Wegafsluiting
Overdenking
Bouw woningen Havenkanaal
officieel van start
Kruistocht
Haar LeMiMdrad
uit de
Heilige Schrift
Paaszangdienst
in Oude Tonge
I^MflBI-raEUMS^
HET
.ÖjkVENSTER
Waarnemer
emaonEN uithuinen
BOOS OP KROOS
VIOOKHSPMHG
STOKSItOOOttEliSfHIL
ËONENSEtSTIEf
HaeHT LUeUTEN
oao NiEum
ouoE eaTECHisuas
siorovmanEis
fUFItlS eEUiaHEN
Maandagmiddag gaf burgemeester
G. de Vries-Hommes van Middel
harnis officieel het startsein voor de
realisatie van het nieuwe woonge
bied Havenkanaal in het centrum
van Middelharnis.
Een advertentie in Eilanden-Nieuws lieeft altijd succes
•3?a.iga-<rilogie deel 1
JOH.a,y£ENH0l
PAGINA 5
VRUDAG 26 MAART 2004
Blik op kerk
^n samenleving Cj
- Prinses Juliana
- De media
- Moet dat zo?
Het overlijden van Prinses Juliana, vorige
week zaterdag, was een bericht dat, gezien
tiaar leeftijd en omstandigheden, verwacht
kon worden, en dat ons toch nog enigszins
overrompelde. Hoewel zij de laatste tijd niet
van zich deed spreken en in een zeker isole
ment leefde, hadden velen toch het gevoel
dat hiermee een tijdperk werd afgesloten.
De media hebben zich beijverd om de lof
trompet te steken over de vrouw die in een
moeilijke periode ons land regeerde, veel
heeft meegemaakt, en toch zo gewoon was.
Alom werden haar sterke kanten belicht: haar
moed, haar plichtsgevoel, haar afkeer van het
protocol, haar menselijkheid, enz. Het valt
op, dat kranten blijkbaar elkaar naschreven,
en dat mensen die haar van nabij hebben
gekend, steeds weer dezelfde dingen naar
voren brachten. Soms zijn de reacties min of
meer voorspelbaar: van een sterke, bijna
overdreven liefde voor het Oranjehuis, tot
verguizing toe, en een ingehouden afkeer van
de monarchie.
Op het moment dat ik deze regels schrijf, is
het allemaal nog vers, maar ik vraag me reeds
nu af hoe lang dit allemaal zal doorgaan...
Het graven in het verleden houdt een keer op,
en dan zal de bhk vooruit worden gericht,
onder andere op de bijzetting in de koninklij
ke grafkelder. Maar wat erna? Reeds nu werd
gesuggereerd dat Koningin Beatrix binnen
afzienbare tijd wel afstand zal doen van de
regering en haar zoon. Prins Willem Alexan
der de gelegenheid zal geven, haar op te vol-
geh. Het zullen allemaal wel speculaties zijn
die; eerder opkomen in het brein van journa
listen dan in het hoofd van hen die nu
bedroefd zijn om eht verües van een oude
moeder en grootmoeder.
De vraag die in deze paar dagen al vele malen
bij me is opgekomen, is: Moet dat nou? In
allerlei toonaarden is het leven van de over
leden prinses, onze oud-koningin, geschetst,
met alle hoogte- en dieptepunten die in dat
leven geweest zijn.
Vooral om dat laatste gaat het me: de diepte
punten. We denken dan in de meer persoon-
üjke sfeer aan het destijds zo omstreden
huwelijk van Irene dat uitgelopen is op een
scheiding, aan het toch ook niet onproblema
tische huweUjk van Beatrix, en aan de recen
te affaire met haar kleindochter, prinses Mar
garita en haar man Edwin de Roy van Zuide
wijn. Maar in meer nationaal verband wordt
ook telkens de kwestie met de gebedsgeneze-
res Greet Hofmans naar voren gebracht, en
de zogenaamde Lockheed-affaire, waar Prins
Bemhard bij betrokken was. Twee sitoaties:
waarin blijkbaar een constitutionele crisis
heeft gedreigd. Ik vind het eerlijk gezegd niet
zo nodig, nu de Prinses overleden is, dat dit
alles nog weer eens voor het voetlicht wordt
gehaald.
Nog erger zijn de reacties van allerlei mensen
die willekeurig voor de microfoon moesten
komen en wier wijsheden iedere keer op
nieuw aan ons werden voorgelegd. Zo kwam
me meer dan eens ter ore hoe bejaarde men
sen werden geïnterviewd en die openüjk uit
spraken dat het hun Uever was geweest wan
neer Prins Bemhard van het toneel was ver
dwenen, wegens zijn vermeende
huweUjksontrouw die JuUana toch altijd van
hem heeft moeten slikken.En wat de Prin
ses betreft, het was wel jammer dat haar
leven nu geëindigd was, maar het is beter zó,
want zij was dement en had toch niets meer
aan haar leven, en nu was zij uit haar lijden
verlost.
Afgezien van de banaliteit waarmee een en
ander naar voren werd gebracht, is het
opnieuw een symptoom van de totale verwe
reldlijking van het denken. Op grote schaal
leeft de mening dat het met de dood afgelo
pen is, dus als je leven geen functie meer
heeft, kun je er maar beter niet meer zijn.
Deze vraag- en antwoordrubriek staat geheel ten dienste van de lezer die er
kostenloos gebruik van kan maken. Uw vragen op velerlei gebied kunt u stu
ren aan: Redactie Eilanden-Nieuws, Postbus 8,3240 AA Middelharnis, met
in de linkerbovenhoek 'Vragenrubriek' vermeld. De vragen worden door
deskundigen beantwoord en zullen binnen enkele weken na de inzending
compleet met antwoord in deze rubriek worden gepubliceerd.
Zijn alle vitaminen bestand tegen het diep
vriezen?
Antwoord: Op één na wel, dus u kunt rustig
diepvriesproducten kopen en zelf de
genoemde etenswaren invriezen. Uitsluitend
vitamine E kan bij lage temperaturen wor
den afgebroken, maar als u toch veel
volkorenbrood, plantaardige olie, nu en dan
noten en dagelijks groenten eet, vult u dat
gemis geregeld aan. Denk er wel om, uw
diepvries langzaam te ontdooien, want als
het bij hoge temperatuur gebeurt gaan er
méér vitaminen verloren dan nodig is!
Ik heb een flinke vijver met vis, kikkers,
hagedissen enz. maar in het voorjaar groeit
die helemaal dicht met kroos. Hoe kan ik
voorkomen, dat het de waterdieren verstikt?
Antwoord: Dat kroos (Lèmna) behoort tot
de kleinste hogere planten (Phanaerogamen)
en wordt gekenmerkt door een zeer gering of
geheel ontbrekend wortelgestel. Het komt
vooral voor in stilstaand maar voedsebijk
water. Doorstroming met fris water kan de
groei voorkomen. Hebt u er veel last van.
haal er dan enkele eenden bij, breid de vis
stand uit, of schep zo nu en dan een deel van
dat kroos af en werp het op de composthoop,
waar het zeer nuttig werk kan doen. Maar het
is wel zaak het juiste evenwicht te vinden.
Alles wegscheppen is niet verstandig, omdat
juist zulk kroos tot voedsel -kan dienen voor
vele in een vijver levende dieren en het ze
zonodig beschermt tegen te sterke zonnestr
aling!
Als ik de katten met een stofkam kam om de
altijd weer van buiten meegebrachte vlooien
weg te vangen, ontsnapt me soms zo 'n para
siet met een sprong van 1 a2 meter. Hoe kan
een nietig beestje zo'n geweldige acrobati
sche toer verrichten?
Antwoord: Als een jonge vlo uit de cocon
kruipt, gaat hij op zoek naar de lichaams-
warmte van een geschikt zoogdier. Inwen
dig zet hij een speciale vloeistof met een
springspier onder druk. Passeert een kat of
hond, dan ontspant hij die spier, de vloeistof
zet ineens uit en daardoor slaan zijn lange en
krachtige achterpoten met een klap tegen de
grond, waardoor deze acrobaat zijn 'inspan
ning' in een enorme sprong kan omzetten.
In verband met het uitvoeren van asfalte-
ringswerkzaamheden dient de verbin
dingsweg van de rechterrijbaan A$ (west-
baan) vanuit de richting Vlaardingen naar
de rechterrijbaan A15 (zuidbaan) richting
ridders tijdelijk voor alle verkeer te wor
den afgesloten.
Deze afsluiting vindt plaats gedurende de
periode in week 14: van maandag 29 maart
2004 23.00 uur tot dinsdag 24 maart 2004
05.00 uur; of zoveel korter als mogelijk of
zoveel langer als noodzakelijk is.
Op genoemde tijden zal het verkeer mid
dels routeborden worden omgeleid.
Verkeer richting Zierikzee, Dordrecht en
Nijmegen zal worden omgeleid via afrit
17 (Hoogvliet) van de linkerrijbaan
(noordbaan) A15. De omleidingsroute
wordt aangegeven met het cijfer 4.
Informatie: 010-=4724011.
U wordt van harte uitgenodigd om zaterdag
3 april a.s. te komen luisteren en mee te zin
gen in een mooie Paaszangdienst in de
Nederlands Hervormde Kerk van Oude Ton
ge. Aanvang 19.30uur. De toegang is vrij.
Onder leiding van dirigente Mariëlle Kla
vers en organist Arjan de Vos wordt u een
gevarieerd programma gebracht van beken
de Paasliederen, gedichten en samenzang.
Aan deze avond werken mee de koren
'Immanuel' uit Tholen, 'Vox Humana' uit
Rilland en 'Com nu met Sangh' uit Oude
Tonge, samen ongeveer 100 zangers en zan
geressen. Ds. L de Wit verzorgt de medita
tie, een andere spreker is de heer G. Groe
nendijk uit Oude Tonge. Hij vertelt iets over
het leven in het stadje Ozim in Roemenië.
Onder vaak erbarmelijke omstandigheden
proberen daar de inwoners iets te maken van
hun bestaan, en al jaren helpt de hervormde
gemeente van Oude Tonge waar mogeUjk.
De collecte die tijdens de Paaszangdienst
wordt gehouden, is dan ook bestemd voor
deze zustergemeente. Iedereen is hartelijk
welkom.
Doordat het insect ook uitstekend zijn rich
ting weet te bepalen, kan hij met zulke
kunstjes van elke vreemde gastvrouw op een
poes van u overstappen. En naar de ontsnap
te vlo hoeft u heus niet te zoeken. Die zit
intussen al hoog en droog in de vacht van
één van uw andere huisdieren.
Hoe komt het, dat het stokbrood bij ons heel
anders smaakt dan in Frankrijk?
Antwoord: Het Franse stokbrood is krokant
en luchtig, en u krijgt het vers op tafel omdat
de Franse bakkers het meermalen per dag
moeten bakken voor de klanten die het voor
elke maaltijd vers komen kopen. In ons land
wil menigeen het na aankoop nog een tijd
geheel of gedeelteüjk bewaren en daarom
voegen veel Nederlandse bakkers er hulp
stoffen aan toe, zodat het langer goed blijft.
Maar daardoor veranderen samenstelling en
smaak.
Uit mijn bonen komen beestjes, een soort
vliegjes. Wat zijn het voor beestjes, kan ik
die boontjes nog gebruiken om te poten?
Antwoord: Dit is een stamboomkever,
wetenschappelijke naam AcanthosceUdes
obtecms. Vroeg in het seizoen leggen de vol
wassen kleine grijze snuitkeverachtige
vrouwtjes haar eitjes in de scheden van de
groeiende planten. De larven die daaruit
tevoorschijn komen, zoeken hun voedsel in
de bonen en kunnen zich daarin ook verpop-
pen. In het najaar vindt u dan volgroeide
jonge kevertjes in de geoogste bonen. Vaak
is er aan de buitenkant geen enkele bescha
diging of hooguit een verkleurd plekje te
zien. Vindt u bonen met gaatjes, dan heeft de
bonenkever zich al een weg naar buiten
gebaand en is het vruchtvlees daarin groten
deels of geheel verdwenen. Die aangetaste
bonen kunt u dus gelijk wegdoen. Voor een
particulier is het erg moeilijk om alle insec
ten die in de bonen voorkomen te doden. Erg
"Hij was veracht en wij hebben
Hem niet geacht.
(Jesaja 53:3b)
Hij, zo begint deze voor ons zo bekende
tekst en Hij is de lijdende Knecht des Hee-
ren. Hij, dat is de Man van smarten. Wie is
die Man van smarten? Wie is die lijdende
Knecht des Heeren? Dat is Gods eniggebo
ren Zoon, dat is de Heere Jezus Christus. Hij
heeft als geen ander geleden. Hij heeft de
hele tijd van Zijn leven op deze wereld gele
den maar in het bijzonder aan het einde van
dat leven.
Wat hebben mensen Hem doen lijden. Vele
smarten werden Hem door mensen aange
daan, maar al dat lijden, hoe erg ook, is niet
te vergelijken met het üjden van Hem onder
de last van de toom van God vanwege de
zonden van het hele menselijke geslacht. Dat
lijden deed Jezus Christus uitroepen: 'Mijn
God, mijn God, waarom hebt U Mij verla
ten'.
Hij moest en Hij wilde dat lijden ondergaan
om aan het recht van God, Zijn Vader, te
voldoen. Hij moest en Hij wUde dat om de
toom van God, Zijn Vader, over de zonden
van ons mensen te niet te doen en door Zijn
lijden en Zijn dood aan het kruis is de gram
schap van God geblust. Hij wilde die weg
gaan opdat Zijn Vader weer aan Zijn eer zou
komen en opdat mensen dood in zonden en
misdaden, vergeving van zonden en het eeu
wige zouden kunnen ontvangen. De Heere
Jezus wordt ons met name in de lijdensweken
gepredikt als de Man van smarten en de lij
dende Knecht des Heeren. En wij, die het
horen, worden opgeroepen om Zijn Ujden
recht te betrachten. Dat is ons onmogelijk
maar dat maakt God mogelijk door de wer
king van de Heilige Geest. De Heilige Geest
doet ons het werk van de Heere Jezus ver
staan en Die doet ons delen in de weldaden
die de Heere Jezus door Zijn werk heeft ver
worven. Die weldaden zijn vergeving van
zonden, verzoening van schuld en het eeuwi
ge leven. In ons leven in beginsel en na dat
leven volkomen. Als de Heilige Geest in het
hart wordt ontvangen, dan gaan we belijden
- al wat aan Hem, Jezus is, is gans begeerlijk.
Zo is dat van nature bij ons niet. Dan begeren
wij Hem niet maar verachten Hem. Dat is nu
zo en dat was tijdens Zijn leven op aarde niet
anders. Jesaja heeft daarvan geprofeteerd:
'Hij was veracht'. Wat was dan wel de oor
zaak van die verachting? Dit. Hij had geen
gedaante noch heerUjkheid dat wij Hem
begeerd zouden hebben. Hij had als de gebo
ren Koning der Joden geen paleis, zelfs geen
huis. Hij verhief Zijn stem niet op de straten.
Hij at met tollenaren en zondaren. Hij genas
zieken en omarmde kinderen.
Hij ging door het land door goeddoende en
toch veracht. Hij werkte de werken Gods
maar daar was de massa blind voor. Hij sprak
de woorden Gods maar daar was de massa
doof voor. Om die werken en om die woor
den werd Hij veracht. Hij was veracht en dat
wordt Hij nog steeds. Maken wij ons daar
ook schuldig aan? Als wij zijn woorden
horen en er niet naar doen, dan verachten wij
Hem. Als wij ons door Hem niet laten gezeg
gen en ons door Hem niet laten redden en
zaligen dan verachten wij Hem. Als dat zo is,
laat u en laat jij je dan gezeggen en laat u en
laat jij je redden en zaügen, leef zo niet ver
der, want wie Hem nu verachten zullen een
maal voor eeuwig door Hem veracht worden.
Is er dan niemand die Hem acht? Ja, Gode zij
dank, ja.
Wie achten Hem dan? Mensen, jongeren en
ouderen, die door Woord en Geest hebben
geleerd dat Hij geworden is wat zij zijn. God
alleen verandert de verachting in achting, in
hoogachting.
Die verandering doet belijden - ik ben ver
achtelijk vanwege schuld en zonden, maar
Jezus Christus is al mijn achting waardig.
Voor allen, die Hem met het oog van het
geloof zien is de Man van smarten, is de lij
dende Knecht des Heeren dierbaar en bemin
nelijk.
Ds. L. D. Burger
belangrijk is het zaaigoed dat u koopt. De
bestrijding kan nameUjk bij kwekers en han
delaren in het groot plaatsvinden. Zaaizaad
moet koel worden bewaard en bovendien
worden behandeld met 1 gram Undaanstoif
per kg zaad. Als u zaaigoed in huis haalt,
koop het dan bij een vertrouwde leverancier
die het op de juiste manier behandeld heeft.
De boontjes kunt u niet meer gebruiken.
Op mijn matras heb ik een schapenvacht
gelegd. De vacht mag niet gewassen wor
den, maar moet hij niet elke dag gelucht
worden i.v.m. het eventuele transpiratie-
vocht?
Antwoord: De vacht mag inderdaad niet
gewassen daar dan de huid kan verharden.
Wat het luchten betreft kunt u op dezelfde
manier handelen als bij het overige bedden
goed.
Hoe kan ik het binnen- en buitenlandse
nieuws achterhalen van 19 november 2002?
Antwoord: Alle dagbladen hebben uiter
aard een archief waarin al hun verschenen
kranten bewaard worden. De meeste dagbla
den kunnen als service ook op dit punt hun
lezers ten dienste staan. Neem daarom con
tact op met uw krant.
Wij hebben een catechismus van Johannes
van der Kemp gevonden uit 1731. Wat zou
de waarde zijn?
Antwoord: Dat kunnen wij u niet zeggen.
De waarde is o.a. afhankelijk van de zeld
zaamheid en de staat waarin het boek ver
keerd. U kunt daarom het beste het boek
laten zien aan een handelaar in tweede-
handsboeken in uw woonomgeving.
Als de zon schijnt zie ik ontzettend veel stof
dwarrelen. Een kennis zegt dat dit geen stof
is maar zuurstof. Wie heeft gelijk?
Antwoord: U bent degene die volkomen
geUjk heeft, wat u ziet is inderdaad (zeer)
fijn stof.
Hoe lang kan men een geopende fles slafris
die in de koelkast staat gebruiken?
Antwoord: Neem nooit een risico. Dat is
verreweg de belangrijkste regel. Zeker bij
een geopende verpakking zijn allerlei facto
ren van invloed op de snelheid van beder
ven. Als op een etiket "na opening koel
bewaren" staat, moet u het product in de
koelkast bewaren. Over het algemeen is een
zurig product als slafris na opening nog een
week houdbaar.
liflkoker.
Samen met de heer G.F. Bolk van AM Wonen, stort burgemeester De Vries het dak
Als officiële handeling was er deze keer niet
gekozen voor een eerste paalslag. Aan Bur
gemeester De Vries en directeur G.F. Bolk,
directeur van AM Wonen regio Zuid-Hol
land, was de taak om het dak van de toe
komstige liftkoker van het Bastion te storten.
Nadat dit karwei was geklaard zetten ze alle
bei hun handtekening in de zachte beton.
Deze handeling gebeurde onder toezien van
een groot deel van de aanstaande bewoners
van het woongebied.
De twee nieuwe woningtypen, de Kade- en
de Koopmanswoningen, die AM Wonen
eind vorig jaar na naa een woonwensenon-
derzoek introduceerde, vielen in de smaak
bij woningzoekenden uit Middelharnis en
omgeving. Met de bouw van de Koopmans
woningen en Kadewoningen wordt later dit
jaar gestart. De bouw van het appartemen
tengebouw Bastion is inmiddels gestart.
Historisch centrum
Havenkanaal versterkt het historisch cen
trum van Middelharnis. Het beeld wordt
bepaald door de kadeligging van de apparte
menten en laagbouwwoningen aan het nog
te verleggen kanaal. Door het gedifferen
tieerde woningaanbod zal Havenkanaal een
levendig woonmilieu krijgen.
In het Bastion, dat bestaat uit 16 apparte
menten, zijn nog enkele woningen te koop.
De prijs is vanaf 373.00,- v.o.n. inclusief
parkeerplaats in het gebouw.
Van de 41 Koopmanswoningen en 56 Kade
woningen zijn eveneens nog enkele wonin
gen beschikbaar. De prijzen van deze wonin
gen bedragen respectievelijk vanaf
315.500,- v.o.n. en vanaf 2000.120,- v.o.n.
AM Wonen biedt kopers van het Bastion de
gelegenheid om in samenwerking met interi
eurarchitect Centric Design Group een inde
ling op maat voor hun woning te ontwerpen.
Verkoopcentrum
In het verkoopinformatiecentrum, dat is
gevestigd in de showroom Van Esselink
Bouwmaterialen aan de Industrieweg 35 in
Middelhamis, is uitgebreide informatie te
verkrijgen over de verschillende woningty
pen. Op www.havenkanaal.nl zijn onder
meer artists impressions van de diverse
woningtypen te zien. Ook de locatie en de
stedenbouwkundige plattegrond zijn op deze
site te bezichtigen.
-25-
Het kantine-personeel reikt dampende koppen koffie
uit en donker brood dat belegd kan worden met een
marmelade waarvan de samenstelling onbekend is.
'Vandaag hebben we een extraatje dames', fluistert
Gerda Holsmacher cynisch.
Hanna Fleischmann kijkt haar niet begrijpend aan:
'Hoe dat zo?'
'Zie je dat dan niet, beste meid. We krijgen ingelegde
Italiaanse abrikozen, braadworst met pikante mosterd
en Turkse koffie na.'
'Heb jij de kolder in je hoofd?' mengt Adelheid Berg-
mayer zich in het gesprek.
'Ja, zo iets zal het wel zijn.'
Elsa smeert stilzwijgend haar brood, ze maakt zich
bezorgd. Door de sneeuw is de nacht helder, wat
inhoudt dat het zicht voor de bombardementsvliegtui
gen bijzonder goed is.
'Hé meisje, wat ben je stil? Zitje er over in hoe je deze
dubbelgebakken erwtenbollen moet doorslikken?
Gewoon kauwen, flink met koffie spoelen en erbij den
ken datje aan het kerstbrood zit.'
Elsa lacht verlegen.
'Kinders, weest niet al te gulzige Het is de bedoeling dat
we voor vannacht ook nog een mondvol overhouden. Er
is voor een ieder ruim voldoende, ze wülen nu eenmaal
dat het thuisfront in geen enkel opzicht te kort komt.
Maar er moet wel met overleg verdeeld worden. Daar
om zwoegers, weest verstandig en geniet van hetgeen u
wordt geboden; het hoort allemaal bij de service van de
zaak. Wie had er ooit kunnen denken, dat we een inter
ne betrekking zouden krijgen, op kosten van de staat,
waarbij zelfs logies en maaltijden zijn inbegrepen?
De andere vrouwen lachen, maar het is een gespannen
lachen waarbij ze meteen in het rond kijken of er niet
één van de leidsters in de buurt is. Wat Gerda daar zit
uit te kramen is ondermijning van het gezag en wordt
zwaar gestraft.
'Je zou er goed aan doen een beetje voorzichtiger te
zijn', fluister Adelheid.
'Voorzichtig! Ik... waarom?'
'Jij met je grote waffel, jou stoppen ze nog eens in de
cel en dan kun je genieten van het goede dat het vader
land te bieden heeft.'
Gerda kijkt haar vriendin verbaasd aan. Ze wil
opnieuw van leer trekken, maar Hanna Fleischmann
geeft haar een duw met haar elleboog. 'Houd je mond,
de leidster!'
Ook de andere leidsters komen de kantine in om hun
ploegen te halen. Namen worden afgeroepen en tel
kens klinkt uit het schemerige vertrek: 'Hier!'
Als de namen zijn afgeroepen en allen aanwezig blij
ken te zijn, roept de hoofdleidster: 'Over Vijf minuten
staan alle ploegen voor hun gebouw klaar om naar het
werk te gaan. Over een kwartier afmarcheren!'
Er wordt nog haastig een stuk brood naar binnen
gewerkt, of een koffiekom leeg gedronken. Dan sner
pen de fluitjes van de leidsters waarop de vrouwen zich
naar buiten haasten. Met z'n drieën naast elkaar stellen
ze zich op. Kamer bij kamer, barak bij barak. Nog
maals worden ze geteld. Dan begeven de eerste groe
pen zich op weg naar de fabriek, waar ze de avond
ploegen gaan aflossen.
Het is een lange, zwarte slang die zich door de duister
nis van het lager naar de fabriek slingert. Honderden
voeten knerpen in de verse sneeuw, een triest en treu
rig ritme. Het is een half uur lopen. Dan zwenken ze
door de met hoge hekken afgesloten fabriekspoort.
Gerda, die bijna onderuit gaat op de hardgelopen
sneeuw, wordt nog bijtijds door haar vriendinnen
opgevangen.
'Een mens zou z'n benen breken. Ze hadden hier wel-
eens wat kuimen strooien', valt ze uit. 'Het wordt
almaar beter; toen we pas hier waren werden we met
auto's naar de fabriek gebracht. Nu moeten we al
lopen. Als het zo doorgaat, zullen we binnenkort eerst
nog moeten sneeuwruimen voor we aan het werk kun
nen gaan.'
Hun leidster, die het tumult heeft gehoord, komt naar
hen toe: 'Hè jullie, in het gelid blijven lopen.'
Gerda mompelt een paar woorden. Het is maar goed
dat de leidster die niet verstaat. Achter elkaar gaan ze
door de poort.
Op het fabrieksterrein verdwijnen ze in verschillende
richtingen en dalen af naar de ondergrondse gewelven,
waarin de uitgestrekte fabriekshallen zijn onderge
bracht. In deze bomvrije ruimten wordt dag en nacht,
zeven dagen in de week gewerkt.
Dadelijk nadat de Duitse vrouwen zijn aangekomen,
vertrekken de anderen, die in de bovengrondse hallen
gaan werken. Dat zijn de Russische en Poolse arbeid
sters; slavinnen die aan de moloch Duitsland worden
opgeofferd. Voor hen gelden andere regels dan voor de
Duitse vrouwen, die tien uur achtereen werken. Voor
de 'Ostfrauen', is het vijftien uur werken, negen uur
vrij. Daarbij zijn ze blootgesteld aan de luchtaanvallen.
Tijdens lucht^arm worden de onderaardse gewelven,
waar de Duitsers werken, met zware ijzeren deuren
afgesloten. Voor de Russen en Polen zijn slechts
ondiepe schuilkelders beschikbaar.
De Duitse vrouwen werken met z'n tweeën aan één
tafel. Gerda met Adelheid, terwijl Elsa samen met
Hanna aan één tafel staat. Zacht ruisen de gasvlamme-
tjes, waarmee ze koperen verbindingen aan elkaar sol
deren. Zo werken honderden vrouwen, in lange rijen.
Daartussen lopen de leidsters, die toezicht houden of
alles naar wens verloopt. Ze maken soms een praatje
met elkaar, maar als ze zien dat de werksters met elkaar
praten, komen ze direct aanlopen en gebieden door te
gaan. De productie van de apparaten, die aan het front
zo hard nodig zijn, mag niet onderbroken worden.
Als de vrouwen een uur gewerkt hebben, staan op ver
schillende plaatsen kisten vol materiaal klaar, die naar
andere afdelingen gebracht moeten worden. Met klei
ne wagentjes gaan de kisten naar de transportafdeUng.
Nieuw materiaal komt via de lift naar beneden. Deze
komt midden in de afdeling uit en is van zware pant
serplaten voorzien. Slechts een direct inslaande bom
zal hier schade kunnen veroorzaken.
De Russinnen komen het gereedzijnde materiaal weg
halen. Schuwe gebogen figuren in lompen gehuld.
Door de leidsters worden ze uitgevloekt en als lastdie
ren voortgedreven. Ze laten alles gelaten over zich
heen gaan en hollen meX hun karretjes naar de lift, die
hen naar boven brengt.
Soms als de leidsters het niet kunnen zien, bedelen ze
om wat eten; ze lijken het toppunt van wanhoop.
Maar het is de Duitse vrouwen ten strengste verboden
om met de 'Ostfrauen' te spreken. Wanneer men er
achter zou komen dat zij hun eten gaven, zou er zeer
zwaar gestraft worden.
Om half twee 's nachts is er koffiepauze. De vrouwen
krijgen hun kop volgeschonken door een paar meisjes
die met wagentjes rond komen. Ze mogen dan een
poosje met elkaar praten en zelfs een sigaret roken.
Onder het werk is dat verboden.
Zoals gewoonlijk zitten de vier vriendiimen bij elkaar.
Ze hebben een tafel schoon gemaakt en met behulp van
een paar kisten en afvalemmers hebben ze het zich een
ogenblik gemakkelijk gemaakt. Ze leunen met de elle
bogen op het tafeltje en slurpen hun koffie met kleine
teugjes.
(wordt vervolgd)
