horizonnen
Charmanter
PAGINA 6
VRIJDAG 15 OKTOBER 2004
Juriste fotografeert schoonheid kust
door Gert van Engelen
Petra Rouwendal (1964) is een ongebruike
lijke combinatie. Zij heeft een klein, tenger
postuur, maar enkele jaren terug reed deze
vrouw in wedstrijdverband onverschrokken
op een robuuste motor mee in zogeheten
betrouwbaarheidsritten. Zij is juridisch
beleidsmedewerker bij de Provincie Zee
land, belast met kwesties die voortvloeien
uit het wegbeheer, maar heeft zich ontwik
keld tot een landschapsfotografe die zorg
vuldig observeert.
Haar foto's zijn mini-essays, die buiten
staanders de ogen openen voor de oogstre
lende schoonheid van het Nederlandse zee
landschap, terwijl dat in aanleg niet haar
bedoeling was. Oorspronkelijk wilde zij
slechts "huis-, tuin- en keukenkiekjes"
maken van haar uitstapjes langs de kust, en
haar fototoestel was er naar: het was een
eenvoudige pocketcamera.
Eerder was deze mr. Petra Rouwendal
milieuhandhavingsjuriste, vijfjaar werkte
zij vervolgens bij de afdeling natuur en
landschap van de Provincie Zeeland en
sinds twee jaar hoort zij bij de provinciale
directie Infrastructuur en Beheer, gevestigd
in de Middelburgse Abdij. In de gang naar
haar werkkamer én op de muren rond haar
bureau wijst ze enigszins verlegen, maar
bescheiden trots, op haar foto's die hier,
bovenin het gebouw, als een soort perma
nente privé-tentoonstelling hangen.
Zij kan per foto vertellen op welke locatie
zij ze heeft gemaakt, maar zelfs voor plaats
en streekgenoten die er frequent rondlopen,
zullen de landschappen vrijwel onherken
baar zijn. De plekken zijn geanonimiseerd,
wat het oog vangt is de (avondlijke, half
duistere) sfeer ervan. Nochtans; indrukwek
kend zijn die foto's, die een brede schake
ring aan sferen uitdrukken: woest, poëtisch,
mysterieus en welhaast surrealistisch.
Toch is ze zich terughoudend blijven
opstellen. Op de vraag of zij zich nu "foto
grafe" noemt, zeker nu zij een officiële
expositie heeft op Neeltje Jans, reageert ze
schuchter met: "Daar heb ik eigenlijk nog
nooit over nagedacht. Ik zal het wel zijn,
want ik fotografeer. Maar ik ben geen
beroepsfotograaf." Onbeschroomd voegt ze
eraan toe, en dat zou een professional niet
snel toegeven, dat enkele van de tentoonge
stelde foto's nog gemaakt zijn met die ordi
naire pocketcamera. "Het ding was automa
tisch; ik hoefde niets in te stellen. Maar
soms waren de foto's snoepjes."
Petra Rouwendal is duidelijk niet pocherig,
eerder verfrissend onopgesmukt. Het zal
wel liggen aan het begin van haar fotogra
fie. Dat was in 1997. Petra Rouwendal was
een vrouw die dolgraag wandelde en dan
haar cameraatje meenam. Zij had volstrekt
geen verstand van techniek en geneerde
zich daar niet voor; ze was een amateur
zonder kapsones. Al wat zij wilde, was ach
teloos vastleggen wat ze thuis als terugblik
kon bewaren. Gewoon kiekjes maken dus,
zoals de halve mensheid doet: privé-foto's
als tentstokken van de herinnering. Wat er
sindsdien is veranderd, is niet haar beschei
denheid, maar haar oog: het is gescherpt.
few»
^S^^^^^^^-\^-
Een Goerees kustlandschap, zoals gefotografeerd door Petra Rouwendal: "Aan het eind va;i
wordt het licht mooier en zachter. Dan verdraag ik geen mensen.
waardoor zij landschappen esthetisch weet
te verbijzonderen.
Maar waarom het landschap? Wat trekt
haar daar? Tweeledig is haar uiüeg. "Ik heb
als juriste een baan met veel denkwerk. Ik
doe geen productiewerk, integendeel, ik
moet redeneren, mensen zien te overtuigen.
Ik vermoed dat ik daardoor op andere
momenten de behoefte heb om de stilte op
te zoeken. Noem het introspectie." Die stil
te vindt zij op de Zeeuwse en Zuid-Hol
landse stranden. Zodra zij er even de kans
toe ziet, stapt ze op de fiets of in de auto
(de motor berijdt zij nog slechts af en toe)
en trekt naar de zee. Het is een lokroep die
ze nauwelijks kan weerstaan.
Petra Rouwendal is er nooit overdag te vin
den. Zij verschijnt pas aan het eind van de
middag, als de strandgasten wegtrekken en
als het licht zijn felheid verliest en veran
dert in - soms - betoverend strijklicht.
"Ook tijdens vakanties in het buitenland is
vijf, zes uur mijn favoriete moment. Dan
heb ik het 't meest naar mijn zin. Dan
wordt het licht mooier en zachter en is het
rustiger. Ik verdraag dan geen mensen."
Hoewel in haar rugzak haar camera zit, is
zij er niet op uit om maar voor de lens te
grijpen wat er te grijpen valt. Nee, het uit
gangspunt is wandelen. "Al zwervend neem
ik waar. Dat is mijn inzet. Ik denk niet: 'Ik
ga vanmiddag even een paar mooie foto's
scoren.' Zo werkt het niet bij mij. Ik ga op
pad en neemt en passant foto's. Ik ga niet
op stap om te fotograferen."
Dan volgt die tweede uitleg: waarom zij
zich concentreert op het zeelandschap, beter
■'«èSir'
Sprieten in het zand, een voorbeeld van de detailfoto 's die Petra Rouwendal maakt.
"Sommige plekken lijken wel geboetseerd. Het blijft me eindeloos boeien.
gezegd: op die grens tussen land en zee. "Ik
ben sowieso graag buiten, in het landschap,
en dan het liefst bij de zee. Als kind al wil
de ik onderdeel uitmaken van het land
schap; erin opgaan. Als daar heel veel men
sen zijn, heb ik het slecht naar mijn zin. Ze
zitten me in de weg." In het zeelandschap,
vult ze aan, houdt ze zich het liefst op van
wege de dynamiek. "Het is er ronduit fasci
nerend. Ik vind andere landschappen ook
wel mooi, maar aan zee is het bijna ieder
^^^^fifis^^'
Nóg een detailfoto, van een autoband, achtergelaten op -i v,-;,!.'/. Het lijkt wel alsof zij de band er
zelf heeft neergezet. "Maar", verzekert Petra, "ik raak de dingen nooit aan".
Nog een kustlandschap op Goeree: "Ik ga op pad en neem en püssu}ilfi>to 's. Ik ga niet op stap om te fotograferen.
uur anders. Daarom heb ik het veel minder
met bos: te statisch. Het zeelandschap is
voor mij een rustpunt en inspiratiebron."
Haar passie voor het zeelandschap is overi
gens pas op latere leeftijd ontstaan. "Ik ben
weliswaar in Middelburg geboren, maar
mijn ouders niet. Die komen uit Deventer.
Als kind heb ik veel vakanties in die streek
doorgebracht; pas later ben ik het Zeeuwse
landschap gaan waarderen." Haar frappeert
daarin bovenal het licht, de mooie luchten.
Het Zeeuwse licht is fameus; eeuwen ach
tereen heeft het schilders aangetrokken, die
er lyrisch over oordeelden en het bezield
schilderden. Of het wetenschappelijk valt
vast te stellen dat er zoiets is als Zeeuws
licht, weet ook Petra Rouwendal niet.
"Maar", zegt ze, "ik ervaar zelf heel sterk
dat het licht aan de kust hier zo anders is.
Misschien komt het door het zilt in de
lucht."
Zo begon het in 1997 - met een hevig ver
langen naar wandelen, en met de wens om
die uitstapjes fotografisch te registreren. "Ik
fotografeerde mijn waarnemingen, soms
met enige aandacht voor details en voor de
omgeving." Het liep gaandeweg over in
nauwgezet observeren. "Ik kreeg meer aan
dacht voor wat ik fotografeerde, voor de
kwaliteit ervan."
Ze denkt dat de ommezwaai deels samen
hangt met grote veranderingen in haar
leven, enkele jaren terug. "Die gebeurtenis
sen waren voor mij een reden om mijn
bezieling méér in het buitenlopen te zoeken
en serieuzer te fotograferen." De pocketca
mera werd bijgevolg vervangen door een
(analoge) spiegelreflexcamera. "Ik wilde
mijn waarnemingen beter vastleggen."
Het zeelandschap is het overheersende the
ma van haar werk, maar niet het enige. Het
laat zich onderverdelen in aparte onderwer
pen, die nog wel allemaal de kust verbeel
den. Allereerst zijn daar die kenmerkende
luchten boven stranden. Telkens hebben ze
een andere sfeer, als gevolg van het licht en
het perspectief. Ook vallen ogenblikkelijk
de hoge horizonnen op. "Dat is blijkbaar
mijn stijl." Zelf zegt ze van deze foto's dat
zij de "structuren in het landschap" boek
staven.
Dan zijn er de foto's die details tonen, de,
zogenaamde zandlandschappen. Hier is de
invalshoek: de invloed van het water op het
land. Als voorbeeld noemt Petra Rouwen
dal de patronen in het zand, de grillige rib
beltjes die het water achterlaat. "Die patro
nen zijn bij ieder getij weer anders. Soms
zijn ze langwerpig, soms klein. Sommige
plekken lijken wel geboetseerd. Het blijft
me eindeloos boeien."
Een ander voorbeeld van detailfotografie
zijn die van het biestarwegras. Dit zijn nie
tige plantjes die zich nog vóór het helmgras
op kleine bultjes opstuivend zijn gaan vesti
gen en het met zijn worteltjes vasthoudt.
Het biestarwegras is het "eerste begin van
duinvorming". Nederland heeft er zijn
bestaan aan te danken. Petra Rouwendal is
gebiologeerd door die prille duintjes.
De derde motief in haar werk is de mense
lijke invloed op het landschap. "Soms is de
mens heel nadrukkelijk aanwezig in het
landschap, soms is een landschap ongerept
en is de mens niet waarneembaar. Maar
zelfs dan is die invloed er: dan hebben wij
met z'n allen besloten dat deze plek in
Nederland ongerept mag zijn."
Dat landschappen door toedoen van de
mens worden aangetast, neemt zij voortdu
rend waar. Bijvoorbeeld zo'n vissersnet dat
met opzet of per ongeluk in de natuur
terecht is gekomen, wordt ondergestoven
door het zand. en daarmee is opgenomen in
de natuur. Of zo'n autowiel, misschien wel
door onverschilligheid achtergelaten op een
strand, en door Rouwendal zo gefotogra
feerd alsof zij het er zelf heeft neergelegd.
Maar dat is niet het geval, verzekert zij. "Ik
raak de dingen nooit aan. Ik neem waar en
De meeste van haar foto's hebben een
Zeeuwse oorsprong. Maar niet alle, bekent
ze. Verschillende foto's zijn gemaakt op
Goeree-Overtlakkee. "Jaren geleden", ver
telt ze erover, "kwam ik er voor het eerst.
Ik was gelijk verkocht. Het is mooi. Ik mag
het niet zeggen waarschijnlijk, want dan
zou ik Schouwen-Duiveland tekort doen,
maar; Goeree-Overflakkee is mooier.
Schouwen-Duiveland heeft bovendien
tegen dat het er drukker is. Ik ervaar op
Goeree-Overflakkee gevoelsmatig vooral
de ruimte, misschien jui.st omdat het land
schap er kleinschaUg is." Daarnaast ziet zij
dat het eiland lang buiten de maalstroom
van de moderne tijd is gebleven. "Het land
schap doet authentieker aan, charmanter."
Zij wandelt er dikwijls, en dan vooral langs
de kust: de Kop van Goeree. "Die overgang
van land in zee die ik in beelden probeer te
vangen - die heb je daar genoeg." Evenals
duingebieden. "Duingebieden vind ik
sowieso schitterend; ik koester die gewoon.
Ik zou er willen wonen, maar laat dat maar
een droom blijven. Misschien wordt dat wel
erg stil voor me."
Talrijke foto's heeft zij al gemaakt op Goe
ree-Overflakkee. Enkele zijn te zien in
Waterland Neeltje Jans, voor haar nieuwe
werk zoekt zij een geïnteresseerde galerie
of een geschikt overheidsgebouw. "Ik wil
graag op Goeree-Overflakkee exposeren,
dat lijkt me erg leuk, óók omdat ik er veel
onderwerpen heb gefotografeerd." (Haar e-
mailadres is; petrarouw@zeelandnet.nl.)
Het vennoeden rijst dat Petra Rouwendal
inmiddels vertrouwd is geraakt met types
lenzen en geraffineerde sluitertijden. Niets
van dat al, besluit ze. "Ik doe alles met één
lens. Ik wil geen gedoe met telelenzen die
ik moet meedragen in mijn rugzak. Ik lig
soms in de kromste houdingen in het zand
met mijn camera, maar bij de fotozaak
weten ze dan wel hoe laat het is: er moet
weer zand verwijderd worden uit de lens. Ik
probeer sferen vast te leggen in mijn foto's
en die sferen reflecteren een stemming of
gevoelens. Dat is wat ik met mijn fotografie
beoog. Ik ben dus helemaal niet bezig met
de techniek."
Petra Rouwendaal bij een poort van de Abdij in Middelburg, waar de burelen
de Provincie Zeeland, zijn gevestigd. "Ik ervaar zelf heel sterk dat hel licht
is. Misschien komt het door het zilt in de lucht
'ai! naar wi. jK:,^t'] er.
aan de kust hier zo anders
J