Overdenking
Krifistocht
naar leMiM^rad
Kinderboerderij
activiteiten op
Hernesseroord
uit de
Heilige Schrift
Museum Watersnood 1953
ontvangt 100.000ste bezoeker
EIIAIIDBI-raEIJWS
HET
XIJKVENSTER
Klassieke koormuziek in
Torenmuseum Goedereede
SRA Jongerenavond
in Sommelsdijk
voor uw drukwerk?!
VERVOLGVERHAAL
10
Blik op kerk ^^y
en samenleving CJ
^/J)^:
mmOBEVING HORBN
muaiviMUfCMOL
inPPlL OM DE SaPPEN!
HONOENUILin
Concert door kerkkoor uit
Leipzig, de stad van J.S. Bach
Hoop op een heerlijke
toekomst
Gebr. de Waal
Drukkerij
•zfaiga-^rilogie deel
,I0H.0:V£ENH0F
PAGINA 5
VRIJDAG 14 MEI 2004
- Burengerucht
- Het verleden
- Geen contact
Er zijn van die berichten die op zichzelf geen
schokkend nieuws bevatten, maar die wel
stof geven tot overdenking. Zo'n bericht
kwam ik vorige week tegen in de kranten.
Het betrof het zogenaamde burengerucht,
waarover blijkbaar nogal wordt geklaagd.
We kunnen ons daarbij wel het een en ander
voorstellen. Je woont op een flat en de buur
man speelt piano. Of de buren hebben een
voortdurend blaffende of jankende hond. Of
- erger! - man en vrouw maken dagelijks
ruzie. Of je zit 's zomers heerlijk in de tuin en
je mag meegenieten van Radio III, die kei
hard aanstaat... De reeks voorbeelden zou
eindeloos uitgebreid kunnen worden.
De klachten over burengerucht.Het eerste
waar je toch aan denkt is even aanbellen bij
de betrokkenen en vragen of het niet wat
zachter of niet wat anders kan. Maar velen
blijken dat niet te doen, onder andere omdat
ze de buren niet kennen of geen contact met
hen hebben. Wat doe je dan? Je belt meteen
de pohtie. Het gevolg is nög meer vervreem
ding en nög meer burenruzies.
Dat vroeger alles beter was dan tegenwoor
dig willen mensen bij het ouder worden nog
weleens beweren. Je moet zelf, als je ouder
begint te worden, tegen die gedachte vech
ten. In het verleden was ook niet alles goud
wat er blonk. Maar onwillekeurig gaan je
gedachten terug naar vroeger en vraag je je af
hoe men toen met zulke dingen omging.
Zelf ben ik in een vrijstaand, midden in de
polder, opgegroeid, en dan kwam het er niet
op i&n dat je nu en dan eens een grote mond
opzette. Maar zodra je in de bebouwde kom
was, werd er al gauw waarschuwend gezegd:
'Denk eraan dat de mensen hier buren heb
ben...' Je paste er dan wel voor, dingen te
zeggen of te doen die niet voor andermans
oren bestemd waren.
In het bericht werd opgemerkt dat de klach
ten over geluidshinder minder talrijk zijn
wanneer mensen elkaar kennen. Ik denk dat
het daarop vastzit. In flats, maar ook in rij
tjeshuizen, waar tegenwoordig veel tweever
dieners wonen, weten de mensen nauwelijks
wie hun buren zijn. Automatisch hebben ze
geen contact met elkaar, dat maakt het moei
lijk om even bij elkaar aan te bellen. Het is
veel gemakkelijker de politie in te schake
len.
Ik hoorde laatst iets dat het geval concreet
maakt. In een flat was een sterfgeval. De
begrafenisondernemer kwam de uitvaart
regelen. Ja, de buren moesten toch wel een
rouwkaart, maar hoe heetten ze ook weer?
De enige oplossing was even op de warande
gaan kijken naar de naambordjes.
Zonder het verleden te willen verheerhjken
mogen we toch opmerken dat je vroeger
iedereen kende, en dat ook iedereen voor je
klaar stond.
Waarnemer
Deze vraag- en antwoordrubriek staat geheel ten dienste van de lezer die er
kostenloos gebruik van kan maken. Uw vragen op velerlei gebied kunt u stu
ren aan: Redactie Eilanden-Nieuvcs, Postbus 8,3240 AA Middelharnis, met
in de linkerbovenhoek 'Vragenrubriek' vermeld. De vragen worden door
deskundigen beantwoord en zullen binnen enkele weken na de inzending
compleet met antwoord in deze rubriek worden gepubliceerd.
Na aardbevingen hoor je vaak vertellen, dat
huisdieren de ramp al hoorden aankomen en
tijdig de vlucht namen. Hoe kan dat?
Antwoord: Doordat veel dieren een beter
gehoor hebben dan de mens. Als u een band-
opnemer kocht, weet u wel dat deze een fre-
quentiebereik heeft van circa 100 tot 16.000
Herz. Daarbinnen valt het gemiddelde luis
tergebied van muziek en spraak. Jonge men
sen kunnen nog tonen onderscheiden tot ca.
17.000 a 18.000 en in gunstige gevallen tot
bijna 20.000 Herz, maar met 't klimmen der
jaren neemt die top snel af. Beneden de 40
Herz hoort u ook niets meer. Maar tal van
dieren kunnen veel lagere en veel hogere
tonen wel waarnemen. Denk maar aan het
hondenfluitje, waarmee u uw hond terugflui
ten zonder dat de omstanders dat merken. Zo
horen huisdieren het onheilspellende begin
van een aardbeving, waarvan de trillingen de
sinistere lage frequentie van zo'n 10 a 20
Herz hebben. Juist die tonen doen de dieren
vluchten naar veiliger oorden.
Waar moet je de verse eieren bewaren: in
het eierrekje van de koelkastdeur, de kelder
of een keukenkastje? En staand, of liggend?
Antwoord: Eieren kunt u 't beste bij een
temperatuur van 12° C bewaren, dus in de
kelder(kast), bijkeuken of andere koele
ruimte. In de koelkast drogen ze sneller uit
en als u ze gaat koken is het temperatuurver
schil te groot, waardoor de schaal sneller
barst. Dat kunt u weer voorkomen door aan
de bolle kant een fijn gaatje in de schaal te
prikken, zodat er bij verhitting wat lucht uit
de luchtkamer kan ontsnappen. Zet de eieren
wel op de punt, dan verzakt de dooier niet.
Moet u ze toch neerleggen, dan is het ver
standig ze zo mogelijk dagelijks om te rol
len.
Is het waar, dat kleine kinderen geen appel
sap meer mogen drinken? En wat schuilt
daar voor gevaar in?
Antwoord: Volgens een proefschrift kun
nen appel- en perensap bij dagelijks gebruik
door kleine kinderen leiden tot chronische
diarree, maar alleen als er (te) weinig vet
voorkomt in hun voeding. Die sappen bevat
ten nl. erg veel fructose (vruchtensuiker), die
in dat geval niet volledig door het lichaam
kan worden opgenomen en in de darm door
bacteriën tot gisting wordt gebracht.
Bespeurt u wind diarree, of hebben kinderen
buikkrampen, dan kunt u beter of perensap
meer geven en daarna het vetgehalte in de
voeding in de gaten houden.
Waar kan ik een bouwtekening kopen van
een mooi, comfortabel en niet te koud hok
voor een waakhond?
Antwoord: Dat is hier niet te koop. U kunt
maar 't beste gaan kijken bij iemand die een
geschikt dubbelwandig exemplaar heeft
staan en daarvan de maten opnemen en een
schetsje maken. Omdat u het zelf kunt doen,
zal dat geen problemen opleveren. Laat het
hout op maat zagen, zodat uw hond erin past
als hij volwassen is. Maak het in elk geval
dubbelwandig en met een schuin dak, zodat
de zijwanden laag blijven en het dier in 't
midden wat meer ruimte heeft om in en uit te
lopen. De vloer moet uiteraard iets boven de
grond op balkjes liggen en van een flinke
strolaag worden voorzien, zodat de hond het
De betere woninginrichting sinds 1920
Zandpad 36, Middelharnis, Tel. (0187) 48 27 84
Op zaterdagmiddag 22 mei zal in het Goe-
reese Torenmuseum een uniek concert wor
den verzorgd, met koormuziek door het koor
van de Evangelisch Lutherische Kirchge-
meinde Leipzig-Marienbrunn. Dit kerkkoor
is een aantal dagen op bezoek bij zijn kerke-
Ujke partnergemeente in de Haagse wijk
Benoordenhout. Deze contacten bestaan al
lang van voor de val van de 'Berüjnse
Muur', die van West- en Oost-Duitsland
twee staten maakte; na de 'Wende' zijn de
contacten met Den Haag gebleven. Tijdens
het uitwisselingsverblijf, rond Hemelvaarts
dag, brengen koorgezelschap en hun Haagse
gastgezinnen een bezoek aan Goedereede.
Op 22 mei zal het koor vanaf 15.30 uur een
mooi repertoire ten gehore brengen. Als
begeleiding mag het Leipziger kerkkoor
beschikken over een zelfgebouwd klavecim
bel van de Goereese Idavecimbelbouwer
Matthijs Mijnders.
Het repertoire, dat ongeveer drie kwartier zal
klinken, bestaat uit werken van Johann
Sebastian Bach, Felix Mendelssohn Barthol-
dy, Georg Friedrich Handel, enkele koralen
met teksten van de bekende theoloog/dichter
Huub Oosterhuis en tot slot enkele klave-
cimbelwerken door de koordirigent en
tevens cantororganist Christoph Kiistner.
Hij zal werken uitvoeren van J.S. Bach,
J.Pzn. Sweelinck en eigen composities.
Christoph Kiistner is een broer van de orga
nist van de beroemde Thomaskirche in Leip
zig, waar Bach zo lang als kerkmusicus aan
verbonden is geweest. Het concert is een
'inloopconcert', de toegang is gratis. Het
belooft een mooie uitvoering te worden door
een groep van zo'n 20 koorleden.
MIDBELHARNIS - Inmiddels is het
voorjaarsproject 'Afval en Milieu',
georganiseerd door de Stichting Kin
derboerderij van Hernesseroord,
weer succesvol afgesloten. De kinde
ren van groep 7 en 8 maakten
opdrachten, deden proefjes en waren
zeer enthousiast creatief bezig. Ze
hebben samen een werkstuk van
afvalmaterialen geknutseld. Vooral
de vraag hoelang producten erover
doen om te vergaan, gaf stof tot
nadenken. De kinderen van de basis
school 'De Molenvliet' uit Stad aan 't
HaringvHet hebben er een opstel over
geschreven. Onderstaand volgen
enkele reacties van leerlingen.
"We zijn naar de kinderboerderij geweest.
We kregen een opdracht met een boekje.
We konden er van alles vinden, zoals kip
pen, kalkoenen, varkens, geiten, kuikens,
slangen, cavia's, konijnen, muizen en rat
ten. Sommige waren heel lief' (Aaron
Huzier).
"We mochten ook dieren aaien. En ik zag
een kalkoen, die had veel kleuren. En ook
een varken die heel groot was. Maar die
was ziek, dat vond ik wel zielig. De ver-
's winters niet koud krijgt. Keer de opening,
die zo klein mogelijk moet zijn, daarom ook
van de wind af in de richting van een
beschuttende muur of schutting.
Welke Hem opgewekt heeft uit de
doden en Hem heerlijkheid gege
ven heeft. (1 Petrus 1:21b)
Petrus beschrijft wat de Heere Jezus gedaan
heeft. Dan zegt hij dat mensen 'door Hem in
God geloven (1 Petr. 1:21a). Door de Heere
Jezus geloven mensen in God. Het is alsof
Petrus dan even antwoord geeft op de vraag
om weUce God het gaat. Dan zegt Hij: "Wel
ke Hem opgewekt heeft uit de doden". Het
gaat om die God Die de Heere Jezus opge
wekt heeft uit de doden. Hier herhaalt hij het
wonder van de opstanding van de Heere
Jezus, vooral gerelateerd aan de Heere God
Die deed Hem opstaan. Petrus gaat nog ver
der. "En Hem heerlijkheid gegeven heeft".
Heerlijkheid (doxa) is een woord dat in de
Bijbel vooral toegepast wordt op de Heere
God. Hij is heerlijk, bekleed met heerlijk
heid, met eer en majesteit. Die heerlijkheid
is aan de Heere Jezus gegeven. Zo eert God
de Vader in dit alles God de Zoon.
Want wat gebeurt er bij de opstanding? Laat
ik het zo zeggen; daarmee zegt de Heere God
'amen' op het werk van de Heere Jezus. Het
is het zegel van goedkeuring van de kant van
God de Vader. Het is (in de ogen van de
Heere) echt 'volbracht'En dan de verheer
lijking. Dat is meer dan dat de Heere Jezus
de plaats krijgt die Hij eerder had. Dat is eer
herstel. Daar ontvangt de Heere Jezus de eer
die Hij in Zijn leven van mensen niet had
gekregen. Maar van God de Vader nu wel.
fiij is Degene Die aan Gods rechterhand zit
(Ps. 110), Die God uitermate heeft verhoogd
en een Naam heeft gegeven boven alle Naam
(FU. 2:9).
Zien we dat dit alles eerherstel is, goedkeu
ring van de kant van God de Vader? Dat we
zien dat God de Vader Zijn Zoon in het mid
delpunt zet? Hem opwekt? Hem verheer-
Ujkt? Het is deze Christus Die ons in de pre
diking wordt voorgehouden. Hij ontvangt
goedkeuring en eerherstel van de zijde van
God! Dat geeft vastheid, zekerheid. Op Zijn
werk. Zijn prediking, Zijn lijden. Zijn ster
ven, heeft de Heere 'amen' gezegd. Hij heeft
Hem verheerlijkt. Dan moeten wij Hem ook
de eer geven. Dan moeten wij ook tot Hem
gaan 'door Wie mensen in God geloven
Er is nog een kant aan dit alles. Hier raken we
aan de kern van wat het geloof in de Heere
Jezus en daarmee in God betekent. Wat dan?
Wel, dat betekent dat we deel krijgen aan die
opstanding. Dat betekent dat we deel krijgen
aan de verheerlijking van de Heere Jezus. Hij
is de Eerstgeborene uit de doden, zegt Pau-
lus. Het woord zegt het al, er zuUen er nog
meer volgen. Meer zullen er worden opge
wekt. Meer zullen er mogen leven. Die toe
komst is door de Heere opengebroken in de
opwekking van de Heere Jezus. En daarmee
ook naar heerlijkheid. Want ook die heerlijk
heid ontvangen al degenen die zich aan Hem
vasthouden. Weet u wat dat nu betekent? Dit
namelijk dat allen die in de Heere Jezus zijn,
allen die in Hem geloven en zich vasthouden
aan Hem, hoop mogen hebben.
Ze mogen verwachting hebben. Nee, niet
omdat ze zelf iets gepresteerd hebben. Geen
mens is het waard om door de Heere opgewekt
te worden. We hebben onszelf in de dood
gebracht en verdienen het om daar te büjven.
We hebben onszelf beroofd van de heerUjk-
heid die we hadden en verdienen het niet dat
we die terugkrijgen. Maar de Heere Jezus
werd Mens. Hij was een Mens Die het wel
verdiende om opgewekt te worden, Die het
wel verdiende om heerlijkheid te ontvangen.
Daarom is er in Hem hoop op de opstanding.
De catechismus zegt het zo in zondag 17: 'De
opstanding van Christus is een zeker pand
van onze zalige opstanding. Zien we dat?
Omdat Hij opgewekt is', zal Hij Zelf eens al
de zijnen opwekken. Daarom mag iemand
die Hem kent en liefheeft hoop hebben.
Hoop, 'zelfs bij het naad'ren van de dood'
(Ps. 68:10 berijmd).
Dan staan we niet bij het graf als bij een eind
punt. In en door de Heere Jezus is er uitzicht.
Is er de zekerheid dat de graven eens zullen
opengaan, want Zijn graf ging ook open. Is er
de zekerheid dat al de Zijnen de heerlijkheid
mogen ontvangen. Jazeker, dat ze in de heer
lijkheid zullen zijn met Hem. Dat betekenen
deze woorden.
Zo is er licht in een duistere wereld. Als de
Heere Jezus niet opgewekt was, wat dan? Als
dit uitzicht er niet was, wat dan? Dan begrijp
je dat mensen vragen naar de zin van het
leven. Dan begrijp je dat sommige mensen
zich 'uitleven'. Je leeft tenslotte maar één
keer, je moet eruit halen wat er in zit. Weet u
waarom mensen zo praten? Omdat ze geen
hoop hebben. Omdat voor hen de toekomst
hoogst onzeker is. Ze weten niet wanneer het
einde van hun leven komt. Ze weten ook niet
wat daarna komt. Dat is voor een christen
anders. Want de Heere Jezus is opgewekt. De
Heere Jezus heeft heerlijkheid ontvangen. En
al degenen die van Hem zijn, zullen dat ook!
Dat is hun toekomst. Eens mogen ze opstaan.
Eens mogen ze eeuwig leven in eeuwige
heerlijkheid met Hem. Hij roept ook u en jou
om tot Hem te komen. Laat u daarin leiden.
Ga tot Hem. Dan mag u en jij hoop hebben.
Dan komt er uitzicht. Want Hij is opgestaan
en verheerlijkt en zal aan al de Zijnen het
zelfde geven.
Ds. P. van Duijvenboden, Den Bommel
Op dinsdag 18 mei hoopt ds. A. Simons uit
Goudswaard een lezing over het onderwerp
'Verzoekingen'. Deze lezing is de tweede in
een serie lezingen over de GalatenbriefHet
uitgangspunt van deze lezing zal Galaten 3
zijn. De avond wordt weer gehouden in ver
enigingsgebouw 'Vita Nova' aan de Van
Aerssenstraat in Sommelsdijk. De avond
begint om 19.30 uur, jong en oud is van har
te welkom!
Met de jongerenavonden wil de SRA het
volgende bereiken:
- elkaar als jongeren opzoeken rondom
Gods Woord, vanuit een verlangen naar
een herleving van het geestelijke leven in
Nederland, tot Gods eer en tot uitbreiding
'vanZijn Koninkrijk;
- gelegenheid bieden voor jongeren om
persoonlijke gesprekken te voeren over
geloofszaken en geestelijke vragen;
- samen nadenken over Gods Woord om
zodoende duidelijkheid te krijgen over
geloofsvragen.
Wil je meer weten over de SRA? Kijk dan op
www.jongerenavonden.nl, of bel 0187-
681342.
zorger zei dat hij niet wou eten. Het was
een leuke middag in Middelharnis" (Alex).
"We moesten raden hoelang plastic, een
blikje of een bananenschil op de grond
blijft liggen En we moesten spijkers in
hout slaan. We hoorden toen hoelang dat
bleef zitten. Ook telden we de jaarringen.
Toen we het boekje af hadden, gingen we
de dieren bekijken. Ik vond de geiten het
leukst. Want er was een kleine en die bleef
kroelen. Dat was heel schattig. (Jennifer
Griekspoor).
De Stichting Kinderboerderij houdt zich
nu bezig met de voorbereidingen van de
kinderboerderij-ochtend. Deze vindt plaats
op zaterdag 12 juni 2004. Dit jaarlijkse
evenement wordt door veel scholen
bezocht. Per school mogen 12 kinderen
van groep 3 t/m 8 aan deze ochtend deel
nemen. Na afloop wordt er samen gepick
nickt, 's Middags wordt op het Hemesser-
oordterrein de prestatieloop van Unicef
gehouden.
OUWERKERK - Dinsdag 11 mei was
een feestelijke dag voor het Museum
Watersnood 1953. Aan het begin van
het vierde jaar dat het geopend is, kon
de honderdduizendste bezoeker wor
den verwelkomd sinds de opening in
april 2001.
Toen even na een uur een groep leden van de
Zeeuws-Vlaamse Caravanclub op hun fiets
tocht over Schouwen-Duiveland het muse
um bezocht, werd - via loting - bepaald dat
de heer J.J. Leeuw uit Temeuzen de gelukki
ge 100.000ste bezoeker was. Onder toezicht
van de andere leden kreeg hij van de voor
zitter van het museum. Jaap Schoof, het
boek 'De Ramp uit 1953', het boek over de
caissons en de museumgids uitgereikt. Voor
zijn vrouw was er een bos bloemen.
De groep caravanners, die op een camping in
Brouwershaven verblijft, vertoefde geruime
tijd in het museum en hadden speciale aan
dacht voor de fotoboeken over Zeeuws-
Vlaanderen. Ook was er aandacht voor de
expositie 'Getekend' over de water
snoodramp op Goeree-Overflakkee. Van dit
eiland liggen nieuwe fotoboeken in het
museum met foto's van het eiland en van
Nieuwe-Tonge uit de periode na de water
snoodramp (200 foto's uit het gemeentelijk
archief).
Bel (0187) 47 10 20 of mail naar algeineeH@geW
-iS-
De fles gaat telkens van hand tot hand en een dikke
sigarenwalm vult hun primitieve verblijf. Het is na
middernacht als ze eindelijk in slaap vallen. In het
kamp lopen SS-ers; de vijfde compagnie ligt dood,
gewond, of te huiveren van de kou. Slechts drie man
nen slapen rustig, met het hoofd op eikaars schouders
geleund.
Al ruim anderhalf urn: geleden is de trein het sta
tion biimen gereden. Het is aardedonker, de
inzittenden kunnen van hun omgeving niets
onderscheiden. In Duitsland zijn strenge verduiste
ringsvoorschriften van kracht; iets wat trouwens ook
geldt voor alle bezette gebieden.
Een spoorwegbeambte loopt over het donkere perron
langs de trein. Er wordt een raam opengeschoven en
een schelle vrouwenstem schreeuwt: 'Hé, stationchef,
heeft de trein een lekke band of laten julUe ons hier
staan om wortel te schieten?'
Verbluft blijft de man staan en kijkt naar de vrouw die
met haar bovenlichaam uit het raampje hangt. 'Ramen
dicht en zwijgen', bijt hij haar toe.
De vrouw lacht uitdagend: 'Wat dacht jij waterhoofd,
dat we hier in deze beestenwagens voor ons genoegen
zitten? Wij werken voor het thuisfront vriend; houd
daar rekening mee. Zonder ons kan de oorlog niet
doorgaan, daarom kameraad, laat het ding verder rij
den en steek de kachel aan; we hebben het koud.'
De beambte komt een paar stappen in de richting van
het raam. 'Mond houden', blaft hij.
In de wagon is men geattendeerd op wat er gaande is.
Meer raampjes worden opgeschoven en overal hangen
vrouwen naar buiten. Men begint zich in de discussie
te mengen. De spoorwegman krijgt van alles naar zijn
hoofd geslingerd, maar het is te donker om te zien wie
hem, ambtenaar in functie van het Groot-Duitse rijk,
durft te beledigen. Hij kiest de weg van de minste
weerstand en draait zich om. Met stijve passen beent
hij weg, het donker in, nagejoeld door de vrouwen die
uitbundig hun hart luchten.
'Tuig', mompelt hij: 'Ze moesten die wijven allemaal
in een concentratiekamp stoppen.'
Gerda Holsmacher sluit het raam en gaat op haar plaats
zitten: 'Zo'n windbuil! Ze laten ons hier uren blauw-
bekken en dan nog praatjes op de koop toe. Als je bij
de club hoort kun je je blijkbaar van alles permitteren.'
'Maak je niet zo druk meid en probeer te slapen',
geeuwt Adelheid Bergmayer.
'Slapen, kun jij slapen? Je zou aan het hout vast vrie
zen', bromt Gerda lichtelijk overdreven.
De apparatenfabriek Haimover zal gerestaureerd wor
den en aan de eisen des tijds worden aangepast, zoals
dat heet. De fabriek is bijna geheel verwoest, zelfs de
ondergrondse gewelven zijn onbruikbaar geworden.
Na het bombardement hebben de vrouwen, samen met
vele 'Ostfrauen', puin geruimd. Het 'restainatiewerk'
is grotendeels mannenwerk. De vrouwen die in de
fabriek hebben gewerkt zijn overbodig zolang de pro
ductie stagneert. Voorlopig zullen ze worden ingezet
ergens in het oosten, waarheen ze nu op weg zijn. De
tijd verstrijkt.
'Er is iets niet in de haak', veronderstelt Gerda.
'Nee, dat geloof ik ook', geeuwt Adelheid. Ze rekt zich
uit en vraagt: 'Hoe laat is het?'
'Half vijf.'
'Half vijf al, dan heb ik zeker geslapen?'
'Nee, gesnurkt', bitst Gerda.
Adelheid kijkt verbaasd. Haar vriendinnen glimlachen
om haar verbaasde gezicht.
'Waarom laten ze ons hier wachten, ik begrijp er niets
van'zucht een vrouw die tegenover hen zit.
'Mens, je moet ook niet zoveel begrijpen. Als je zou
beseffen wat er gebeurt, zou je gek worden. Jet moet de
dingen maar aanvaarden zoals ze komen. Denken en
begrijpen zijn dingen waarmee we de oorlog niet kun
nen winnen', lacht Gerda ironisch.
Het gesprek verstomt. Ergens gilt een stoomfluit en
even later rolt een trein het perron binnen. Veewagens,
met prikkeldraad dichtgespijkerd.
De vrouwen kijken verbaasd; veewagens die met prik
keldraad zijn dichtgemaakt is geen alledaags gezicht.
'Zouden ze bang zijn dat men het vee uit de wagens
rooft?' vraagt Hanna Fleischmann weifelend.
Langzaam, op een meter of vijf afstand, rolt de trein
voorbij. Het is donker, maar toch kunnen de vrouwen
enigszins onderscheiden wat er aan de hand is. Vaag
ontdekken ze achter het prikkeldraad gezichten;
spookachtige maskers met holle ogen.
'Er zitten mensen in, kijk maar', wordt er geroepen.
'Vreselijk! Het is mensonterend zoiets te moeten zien.'
Gerda zegt wrang: 'Dat is het grondvest waarop ons
duizendjarig rijk wordt gebouwd.'
De trein komt bijna tot stilstand. Uit de veewagens
klinkt geroep, hulpeloos gekerm van verdoemden;
slachtoffers van het Naziregiem.
'Zouden het Russen of Polen zijn? De trein komt uit
het oosten', vragen velen zich af.
Elsa, die tot nog toe weinig heeft gezegd, mengt zich
in het gesprek: 'Het zullen arbeiders zijn die b onze
industrie tewerk worden gesteld. Onze mannen ver
dwijnen allemaal naar de fronten. Het arbeidspoten
tieel moet op peil worden gehouden of verhoogd, deze
stakkers gaan naar het westen; daar zijn ze beter onder
controle te houden. Daarom geloof ik dat wij oost
waarts gaan, om daar de boel draaiende te houden.'
'Daar zit inderdaad iets in. Als er in die trein politieke
gevangenen zaten, die voor de samenleving gevaar
opleveren, dan zou men die ergens in het oosten naar
een concentratiekamp transporteren. Deze trein gaat
westwaarts, naar de industriecentra, daar schreeuwt
men om mensen; de moloch moet gevoed worden.'
'Zullen ze ons naar Polen of Rusland brengen? Dat is
absurd, dat is waanziimig. Men haalt geen mensen uit
Polen of Rusland weg om er Duitsers voor in de plaats
te laten terugkeren', merkt Hanna verbolgen op.
Gerda lacht: 'Ze willen het oosten germaniseren,
mogelijk hebben ze ons uitverkoren om deze ideeën in
de praktijk te brengen.'
Elsa veert geschrokken overeind: 'Gerda, als dat waar
is! Himmler heeft gezegd: Wij zullen het oosten ger
maniseren, de bevolking zullen we in onze industrie
laten werken en we sturen er mensen met Arisch bloed
heen. De mannen kunnen voor de achtergebleven
Poolse en Russische vrouwen gebruikt worden. Moei
teloos lossen we zo onze problemen op. Slechts het
brein van een utopist kan dergelijke waanideeën
bedenken. Het is schandelijk.'
Hanna Fleischmann zit in elkaar gedoken in het hoek
je bij het raam. Ze is spierwit geworden, haar mond
hoeken trillen. Dat kan niet waar zijn, denkt ze, dat is
verkrachting van de ziel, van elke vorm van menszijn.
De trein met de verdoemden begint sneller te rijden.
Uit de veewagens klinkt hartverscheurend gejammer
en geschreeuw. De vrouwen kunnen niet verstaan wat
er geroepen wordt, maar het grijpt hen aan, diep in hun
ziel.
Sneller, steeds sneller rijdt de trein, hij davert het per
ron uit, verder de nacht in.
(wordt vervolgd)
