^HiWlii»
:liAltE»1.t1IEUW5
''ÏWilif
WW
Wfi
4
Per 1 januari 2004 is het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotter
dam verzelfstandigd. Vanaf die datum gaat het bedrijf door het
leven als 'Havenbedrijf Rotterdam N.V.'. Het bedrijf kent een
bewogen geschiedenis. Onderstaand een kort overzicht van
meer dan 70 jaar historie.
PAGINA 4
DINSDAG 24 FEBRUARI 2004
Havenbedrijf Rotterdam N.V.
Rotterdam
RSJnhayen
Dl- I '(i!ii'iï!tn,isc iiijnliiivcit i.ia ml die tijd nog de vele 'sleepschepen
Twee zeeschepen van de Holland Amerika Lijn liggen op de boeien gemeerd.
De gemeente Rotterdam toont zich in de
laatste decennia van de negentiende eeuw
één van de belangrijkste drijvende krach
ten achter de verdere groei van de Rotter
damse haven. Om de havenontwikkehng
doelbewuster en systematischer te kunnen
aanpakken, besluit de gemeenteraad in mei
1930 het beheer van de Rotterdamse
haven te centraliseren. Tot op dat moment
is de aansturing van de Rotterdamse haven
nog verdeeld over verschillende onderde
len van de gemeente. Met de oprichting
van wat officieel heet het 'Havenbedrijf
der Gemeente Rotterdam' in januari 1932,
komt aan die verdeeldheid pas een einde.
via' van de Rotterdamsche - Lloyd en
wordt omgedoopt tot 'De Maze'. In 1964
wordt een nieuw directievaartuig aange
schaft, wederom met de naam 'De Maze'.
In 1996 wordt dit schip vervangen door de
'Nieuwe Maze', het huidige representatie
vaartuig van het GHR.
Op 10 mei 1940 schrikt Rotterdam op van
het oorlogsgeweld. Medewerkers van de
afdeling 'Dokken en veren' van het GHR,
die hun schepen gereed maken voor de
eerste overtocht van die dag, zien Duitse
watervliegtuigen landen op de Nieuwe
Maas. Rubberbootjes worden uitgezet en
de soldaten pendelen naar het Noorderei-
/-■■
V:-
'Senatorex 'De Mazeen daarvoor de 'Batavianog steeds in de vaart als partyschip
in de Rotterdamse haven.
'De Maze' (2) langszij een vastmakersboot van de 'Roeiers Vereeniging Eendracht'
De geschiedenis van de Rotterdamse
Havendienst begint met de aanstelling van
een 'Havenmeester", halverwege de 16e
eeuw. De functie van de havenmeester
bestaat in die tijd uit het houden van toe
zicht op de naleving van keuren en ordon
nanties van de stad Rotterdam. Zijn hoofd
taak is het aanwijzen van hgplaatsen en
het toezien op de wijze van vastmaken van
zeeschepen. In 1815 krijgt de Havenmees
ter een assistent, en daarmee is de 'Haven
dienst' een feit. Vanaf 1871 zetelt de
Havendienst in een eigen kantoor aan de
Leuvehaven. Tot 1932 is de Havendienst
een zelfstandige gemeentehjke organisatie,
met aan het hoofd de Havenmeester, die
tevens waarnemend dkecteur is van de
Gemeentelijke Handelsinlichtingen. Bij de
oprichting van het Gemeentelijk Havenbe
drijf der Gemeente Rotterdam (GHR) in
1932, komen deze beide functies te verval
len, maar de functie van 'Havenmeester'
blijft bestaan. In 1939 koopt het GHR het
vijftien jaar oude directievaartuig 'Bata-
land. De stad Rotterdam is in oorlog!
Aan de Wilhelminakade hggen drie sche
pen van de Holland-Amerika Lijn: het
vrachtschip 'Boschdijk' en de passagiers
schepen 'Veendam' en 'Statendam'. Uitva
ren is niet meer mogehjk omdat in de
Nieuwe Waterweg magnetische mijnen
zijn gelegd. Op de tweede dag van de oor
log richten de Duitsers een mitrailleurstel
ling in op het achterdek van de 'Staten
dam' en van daaruit nemen zij de Maas
bruggen onder vuur. Dit vuur wordt
beantwoord en in die strijd gaat de eens zo
mooie 'Statendam' in vlammen op. In een
poging de brand te blussen, probeert de
'Havendienst V' langszij te komen. De
schipper van de 'Havendienst V' komt
hierbij door geweervuur om het leven. Als
blijvende herinnering aan deze tragische
gebeurtenis staat de scheepsbel van de
'Statendam' opgesteld op de 18e etage van
het World Port Center in Rotterdam.
De havenmeester in deze bizarre periode,
Anton Kortlandt, Iaat zich vanaf het begin
van de bezetting niet door de Duitsers inti
mideren. Beshssingen van de bezetter pro
beert hij te ontduiken. Zo willen de Duit
sers ook twee snelle boten van de Roeiers
Vereeniging Eendracht in beslag nemen.
Kortlandt verhindert dit door beide sche
pen met personeel en al als 'Havendienst
1en 'Havendienst 2' bij zijn dienst in te
lijven. De voortzetting van zijn activiteiten
in het verzet worden hem uiteindelijk
fataal. Hij besluit in 1942 naar Engeland uit
te wijken. Tijdens de oversteek wordt hij
door de Duitsers gegrepen en gevangen
gehouden in een aantal Duitse kampen.
Tenslotte overhjdt hij op 27 november
1942 in het kamp Neuergamme.
Op het terrein van de Handelsinrichtingen
tussen de Binnenhaven en de Spoorwegha-
ven richt de Duitse bezetter in juU 1942
een verzamelplaats in voor Rotterdamse
joden. In de daarop volgende achttien
maanden stellen de Duitsers vanuit Loods
24 ongeveer 6500 joodse mensen op trans
port richting Westerbork. De Tweede
Wereldoorlog is voor Rotterdam een heel
donkere periode. Bij het keren van de kan
sen in 1944, richt de bezetter in de haven
grote verwoestingen aan. Een trieste optel
som maakt in 1945 bij het einde van de
oorlog duideüjk dat 45% van alle opslag
ruimte is vernield en 40% van de kademu
ren zijn verwoest.
Na de beëindiging van de Tweede Wereld
oorlog staat het Gemeente bestuur van
Rotterdam voor de moeiüjke taak om de
veiAvoeste stad met haar haven weer op te
bouwen. De haven krijgt de hoogste prio
riteit. De economie moet immers opnieuw
opgang worden gebracht en daarbij is de
Rotterdamse haven onmisbaar. De herstel
werkzaamheden beginnen met het vrij
maken van de rivier- en havenbekkens. Ter
hoogte van Maassluis heeft de Duitse
bezetter geprobeerd met het afzinken van
een aantal zeeschepen de Nieuwe Water
weg te versperren. Dit is echter maar
gedeeltelijk gelukt en het Havenbedrijf
neemt de zaak kundig ter hand; samen met
andere bedrijven werd een begin gemaakt
met puin ruimen.
Eind van de veertiger jaren is de vraag
naar industrieterrein aan diep water al zeer
groot en in rap tempo worden er plannen
ontwikkeld voor de aanleg van het Botlek
gebied en de Europoort. Het eerste schip
dat na de bevrijding de Rotterdamse haven
aan deed was s.s. 'Empire Scout'. De
schepen worden gelost onder toezicht van
de Biimenlandse strijdkrachten. In 1946
komt s.s. 'Nieuw Amsterdam' weer voor
het eerst in haar thuishaven. Het schip
wordt 'feestelijk binnen gehaald'.
In de jaren vijftig wordt de herbouw van
de totaal vernielde kade van de HoUand-
Amerika Ujn tot stand gebracht en de sche
pen komen met vaste regelmaat de Rotter
damse haven binnen. Ook begon men in
die periode met de aanleg van de Botlek,
het gebied tussen de Oude Maas, Brielse
Maas en het Scheur. In 1954 wordt over de
Oude Maas de Botlekbrug gebouwd, die
'De Nieuwe Mazehet paradepaartje van de Rotterdamse haven, is een catamaran type
en geheel van aluminium.
De 'RVE jwerd in mei 1940 bij het Havenbedrijj'der Gemeente Rotterdam ingelijfd
om te voorkomen dat het schip werd gevorderd door de Duitsers, en werd onder de naam
'Havendienst 1in de vaart gebracht. Het was één van de snelste schepen uit die tijd en werd in 1937
als communicatieboot gebouwd voor de Roeiers Vereeniging Eendracht. Van hnks naar rechts:
Havendienst Xl', 'Havendienst IV', 'Havendienst III' en de 'Havendienst I' ex 'RVE3'.
maiÊm
Ook de 'RVE 2werd door de Havendienst in bruikleen genomen om inbeslagname te voorkomen.
Dit schip werd onder de naam 'Havendienst 2in de vaart gebracht.
In 1969 werd de eerst mammoettanker bij Verolme te water gelaten,
de 'Esso Cambria347 meter lang.
toegang geeft naar het nieuwe havenge
bied. In 1957 wordt begonnen met de aan
leg van het droogdok van Verolme
Scheepswerf, die zich op Rozenburg zou
gaan vestigen. Hier zouden de grootste
maramoettankers worden gebouwd.
In 1959 werden aldaar de havenbekken
gerealiseerd voor de scheepswerf van Cor-
nehs Verolme. Elders in het Botlekgebied
wordt nog de Latirenshaven gegraven,
maar scheepswerf Verolme is dan al volop
in bedrijf. Langs de rivier worden radarsta
tions gebouwd om de scheepvaart bij
slecht zicht bijstand te verlenen. Ook met
de aanleg van de Maasvlakte werd begon
nen; de kleine dorpen Nieuwesluis en
Blankenburg moesten voor deze aanleg
verdwijnen.
Vooruitlopend op de bouw van een afzon
derlijke mond naar het 'Europoort' haven
gebied, werd tussen de Noorderpier en de
Zuiderpier een tijdehjke toegang gemaakt
naar het in ontwikkeling zijnde Europoort
gebied. Weldra stuitte men op het wrak
van de 'Faustus', het schip dat in de nacht
van 7 november 1952 door de Noorderpier
werd gestuwd tijdens een zware storm en
in de monding van de Nieuwe Waterweg
zonk.
Diverse mogelijkheden werden in 1952 ter
hand genomen om het schip uit de vaar
geul te krijgen, maar uiteindelijk werd
besloten om het schip met behulp van een
zandzuiger 'weg te zuigen'. Op 16 juni
1953 was men klaar met deze zuig werk
zaamheden en kon de vaart die er toen
was, gebniik maken van de gehele rivier
tussen de Noorderpier en de Zuiderpier.
Bij de aanleg van de nieuwe vaargeul
voor het Europoortgebied kwam men het
wrak van de 'Faustus' opnieuw tegen en
vormde dit nu een obstakel voor de groot
ste schepen. Wederom werden zuigers
ingezet om het wrak van de 'Faustus' die
per weg te zuigen. Na acht weken conti
nue zuigen, werd de diepte bereikt die
men aanvaartbaar vond om grote schepen
de toegang naar het nieuwe Europoortge
bied te verlenen. Op 13 november 1960
komt de eerste Shelltanker de Europoort
binnen varen.
In de jaren zestig wordt ook de verdere
aanleg van de Eemhaven, bij het dorp Per
nis, voortvarend ter hand genomen. In
1964 vindt de realisering van de Prinses
Beatrixhaven en in 1966 de Prins Willem
Alexanderhaven plaats. Met uitbreiding
van de (eerste) Maasvlakte is het totale
Rotterdamse haven en Industriegebied
met 3.000 hectare uitgebreid tot 10.000
hectare. Inmiddels is de Prinses Margriet-
haven, die in de jaren zeventig bij de Eem
haven werd gegraven, weer gedempt,
omdat men de grond hard nodig had voor
de plaatsing en berging van de vele contai
ners.
Onlangs werd het besluit genomen tot de
aanleg van de Tweede Maasvlakte, die aan
de westelijke zijde van de Amazonehaven
zal worden gerealiseerd. Wederom zal
zo'n 2.500 hectare aan de Rotterdamse
haven worden toegevoegd. Het Havenbe
drijf Rotterdam N.V. wacht een uitdagende
taak om de Twee Maasvlakte te realiseren
tegenover de concurrerende havens van
Europa en het verre Oosten.
Over 2003 bedraagt het overslag tonnage
van de Rotterdamse haven 327,5 miljoen
ton. De containeroverslag bedraagt
momenteel 7 miljoen TEU (standaard con
tainers). Heden ten dage komen er schepen
in het Europoort gebied die een lengte
hebben van 340 a 380 meter, een breedte
van zo'n 60 meter en met een diepgang
van 24 meter.
Ook aan veiligheid in de Rotterdamse
haven wordt de nodige aandacht besteed.
Dat begint al bij de binnenkomst van een
schip. Alles wordt geregistreerd bij Dü-k-
zwager in Maassluis, die alle gegevens
van het binnenkomende schip in haar
bestand heeft, maar ook informatie kan
geven over de lading en haar bestemming.
De loods die het schip 'binnen' brengt en
de sleepboten die de schepen assisteren bij
het 'voor de wal' komen en ook de 'roei
ers' die het schip vastmaken, kunnen Dirk
zwager voor de nodige informatie aanroe
pen.
In de Rotterdamse haven vindt men een
wereld van bedrijvigheid, want allerlei
belangen komen samen in de haven: rede
rijen, cargadoors, stuwadoors, expeditie-
en opslagbedrijven, transportondernemin
gen, binnenvaartrederijen, spoorwegonder
nemingen en nog veel meer. Het Havenbe
drijf Rotterdam N.V. bezit vanaf 2000 een
zo goed als nieuwe vloot, die toezicht
houdt op de naleving van dit gehele
gebeuren in de Rotterdamse haven. Op
hun schouders - en in samenwerking met
de douane en de zeehavenpolitie - rust een
zeer verantwoordehjke taak, maar met de
diverse dienstverlenende bedrijven en in
goed overleg met elkaar, moet men er
zeker in slagen om Rotterdam als Wereld
haven nummer één op deze plaats te hou
den.
Maarten Bezuijen
Bronnen:
C. de Koning, 2002 - '70 jaar Gemeente
lijk Havenbedrijf Rotterdam in beeld'
C. de Koning, 2002 - 'Port of Rotterdam,
retro perspectief'
M. Bezuijen - fotoarchief
5^..
.-f;.,, üaöi^-ïi
De 'Faustusdoor de Noorderpier.
De.
uinker, de 'Acmaeavan de Koninklijke Shell, die de Europoort aan deed om ie lossen.
