e tï) i
Superpolitiek
PREDIKBEURTEN
In Europa
Rommel gezocht
Paaszangdienst
in Oude Tonge
EIIAIfDei-tllEUWS
Zelf een
paasstukje maken
EIIAHDEtl-niEUWS
Dotneindenken
Creamiddag jeugd
Den Bommel
Tuinieren in uw
vrije tijd?
informatieavond
over borstvoeding
Concert jongerenkoor
'Jigdaljahu'
uit Barendrecht
Inleveren rommelmarktspullen
Paasbingo Dirksland
Oud papier 'Ons Koor'
Stille week-diensten
Doopsgezinde Gemeente
Een werkwoord
Interesseert het u?
Een bepaalde achtergrond
Zondag 4 april 2004
Alledaags
Wie heeft er nog rommel?
PAGINA 2
VRIJDAG 2 APRIL 2004
Waar denkt u aan bij deze titel? Het woord is
de uitdrukkingsvorm van een werkwoord. U
kunt het lezen als de onbepaalde vorm. Zoals
we werkwoorden zonder nadere vervoeging
of verbuiging op een rij zetten. Zo is er het
werkwoord vergeten.
U kunt de uitdrukking ook opvatten als een
vorm van het werkwoord waarbij het hulp
werkwoord is weggelaten. Dan kan de uit
drukking twee betekenissen hebben. De vol
tooide tijd van de actieve vorm: Ik heb ver
geten dit of dat te doen, te zeggen, te
bezorgen of te vermelden. En vul maar ver
der in.
Het kan ook het voltooid deelwoord van de
lijdende vorm zijn. Dan hoort er als hulp
werkwoord bij: Ik ben vergeten. Dat kan
weer op allerlei manieren aangevuld en
ingevuld worden. Ik ben vergeten. Men
denkt niet meer aan mij. Ik tel eigenlijk niet
meer of nog nauwelijks mee. Men rekent
niet meer met mij - om welke reden dan ook.
Of - iets concreters - bij het verzenden van
berichten, vakantiekaarten, rouw- of trouw-
kaarten heeft men niet aan mij gedacht. Ik
ben overgeslagen. Indien dat bewust
gebeurd kan men niet zeggen: men heeft mij
vergeten. Dan moeten we werkwoorden
gebruiken als: Ik ben overgeslagen of zelfs
genegeerd.
Het kan echter ook zonder opzet gebeuren en
dan is het werkwoord vertegen in de lijden
de vorm gepast. Ik ben bij het opmaken van
de lijst vergeten. Men heeft mij onbewust en
ongewild overgeslagen. Het opvallende is
dat deze lijdende vorm van vergeten (over
geslagen) worden, altijd als keerzijde de
actieve vorm van het werkwoord heeft. Als
iemand vergeten wordt, dan is er aan de
andere kant van de lijn iemand die die ander
vergeten heeft. De ene uitdrukking is keerzij
van de andere. Ze horen bij elkaar.
Dat is het eerste stukje van deze column.
Misschien interesseert het de lezer nauwe
lijks, het voorgaande onder ogen te krijgen.
Als columnist zitje al schrijvend wel eens te
denken: Hoe zouden lezers deze regels of
deze passage oppakken? AI zuchtend dan
maar dit artikel terzijde schuivend? Ik kan
VERGETEN
me dat wel voorstellen. Zelf krijg ik ook wel
eens artikelen onder ogen waarvan ik denk:
Wat moet ik ermee?
Alleen houd ik niet op met lezen als ik dat
bedenk. Dan wil ik weten of de rest van het
artikel even wéinig-zeggend voor mij is. Ik
weet niet of dat voortkomt uit nieuwsgierig
heid, dan wel uit de gedachte datje ook een
krant niet hap-snap moet lezen; evenmin
trouwens als het gepast is een preek zo te
beluisteren.
Dus ga ik dan wel verder met lezen, maar
wat ik noem kruiselings lezen. Niet van
regel tot regel, maar dwars door de alinea's
heen. Wie zich daarin wat geoefend heeft,
kan in korte tijd te weten komen of de rest
van het artikel dezelfde kwaliteit (of gebrek
daaraan) heeft als het begin van het artikel.
Ik nodig de lezer uit om het nog even vol te
houden, met welke manier van lezen ook.
Dat ik het onderwerp 'vergeten' aan de orde
stel, heeft natuurlijk een bepaalde reden. De
lezer zal zich kunnen indenken dat ik zelf bij
dit thema bepaald ben, doordat wel als gezin
rouwkaarten hebben moeten versturen. Het
aantal groeide uit tot vele honderden.
En toch - het blijkt dat we mensen vergeten
hebben die eigenlijk wel verwacht hadden
persoonlijk een rouwbericht te krijgen - en
dat niet ten onrechte.
Zo ben ik, zeker nu achteraf, bezig geweest
met de titel boven deze column: Vergeten.
Ik heb enkele namen vergeten die wel op de
in een dag samen te stellen lijst van geadres
seerden hadden moeten staan. Deze mensen
- in welke relatie we als famiUe ook tot hen
stonden - zijn vergeten. Ze kwamen dus niet
voor op de lijst van geadresseerden, hoezeer
ze ook met enig recht mochten verwachten
op die lijst te staan en een rouwkaart te ont
vangen.
Voor de volledigheid voeg ik eraan toe, dat
dit ook van geboorteberichten en trouwkaar-
ten kan gelden, al heeft men voor het samen
stellen van een adreslijst voor die gevallen
vaak wat meer tijd; men is er langer van
tevoren me bezig.
Maar nu: 'vergeten', een thema met twee
kanten: wij hebben vergeten en daarmee
iemand of meer perosnen overgeslagen. En
daar is de persoon die constateert dat hij ver
geten is; die zich dus gepasseerd kan voelen.
Hoe hiermee om te gaan?
Hoe moet je daar tegenaan kijken en mee
omgaan? Ik stel de vraag naar beide kanten:
verzender en ontvanger.
In 'Eilanden-Nieuws' lees ik nog wel eens
het slot van een advertentie: Indien iemand
geen kaart heeft ontvangen, gelieve hij of zij
deze mededeling als een aan hem gerichte
kaart te beschouwen - of iets dergelijks. In
elk geval houdt de inzender van de adverten
tie er rekening mee, dat er mensen kunnen
overgeslagen, dus vergeten!
Ik vind dat een correcte manier van kennis
geven. Wel vraag ik me af of zo'n zin aan het
eind van een rouwadvertentie nodig is. De
familie plaatst de advertentie als kennisge
ving aan ieder die op deze (of welke krant
ook geabonneerd is.
En hiermee ben ik bij de reactie van mensen
die vergeten zijn. Ik heb behoefte daar iets
over te schrijven, omdat ik zelf van tijd tot
tijd ook behoor tot degenen die vergeten
(dus overgeslagen zijn).
Hoe reageer je dan? U en ik als lezer van
deze column?
Voor mij is beslissend dat ik via de adver
tentie in de krant in kennis gesteld word van
het rouw-(of trouw) bericht. Ik ben erop
gesteld te lezen welke formulering de fami
lie gebruikte om het sterven aan te kondigen
en naar welk adres ik de betuiging van mee
leven kan sturen. Ook de samenstelling van
het gezin interesseert mij, omdat ik in de
condoleancebrief daarop kan ingaan.
Uit het bovenstaande zal de lezer afleiden
dat het voor mij niet beslissend is of ik per-
soonhjk een rouwkaart krijg - al stel ik de
ontvangst ervan wel op prijs.
De mededeling in de krant is echte rook voor
mij als lezer daarvan bestemd. Dan moet (en
wil) ik daarmee tevreden zijn. Ik beklaag
mezelf niet, dat ik onder de geadresseerden
vergeten ben. Dat ben ik immers niet, want
ik krijg het bericht via de krant.
Het overkomt mij meer dan eens dat ik direct
een condoleancebrief schrijf, terwijl de post
pas de volgende dag de rouwbrief brengt. Ik
reageer dan op het bericht in de krant.
De conclusie van deze column is, dat wij in
dagen van rouw meer aan de rouwenden
moeten denken en daarvan blijk moeten
geven, dan onszelf moeten beklagen als
mensen die zijn overgeslagen. Wat hebben
rouwenden in de eerste zesendertig uur na
het overlijden van een geliefde al niet in hun
hart en met hun hoofd te verwerken. Con
doleance (let op het streepje) zegt meer over
het met de ander meeleven en meetreuren,
dan dat ik het nalaat omdat ik vergeten ben.
Overigens, zoals gezegd is dat niet zo. Want
de advertentie in de krant informeert mij vol
ledig.
W. H. VELEMA
MIDDELHARNIS - Dinsdagmorgen 6 april
a.s. begint om 09.30 uur het Open-Huis van
Lokaal Ouderenwerk Middelhamis in het
Wijkcentrum (voormalig Dienstencentrum)
aan de Doetinchemsestraat. Deze keer wordt
er een tafelversiering gemaakt voor de Paas
dagen. Bezoekers mogen dat zelf maken en
worden hierin bijgestaan door de personeels
leden van het Wijkcentrum. De deelname
kosten (inclusief koffie of thee en een bakje
soep) bedragen 12,50 per persoon. Vooraf
s.v.p. telefonisch reserveren: 483366.
Het radioprogramma Superpolitiek van
Radio Superstar is het programma wat de
luisteraar in de gelegenheid stelt om vragen
en opmerkingen bij de poUtiek van de
gemeente Middelhamis te brengen. ledere
week zijn er 3 politieke partijen aanwezig in
het Diekhuus om de gang van zaken te
bespreken. Superpolitiek is er iedere vrijdag
van 19.00 uur tot 20.00 uur. Vanavond, vrij
dag 2 april zijn vertegenwoordigers
van Christenunie, SGP en VVD te gast. De
presentatie ligt in handen van Jan van Dop
en Berend-Jan Bruggeman. Radio Superstar
is te beluisteren op 105.9 (kabel gem. Mid
delhamis) en 107.3 FM (vrije ether).
clir. streekblad op geretonneerde grondslag
voor de zuid-hoUandse en Zeeuwse eilanden
is een uitgave van Uitgeversmaat
schappij Eilanden Nieuws BV
Verschijning: dinsdag- en vrijdagavond
Tel. (0187)471020
Fax (0187)485736
Postbus 8, 3240 AA Middelhamis
Langeweg 13, Sommelsdijk
ADVERTENTIES EN ADMINISTRATIE:
tel.(0187)47 10 20
e-mall: Algemeen@gebr-dewaal.com
(onder vermelding van 'adv' of 'adm')
tarief per mm 0,28;
contracttarieven op aanvraag
slmtlngstermtjn zakelijke advertenties:
maandag en donderdag 14.00 uur
sluitlngstermyn overltjdensbenchten:
dinsdag en vrijdag 8.30 uur
voor foutief geplaatste advertenties als
gevolg van onduidelijke advertentie
opdrachten of telefonisch opgegeven
advertenties kan de uitgeverij niet
aansprakelijk worden gesteld.
Advertentie-acquisitie:
A. J. van der Velden.
06-50448359
REDACTIE:
hoofdredacteur: J. VUlerius,
tel. (0187)47 1022,
privé (0187) 60 1440
e-mall: J.Villerius@gebr-dewaal.com
Plaatsing van Ingezonden berichten
kan zonder opgaaf van redenen
worden geweigerd.
ABONNEIVIENTEN:
Per kwartaal 9,50
Per halfjaar 18,50
Per jaar 36,00
Abonnementen zijn bij vooruitbetaling
en worden automatisch verlengd.
Opzeggingen schriftelijk
vóór 30 november.
Wijzigingen graag twee weken voor
deze ingaap doorgeven.
REKENINGNUIMMERS:
postbank 167930
rabobank Middelhamis 342001108
Zevende Lij denszondag
OUDDORP - Herv. Gem. Dorpskerk: 9.30
uur ds. G. Meuleman en 18.30 uur ds. J.
Kot, Borssele. Eben-Haëzer: 9.30 uur
ds. J. Kot en 18.30 uur ds. G. Meuleman
- Ger. Gem. 9,30 en 15.00 uur ds. A. A.
Brugge, v.m. bediening Heilig Avond
maal - Ger. Kerk 10.00 uur ds. C. J.
Amesz en 18.30 uur ds. C. G. Kant -
Doopsgezinde Gem. 9.30 uur ds. J.
Smink en 18.30 uur ds. J. Smink ds. G.
Leuvenink.
GOEDEREEDE - Herv. Gem. 9.00 en
10.45 uur kand. G. J. van der Haar, Wijk
bij Heusden en 18.30 uur ds. J. W. van
Estrik, bediening Heilige Doop.
STELLENDAM - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. C. Oorschot, Tholen en 18.00 uur ds.
J. P. Kxomhout V. d. Meer, Dussen-Hank
- Ger. Kerk 10.00 uur ds. C, G. Kant en
18.30 uur ds. C. J. Amesz.
MELISSANT Herv. Gem. 10.00 uur ds.
E. van Rooijen, Ouderkerk a/d IJssel en
18.00 uur ds. D. Zoet, Loon op Zand -
Ger. Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst
- Ger. Kerk 9.30 uur ds. Mevr. J. Rood
nat - Ger. Gem. in Ned. 10.00 en 18.00
uur leesdienst.
DIRKSLAND - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
G. van Meijeren, openbare geloofsbelij
denis en 18.00 uur ds. T. W. van Benne-
kom, voorbereiding Heilig Avondmaal.
Witte donderdag, 8 april: 19.15 uur
Avondgebed - Ger. Gem. 10.00 uur
leesdienst en 18.00 uur ds. C. de Jongste.
HERKINGEN - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
A. van Wijk, belijdenis des geloofs en
18.00 uur dr. T. E. van Spanje - Ger.
Gem. 10.00 en 18.00 uur leesdienst.
SOMMELSDIJK - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. J. C. den Toom, openbare geloofsbe
lijdenis; 14.45 uur ds. T. W. van Benne-
kom, interkerkelijke kerkdienst voor
anders begaafden en 18.00 uur ds. L. de
Wit, Oude Tonge - Lukaskapel HDG
10.15 uur ds. T. W. van Bennekom -
Rem. Ger. Gem. 10.00 uur ds. J. F.
Klijnsma - Herv. 'Exodus' Gem. 10.00
uur ds. M. R. Hoffenkamp - CAMA
Cliristengemeente, het Prieel, 10.00 uur
K. van Holten, Heilig Avondmaal.
MIDDELHARNIS - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. C. Gielen en 18.00 uur ds. A. P.
Voets - Chr. Ger. Kerk 9.30 en 18.00
uur ds. P. den Butter - Ger. Gem. 9.30
en 18.00 uur leesdienst - Ger. Kerk
10.00 en 17.00 uur ds. L. J. Lingen -
Ger. Kerk (Vrijgemaakt) 9.30 en 14.30
uur ds. A. van Houdt, Heilig Avondmaal.
NIEUWE TONGE - Herv. Gem. 9.30 uur
ds. A. Belder, bediening Heilige Doop en
18.00 uur ds. J. H. Adriaanse - Ger.
Gem. 10.00 uur leesdienst en 15.00 uur
ds. C. Hogchem, bevestiging ambtsdra
ger.
OUDE TONGE - Herv. Gem. 10.00 uur ds.
L. de Wit en 18.00 uur ds. A. van Wijk,
Herkingen - Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur leesdienst - Evangelie Gemeente
Beréa, gebouw 'De Bron' 10.00 uur
dienst.
STAD aan 't HARINGVLIET - Herv.
Gem. 10.00 uur ds. N. M. Tramper, Vlis-
singen en 18.00 uur kand. J. Kooij,
Barendrecht - Ger. Gem. 10.00 en 18.00
uur leesdienst - Ger. Kerk 10.00 uur ds.
N. J. A. van Exel en 18.00 uur ds. W. A.
Boer.
DEN BOMMEL - Herv. Gem. 10.00 uur
ds. P. van Duijvenboden en 18.00 uur ds.
T. in 't Veld - Ger. Kerk 10.00 uur com
bineert met Ooltgensplaat ds. Th. de
Kok, sluiting winterwerk en 18.00 uur
ds. Th. de Kok.
OOLTGENSPLAAT - Herv. Gem. 9.30
uur ds. J. Reehorst en 18.00 uur ds. A. J.
van den Herik, Oene - Ger. Gem. 9.30
Domeindenken is een nieuw woord voor een
antiek verschijnsel. Het privé-domein is
onomstreden en de eigen identiteit is een
groot goed, maar de laatste tijd zien we een
herleving van hokjesgeest en eigen-terrein
denken. Menigeen verabsoluteert het eigen
gebied met een fanatisme dat beter zaken
waardig is. Met (grijze) verve wordt de
eigen tuin, vereniging, voetbalclub, omroep
en nog veel meer verdedigt. De tussenschol-
jes worden jaarlijks keurig gelakt. Een
alledaags verschijnsel, maar tegelijk een
huis-tuin-en-keuken denken dat verlam
mend werkt. Uitspraken als 'dat is van
mij'en 'dat is mijn, c.q. ons clubje'behoren
tot het domeindenken. Territorium hoort
bij primitieve beschavingen en territoird-
enken heeft oude papieren. Daar is niets op
tegen zolang de 'dit-is-ons-gebied' denkers
hun beperktheden maar inzien, en dat ont
breekt maar al te vaak. Integendeel, nut en
noodzaak van het eigen stukje grond wordt
uitentreuren herhaald.
Het domeindenken neemt toe. Een terreint-
je meer of minder doet er kennelijk niet toe.
Een paar voorbeelden. De dames en heren
van het volumegeweld zijn van mening dat
de openbare weg hun eigendom is. En hon
denbezitters die hun trouwe viervoeters niet
aangelijnd uitlaten beschouwen de hek of
de halve straat tot hun ptivé-bezit. Op die
manier geredeneerd breidt het domein
denken zich meer en meer uit. Ook de 'mijn-
school-is-de-beste' aanhangers kunnen er
wat van. Of ze nu openbaar of bijzonder
onderwijs voorstaan, de eigen school stijgt
ver boven alles uit. Waartoe dat leidt laat
zich makkelijk raden. Verstarring en ver-
stolling vieren hier hoogtij. Ook openbare
scholen betuigen zich soms roomser dan de
paus. Hoe dit heilloze tij te keren? Leggen
we ons neer bij een zeer strenge toepassing
van 'art. 461of kijken we ruimhartig
over grenzen en scheidslijnen heen Kijken
we verder dan de eigen terreinen. Terwijl de
wereld bij wijze van spreken in brand staat
maken wij ons druk om hokjes en vakjes.
Koude drukte om het eigen domein. Wie
leert kijken over scheidingslijnen heen, die
zal met behoud van de eigen identiteit de
starre grenzen van het domeindenken over
schrijden.
De Stichting Welzijnswerk Oostflakkee
organiseert op woensdag 7 april een
creamiddag voor de jeugd. De middag
wordt gehouden in 't Westerlicht, Oran
jestraat 35a in Den Bommel. Voor kin
deren van groep I t/m 4 is de middag
van 13.15 uur tot 14.30 uur.
Voor kinderen van groep 5 t/m 8 is de
middag van 14.45 uur tot 16.00 uur. Het
thema van deze middag is 'Pasen'. Aan
melden kan via de briefjes op school of
een telefoontje naar Corine van der
Reest, tel; 612248.
en 18.00 uur leesdienst - Ger. Kerk
10.00 uur zie Den Bommel en 18.00 uur
ds. A. S. Rienstra.
LANGSTRAAT - Herv. Gem. 10.00 uur
dr. T. E. van Spanje, bediening Heihge
Doop.
U wordt van harte uitgenodigd om zaterdag
3 april a.s. te komen luisteren en mee te zin
gen in een mooie Paaszangdienst in de
Nederlands Hervormde Kerk van Oude Ton
ge. Aanvang 19.30uur. De toegang is vrij.
Onder leiding van dirigente Mariëlle Kla
vers en organist Arjan de Vos ■wordt u een
gevarieerd programma gebracht van beken
de Paasliederen, gedichten en samenzang.
Aan deze avond werken mee de koren
'Immanuel' uit Tholen, 'Vox Humana' uit
Rilland en 'Com nu met Sangh' uit Oude
Tonge, samen ongeveer 100 zangers en zan
geressen. Ds. L de Wit verzorgt de medita
tie, een andere spreker is de heer G. Groe
nendijk uit Oude Tonge. Hij vertelt iets over
het leven in het stadje Ozun in Roemenië.
Onder vaak erbarmelijke omstandigheden
proberen daar de inwoners iets te maken van
hun bestaan, en al jaren helpt de hervormde
gemeente van Oude Tonge waar mogelijk.
De collecte die tijdens de Paaszangdienst
wordt gehouden, is dan ook bestemd voor
deze zustergemeente. Iedereen is hartelijk
welkom.
SOMMELSDIJK - Is het iets voor u om in
de buitenlucht uw vrije tijd door te brengen?
Tuinieren is een gezonde wijze van ontspan
nen, genieten van het voorjaar en genieten
van uw zelfgekweekte groenten en fruit.
Vereniging 'Klein Grondbezit Sommeldijk'
heeft nog enkele percelen tuingrond vrij,
gelegen aan de Molenweg te Sommelsdijk.
Voor informatie en verhuur kunt u contact
opnemen met de secretaris van de vereni
ging. Bram Grit, tel. 0187-483253.
Moeders, zwangeren en andere geïnteres
seerden kunnen op woensdag 7 april terecht
op de informatiebijeenkomst van borstvoe
dingorganisatie LLL. Tijdens deze avond zal
het gaan over de voordelen die borstvoeding
heeft voor de baby, de moeder en het milieu.
De avond wordt gehouden op het adres Aag
je Dekenstraat 13 in Sommelsdijk (West
plaat). De avond duurt van 20.00 tot 22.00
uur. De deelnamekosten bedragen 2,50
voor donateurs van LLL en 3,50 voor niet
donateurs (koffie en thee met wat lekkers
inbegrepen
Borstvoedingorganisatie LLL is de Neder
landse afdeling van La Leche Leaque Inter
national. Deze is in 1956 ontstaan in de Ver
enigde Staten en in 1976 overgewaaid naar
Nederland. Inmiddels zijn er in ruim 60 lan
den regionale bijeenkomsten, zoals in Mid
delhamis.
De borstvoedingbegeleidingsgroepen staan
onder deskundige begeleiding van moeders
die daartoe een uitgebreide training hebben
gehad en die hun kennis op peil houden door
het regelmatig bijwonen van studiedagen
over borstvoeding en aanverwante zaken.
Het preekt bijna voor zich dat deze leidsters
zelf een ruime ervaring hebben in het geven
van borstvoeding. Tijdens de bijeenkomsten
bieden zij hulp en veel informatie, maar ook
zal er mimte zijn om vragen te stellen en
ervaringen uit te wisselen.
LLL heeft o.a. brochures, handboek borst
voeding, borstkolven (ook verhuur van
pomp), lansinoh (zalf bij tepelproblemen) en
draagdoeken in de verkoop.
Heb je vragen over of problemen met borst
voeding, bel dan met Carla van Gils, tel.
631716, of Diana Göbert, tel. 487260.
In 1906 verscheen er een boek onder de futu
ristische titel: 'In het jaar 2000'. De inhouds
opgave is onthullend over de toekomstvisie
van de schrijver Bellamy over Europa:
'Arbeidersvraagstuk, opgelost in jaar 2000.'
'Bankiers, onnodig in de nieuwe regehng'.
'Gevangenissen, overbodig geworden.'
'Oorlog, verdwenen in het jaar 2000'. En zo
nog meer. Wij, die de 20e eeuw inmiddels
achter ons heisben, zouden meewarig kun
nen glimlachen over de utopische gedachten
van de auteur. We moesten dat maar niet
doen. Want zomin toen vooruit gezien kon
worden, zo min kunnen wij het vanuit onze
positie. Er is eerder reden om met enige
vrees over de inmiddels nieuw-begonnen
eeuw te denken. Want aan het begin van de
20e eeuw was er een geweldig optimisme.
Er was een nieuwe lente en een nieuw
geluid, zo meende men: la belle époque - de
eeuw van vooruitgang en in ieder geval van
vrede. Maar hoe anders is het gegaan.
Achteraf bezien is de 20e eeuw pas begon
nen in 1914. Maar wat voor een begin... In
dat jaar, om precies te zijn op 3 augustus, 's
avonds tussen acht en negen, sprak de Britse
minister van Buitenlandse Zaken sir Edward
Grey de gevleugelde woorden: "Nu gaan de
lichten uit over heel Europa. En we zullen ze
tijdens ons leven niet meer zien branden.
Het was inmiddels oorlog, een vreselijke
binnen-Europese oorlog. Vier jaar later
bleek: aan de diverse fronten hadden ruim 70
miljoen soldaten gevochten, van wie er 9,4
miljoen sneuvelden.
Over de geschiedenis van Europa gedurende
de vorige eeuw schreef Geert Mak een vuist
dik boek. Hij beschreef de (vooral politieke)
ontwikkelingen in ons werelddeel op een
originele manier. Een heel jaar lang reisde
hij door Europa en tegelijkertijd door de tijd
heen, in een 'krakeling' van routes. Hij
bezocht de plaatsen - of wat er van over was
- waar geschiedenis gemaakt werd, op zoek
naar allerlei sporen: een overwoekerd stuk
slagveld bij Verdun, het winterpaleis in Sint-
Petersburg, de plaats van het Braunes Haus
aan de Brienner Strasse in München, een
grensovergang in de Pyreneën, etcetera. Tot
en met de besneeuwde loopgraven rond
Sarajevo. In het boek zijn talloze interviews
verwerkt. Gesprekken met Europeanen die
hun verhaal vertellen. Dikwijls met een stok
kende stem vanwege de gruwel aan wreed
heid en leed die hun overkwam. En dat alles
in het moderne Europa.
Geert Mak heeft een vaardige pen. Hij is de
journalist gebleven die observeert, feiten en
ontwikkelingen toont, verbanden legt en die
dat alles in een vlotte en beeldende stijl
onder woorden brengt. Zijn schrijfkwahtei-
ten bleken eerder in boeken als 'Een kleine
geschiedenis van Amsterdam', 'Hoe God
verdween uit Jorwerd' en 'De eeuw van mijn
vader'. Wat hem vooral typeert, is dat hij
over herkenbare dingen schrijft. Of is het
toch anders? Is het zijn manier van schrijven
die bij de lezer de suggestie opwekt, dat hij
het herkent?
De geschiedenis van Europa in de 20e eeuw
is geen opwekkend verhaal. Wie nog steeds
een optimistisch mensbeeld koestert, zou
daarvan toch wel genezen moeten zijn als hij
kennisnam van Europa gedurende de laatste
honderd jaar. Het begon zo licht en vrolijk.
De eerste dertien jaren is Europa "een para
dijs vol optimisme". Het begon met de
wereldtentoonstelling in Parijs in 1900. Bij
de opening sprak de Franse president Loubet
over de deugden van de nieuwe eeuw: recht
vaardigheid en menselijke mildheid. Het
duurde niet lang of de naties moordden
elkaar uit. Een hele generatie jonge mannen
is verdwenen of onherstelbaar verminkt.
Vooral van binnen. Toen kwam het dictaat
van Versailles dat alleen maar haat en weer
stand kweekte. Een besnorde dwaas kreeg
een heel volk in zijn bruine macht. Twaalf
jaar lang duurde zijn infernale dictatuur. Het
gevolg: Europa brandde en verbloedde. In
het westen volgde wederopbouw en wel
vaart. Maar gelijktijdig ook anarchie en
"chaos rond waarden en normen". En in het
oosten van Europa heerste de rode dictatuur.
Totdat tien jaar voor het einde van de eeuw
het ijzeren gordijn verdween en er nieuwe
hoop gloorde. Maar het was verheuging met
beving. Want een andere tijger, een oude al,
brak uit zijn kooi. Een beweging die zwoer
bij natiebesef en etnische zuiverheid. Met
opnieuw duizenden slachtoffers. Nu in het
oosten van Europa. Wat buiten het boek valt,
is de datum 11 september die ook voor Euro
pa gevolgen kreeg. Vrees voor terrorisme en
godsdienstig fanatisme.
Een vrolijk boek is dat nieuwe van Mak niet.
Wel leerzaam. Maar om die lessen te leren,
is meer nodig dan wat dit boek ons biedt.
Geert Mak verwacht het een en ander van
een verenigd Europa. "De zwakte van Euro
pa, diversiteit, is tegelijk haar grote kracht.
Europa als vredesproces was een eclatant
succes. Europa als economische eenheid is
ook een eind op weg. Maar uiteindelijk is het
Europese project tot mislukken gedoemd als
er daarnaast niet snel een gemeenschappelij
ke culturele, politieke en bovenal democrati
sche ruimte ontstaat. Want bedenk wel:
Europa krijgt maar één keer de kans."
Wat hiervan ook zij - fundamenteler is de
diagnose die (al in de 19e eeuw) Groen van
Prinsterer stelde van de ziekte van Europa:
de omslag van het eertijds christelijke Euro
pa naar het moderne Europa heeft zijn wor
tel in het allengs meer naar voren tredende
beginsel van de oppermacht van de rede, die
de God der openbaring ter zijde schuift. Wie
voor het ongeloof kiest, komt bij de revolu
tie terecht. En daarom: "tegen de Revolutie
het Evangelie!" Dat zou een zegen voor
Europa zijn.
N.a.v.: Geert Mak, In Europa, Reizen door
de twintigste eeuw. Uitgeverij Atlas te
Amsterdam. 1223 pag. Gebondem. ISBN
90-450-1168-9. Prijs 49.90. Paper
back. ISBN 90-450-1178-6. Prijs
39,90
Ds. J.M.J. Kieviet
Zaterdag 10 april hoopt het Jongerenkoor
'Jigdaljahu' uit Barendrecht een passie- en
paaszangavond te verzorgen. Het koor telt
inmiddels ruim 140 leden en mag zich ver
heugen in een relatief zeer grote tenor en bas
partij. Met de uitgave van hun eerste CD,
waarvan in enkele maanden tijd 1.000 exem
plaren zijn verkocht, heeft het koor reeds
een grote regionale bekendheid verworven.
De bekende solisten Lukas Kramer en Pieter
Bakker van het Urkermannenkoor "Soli Deo
Gloria" zullen ook hun medewerking verle
nen. Beide solisten zijn te beluisteren i.c.m.
koorzang alsook sohstisch.
Pieter Heykoop zal de samenzang begelei
den en improvisaties ten gehore brengen en
Ron van Ommen zal het koor op het orgel
begeleiden.
De opbrengst van de collecte is bestemd
voor het werk van de stichting Friedenstim-
me.
Repertoire voor deze avond o.a. 't Is mid
dernacht. Psalm 6, Psalm 141, Daar is plaats
bij 't Kruis, The Holy City, Daar juicht een
toon (Duet -l- koorzang en samenzang) U zij
de Glorie, 't Is volbracht (Bassolo met 4 st.
koor op de wijs van 'Coming Home')
Locatie: Ned. Herv. Kerk te Zwijndrecht,
Kerkstraat 49, aanvang: 19.30 uur,kerk
open: 19.00 uur; entree: gratis
Morgen, zaterdag 3 april kunnen er weer
spullen worden ingeleverd voor de rommel
markt die gehouden wordt op de Gemeente-
dag van 29 mei in de Ring van Sommels
dijk. Spullen kunnen ingeleverd worden in
'Vita Nova' vanaf 9.30 tot 11.00 uur. Graag
geen grote spullen zoals bankstellen, grote
kasten en wandmeubelen inleveren.
Donderdag 8 april is er in de EHBO-zaal aan
de Philipshoofjesweg in Dirksland een Paas
bingo, die om 19.30 uur begint.
Er worden 15 ronden a 10 euro gespeeld en
een supertonde a 50 euro. Een ieder ont
vangt van de paashaas een leuk presentjes.
Ook is er deze avond weer soep. Inlichtingen
A. Witte: 0187 683811.
Morgen, zaterdag 3 april wordt een drukke
dag voor de mannen van Mannenkoor 'Ons
Koor'! 's morgens oud papier ophalen in
Sommelsdijk, 's middags een extra repetitie
en 's avonds een gezongen bijdrage aan een
dienst in Stad aan het Haringvliet.
Zaterdag is de eerste zaterdag van de nieuwe
maand en dus tijd voor een rondje oud papier
in Sommelsdijk. De mannen halen het oud
papier (graag goed verpakt!) op tussen 9 en
12 uur. Ze komen overal in Sommelsdijk,
alleen niet in de Westplaat, waar de Gerefor
meerde Gemeente het oud papier op
afspraak ophaalt. Papier en eventueel ook
kartonnen verpakkingsmateriaal, dat ontd
aan is van plastic en piepschuim, op een
goed zichtbare plaats neerzetten a.u.b. Met
eventaele vragen kunt u terecht bij de man
nen, die bij u langskomen.
U kunt ook bellen (tel. 0187 485288) of
mailen (gustaaf.oomes@12move.nl)
In de Stille Week, zal vanaf maandag 5
april tot donderdag 8 april in de Doopsge
zinde kerk in Ouddorp een stiltedienst
gehouden worden.
In deze diensten, die zullen duren van
19.30 uur tot 20.00 uur, zal naast muziek,
stilte, een lezing en enkele liederen, een
korte overweging gehouden worden. Op
Goede Vrijdag - 9 april - zal eveneens een
avonddienst plaatsvinden, waarin het H.
Avondmaal wordt gehouden. Ook deze
dienst begint om 19.30 uur.
Op Goede Vrijdag 's morgens om 11.15
uur zal een Duitstalige dienst worden
gehouden. Hierin zal voorgaan Ds. G.
Gericke uit Düsseldorf.
Wij willen het graag hebben voor de rom-
melmarkt van zaterdag 21 augustus.
De gehele opbrengst is ten bate van de aflos-
sing van de Ger. Gem. te Nieuwe Tonge. i
De rommel wordt na een telefoontje naar
William Hout 0187-652502 zo snel mogelijk
bij u opgehaald.
